بۇل 1 پىكىرىمە كەمىندە 10 پىكىر «جاۋ جەتتىلەپ» قارسى شىعىپ، ارسىل-گۇرسىل بولارىن سەزەمىن.  ولاردىڭ «اتتانى» بىلاي باستالار:

- ءوي! سەن نە دەپ وتىرسىڭ، ءا؟!. سوناۋ قىتاي تۇرعاي، مىناۋ رەسەيدەن دە ەشقاشان قايمىعىپ كورمەگەن، ي كورمەيتىن ءبىزدىڭ مۇلدەم تاۋەلسىز قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ استاناسى – استانا قالاسىندا تۇراتىن 300 مىڭنان استام ادامنىڭ ەشقايسىسىنىڭ اۋزى بوس ەمەسى قالاي؟  سەن، نەمەنە، سول 300 مىڭنان استام كارى-جاستىڭ اۋزىن قاشاننان جانە قالاي باقىلاپ ءجۇرسىڭ؟ «بوس ەمەس» دەگەنىڭ قىرقىنان شىقپاعان بالا ساقىلداپ كۇلەتىن ءسوز عوي؟! اگاراكي، ول ەستىسە: ء«بىز تاۋلىگىنە 12 ساعات ۇيىقتاپ، قالعان 12 ساعات بويى  جابىسىپ ەمىپ جاتا ما ەكەنبىز؟!.  جالعان ءسوز جازعان اتاشكامىز ءىشىپ جۇرەتىننەن ساۋ ما؟» دەر. ونىڭ سولاي دەگەنىن  پاپا-ماماسى، اپاشكا-اتاشكاسى  دەرەۋ قولداپ:  

- ءويدا! سوندا قالاي، تاماق ىشكەننەن باسقا ۋاقىتتا اۋزىمىزعا سۋ قۇيىپ قويامىز با؟! كۇلەيىن-اي! - دەسەر.

ال كەلەسىسىنىڭ:

- ي-ءيا-ءا-ءا، بۇل نە ءسوز؟  بۇگىنگى تاۋەلسىزدىگىنىڭ توتەدەن كەلگەنىنە عاسىردىڭ تورتتەن ءبىرى تولارىن  تىراعايلاپ تويلاۋعا تولايىم-تۇگەل دايىندالىپ جاتقان استانامىزداعى اۋىز اتاۋلىنى ساناپ، ولاردىڭ ويماقتايى دا بار، يتاياقتايى دا بار، ءبارىنىڭ  بوس  ەمەسىن بىلگەن مىناۋ عاسىر عۇلاماسى كىم جانە قايدان شىقتى؟  بۇل اداسىپ جانە ادەيى اداستىرىپ كويىتىپ وتىرعان ماسەلەنىڭ ءمان-جايىنا ەكى كوزىڭدى بىردەي جەتكىزۋ ءۇشىن... ءاي، اركىمنىڭ اۋزى وزىنىكى زاماندا ءبۇيتىپ ەسەپ-قيساپپەن اينالىسۋ اۋىز يەلەرىنىڭ قۇقىن اياقاستى ەتۋ ەمەس پە؟! ارينە، سولاي!.. ءاي، ءويتىپ ەرىككەنشە، قوعامعا پايدالى بىردەڭەنى ايتپاي ما؟ مىسالى، «استانادا  بوس قول جوق» دەپ. ءيا، سولاي دەسە، ونىڭ سولايىن دا، سولاي ەمەسىن دە كىمنىڭ شارۋاسى بار؟ وتكەن اپتادا ءبىر گازەت جازدى عوي، «رەسمي دەرەك بويىنشا، ءبىزدىڭ رەسپۋبليكاداعى جۇمىسسىزداردىڭ سانى 500 مىڭنىڭ و جاق، بۇ جاعى» دەپ. ە، سونىڭ نە  «و جاعىنداعىسى»، نە «بۇ  جاعىنداعىسى» استانادا شىعار، سونى ايتپاي ما، انە؟! دا، ەگەر اۋىزى وزىنىكى بولسا؟!  الدە استانادا پاتەر ۇلەسىنە جازىلىپ، قارىزدانىپ-قاۋعالانۋمەن العاشقى پايىزىن - 200-300 مىڭ تەڭگەنى قوسىپ، 10-15 جىل بويى ءۇمىتىن ۇكىلەپ توسىپ،  سودان سوڭ پاتەر دە جوق، اقشا دا جوق سورلاپ قالعان جۇزدەگەن جۇرت ءلام-ميم دەمەسكە انت بەرىپ ءجۇر مە ەكەن؟! – دەيتىنى داۋسىز.

ودان كەيىنگىسى...

ءجا، ماعان سۇراق قويۋدان اۋزى بوساماستاردى – استانادا اۋزى بوس ادام جوعىن وزدەرى-اق دالەلدەپ بەرەتىندەردى اسكەرگە شاقىراتىنداي تىزىمدەمەيىن دە، ولار جاراتار-جاراتپاس جاۋابىمدى ورتالارىنا سالايىن:

- ارداقتى استانالىقتار! سىزدەردىڭ جەكەمەنشىك اۋىزدارىڭىزعا قاتىسى بار پىكىرىمە، كانەكي، ءبارىمىز جۇمىلا جۇگىنەيىكشى!.. ماسەلەنكي، «جىعىلساڭ، جىعىل ناردان...» عوي، پرەزيدەنتىمىز نۇرسۇلتان ءابىشۇلى نازارباەۆتى كارى-جاستارىڭىز،  ۇيىندە بولماساڭىزدار دا، كوشەدە، كەڭسەسىندە، كوگىلدىر ەكراندا كۇندە كورىپ جۇرسىزدەر، ال ول كىسىنىڭ اۋزىن تارس جاۋىپ، تىمىرايىپ العان ءساتىن بايقادىڭىزدار ما؟ ازاندا اۋزىن اناۋ ءبىر جىلى ءوزى «بارداك» دەپ ايدار تاققان، سول بارداگى «باياندى» بولىپ كەلە جاتقان ۇكىمەتتىڭ مۇرتتىلارى مەن مۇرتسىزدارىنان كەشە نە تىندىرعاندارى تۋرالى ەسەپ الۋمەن، ەرتەڭ نە ىستەۋ كەرەكتەرىن تۇسىندىرۋمەن اشادى دا، سودان  اقشامعا دەيىن جاپپايدى. جاپقىسى كەلەتىن-اق شىعار، بىراق، اگاراكي ويتسە، بار شارۋا توقتاپ قالادى عوي؟!. ءبىزدىڭ ەلدە بۇگىن-ەرتەڭ رەتتەۋ قاجەت پروبلەما شىلدەنىڭ قارا شىبىنىنان دا كوپ. ونى ازايتۋ ءۇشىن شىبىنۇرعىش قالاقشا ەمەس، سوناۋ كومەيدەن سارقىراپ شىعار ءسوز كەرەك: اناۋ ءمينيستردىڭ قۇلاعىنا مىناۋ ماسەلەنى، مىناۋ اكىمنىڭ قۇلاعىنا اناۋ ماسەلەنى قۇيىپ بەرۋ قاجەت. پالەن كومپانيانىڭ پرەزيدەنتى، تۇگلەن بىرلەستىكتىڭ توراعاسى، جوعارى-تومەندى وقۋ ورىندارىنىڭ رەكتورلارى مەن ديرەكتورلارى، اۋرۋحانالاردىڭ باس دارىگەرلەرى، سۋپەرماركەتتەردىڭ جاس پەرىلەرى، الگى گەنەرالدار، اكادەميكتەر، مادەنيەت پەن ونەردىڭ، عىلىم مەن سپورتتىڭ قايراتكەرلەرى، حالىق جازۋشىلارى، حالىق جازۋشىسى ەمەستەر... كوپ قوي، كوپ-اق، انە، سولارمەن ەرىنبەي-جالىقپاي سويلەسىپ، پروبلەمالارىن «ۆسە ۆ پوريادكە» ەتىپ بەرۋ قاجەت. ولارعا: ءوزىنىڭ قىزدارى مەن كۇيەۋبالالارىنىڭ، ىنىلەرى مەن كەلىندەرىنىڭ، قۇدا-قۇداعيلارىنىڭ، ناعاشى-جيەندەرىنىڭ، جەڭگە-جەزدەلەرى مەن بالدىزدارىنىڭ، دوس-جولداستارىنىڭ، كورشى-قولاڭدارىنىڭ... ولار دا ءنوپىر عوي، ءنوپىر، - سولاردىڭ دا ءبارىنىڭ  ەسەپ-قيسابىن تارتىپتەۋ..، قۇرمەتتى وقىرمان،  قۇداي  ءسىز بەن مەنىڭ باسىمىزعا سالماسىن، ول دەگەنىڭ ون ساۋساقپەن وكوپ قازعاننان دا قيامەت شىعار!.. «وكوپ» دەمەكشى، ۇلى وتان سوعىسىنداعى جەڭىستىڭ 70 جىلدىعى بىلتىر استانادا ەرەكشە كۇشتى تويلاندى، ال سونداعى كۇشتى شارۋانىڭ ەڭ كۇشتىسى سول سوعىس ارداگەرلەرىنىڭ ءالى ءتىرى ونشاقتىسىنىڭ ۇشەۋ-تورتەۋىنە 1-2 بولمەلى سۋ جاڭا پاتەردىڭ كىلتتەرىن تاپسىرۋ بولدى! عاجاپ، ءا؟! وبلىسىنا جەڭىسپەن ورالعاندارىنا 70 جىل وتكەننەن كەيىن، جاستارى 90-نان اسىپ كەتكەندەرىنە قاراماي تاۋىپ الىپ، قامقورلىق جاساۋ دەگەنىڭ... ايتار جوق قوي، ايتار جوق!.. قالعاندارىنا قامقورلىق بيىل، جەڭىستىڭ 71 جىلدىعىندا، ودان سوڭ 72-73... جىلدىعىندا  جاسالادى. ال قالاي؟  بۇل پروبلەمالار بوس اۋىزبەن شەشىلە مە؟!.  ايتەۋىر، پرەزيدەنتتەن جوعارىدا قۇدايدان باسقا ەشكىم جوق، ال ەگەر الدا-جالدا بىرەۋ-مىرەۋ بولىپ، ەرتەڭدى-كەش توبەڭە ءتونىپ قاراپ وتىرسا... ماسەلەنكي، ءسىز بەن ءبىز اۋزىمىزدىڭ قايدا قالعانىن بىلمەي سورلار ەدىك!

استاناداعى: مينيستر، اكىم، توراعا، تاعى باسقالاردىڭ دا اۋىزدارى سولايشا بوس ەمەسى وزىنەن ءوزى تۇسىنىكتى. ولار دا – وزدەرىنىڭ يەلىگىندەگى جايلاۋ-قىستاۋلاردىڭ  پرەزيدەنتتەرى! الدى-ارتتارىنداعى كوپشىلىككە  كوزدەرىن الاكەۋىمدە اۋپىرىمدەپ اشقاننان قىزىلىڭىردە  ارەڭدەپ قايتادان  جاپقانعا دەيىن اعىلتىپ اقىل ايتادى: اناۋسىنا بىلاي، مىناۋسىنا الاي جول سىلتەيدى، نۇسقايدى، تۇسىندىرەدى، سۇراق قويادى، پىسىقتايدى، ماقتايدى، بوقتايدى جانە مينيسترلىكسىز، اكىمشىلىكسىز ميپالاۋ بولمايتىن ماسەلە از، پالەنشەكەڭ مەن تۇگلەنشەكەڭدەرگە كەيدە ەسىنەپ، كەيدە جىمىڭداپ، كەيدە كىجىنىپ  وتىرىپ زۆوندايدى، بىردە اشۋعا بۋلىعا باقىرادى، تەپسىنە قورقىتادى، بىردە جايما-شۋاقتانا جارامساقتانادى، جالىنادى، الدايدى، اقىرىندا، قايسىسىمەن بولسىن، قانشانى الۋ مەن سونشانى بەرۋدى كەلىسەدى.

اپىرىم-اي دەسەڭشى، قولىندا بيلىكتىڭ جۇعىنى بارلارعا دەيىن كەكىرىپ، جوتكىرىنىپ، سىرەسىپ، سايقالدانىپ، بۇ دۇنيەگە حالىقتىڭ بايلىعىن ءوزىنىڭ شايلىعىنا اينالدىرۋ ءۇشىن كەلگەندەي سويلەيتىن سۋحيت اتاڭا نالەتتەردىڭ  قۇجىناپ بارا جاتقاندارىن قايتەرسىڭ!

مىنە، جارتى اي بولدى، جەر داۋى دۋىلداپ، استانادا عانا ما، بۇكىل قازاقستانداعى اۋىز قاتتى قيمىلداپ تۇر... اناۋ جىلى عوي، بيلىكتىڭ ىمىمەن قازاق جەرى ماسەلە بولىپ، ساتۋ، جالعا بەرۋ قولعا الىنىپ، ارينە، ءاۋ باستا حالىققا ايتپاي-اق، تالقىلاتىپ شارشاتپاي-اق، ءلاپپاي پارلامەنت  وزىنە سىزىپ بەرىلگەن جوبانى سەنات پەن ماجىلىستەگى جۇزدەگەن اۋىزعا سالىپ بەرىپ، ونسىز دا بوس ەمەس  سول جۇزدەگەن اۋىز ونى ەكى كۇن ەرتەڭدى-كەش ەكى ۇرتىنا قۇرتتىڭ مالتاسىنشا كەزەك-كەزەك جۇگىرتىپ، ەزىپ ءبىتىرىپ، جۇتىپ، زۋىلداسىپ زاڭ شىعارىپ، پرەزيدەنت دەرەۋ بەكىتىپ، سونسوڭ، ول زاڭ بيىلعى جىل تۋا، ءسىرا، كۇندىز-ءتۇنى بوس بولمايتىن ء«ۋالى» اۋىزداردىڭ ءبىرى: ء«بۇيتۋ كەرەك!» دەگەن شىعار، پارلامەنتتىڭ تۇيە-كۇيە قازانىنا قايتا سالىنىپ، قايناتىلىپ، زاڭشىلدارعا ءتاتتى، حالىققا اششى  بولىپ تاعى قابىلدانىپ، تاعى قول قويىلىپ، انە، كوزى اشىق كوپشىلىكتىڭ قارسىلىعىنا ۇشىراپ، پرەزيدەنت، ءيا، نۇرسۇلتان نازارباەۆ مىرزا ء«تۇن ۇيقىسىن ءتورت ءبولىپ»، «ماراتوري!» دەپ سويلەپ كەتتى. ە، كىمگە ماراتوري، كىمگە ساناتوري بولارىن كىم ءبىلسىن!

استانادا باسەكەڭدەردىڭ عانا ما، باعىنىشتىلاردىڭ دا اۋىزدارى بوس ەمەس. بەيباقتار ءبىرى ۇيىندە نە ىستىق سۋدىڭ، نە سۋىق سۋدىڭ كۇنارا تامباي قالاتىنىن، ءبىرى جىلۋدىڭ جەتپەي جاتقانىن، ەندى بىرەۋلەرى: ەلەكتر باعاسىنىڭ ەلىرىپ كەتكەنىن; اۋلاسىن قوقىس باسقانىن; ايلىق جالاقىسىنىڭ ازايتىلعانىن; زەينەتاقىسىن ۋاقتىلى الا الماي جۇرگەنىن; كوپبالالى وتباسىنا بەرىلەر جاردەمنەن جۇرداي بولعانىن، جالپى تۇرمىس قىمباتشىلىعى قىلقىندىرا  باستاعانىن، كوشەلەرىندە كۇزدە جاڭبىردىڭ، كوكتەمدە ەرىگەن قاردىڭ لاي سۋى كولكىپ تۇراتىن ۇيلەرىنەن شىعا المايتىن بولعاندارىن، ورتكە تاپ بولعاندا ۇيىنەن قاشىپ-پىسىپ ءجۇرىپ مەرتىككەنىن... ە-ە-ە... كوپ قوي، كوپ، - سول ازابىنا قۇلاق قويۋعا ءتيىس شەنەۋنىكتەرگە ايتا-ايتا اۋىزدارى ۋىلعان سوڭ، «اقيقاتتىڭ اۋىلى» دەپ پارلامەنتتى ىزدەپ بارىپ، وزدەرى سايلاعان دەپۋتاتتارعا حال-جاعدايلارىن قالجىراعانشا ايتقىلارى كەلسە دە، سۇلۋ عيماراتتىڭ سۇستى كۇزەتشىلەرى ىشكە باس سۇققىزبايدى، ال مۇڭلى ماعلۇماتتارىن ايتۋعا اتاپ-اتاپ شاقىرعان دەپۋتات مىرزالارى سىرتقا اتتاپ شىقپايدى، وزدەرىن حالىق ەمەس، كوكەسى سايلاعانداي ەسىنەپ-قۇسىناپ وتىرادى. ءسويتىپ، كوڭىلدەرىن كوڭ باسقان تۇرعىندار  جان اشۋىن سوزدەن الىپ، سويلەي-سويلەي تارايدى.

كۇندە جيىن، كۇندە توي، استانادا كۇندە وسىنداي احۋال. ەندەشە، مۇندا ۇندەمەستەردىڭ بايگەسىن جاريالاپ، باس جۇلدەگە «بايتەرەكتى» تىكسە دە، بوس اۋىز تابىلۋى مۇمكىن ەمەس!

عابباس قابىشۇلى

Abai.kz