ەلباسىمىزدىڭ ساليقالى ساياساتىنىڭ ارقاسىندا ءبىزدىڭ ەلىمىز دۇنيە ءجۇزى مەملەكەتتەرىنە كوپتەگەن ەتنوس وكىلدەرىنىڭ بەيبىت ءومىر ءسۇرۋ مەكەنى رەتىندە تانىلعان ەلدەردىڭ ءبىرى. الايدا ءدىني ەكسترەميزم ءبىزدىڭ ەلىمىزدى دە اينالىپ وتكەن جوق. وعان دالەل، بيىلعى قاسيەتتى رامازان ايى باستالار قارساڭىندا اقتوبە قالاسىنداعى بولعان وقيعا جانە قاندىقول قىلمىسكەرلەردىڭ قولىنان جازىقسىز جانداردىڭ قازا تاپقاندىعى بارشا قازاقستاندىقتاردى ءدۇر سىلكىندىردى. بۇل ءدىني اعىمنىڭ ارتىندا مول قارجى مەن سۇرقيا ساياسات تۇرعانى اقيقات. ەلىمىزدە ءداستۇرلى ەمەس «ساياسيلانعان يسلام» ىقپالىنا ەرۋشىلەردىڭ ءدىني ۇستانىمدارى ءبىزدىڭ ۇلتىمىزدىڭ مىڭ جىلدان استام ۋاقىتتان بەرى ۇستانىپ كەلە جاتقان ءداستۇرلى دىنىمىزگە مۇلدەم قايشى جانە كوپ جاعدايلاردا اگرەسسيالىق سيپاتتا كورىنەدى.

وكىنىشكە وراي قاسيەتتى ءدىنىمىزدى كۇن كورۋدىڭ كاسىبىنە، تەكەتىرەستىك پەن وشپەندىلىكتىڭ ايلاسىنا اينالدىرىپ جۇرگەن ءداستۇرلى ەمەس ءدىني اعىمدار. كۇندەلىكتى ومىردە كەيبىر مەشىت الدارىندا ءتۇرى قازاق بىراق قازاققا مۇلدەم جات ارابتانعان بەينەسىمەن «جارناما» جاساپ تۇرعان تەرىس اعىمداعى باۋىرلارىمىزدى، قمدب يمانىنىڭ ۋاعىزىن قۇلاققا ىلمەي اشىقتان-اشىق نارازىلىق تانىتىپ جۇرگەن قىسقا بالاق، جاراسىمسىز ساقالدىلاردى وسى كەزگە دەيىن بايقاماعان سىڭاي تانىتىپ، قۇقىقتىق شەكتەۋلەر ارقىلى جاۋاپقا تارتا الماي كەلە جاتىرمىز. وسى ورايدا وي ساناسى ءالى تولىق قالىپتاسىپ بولماعان جاستارىمىزدى جات اعىمداعى ءدىني باعىتتارعا  كىمدەر تارتىپ جاتىر، كىمدەر ۋاعىزداپ ءجۇر؟ بۇل بارشا قوعامدى ويلاندىراتىن جانە جەدەل شارا قولدانۋدى تالاپ ەتەتىن جاعداي بولسا كەرەك.

ءدىني ەكسترەميزمنىڭ جانە جات اعىمداردىڭ ەلىمىزدىڭ قاي وڭىرىندە بولماسىن تارالۋى نەگىزىنەن ءدىني ساۋاتسىزدىقتان بولىپ  جاتىر. جانە دە  قازىرگى ۋاقىتتا  ءتۇرلى عيباداتحانالارداعى شارالارعا،   مەشىتتەردەگى  جۇما نامازدارىنا كامەلەتتىك جاسقا جەتپەگەن مەكتەپ، كوللەدج وقۋشىلارى مەن جاستار كوپتەپ قاتىسادى. جاستارىمىزدىڭ يماندىلىققا بەت بۇرعاندىقتارى بالكىم جاقسى دا بولار.  ومىرگە دەگەن كوزقاراسى قالىپتاسا قويماعان،  ونىڭ ۇستىنە ءالى دە ءوز ورتاسىن  تاۋىپ ۇلگەرە الماعان جاس ادامنىڭ ەلىكتەگىش كەلەتىنى جانە دە ول جۇمىسسىز جۇرگەن بولسا،  بەلگىلى ءبىر توپتىڭ قاتارىنادا جۇرۋگە قۇلشىناتىنى بار. سونداي جاستارىمىزدى  ءداستۇرلى ەمەس ءتۇرلى ءدىني اعىمدار تەز تانىپ، ولاردى بىردەن ءوز ورتالارىنا ەپتىلىكپەن تارتا بىلۋدە. سويتكەن جاستارىمىزدىڭ ەندىگى بار قامقورشىسى دا، اقىلشىسى دا سوقىر  نانىم-سەنىمنىڭ  جەتەگىندە جۇرگەن، ءدىني ءفاناتيزمدى ساناعا ءسىڭىرۋشى توپتار بولىپ وتىر.

ەكىنشىدەن، عالامتور كەڭىستىگىندەگى تەرىس ءدىن اعىمىنا جەتەلەيتىن ينتەرنەت سايتتارى، اسىرەسە «ۆكونتاكتە» الەۋمەتتىك جەلىسى دىننەن ءالى حابارى جوق جاستاردىڭ ءدىني تۇسىنىگىن تەرىس قالىپتاستىرىپ، ءداستۇرلى كوزقاراستارعا قارسى شىعىپ، ۇلتىمىزدى ءدىني سەنىمدەرى بويىنشا بولىسكە سالۋعا ۇمتىلۋدا.

ۇشىنشىدەن، جاستار اراسىنداعى جۇمىسسىزدىق، ولاردىڭ الەۋمەتتىك ماسەلەلەرىنىڭ جەرگىلىكتى جەردە ءوز دارەجەسىندە شەشىلمەۋى، ولاردىڭ ءبىر بولىگىن شاراسىزدىقتان ءدىني ەكسترەميزمگە الىپ كەلۋدە.

ءبىزدىڭ بارىمىز دا، قادىرلەيتىن قاسيەتىمىز دە ەلىمىزدىڭ تاۋەلسىزدىگى بولسا، ءبىزدىڭ ءدىني ۇستانىمىمىز دا ەل بىرلىگى بولۋى ءتيىس. ولاي بولسا ەلىمىزدە ءداستۇرلى ەمەس جات اعىمداردى شەكتەيتىن باتىل ساياسي شەشىم، قۇقىقتىق رەتتەۋ، اقپاراتتىق ءتۇسىندىرۋ مەن عىلىمي ساراپتاۋ، قوعامدىق، ءدىني وي-سالالارىندا تۇجىرىمدار تەز ارادا جاسالۋى ءتيىس. مىسالى، وزبەكستان، تاجىكستان سياقتى باۋىرلاس ەلدەردىڭ تاجىريبەسىنە ۇڭىلسەك، ولاردا ءوز تاۋەلسىزدىكتەرىنە  قاۋىپ توندىرگەن ءداستۇرلى ەمەس بارلىق ءدىن اعىمدارىنا الدەقاشان زاڭدى تۇردە شەكتەۋ قويعان بولاتىن.

ءدىني ەكسترەميزمگە قارسى كۇرەستە ەڭ اۋەلى  ءدىني ساۋاتتىلىقتى ارتتىرۋ ماڭىزدى قادام ەكەندىگى داۋسىز ماسەلەنىڭ ءبىرى. وسى ورايدا ءدىني ساۋاتتىلىقتى جاقسارتۋ ورتا مەكتەپتەردەگى ء«دىنتانۋ» كۋرسىن وقىتۋدىڭ ماڭىزى مەن ساپاسىن ارتتىرۋدان باستالىپ، ءدىني ەكسترەميزم تۋرالى تۇسىنىك، ونىڭ نەگىزگى بەلگىلەرى مەن قاۋىپتىلىگى تۋرالى مالىمەتتەر وسى ءپان اياسىندا كەڭىنەن قامتىلۋى كەرەك. ءبىزدىڭ جاستارىمىز جالپى ءداستۇرلى  دىندەردىڭ تاريحىن، ءىلىمىن، قۇندىلىقتار جۇيەسىن تانىپ بىلۋلەرىمەن قاتار،   جالعان دىندەردىڭ بەلگىلەرىن اجىراتا الۋلارى دا كەرەك. بۇل ولاردىڭ  راديكالدى  توپتاردىڭ ىقپالدارىندا كەتپەۋلەرىنە وڭ اسەر ەتەر ەدى دەپ ويلايمىز. 

سونىمەن قاتار ساۋاتتى يمامدار دايارلاۋ، ولاردىڭ بىلىكتىلىگىن ارتتىرۋ ارقىلى يمامداردىڭ تەك ءدىني ەمەس، زايىرلى ءبىلىم ۇيرەنىپ، ونىڭ شەشەندىگى، كەلبەتى، ءجۇرىس-تۇرىسى، كوركەم مىنەزدىلىگىنە بارىنشا ءمان بەرىلسە دەيمىز. ارنايى قور قۇرۋ ارقىلى قمدب-عا قاراستى مەشىتتەردە قىزمەت جاسايتىن بارلىق مولدالار مەن يمامدارعا ايلىق جالاقىلارىن تولەۋ جۇيەسىن رەتتەۋدى قولعا الاتىن كەز دە جەتتى دەپ سانايمىز.  

سونداي-اق، ەلىمىزدەگى ءداستۇرلى دىنىمىزگە كولەڭكە  تۇسىرەتىن  سايتتاردىڭ «ۆكونتاكتە» الەۋمەتتىك جەلىلەرىنىڭ جاۋاپكەرشىلىگىن بارىنشا قاتايتۋ، قاجەت بولعان جاعدايدا جاۋىپ تاستاۋ تەتىكتەرى جاسالۋى قاجەت. 

ەلىمىزدىڭ قاۋىپسىزدىگىنە نۇسقان كەلتىرەتىن راديكالدى ءدىني اعىمداعى كوزقاراستى مىعىم ۇستانىپ، ونى ناسيحاتتاپ جۇرگەن ازاماتتاردىڭ مەملەكەتتىك قۇرىلىمدار مەن ورتا، ارناۋلى، جوعارى وقۋ ورىندارىندا، باق قىزمەتتەرىندە جۇمىس ىستەۋىنە تيىم سالۋ كەرەك دەپ ەسەپتەيمىن.

 مۇرات باقتيارۇلى،

سەنات دەپۋتاتى

Abai.kz