«مەن جاستايىمنان سىي-قۇرمەتكە بولەنگەن ازاماتپىن. ەل مەنى ەركەلەتىپ ءوسىردى. «ماحامبەت سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى»، «حالىقارالىق ايتماتوۆ اكادەمياسىنىڭ اكادەميگى»، «قر ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى» سياقتى اتاقتاردىڭ بارلىعىن ءبىر باسىما تەلىپ قويدى، ءتىپتى اتىراۋ وبلىسىندا مەنىڭ اتىممەن اتالاتىن «راقىمجان» دەگەن كول بار» دەپ ماقتانعان، «اتاعىنان ات ۇركەتىن»، «ەركەتوتاي» جازۋشىمىز راقىمجان وتارباەۆتىڭ اۋزىنان ءدال وسىنداي  ەستيار قازاق ايتاتىن پىكىردى ەستىگەندە  ات تەپكەندەي ەسەڭگىرەدىك تە قالدىق.

ياپىر-اي، ايدىڭ كۇننىڭ امانىندا نە تۇلەن ءتۇرتتى ەكەن دەپ تە ويلادىق. قازاق ادەبيەتىنىڭ ساردارى دەپ جۇرگەن قالامگەرىمىز ۇلتتىق رۋحانياتىمىزدى جوققا شىعارىپ، قارا شاڭدى اسپانعا ءبىر-اق كوتەرگەنى ارقاعا ايازداي باتتى. دانا قازاق «ىرىك اۋىزدان شىرىك ءسوز شىعادى» دەپ وسىندايدا ايتسا كەرەك دەپ توپشىلادىق.

سونىمەن پاتشاعار نە دەدى دەيسىز عوي.  «ادەبيەت» پورتالىنا  سۇحبات بەرىپ تۇرىپ:

 «مەن سىزگە ءبىر قىزىق ايتايىن، «اباي جولى» رومانىن ەندىگى ۋاقىتتا ءجۇز جەردەن جارنامالاپ، مىڭ جەردەن تىقپالاساڭ دا ءبارىبىر وقىلمايدى. باي-شونجاردىڭ بالاسىنىڭ ءار جەرگە بارىپ كەڭەس قىلىپ، جيىن-توي وتكىزگەنى كىمگە كەرەك؟ وسىدان بىرنەشە جىل بۇرىن «بابالار ءسوزى» اتتى 100 تومدىق ەڭبەك شىعارىلدى دەپ بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى بوركىن اسپانعا اتتى. ياپىر-اي، دەپ قايران قالدىم. بابالارىمىز قازاقتى ۇشپاققا شىعاراتىن ءجۇز تومدىق ءسوز ايتىپ كەتسە ءبىز نەگە وسىنشاما سورلاپ ءجۇرمىز؟! ءجۇز تومدىق ادەبيeتىمىز بولعاندا الەم ءبىزدىڭ تابانىمىزدىڭ استىندا جانشىلىپ قالار ەدى. سۇرىپتاپ، ىرىكتەپ كەلگەندە بابالاردىڭ قۇندى پىكىرى ءۇش تومدىق قانا بولادى» دەگەن ساندىراعى كوپشىلىكتىڭ، سونىڭ ىشىندە ءبىزدىڭ دە اشۋ-ىزامىزدى تۋدىرعانى راس.

 «ونەگەلى قاريا بولماسا، ونەرلى جاس قايدان بولسىن» دەمەكشى، الپىستى القىمداعان اعامىزدىڭ  مىناداي «ۇر دا جىق» پىكىرىن ەستىگەن جاستارىمىز قايتپەك؟ شىنتۋايتىنا كەلسەك، «اباي جولى»، سونىڭ ىشىندە اباي مۇراسى ءسوز جوق ادەبيەتتەگى قاستەرلى تۇنىعىمىز دەپ ەسەپتەيمىن. ابايدىڭ جىرلارى ۋاقىت وتكەن سايىن جاڭعىرىپ، كەۋدەڭدى كەڭىتىپ، ساناڭا ساۋلە ۇيالاتا تۇسەتىن قۇندى دۇنيەلەر ەكەنىن ەشكىم جوققا شىعارا المايدى.

ال، راقىمجان وتارباەۆ پەن مۇحتار ماعاۋين ەكەۋىنىڭ اراسىندا  تارتىستا شارۋامىز جوق. مەيلى، ەكەۋى ءبىرىن-ءبىرى ءتۇتىپ جەسىن، يا بولماسا اياۋسىز سىناي بەرسىن. بىراق، ابايعا تيىسۋگە، ونىڭ مۇرالارىن اياق ەستى ەتۋگە وتارباەۆقا ەشقانداي قۇقىق بەرىلگەن جوق، بەرىلمەيدى دە. ءبىز ءوز كەزەگىمىزدە «اباي جولىن» كۇرەسىنگە تاستاتىپ قاراپ وتىرا المايمىز.

تاعى ءبىر ايتا كەتەرلىك تۇسى – ء«جۇز تومدىق «بابالار ءسوزى» بوستەكى، توپان سوزدەردىڭ جيىنتىعى عانا، جىراۋلار ميراسىنىڭ ەشكىمگە كەرەگى جوق» دەگەن ۇعىمى دا ەش قيسىنسىز.

وسى ورايدا جازۋشى-دراماتۋرگ نۇرلان قاري دەگەن ازاماتتىڭ «جاقىندا «بابالار ءسوزىنىڭ» قولىما تۇسكەن ءبىر تومىن وقىپ باستادىم. مەن دۇنيەجۇزى ادەبيەتىنە جۇزە ءجۇرىپ، مۇنداي ءتۇپسىز دە تاڭعاجايىپ مۇحيتقا سۇڭگىپ كورمەپپىن. سودان كەيىن، بار قورمالىمدى ساتسام دا ءۇيىمنىڭ تورىندە «بابالار ءسوزىنىڭ» ءجۇز تومى تۇگەل تۇرۋى ءتيىس دەپ شەشتىم» دەپ اعىنان جارىلعان، اق ادال پەيىلىنە قالاي عانا ريزا بولماسسىڭ. مىنە، قاسيەتتى مۇرانى قاستەرلەگەن، باعالاعان، دارىپتەگەن ۇلدىڭ جۇرەكجاردى ويى وسىنداي بولۋ كەرەك.

ەندەشە، «مەملەكەتتىك سىيلىققا ىلىكپەدىم» دەپ، جەكە باسىنىڭ باقتالاستىعى جولىندا قۇدايشىلىعىنان اجىراعان وتارباەۆتىڭ ورىنسىز پىكىرىنە تۇبەگەيلى قارسىمىز. ء«وزىڭدى ءوزىڭ سىيلاساڭ، جات بويىڭنان تۇڭىلەر» دەگەن دانا قازاق. ولاي بولسا، ءوز قازىنامىزعا، اسىلىمىزعا  رۋحانيات مارجاندارىمىزعا مۇرىن شۇيىرە بەرمەيىك.

شىنىن ايتۋ كەرەك، قازاق حالقىنىڭ قۇندى مۇراسىن زەرتتەۋگە امەريكا مەن ەۆروپا ىنتىعىپ، بىلەك سىبانا كىرىسىپ كەتۋى جايدان جاي ەمەس. سول سەبەپتى دە، وزىمىزدىكىنىڭ قادىرىنە ءبىرىنشى بولىپ ءوزىمىز جەتە بىلەيىك، اعايىن.

تەگى، جاقسىلىققا باستامايتىن ءۇردىستىڭ ءبىرى – ۇلتىڭنىڭ رۋحانياتىن قارالاۋ دەپ تۇسىنەمىن. مىنا ەر توقىمى باۋىرىنا تۇسكەن زاماندى سىلتاۋ ەتىپ، باسقا شاۋىپ، توسكە ورلەگەن ساقالدى اعالارىمىزدىڭ اۋزىنان جەكە باسىنىڭ قام-قارەكەتى جولىندا نەبىر تۇرپايى پىكىرلەردى دە ەستۋ قانشالىقتى ادىلەتسىز، ءارى قانشالىقتى جيىركەنىشتى دەسەڭىزشى. جاقىندا تانىمال قالامگەر، جازۋشى راقىمجان وتارباەۆتىڭ «ەندىگى ۋاقىتتا ءجۇز جەردەن جارنامالاپ، ءجۇز جەردەن تىقپالاساڭ دا «اباي جولى» ءبارىبىر وقىلمايدى» دەپ حالقىمىزدىڭ پروزالىق قۋاتىنىڭ ەرەسەن جەڭىسى دەپ باعالانعان ەڭبەكتى ءبىر-اق ساتتە قارا سيامەن سىزىپ تاستاعانى قىنجىلتادى.

  بۇل پىكىر نەشە جەردەن اشىنعاننان ايتىلدى دەسەك تە، وعان كەلىسپەيتىنىمىزدى بىردەن باياندايمىز. قازاق ەكەنىمىزدى مويىنداپ، كەلەر ۇرپاق الدىنداعى جاۋاپكەرشىلىك ءۇشىن مۇنداي اپەرباقاندىققا جول بەرمەۋگە ءتيىسپىز. دەمەك، قولدان قۇراستىرىلعان، جالعاندى نارسەنى تىلگە تيەك ەتىپ، ساۋەگەيلىك تانىتۋدىڭ ەش قاجەتى جوق.

ولاي بولسا، قازاق ءسوزىنىڭ سالقارلىعىن، ويىنىڭ كەڭدىگىن، رۋحىنىڭ اسقاقتىعىن تانىتقان مۇرالارىمىزدى دايەكسىز بەلدەن سىزىپ تاستاۋعا رۇقسات جوق دەگىم كەلەدى.

تەلىبەك قاراسارتوۆ

Abai.kz