«اتام قازاق «كورەسىڭدى كورمەي كورگە كىرمەيسىڭ» دەگەن. رەسەيدەن ازاتتىق الدىق، تاۋەلسىز بولدىق، ءبىزدىڭ كورگەندى سەندەر كورمەڭدەر دەپ نەمەرەلەرىمە شۇكىرشىلىك ايتىپ وتىراتىن ەدىم. جاسىم سەكسەننەن اسقاندا سول تاۋەلسىز دەپ جۇرگەن ەلىمدە 10-15 ادام ءتارتىپ بۇزدى دەپ رەسەيدىڭ اسكەرىن كىرگىزگەندى دە كوردى شىققىر كوزىم. بۇل نە سۇمدىق؟» دەپ كۇڭىرەندى ايالدامادا وتىرعان اقساقالدى اڭگىمەگە تارتقانىمىزدا. ويلانىپ قالدىق. شىنىندا دا 25 جىل بويى قازاق جەرىنىڭ بايلىعىن سۋداي شاشىپ، باسقاسىن ايتپاعاندا قازاقتىڭ ءتىلىن بوساعادان سىعالاعان جەتىم بالاداي ءمۇساپىر قىپ قويعانى از بولعانداي اقتوبەدە اتىسقاندار شىنىمەن-اق تەررورشىلار بولعاننىڭ وزىندە ەلىمىزگە رەسەيدىڭ اسكەرىن كىرگىزىپ، وق اتقىزىپ قويعانداردىڭ جازاسىن بەرۋگە قازاقتىڭ بۇگىن كۇشى جەتپەيدى.

بىراق كۇندەردىڭ كۇنى بولعاندا ىشىنە ۇزاق جىلدار ىزا مەن كەك تولعاندار بيلىكتەگىلەردىڭ بالا-شاعاسىنان كەك الماسىنا كىم كەپىل؟ اۋ، قازاق باسشىلارى اسكەرىمىز كۇشتى، ميتينگىگە شىققانداردى باسۋ كەزىندە پوليتسيامىز «ناعىز پروفەسيونالدار» ەكەنىن كورسەتتى دەپ كۇنى كەشە عانا تەلەديداردان كۇشەنىپ وتىر ەدى عوي. ەندەشە، بىرنەشە ادامعا بولا رەسەيدىڭ «سپەتسناز» اتتى ارناۋلى اسكەرىن الدىرعانى قاي ساسقانى؟ قۇداي كەشىرسىن، بۇل قازاقستاندى رەسەيگە بۇراجولا قوسۋدىڭ باستالعانى ما، الدە اناۋ تەرروريست دەپ جۇرگەندەردى وسى ءۇشىن بىرەۋلەر قولدان جاساپ الدى ما،   9-شى ماۋسىم كۇنىن ۇكىمەت  «قارالى كۇن» دەپ جاريالاپ نەگە قارا جامىلا قالدى دەگەن كۇناھارلاۋ ويعا كەتكەنىمىز تاعى راس. نەگە دەيسىز عوي؟

بىرىنشىدەن، قازاقتا، جالپى يسلامدا تەرروريزم، تەراكت دەگەن ۇعىم جوق. سوندىقتان ونى تەلەارنالارداعى ءتىلى كەمىس جۋرناليستەرشە «لاڭكەستىك» دەپ ءتارجىمالاماي-اق يسلامعا  دۇشپان ەلدەر ويلاپ تاپقان سول كۇيىندە ايتا بەرۋىمىز ابزال. «لاڭكەستىك»، «لاڭ سالۋ» دەگەن مۇلدە باسقا ماعىنا. «حان ەمەسسىڭ – ىلاڭسىڭ، ايىر ءتىلدى جىلانسىڭ» دەگەندى ەسكە الىڭىز. جانە اقتوبەدەگى بۇل تەراكتىلەردىڭ توركىنى قايدا جاتقانى، كىم ۇيىمداستىرعانى تۋرالى ەل ىشىندە الۋان-الۋان پىكىر بار. ءتىپتى، سونىڭ ءبارىن، بيلىكتە جۇرگەن كەيبىرەۋلەر، «ميتينگ-سيتينگىنى قويىپ، نانىڭدى جەپ، ءشايىڭدى ءىشىپ تىنىش وتىرماساڭ، كورەسىڭدى كورسەتەمىز» دەپ حالىقتى قورقىتىپ قويۋ ءۇشىن جاساعان جوق پا؟» دەيتىندەر دە جوق ەمەس. اتىس كەزىندە  ەكى جاقتان دا قازا بولعان بايعۇستار ءبىرىن-ءبىرى نە ءۇشىن اتىپ جاتقانىن، وزدەرىن وسى جاعدايعا كىمدەر اكەلگەنىن بىلمەستەن كەتتى مە ەكەن؟ بيلىك «قارالى كۇن» دەپ جاريالاعان كۇنى حالىق وسىنىڭ انىق-قانىعىن ءبىلۋى كەرەك ەدى عوي! بىراق بۇل جۇمباق كۇيىندە قالىپ وتىر. بۇيتە بەرسەك، ەندى كوشەدە كەتىپ بارا جاتقان كەز-كەلگەن ادامدى ۇستاپ الىپ تەررورشىلارعا قاتىسى بار دەپ قاماي سالۋى دا وپ-وڭاي عوي.

ەكىنشىدەن، سوڭعى 25 جىل ىشىندە قارالى كۇن دەۋگە تۇرارلىق ۋاقيعا از بولعان جوق. اتاپ ايتساق، قىزىلاعاش اۋىلىنداعى تاسقىن كەزىندە مىڭ قارالى (ودان كوپ بولۋى دا مۇمكىن) ادام ءولدى. ولار تۇگەل دەرلىك ەلىم  دەپ ەڭىرەپ كەلگەن قازاقتار، بيلىكتىڭ تىلىمەن ايتقاندا «ارالمانى» نەمەسە «ورالماندار» ەدى. سول اپاتتان سونشاما قازاق قويداي قىرىلىپ جاتقاندا قازاقستان باسشىلارى  نەگە «قارالى كۇن» جاريالامادى؟ ويتپەك تۇگىل سول اۋىلعا بارىپ كوڭىل ايتپاستان قالدى عوي.

ۇشىنشىدەن، جاڭاوزەندەگى بەيبىت ميتينگ كەزىندە مۇزداي قارۋلانعان اسكەر مەن پوليتسيا اۆتوماتتان وق جاۋدىرىپ قولىندا مىلتىق تۇگىل تاياعى دا جوق قازاقتاردى  شىبىنداي قىردى. كەيبىرەۋلەر ولگەن ادام ودان الدەقايدا كوپ دەيدى. ال جارالىلار قانشاما؟ ەندەشە ۇكىمەت جاڭاوزەن قىرعىنىن نەگە «قارالى كۇن» دەپ جاريالامادى؟

تورتىنشىدەن، «ارقانكەرگەندەدە» قانشاما قىرشىن اتىپ ءولتىرىلدى؟ ول قىرعىندى ءالى مۇرنىنان قۇرتى تۇسپەگەن» جاپ-جاس جىگىت جالعىز ءوزى جاساپتى-مىس. سوعان دا سەنەيىك.. بىراق بيلىك باسىنداعىلار ول كۇندى نەگە «قارالى كۇن» دەپ جاريالامادى؟

1986 جىلعى جەلتوقسان كوتەرىلىسى كەزىندە دە رەسەي اسكەرلەرى قازاقتىڭ قىز-جىگىتتەرىن شىبىنداي قىرىپ، ءتىرى قالعان جىگىتتەردى قورلاپ، جاس قىزدارىن زورلادى. قازاقستان باسشىلارى ونى نەگە ءالى دە «قارالى كۇن» دەپ جاريالاماي وتىر؟ تەك اقتوبەدە كىم نە ءۇشىن باستاعانى جۇمباق، ايتەۋىر بيلىكتەگىلەر تەراكت دەپ اتاعان ۋاقيعا كۇنى عانا «قارالى كۇن» اتالۋى تاعى دا جۇمباق. تاعى ءبىر جاعداي ەسكە تۇسەدى. 1986 جىلعى جەلتوقساندا جاستاردى اتۋعا ىشكى ىستەر مينيسترلىگىنە دە، قورعانىس مينيسترلىگىنە دە سول كەزدەگى مينيسترلەر كەڭەسىنىڭ توراعاسى بوپ وتىرعان ادام رۇقسات بەرەدى. ال جاڭاوزەندە،  اقتوبەدە پوليتسيانىڭ وق اتۋىنا قازىرگى پرەمەر-مينيستر رۇقسات (نە بۇيرىق) بەرەدى. ال قازاقتىڭ باسىنان وتكەن الگىندەي قىرعىننىڭ ءبارىن كورىپ وتىرسا دا كۇنى بۇگىنگە شەيىن جاعى قارىسىپ قالعان ادامداي ءۇنسىز كەلگەن پۋتين، اقتوبەدەگى جاعدايعا بايلانىستى جالما-جان كوڭىل ايتا قالعانى جانە ونى تەرروريزم دەپ قالاي كەسىپ ايتقانى دا كوزى اشىق قازاقتى بۇل قالاي دەگىزبەي قويمايدى.

سودان بەرى رەسەي تەلەارنالارىندا قازاقستانعا تەرروريزم كەلدى، ول رەسەيگە دە قاۋىپتى. سوندىقتان رەسەي اسكەرلەرىن قازاقستانعا كىرگىزۋ كەرەك دەگەن سوزدەر كوپ ايتىلاتىن بولدى. ال قازاقستان باسشىلارى، سىرتقى ىستەر مينيسترلىگى رەسەي تەلەارنالارىنىڭ بۇل ارانداتۋشى سوزدەرىنە بايلانىستى ماسكەۋگە نارازىلىق ءبىلدىرۋدىڭ ورنىنا ورىس سولداتتارىنا قازاقتى اتقىلاتىپ قويعانى جانىمىزدى جەپ بارادى. ادام بالاسىنىڭ باسىنا نە وي كەلمەيدى، قانشا كونبىس، جۋاس بولساق تا بۇعان شىداي بەرۋگە بولا ما؟ قازاق وسىدان كەيىن دە 6-شى شىلدە دە استانا كۇنىن تويلاپ دۋمانداتار ما ەكەن؟، -دەپ وزىممەن-ءوزىم سويلەسىپ وتىرىسىم مىناۋ.

Abai.kz