جەڭىس قاسىمبەككە اشىق حات

قازاقستان رەسپۋبليكاسى ينۆەستيتسيالار جانە دامۋ ءمينيسترى
قاسىمبەك جەڭىس ماحمۇدۇلى اتىنا;

قر يدم كەڭەسشىسى ءارى قوعاممەن بايلانىس ءبولىمىنىڭ مەڭگەرۋشىسى
قۇرمانعالي بەرىك ۋاليۇلى اتىنا;

«تىلگە دەگەن كوزقاراس، شىنداپ كەلگەندە ەلگە دەگەن كوزقاراس» دەيدى ەلباسىمىز. ء«تىل دەگەنىمىز – قاي حالىقتىڭ بولماسىن كەشەگى، بۇگىنگى عانا تاعدىرى ەمەس، بۇرسىگۇنى دە تاعدىرى» دەيتىنى بار مومىشۇلىنىڭ.
قازاقستان تەمىر جولىنىڭ ەلەكتروندىق ۆيتريناسىنان بيلەت العان سايىن بەكەتتەر مەن ايالدامالاردىڭ گەوگرافيالىق، توپونيميكالىق اتاۋلارىنىڭ بيلەتتە تەك ورىس تىلىندە جازىلعانىن كورەمىز. ەكى ايدان استام ۋاقىت بۇرىن قتج سايتىنان جاقىندارىما بيلەت الىپ وتىرىپ، وسى ماسەلە بويىنشا ۇلتتىق كومپانيا اتىنا ەلەكتروندى فورماتتا جازباشا حات جولداپ، ايالدامالار مەن ستانتسيالار اتاۋلارى تۋرالى ازاماتتىق پىكىرىمدى بىلدىرگەن ەدىم.
بۇگىن، ەكى اي ۋاقىت وتكەنىنە قاراماستان «قتج»ۇك» اق دامۋ جونىندەگى ۆيتسە-پرەزيدەنتى مىندەتىن اتقارۋشى اسىلحان قالدىكوزوۆ مىرزانىڭ جاۋاپ حاتىن الىپ، ءبىر مارقايىپ، ءبىر تاڭىرقاپ وتىرمىن. مارقايعانىم، اق-نىڭ ستراتەگيالىق دامۋ جانە جاڭا تەحنولوگيالار جونىندەگى اتقارۋشى ديرەكتورى اسىلحان مىرزانىڭ جازۋىنشا، ستانتسيا اتاۋلارىن قايتا اتاۋ(قازاقىلاندىرۋ دەپ ءتۇسىنىڭىز) ماسەلەسىنىڭ بۇعان دەيىن-اق قولعا الىنعانى. وسى ماسەلە بويىنشا ينۆەستيتسيالار جانە دامۋ مينيسترلىگىنە حاتتىڭ جولدانۋى. تاڭىرقاعانىم، يدم-ءنىڭ، «اتالعان شارالاردىڭ قارجى سالىمىن قاجەت ەتپەيتىنى» بەلگىلى بولسا دا كومپانيا حاتىن جاۋاپسىز قالدىرعانى بولىپ وتىر. قتج ماسەلە بويىنشا وتكەن 2015 جىلدىڭ 9 اقپانىندا يدم-گە ارناۋلى حات جولداعان، قتج كومپانياسىنىڭ جازۋىنشا، ارادا 18 اي وتسە دە، مينيسترلىك كۇرمەۋى وڭاي ماسەلەنى شەشپەي، حاتتى جاۋاپسىز قالدىرعان.
قازاقستاندا ءتىل ماسەلەسىنىڭ شيرەك عاسىردان بەرى وتكىر سىپاتتا ەكەنى بەلگىلى. ءتىل دەگەندە، «مەملەكەتتىك ءتىل» ستاتۋسى بار قازاق ءتىلىنىڭ تۇتاس ەل اۋماعىندا جالپى قولدانىسقا ەنىپ، قازاقستان حالقىنىڭ قارىم-قاتىناس قۇرالىنا اينالا الماۋى. وسى ماقساتتا ۇكىمەت ءار جىلدارى ءتۇرلى باعدارلامالار جاساپ، ميللياردتاعان قارجىلار بولسە دە، مەملەكەتتىك مەكەمەلەر، قاراپايىم ازاماتتار بىلاي تۇرسىن، ۇكىمەتباسىنىڭ ءوزى ءبىر جينالىسىن تازا مەملەكەتتىك تىلدە وتكىزە الماي كەلەدى.
«قازاقستان تەمىر جولى» - قازاقستان بويىنشا ەڭ كوپ قولدانىستاعى ترانسپورتتىق قۇرال. جەرى بايتاق قازاق دالاسىنىڭ اۆتوجولدارى مىڭ جاماۋلانىپ، قوتىرلانىپ جاتقاندىقتان حالىق ات اياڭىمەن جۇرەتىن بولسا دا وسى تەمىر جولى قاتىناسىن تاڭدايدى. سىناي سويلەسەك تە، تەمىر جولدىڭ تۇتاس قازاقستاندى بايلانىستىراتىن ەڭ قولايلى ماگيسترال ەكەنى راس. اۆتوجولدارى مەن اۋەجولدارىنا قاراعاندا حالىق كوپ تۇتىنادى. قتج سايتىنداعى 3 جىل بۇرىنعى ەسەپتە، 2013 جىلعى جولاۋشىلار سانى 13 078 439 ادامعا جەتكەنى تۋرالى كورسەتىلگەن، ودان بەرى بۇل ستاتيستيكا ارتپاسا كەمىمەگەنى انىق. وعان قتج قىزمەت كورسەتۋىنىڭ ول ۋاقىتقا قاراعاندا جاقسارا ءتۇسۋى مەن تەحنيكالىق جاعىنان جاڭارۋىن، ەلدىڭ دەموگرافيالىق ءوسىمىن نەگىز ەتىپ ايتۋعا بولادى.
ويلاپ قاراساق، جىل سايىن 15 ميلليون جولاۋشىنىڭ بيلەتىندە ايالداما اتاۋلارى قازاق تىلىندە كورسەتىلىپ تۇراتىن بولسا، بۇل «مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ» حالىق اراسىندا جالپىلاسۋىنا قانشالىقتى وراسان ۇلەس بولاتىن ەدى. ءبىر «مەملەكەتتىك تىلدەگى» بيلەت، قازاق ءتىلىن ناسيحاتتايتىن ءبىر بروشيۋرا ىسپەتتى. ونىڭ ۇستىنە جەر اتاۋلارىنىڭ بۇرمالانىپ، تەك ءبىر تىلدە كورسەتىلۋى زاڭعا دا قايشى، 25 جىل تاۋەلسىز ءومىر سۇرگەن مەملەكەت اتىنا دا سىن، حالىققا دا قيانات. ءالى كۇنگە «چۋ»، «اكسۋات» دەپ تۇرعانى قۇرمەتتى ماحمۇدۇى جانە ءۋاليۇلى، سىزدەرگە دە ىڭعايسىز كورىنەتىن شىعار. «الما اتا 1»، «سەميپالاتينسك»، «مانگىشلاك» دەپ كەتە بەرەتىن تاسقا كەرتكەن تاڭباداي قازاقشالانباي تۇرعان اتاۋلار نامىسىمىزعا تيەدى.
قتج-نىڭ يدم-گە جازعان حاتىندا اتاۋىنىڭ وزگەرتىلۋى سۇرالىپ، 85 ستانتسيا بەرىلگەن. بۇل تىزىمگە كىرمەي قالعان پاۆلودار مەن اقمولا وبلىستارىنداعى ايالداما اتاۋلارىنىڭ دا قازاقشالانۋىن سۇرايمىن. بۇل ماسەلەدەن سىرت، اۋە تاسىمالىندا دا قازاقستان اۋەجايلارى اتاۋلارى دەرلىكتەي سسسر زامانىن مەڭزەپ، سول ۋاقىتتىڭ اتاۋىمەن كودتالىپ تۇر. استانا – تسەلينوگراد(TSE), اتىراۋ – گۋرەۆ(GUW), تاراز - دجامبۋل(DMB) دەگەن سياقتى بىزگە مازاق ايتىپ تۇرادى. وسى جانە باسقا كوپتەگەن ەلدىمەكەن اتاۋلارى تاۋەلسىزدىك العان سوڭعى ءار جىلداردا ەلباسىنىڭ جارلىعىمەن بايىرعى قازاقتى اتاۋلارىنا قايتارىلعان بولاتىن. ارادا جىلدار وتسە دە قۇجاتتىق تاڭبالارى وزگەرمەي-اق قويدى.
قوسىمشا دا، ماعان كەلگەن حات مازمۇندارىن سۋرەت فورماتىندا جۇكتەدىم. پاۆلودار مەن پەتروپاۆلدىڭ اتى وزگەرتىلۋىندەي قيىن ماسەلەنى ەمەس، «ەشقانداي قارجى سالىمىن قاجەت ەتپەيتىن» وسى شارۋا تۋرالى حاتتى ەلەۋسىز قالدىرمايسىزدار دەپ ءۇمىت ەتەمىن. ەل ازاماتى، تۇتىنۋشى رەتىندە بۇل ماسەلەنىڭ بۇگىنگە دەيىن شەشىلمەي كەلۋىنە قانداي كەدەرگىلەر بولعانىن بىلگىم كەلدى. ورىس تىلىندە سۇرانىسى بار جولاۋشىلارعا ورىس تىلىندە-اق كەدەرگىسىز قىزمەت بەرەتىن، قازاق تىلىندەگى تۇتىنۋشىلاردىڭ دا قاجەتىنەن شىعۋعا ءتيىس وسى ماسەلەنى جەدەلدەتىپ قولعا الاسىزدار، جاقىن ارادا ناتيجەسىن حالىققا ۇسىناسىزدار دەپ سەنەمىن.