قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى 

                            ن.ءا. نازارباەۆقا

 

   كوشىرمەسى: قر پرەمەر-ءمينيسترى ك.ق. ماسىموۆكە،

 

قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ

باس پروكۋراتۋراسىنا،

 

قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ

مەملەكەتتىك قىزمەت جانە سىبايلاس

جەمقورلىققا قارسى ءىس اگەنتتىگىنە

 

قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ

ەسەپ كوميتەتىنە

 

ۇكىمەت 2003 جىلدان بەرى جەر كودەكسىندە قارالعان ەلگە ءتيىستى جەرلەرىن بەرمەي، ونىڭ ورنىنا شەتەل ازاماتتارىنا 1,7 ملن گا جەردى 25 جىلعا جالعا بەرۋگە ارەكەت جاساپ، قوعامدا داۋ تۋدىرىپ، ەل ءىشىن الەۋمەتتىك-ساياسي داعدارىسقا تىرەپ وتىر. وسى كۇندەرى اكىمشىلىكتەردىڭ الدىندا جەر سۇراپ كەزەكتە تۇرعاندار وسىنىڭ ايعاعى.

سونىمەن قاتار، ۇلتتىق كومپانيالار (قمگ قارىزى $18 ملرد، قتج- $7 ملرد...) مەن پاركتەردى جاساندى بانكروتقا ۇشىراتىپ جانە كەن ورىندارىن ون-جۇزدەگەن ەسە ارزانعا ساتىپ وتىرعان ۇكىمەت ەل سەنىمىنەن ايىرىلۋدا. مىسالى، 49 كەن ورىنىن (التىن، مىس ت.ب.) 1,5 ملرد تەڭگەگە، ياعني ارقايسىسىن89 مىڭ دوللارعا - ءبىر اۆتوكولىكتىڭ قۇنىنا ساتتى.  

جوعارىداعى جاعدايلاردى ەسكەرىپ جانە ەلدەگى بىرلىك پەن ەكونوميكالىق ءھام ساياسي تۇراقتىلىقتى ساقتاۋ ماقساتىندا ۇكىمەتتەن كەلەسى ماسەلەلەردى جاقىن ارادا شەشۋدى تالاپ ەتەمىز:

 

ءى. جەردى حالىققا بەرۋ:

1. جەر كودەكسىندەگى (2003ج.) قالا تۇرعىندارىنا 10, اۋىلدىقتارعا  25, باۋ-باقشاعا جانە  ساياجايعا 12 سوتكادان جەر بەرۋدى (ورالماندار سونىڭ ىشىندە) ۇكىمەت پەن اكىمدەر ماۋسىمنىڭ 14-ىنەن باستاپ جىلدىڭ اياعىنا دەيىن ءبىتىرسىن;

جەر الۋعا ءتيىستى ازاماتتار ءوز تالاپتارىن اياعىنا دەيىن جەتكىزەدى دەپ سەنەمىز.

بۇل ماسەلە موراتوريعا تىكەلەي قاتىسى جوق، ۇكىمەتتىڭ ۋاقىتىلى ورىنداماعان ىستەرى. ول، جەر كوميسسياسىنىڭ جۇمىسىنا كەدەرگى كەلتىرمەۋ ءۇشىن جانە جەر ماسەلەسىن ۋشىقتىرماۋ ماقساتىندا، وسى حاتتا بەلگىلەنگەن ۋاقىتتا اتقارىلۋى ءتيىس! 

 

ءىى. ۇلتتىق كومپانيالار مەن پاركتەردىڭ جانە ستراتەگيالىق وبەكتىلەردىڭ اكتسيالارىن حالىققا بەرۋ، ءتيىمدى ساتۋ جانە مەملەكەت مەنشىگىندە قالدىرۋ. ۇكىمەت پەن قوعامدىق ۇيىمدار ء(تىزىمدى وزدەرى ۇسىنادى) ياعني 30ح70 قۇرىلعان بىرىككەن كوميسسيا (بك): 

1. «100 قادامدا» جوسپارلانعان ۇلتتىق كومپانيالار مەن پاركتەردى ساتۋدى توقتاتىپ، ولاردىڭ 40% اكتسياسىن حالىققا تەگىن تەڭ ءبولىپ، 20% ساتۋعا قويۋ نە ليزينگكە بەرۋ، قالعان 40% اكتسياسىن مەملەكەت مەنشىگىندە قالدىرۋدى شەشۋ (ماۋسىم-قاراشا، 2016);
2. بارلىق كەن ورىندارىن قر ازاماتتارىنا ساتۋ نە ليزينگكە بەرۋ جانە ولاردىڭ 51% استام ۇلەسى بار (ول ۇلەس 50 جىلعا ساقتالادى) كومپانيالارعا ساتۋ (ماۋسىم- جەلتوقسان، 2016);
3. ستراتەگيالىق وبەكتىلەردى انىقتاپ، ولاردىڭ اكتسيالارىن ءىى.1. باپتاعى پاريتەت بويىنشا شەشۋ (قازان-جەلتوقسان، 2016);
4. قر-داي دامۋشى ەل - قحر-دان اكەلەتىن 52 كاسىپورىن ەكولوگيالىق جانە جوعارعى تەحنولوگيالىق ستاندارتتارعا ساي ەمەس جانە سول ەلدىڭ 30% جەرىنىڭ  ۋلانىپ (رەسەي، تاجىكستاندا دا قحر كومپانيالارى پايدالانعان جەر سونداي), پايدالاۋدان شىعۋى، ولار قولدانعان جەردى ءولى ايماققا اينالدىراتىنىن كورسەتەدى.

حالىقارالىق ادام ينستيتۋتى، ونىڭ ورنىنا ا/ش، يننوۆاتسيا، يندۋستريانى دامىتۋعا سوڭعى 50 جىلدا عىلىم، تەحنولوگيا، ەكونوميكاداعى جاڭالىقتاردىڭ 70%-ىن اشقان الەمدىك يننوۆاتسيالىق قور جانە الەمنىڭ توپ-50 تەحنولوگيالىق كومپانيالارمەن بىرىككەن كاسىپورىندار اشۋدى ۇسىنادى.

1. ەل ەكونوميكاسىنداعى يننوۆاتسيانىڭ ۇلەسى 1%-دان كەم (شۆەيتساريادا 62%) بولىپ، ەكونوميكانىڭ ديۆەرسيفيكاتسيالانباۋى، 15 جىلدا يندۋستريالدىق-يننوۆاتسيالىق باعدارلاماعا (يب) قر يندۋستريا جانە دامۋ مينيسترلىگى ارقىلى بولىنگەن جۇزدەگەن ملرد قارجىنىڭ ءتيىمسىز پايدالانىلعانىن نە ۇرلانعانىن كورسەتەدى. قۇقىق جانە فيسكالدىق ورگانداردان، بك-مەن بىرگە يب مەن 49 كەنورىن ساتۋدى جان-جاقتى فينانستىق تۇرعىدان تەكسەرىپ، باعدارلامانىڭ وسى كۇيىندەگى قاجەتتىلىگى، اشىلعان كاسىپورىنداردىڭ تيىمدىلىگى، جاڭا تەحنولوگياعا ساي ەكەندىگى ت.ب. سارالاپ وتپەلى ەسەپتى قىركۇيەكتە، قورىتىندىنى جەلتوقساندا بەرۋىن تالاپ ەتەمىز. پرەزيدەنت اكىمشىلىگى ەسەپ كوميتەتىنە، وسى جوبالاردى كەزەكتەن تىس تەكسەرۋگە لۇقسات بەرەدى دەپ سەنەمىز.

جوعارىداعى ء(ى. 1-2, ءىى. 1-4) جۇمىستار ۋاقىتىلى (14.06.16) باستالىپ، اتقارىلماعان جاعدايدا قوعامدىق ۇيىمدار ۇكىمەتكە سەنىمسىزدىك تانىتىپ ماۋسىمنىڭ 20-سىنان باستاپ وبسە، بۇۇ ت.ب. حالىقارالىق ۇيىمداردىڭ قاتىسۋىمەن بۇكىلحالىقتىق رەفەرەندۋم جاريالايدى.  

            قۇرمەتپەن،

«نۇر وتان»، «اق جول»، «ازات»، جسدپ پارتيالارى، «سامۇرىق-قازىنا» ۇاق» اق، «قازەنەرجي» قاۋىمداستىعى، «اتامەكەن» ۇقپ، قازاقستان حالىقتارى اسسامبلەياسى، قر ۇلتتىق عىلىم اكادەمياسى، جازۋشىلار وداعى، قر قارجىگەرلەر، تاۋەلسىز كىسىپكەرلەر، رەكتورلار قاۋىمداستىعى، حالىقارالىق ادام ينستيتۋتى (ينستيتۋت), «الاش» عزو، قازاقستان عالىمدار قاۋىمداستىعى ت.ب. قوعامدىق ۇيىمدار قۇرعان مەملەكەتتىك ەمەس ۇيىم ۇيىمداستىرۋ القاسى اتىنان:

 

اكىم جانۇزاق – حالىقارالىق ادام ينستيتۋتىنىڭ پرەزيدەنتى، قر ۇلتتىق

جاراتىلىستانۋ عىلىمدارى اكادەمياسىنىڭ كورر.-مۇشەسى، ەۋروپا جاراتىلىستانۋ

عىلىمدارى اكادەمياسىنىڭ مۇشەسى، قازاق ۇلتتىق كەڭەسى توراعاسىنىڭ ءى-ءشى ورىنباسارى;

سابدەن ورازالى – قازاقستان عالىمدار وداعىنىڭ توراعاسى، قر مەملەكەتتىك

سىيلىعىنىڭ يەگەرى، ەكونوميكا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، قر ۇلتتىق ينجەنەرلىك اكادەمياسىنىڭ اكادەميگى;

اۋەزوۆ مۇرات –  م.و.اۋەزوۆ اتىنداعى قوردىڭ توراعاسى، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ توتەنشە جانە وكىلەتتى ەلشىسى، عالىم;

ەلەۋسىزوۆ مەلس – قازاقستاننىڭ ەكولوگيالىق وداعى مەن كاسىپورىندارى «تابيعات» قاۋىمداستىعىنىڭ پرەزيدەنتى;

تۇياقباي جارماحان – جسدپ توراعاسى، مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرى;

توقاشباەۆ مارات - «پرەزيدەنت جانە حالىق» گازەتىنىڭ باس رەداكتورى، قر پعا اكادەميگى، پروفەسسور;

باتتالوۆا زاۋرەش – «قازاقستاندا پارلامەنتاريزمدى دامىتۋ» قوعامدىق قورىنىڭ پرەزيدەنتى;

باقىتجان توباياقوۆ، اقىن.

قالىباي  جارىلقاپ - «جۇلدىزدار وتباسى-اڭىز ادام» جۋرنالىنىڭ باس رەداكتورى;

جاكەەۆ عابيدەن – ع.مۇسىرەپوۆ اتىنداعى قوردىڭ توراعاسى;                                   

جۇمالى راسۋل – ساياساتتانۋشى، ديپلومات; قازاق ۇلتتىق كەڭەسى توراعاسىنىڭ ورىنباسارى;

اباعان مۇقتارحان – كەنەسارى حان قوعامدىق قورىنىڭ توراعاسى;

رابىلۇلى جيىنبەك – زاڭگەر، اقىن، قوعام قايراتكەرى.

 

«الاش جولى» قوزعالىسى اتىنان:

نۇرىپباەۆ ماقسات، سۇلەيمەن جانىبەك، قايساروۆ ءۋاليحان، وماروۆ تالعات، داۋلەتبەكۇلى اماندىق، مارات ۋاتقان، قىستاۋباي گەرويحان – بارلىعى ءۇش مىڭنان استام قول.

 

قازاقستان زيالىلارى مەن قوعامدىق ۇيىمدارى اتىنان:

اۋعان سوعىسى ارداگەرلەر قاۋىمداستىعى;

قازاقستان سۋرەتشىلەر وداعى;

قازاقستان كومپوزيتورلار وداعى ت.ب.، 12 رەسپۋبليكالىق قاۋىمداستىقتار مەن وداقتار قولدادى.

 

نۇرپەيسوۆ ءابدىجامىل – قازاقستاننىڭ حالىق جازۋشىسى،  قسرو مەملەكەتتىك سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى;

شاحانوۆ مۇحتار – اقىن، قر توتەنشە جانە وكىلەتتى ەلشىسى، قازاق ۇلتتىق كەڭەسىنىڭ توراعاسى; 

قيراباەۆ سەرىك – فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور، قر ۇعا اكادەميگى;

قايداروۆ ابۋعالي - فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور، قر ۇعا اكادەميگى;

ايتباەۆ ومىرزاق - فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور، قر ۇعا

اكادەميگى، حالىقارالىق «قازاق ءتىلى» قوعامىنىڭ توراعاسى;

مىرزاحمەتوۆ مەكەمتاس – قر ۇعا اكادەميگى، قر مەملەكەتتىك سىيلىعىنىڭ

لاۋرەاتى;

وتەلباەۆ مۇحتارباي - فيزيكا-ماتەماتيكا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى،  پروفەسسور، قۇا اكادەميگى، قر مەملەكەتتىك سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى;

عابباسوۆ سوۆەت-حان - مەديتسينا جانە پەداگوگيكا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، قر ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى، ماحامبەت سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى،

حالىقارالىق  م.نوسترادامۋس اتىنداعى اكادەميانىڭ اكادەميگى;

قابىشۇلى عابباس - جازۋشى، حالىقارالىق «الاش» ادەبي سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى، قازاقستاننىڭ قۇرمەتتى ءجۋرناليسى; 

راقىشەۆ بايان – قر عالىمدار وداعىنىڭ ۆيتسە-پرەزيدەنتى، قر ۇعااكادەميگى،

قازۇتۋ كافەدرا مەڭگەرۋشىسى;

ءجۇمادىلوۆ قابدەش – قازاقستان حالىق جازۋشىسى، قر مەملەكەتتىك سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى;

يسابەكوۆ دۋلات - «مادەنيەت» جۋرنالىنىڭ باس رەداكتورى، جازۋشى-دراماتۋرگ،  قر مەملەكەتتىك سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى;

سماتاەۆ سوفى - جازۋشى، حالىقارالىق «الاش» ادەبي سىيلىعىنىڭ  لاۋرەاتى;

مەدەتبەك تەمىرحان – اقىن، قر مەملەكەتتىك سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى;

ەسداۋلەت ۇلىقبەك – اقىن، قر مەملەكەتتىك سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى، «جۇلدىز» جورنالىنىڭ باس رەداكتورى;

توباياقوۆ باقىتجان - اقىن، كوسەمسوزشى، اۋدارماشى;

ارالباي نۇعمان – بيول. عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور، «جاراتىلىستانۋ عىلىمدارى جانە ينوۆاتسيالىق تەحنولوگيالار» عزي ديرەكتورى;

كاپەكوۆا گۋلنار – قازاقستان عالىمدار وداعىنىڭ الماتى وبلىسى بويىنشا فيليالا ديرەكتورى، تاريح عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور;

نەسيپباەۆا كاليا – تاريح عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور;

بۋرباەۆا گاليا – عالىم، قوعام قايراتكەرى;

قۇلكەنوۆ مەرەكە – جازۋشى، قوعام قايراتكەرى;

قويشىباەۆ بەيبىت- تاريح عىلىمىنىڭ كانديداتى، «ادىلەت» تاريحي- اعارتۋ

                                    قوعامىنىڭ پرەزيدەنتى;

قوجا احمەت حاسەن – كومپوزيتور، تاريحشى، قوعام قايراتكەرى;

سارسەنباي رىسبەك  - «جاس الاش» گازەتىنىڭ باس رەداكتورى، قوعام قايراتكەرى;

باپي ەرمۇرات - «دات» جوباسىنىڭ جەتەكشىسى، قوعام قايراتكەرى;

ايعاليۇلى ە. - «قازاقستان-زامان» گازەتىنىڭ باس رەداكتورى;

يسا قازىبەك  -  "قازاق ءۇنى" گازەتى پرەزيدەنتى، اقىن، حالىقارالىق الاش سىيلىعى لاۋرەاتى، حالىقارالىق سەرگەي ەسەنين اتىنداعى سىيلىق - "التىن كۇز" وردەنى يەگەرى.

سارىم ايدوس -  التىنبەك سارسەنبايۇلى اتىنداعى قوردىڭ جەتەكشىسى، قازاق

ۇلتتىق كەڭەسى توراعاسىنىڭ ورىنباسارى;

شىمشىقوۆ جانكەلدى  - استانا قالالىق «تاۋەلسىزدىكتى قورعاۋ» حدق

 ۇيىمداستىرۋ كوميتەتىنىڭ توراعاسى;

جانداربەك زىكىريا - تاريح عىلىمىنىڭ كانديداتى، احمەت ياسساۋي اتىنداعى

حالىقارالىق تۇركىستان ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پروفەسسورى;

زەينۋللين امانجول - اۋىل شارۋاشىلىعى عىلىمدارىنىڭ كانديداتى، «دالا» ينستيتۋتىنىڭ ديرەكتورى;

قادىرباەۆا ايسۇلۋ – اقىن، قوعام قايراتكەرى;

قۋانىشالين جاسارال – قوعام قايراتكەرى;

عابدوللا قاجىمۇقان – «قازاق ەلى» گازەتىنىڭ باس رەداكتورى; 

قاناتباەۆ سەرىك - ۆەتەريناريا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى;

ايىپۇلى راحىم – جسدپ پرەزيديۋم مۇشەسى، قوعام قايراتكەرى;

قالىباي ماقسوت - قازاقستان رەسپۋبليكاسىنا ەرەكشە ەڭبەگى سىڭىرگەن زەينەتكەر;

ساگيدۋللاەۆا ايمان – ۇستاز، قوعام قايراتكەرى;                                     
بابامۇرات داۋرەن -  «بولاشاق» جاستار قوزعالىسىنىڭ ليدەرى;

ەرعاليەۆا بارەتتا - قازاقستاننىڭ «دەموكراتيا جانە قۇقىق» حالىقارالىق تاريحي-قۇقىق ورتالىعىنىڭ ءتورايىمى;

ەرعاليەۆا گۇلجان – جۋرناليس، قوعام قايراتكەرى;

كەنەباي جۇماش - اقىن، قوعام قايراتكەرى، حالىقارالىق يۋنەسكو سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى;

قوسانوۆ ءامىرجان – قوعام قايراتكەرى، تاۋەلسىز ساياساتكەر;
اليباەۆ اليك     - ەكونوميست، جسدپ پرەزيديۋم مۇشەسى;
كەنجەباي مىرزان – اقىن، قر مادەنيەت قايراتكەرى
تورەحانوۆ ەرنست -  جازۋشى، قوعام قايراتكەرى;
مۇقانعاليەۆ ەرمەك – عالىم، قوعام قايراتكەرى;

ماماي  جانبولات - جۋرناليست، قوعام قايراتكەرى;

قاپتاعاي ق. -  «حالىق دابىلى» قوزعالىسىنىڭ توراعاسى;

قۋات  داۋرەن - «اباي.kz» اقپاراتتىق پورتالىنىڭ جەتەكشىسى;

سادۋۇلى بيسەنعازى - «جەلتوقسان اقيقاتى» قوعامدىق بىرلەستىگىنىڭ توراعاسى;

ءازىمباي عالي - ساياساتتانۋشى، تاريح عىلىمدارىنىڭ دوكتورى;

بەيسەباي تەگى رۋزا – قوعام قايراتكەرى (پاۆلودار);

مۇقتاي قۋانىش – اقىن;

زايتوۆ رينات – ايتىس اقىنى;

مۇقانوۆ داۋرەن - اۋدارماشى، ادەبيەتتانۋشى;

كوشىم دوس -"ۇلت تاعدىرى" قوزعالىسىنىڭ توراعاسى;

نۇر-احمەت دوس -"ۇلت پاتريوتتارى"قوزعالىسىنىڭ توراعاسى;

تايجان مۇقتار -  بولاتحان تايجان اتىنداعى قوردىڭ پرەزيدەنتى;

بوتەەۆ مارات - «اللاجار-قولداۋ» قوعامدىق قورىنىڭ توراعاسى;

تالىمۇلى ك. - تالعار اۋداندىق مەملەكەتتىك ءتىلدى وقىتۋ ورتالىعىنىڭ ديرەكتورى;

اشۋۇلى  ج. - قازاقستان ساياسي قۋعىن-سۇرگىنگە ۇشىراعاندار قاۋىمداستىعىنىڭ توراعاسى;

مۇحتاربەك س. - جۋرناليست، قوعام قايراتكەرى;

قانافيا نازاربەك - فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى;

اقجىگىت ومىرزاق- تاۋەلسىز جۋرناليست;

كارىپجان امانعازى - اقىن;