سوڭعى جىلدارى 9 مامىر جاقىنداسا ءبىتتى، جەر الەمدى گەورگي لەنتاسى باسىپ قالاتىن بولىپ ءجۇر. مىنە، بيىل دا شىعىسىمىزداعى وسكەمەن قالاسىنان باستاپ، وزگە قالالاردا اتالمىش لەنتا تارالا باستادى. قوعامنىڭ كەيبىر وكىلدەرى «كولورادو قوڭىزىنا» ۇقساتاتىن بۇل بەلگى نەنى بىلدىرەدى؟ بۇل بەلگىباۋدىڭ ءتۇپ-تاريحىن بىلەسىز بە؟

گەورگي لەنتاسىن الەمگە جاپپاي تاراتۋ شاراسى 2005 جىلى جەڭىستىڭ 60 جىلدىعىنا وراي رەسەيدە باستالعانى بەلگىلى. سول جىلدان كەيىن بۇل شارانى رەسەي بيلىگى داستۇرگە اينالدىرىپ ۇلگەردى. بۇل ءداستۇر 2008 جىلى رەكورتتىق كورسەتكىشكە قول جەتكىزىپ، رەسەي، گرۋزيا، ابحازيا، بەلارۋس، ۋكراينا، گرەتسيا، فرانتسيا، يتاليا، ەستونيا، لاتۆيا، ۇلىبريتانيا، اقش، گەرمانيا، مولداۆيا، ءازىربايجان، قىتاي، ۆەتنام، بەلگيا، قىرعىزستان، قازاقستان، وزبەكستان جانە اۋعانستان باستاعان الەمنىڭ 30-دان استام ەلىندە تاراتىلدى. سول جىلى گەورگي لەنتاسىن تاراتۋشىلار  24 ءساۋىر مەن 12 مامىر ارالىعىندا 50 ميلليونعا جۋىق لەنتا ۇلەستىرگەندەرىن ماقتانىشپەن ايتقان بولاتىن-دى. ال، قازىر بۇل كورسەتكىش 100 ميلليونعا جەتىپ جىعىلاتىنى تۋرالى اقپاراتتار بار. 

قوش! الەم ساياساتكەرلەرى رەسەيدىڭ وسى بىرجاپىراق لەنتاسىن يمپەريالىق ساياساتتىڭ جاندانىپ كەلە جاتقانىنا بالايدى. وعان بىرنەشە دەرەكتەردى مىسالعا كەلتىرەدى. ونىڭ بىرەۋىن عانا ايتالىق. ماسەلەن، قىرىمدا، كەيىننەن ۋكراينانىڭ شىعىسىندا ورىن العان ساياسي شيەلەنىس كەزىندە فەدەراليزاتسيانى قالايتىندار مەن ۋكراينا تۇتاستىعىنا قاۋىپ توندىرگەن سەپاراتيستەر وسى لەنتانى تۇمار ەتكەنى بەلگىلى. نەگە؟ ويتكەنى، بۇل بەلگىنىڭ تاريحى يمپەريالىق داۋىردەن باستالادى.

ناقتى دەرەكتەرگە نازار اۋدارىڭىز. گەورگي لەنتاسى XIX عاسىردا پايدا بولدى. 1806 جىلى ورىس ارمياسىندا گەورگي ماراپات جالاۋلارى ەنگىزىلدى. جالاۋدىڭ باسىندا گەورگي كرەستى بەينەلەنىپ، ونىڭ جوعارعى جاعىنا قارا جانە سارى ءتۇستى گەورگي لەنتاسى ء(دال قازىرگىدەي) بايلاندى. 1878 جىلدان باستاپ بۇل لەنتا «گەورگي لەنتاسى» اتالدى. ءتىپتى، ورىستار بۇل بەلگىنى حريستيان ءدىنىنىڭ سەنىمىنە سايكەستەندىرىپ، ەڭ قاسيەتتى مەدال دارەجەسىنە دەيىن كوتەردى. بۇل وسى كەزەڭنەن باستاپ، پاتشالىق رەسەيدىڭ رۋحىن اسقاقتاتار اسكەري ەڭ جوعارعى ناگراداعا اينالدى. 1917 جىلدان باستاپ، كەڭەس ۇكىمەتى بۇل بەلگىگە تۇپكىلىكتى تىيىم سالدى. تەك 1992 جىلدان باستاپ، رەسەيدە گەورگي وردەنىن بەرۋ قايتا جاندانا باستادى. تاعى دا تاريحتى اقتارساڭىز، پاتشالىق رەسەي تۇسىندا وسى گەورگي وردەن-مەدالدارىمەن ءبىزدىڭ ەلدەگى كازاكتار ماراپاتتالىپ وتىرعانىن كورەسىز. ال، سول كازاكتاردىڭ دەنى قازاقتى قالاي قىرعانى، قانداي قاسىرەت اكەلگەنى بارىمىزگە بەلگىلى. 

بۇل لەنتانى رەسەي بولاشاقتا مەملەكەتتىڭ تۋىنا اينالدىرۋى ابدەن مۇمكىن. مامانداردىڭ ايتۋىنشا، رەسەي بۇكىلحالىقتىق رەفەرەندۋم وتكىزۋ ارقىلى ءبىر-اق كۇندە مەملەكەتتىك تۋدى وزگەرتە الادى. قازىر ونىڭ العىشارتتارى دا جاسالىپ جاتىر. مىسالى، بىلتىر رف مەملەكەتتىك دۋماسىنىڭ دەپۋتاتى ميحايل دەگتيارەۆ «گوۆوريت موسكۆا» راديوسىنىڭ ەفيرىندە بۇل جونىندە ءوز ويىن ءبىلدىرىپ، «مەملەكەتتىك تۋ رەتىندە گەورگي لەنتاسىن پايدالاناتىن كەز جەتتى» دەپ مالىمدەگەن. 

ميحايل دەگتيارەۆ، رف مەملەكەتتىك دۋماسىنىڭ دەپۋتاتى («گوۆوريت موسكۆا» راديوسىندا سويلەگەن ءسوزى):

– مەملەكەتتىڭ تۋىن گەورگي لەنتاسىنا، وي، قالاي اتاۋشى ەدىك، قارا-سارعىلت تۇستەگى گۆارديالىق لەنتاعا اۋىستىرۋدى ۇسىنامىن. بۇل ازاماتتارىمىزدىڭ بەلسەندىلىگىن ارتىرادى، ولاردى بىرىكتىرەدى. ويتكەنى، بۇل بارلىق كەزەڭدى قامتيدى: مونارحيستەردى دە، كەڭەستىك جۇيەدە شىڭدالعانداردى دا...

دەپۋتات ميحايل دەگتيارەۆتىڭ سوزىنە سۇيەنسەك، رەسەيگە بىركەلكى يدەولوگيا قاجەت. ول ءۇشىن مەملەكەتتىك تۋدى وزگەرتكەن ءجون ەكەن-ءمىس. 

سوڭعى كەزدەرى رەسەيدىڭ تۋىن وزگەرتۋ جايى وتە كوپ ايتىلىپ ءجۇر. دەمەك، «رەسەي يدەولوگتارى وسى باعىتتا جۇمىس جاساپ جاتىر» دەۋگە نەگىز بار. ەگەر دە راسىمەن بۇل لەنتا كورشىمىزدىڭ تۋىنا اينالىپ كەتسە، ءبىزدىڭ جايىمىز نە بولادى؟ ءار قازاق كورشى ەلدىڭ جالاۋىن تۇمار ەتىپ العانداي اسەردە قالماي ما؟ ءسىز نە دەيسىز؟ 

قانات بىرلىكۇلى

Abai.kz