ەرعالي باقاش. تYس
سوڭعى كەزدەرى تەك ءبىر ءتۇستى عانا ءجيى قايتالاپ كورەتىن بولدى. باستاپقىدا ازداپ ۇرەيلەنگەن. بىراق بارا-بارا سول ءتۇسى وعان ەرەكشە ءلاززات سىيلايتىنىن دا قۋ ءىشى سەزەتىن سياقتى. تۇسىندە جىلاپ جاتىپ ويانىپ كەتەدى. ونە-بويىن اۋىرلاتقان اۋىر مۇڭنان ءبىر ساتكە بولسىن الىستاپ، سەرگىپ قالادى. كۇنى-بويى الدەبىر عاجاپ سەزىمنىڭ جەتەگىنە ەرىپ كوڭىلدى جۇرگەنمەن، ءبارىبىر كەشكىسىن جۇمىستان شارشاپ قايتادى. جيىلماعان سۋىق توسەگىنە اياق كيىمىن دە شەشۋگە شاماسى بولماي قۇلاي كەتەدى. تاعى ءتۇس كورەدى. جىلايدى. كۇلەدى...
وسىندايدا كۇلىپ قارسى الار جارى، ەركەلەپ موينىنا اسىلار بالالارى بولسا ەر جىگىت تيتىقتاي ما؟ قالتالى بولماسا دا، قىز قىزىعار كەلبەتى بار ازاماتتىڭ وتىزدىڭ جۋان ورتاسىنا كەلگەنشە ءسۇر بويداق ءجۇرۋى قۋىستانارلىق جاعداي عوي. تاس قالانىڭ بۇرىش-بۇرىشىن جاعالاعان پاتەر جالداۋشى ەمەس، ءۇش بولمەلى جەكەمەنشىك ءۇيى بار. تەك وتىن مازداتىپ، باۋىرىن جىلىتاتىن ءبىر شۇيكەباس قانا جەتىسپەي تۇر. بار گاپ وزىندە. ۋنيۆەرسيتەتتە وقىپ جۇرگەندە دومبىرانى بەبەۋلەتىپ، گيتارانى الديلەگەندە قىز بىتكەن ءۇيىرىلىپ ماڭايىنان شىقپايتىن. ءۇرىپ اۋىزعا سالعانداي نە ءبىر پەريزاتتار مولدىرەي قاراپ، سىزىلۋشى ەدى. تۇك سەزبەگەندەي الدەبىر مۇڭلى ءاندى قايتالاپ ايتىپ وتىرا بەرەتىن كونتەرلى مىنەزىنەن ءالى اسا الماي كەلەدى. ادام جانى وسىنشا جۇمباق بولار ما؟
ۇيرەنشىكتى ءتۇسى وعان اينىماس دوس، انتتاسقان انداسىنداي ادال سەرىگى ىسپەتتى. ءوڭى بال-بۇل جانىپ، قارا ءسۇر جۇزىنە قان ويناپ شىعا كەلەتىن بولىپتى. ەرەكشە كوڭىلدەنگەندە جاسىنداي جارقىراپ، مەيىرلەنىپ كەتەدى. وندايدا دوستارى قولقالاپ ءان سالدىرادى. قارا دومبىرانىڭ پەرنەسىن كوز ىلدىرمەس جىلدامدىقپەن باسقان جۇيرىك ساۋساقتار ىقىلىمنىڭ تۇنەگىنەن سىر سۋىرتپاقتاعانداي حالىق اندەرىن بىرىنەن كەيىن ءبىرىن توگىپ-توگىپ جىبەرەدى. ەسكى ءداۋىردىڭ كۇيمەسىندە وتىرعانداي ۇيىپ تىڭداعان كوپشىلىك قالىقتاعان اۋەن نازىك سەزىممەن اياقتالعاندا بارىپ وزدەرىنە وزدەرى كەلە باستايدى. ونىڭ وزگەلەرگە ۇقسامايتىن بولمىسىنا، كاسىبي ءبىلىم-بىلىكتىلىگىنە ىشتەي ءتانتى بولىپ جۇرەتىن ارىپتەستەرى ريزاشىلىعىن بىلدىرەدى.
– ءبىر باسىڭا بار ونەر توقايلاسقان پەرىسىڭ عوي. بىراق، نەگە ءالى كۇنگە بويداق ءجۇرسىڭ، – دەيدى پايعامبار جاسىنان اسقان باستىعى. جاۋاپ تابا الماي قىسىلىپ تۇرعاندا وڭ قاپتالىندا وتىراتىن ەتجەڭدى تولىق اپاي سامبىرلاپ سويلەي جونەلەدى.
– كارى جۇرەگىمدى تولقىتتىڭ عوي، مۇنداي داۋىستى ەستىمەگەلى قاشان. ءۇش المام بار، ۇناتقانىڭدى جار ەتشى، قالىڭسىز-اق بەرەيىن،– دەيدى ازىلدەپ ايتسا دا، شىنىن ايتىپ.
مۇندايدا ول ءۇنسىز عانا جىميادى. بار جاۋابى سول. ىشىندەگى الاپات تاسقىندى قىزمەتتەستەر قايدان ءبىلسىن؟! وسى ۋاقىتقا دەيىن جۇرەگىنىڭ تۇكپىرىندە ساقتالىپ، جان الەمىن الاي-دۇلەي سەزىمگە بولەپ كەلگەن اياۋلى بەينەنى قالاي ۇمىتۋعا بولادى؟ ونىڭ جاۋابىن وزگە تۇگىل ءوزى دە بىلمەيدى. سوندىقتان دا ەكىنىڭ بىرىنە سىر اقتارىپ قاۋقىلداسۋعا ەش زاۋقى جوق. وعان بولمىسى دا كەلمەيدى. ۇنەمى وزىمەن ءوزى ساياباقتاردا وڭاشا سەرۋەندەپ، وتكەن كۇندەردىڭ ەستەن كەتپەس ەلەستەرىمەن ءومىر ءسۇرىپ جاتقان جايى بار. مۇمكىن ادام ءومىرىنىڭ تەڭ جارتىسى الدەقاشان ءوتىپ كەتكەن كەلمەس كۇندەرىنىڭ جانعا ازىق بولار ىستىق ەلەستەرىن اڭساۋمەن عانا ءماندى-ماعىنالى شىعار دەگەن ويدىڭ شۇڭەتىنە باتىپ جۇرگەلى دە كوپ بولعان. سوعان يلانادى دا.
كىمنىڭ باسىنان وتپەگەن العاشقى ماحاببات. ءيا، سولايى – سولاي عوي. بىراق العاشقىسى ءارى سوڭعىسى بولىپ جۇرمەسە جارا ەدى... بىرەۋلەرگە ەرتە، ەندى بىرەۋلەرگە كەش كەلەتىن بالاۋسا سەزىمنىڭ ماڭگىلىك ءتاتتى ازاپقا سالعان قۇدىرەتىنە قالاي باس يمەيسىز؟ كەشەگى عاشىقتاردىڭ ماحابباتى دا وسىنداي-اق بولعان شىعار؟ ءبىز تەرەڭ بىلمەي، باعالاماي، ارمانداپ جۇرگەن سەزىم وسىدان ارتىق قالاي بولۋى كەرەك؟ ونى تەك اردىڭ تۋىن جىقپاعان، اق، ادال سەزىمدەردىڭ يەسى عانا ءبىلىپ، سولار عانا باعالاپ، قادىرىنە جەتە الاتىنعا ۇقسايدى.
ءبىر باسىن ەكەۋ ەتۋگە جاعدايى كەلمەدى دەيسىز بە؟ جۇرەگى قالامادى... سول جۇرەك الىس اۋىلدا قول بۇلعاپ قالعان بالا ماحابباتتىڭ ەلەسىمەن ءومىر ءسۇرىپ جۇرگەنىن كىمگە ايتىپ تۇسىندىرە الادى. ايتقان كۇننىڭ وزىندە دە. – ءاي، قويشى، دەيتىندەر ماڭايىنان-اق تابىلادى. سىرىمدى ايتامىن دەپ وسەكتىڭ ورتىنە ورانىپ كەتكەنىڭدى ءوزىڭ دە سەزبەي قالاسىڭ، تالاي اۋزى كۇيگەن. سودان بولار، وزىمەن – ءوزى دوس! ادامعا جالعىزدىقتان ارتىق دوسى جوق دەپ بىلەدى.
***
ءوز كاسىبىن تەرەڭ بىلەتىن بولعاندىقتان ءبولىمنىڭ ىسقاعازدارى دەرلىك بۇنىڭ قولىنان وتەدى. كۇندەلىكتى جۇمىس ۋاقىتى ساعات التىعا دەيىن بولسا، بۇل توعىز-وندارعا دەيىن وتىرا بەرەدى. كەيبىر قۋاقى ارىپتەستەرى، – جالعىز ءوزىڭ ۇيىڭە بارعاندا نە ىستەيسىڭ؟ سوپايىپ ءتورت قابىرعاعا قاراپ وتىراسىڭ با؟ ودان دا ماعان كومەكتەس. ساۋابى بولادى – دەپ، تاپسىرما بەرىپ كەتەدى. – ءوز جۇمىسىڭدى ءوزىڭ ىستەمەيسىڭ بە، – دەگەن قارسى جاۋابىنا: « ۇلگەرمەي جاتىرمىن، بالاباقشادان بالامدى الۋىم كەرەك. ءوز باسىڭا كەلگەندە تۇسىنەسىڭ، كومەكتەسشى»، – دەپ قيىلادى. دىڭكەلەپ تۇرسا دا، قۇشاق-قۇشاق ماڭىزدى قۇجاتتاردى مۇقيات قاراپ، كەم-كەتىگىن تولىقتاپ، ءتاستۇيىن دايىن قىلادى. بىراق، جىلى سوزدەردى ىستەگەن بۇل ەمەس، ىستەمەگەن ولار ەستىپ جاتادى.
بۇگىندە وسىنداي ءبىر قاۋىرت جۇمىستان شارشاپ ورالدى. شالا-پۇلا جۇمىرتقا قۋىرىپ اۋىز تيگەن بولدى دا، ويىنا الدە بىردەڭە ءتۇسىپ كەتكەندەي، سامالدىققا شىعىپ تەمەكى تۇتاتتى. قۇشىرلانىپ سورىپ، كوك تۇتىندى كوككە ۇرلەپ راحاتتاندى. ون التىنشى قاباتتان تومەنگە قاراۋدىڭ ءوزى قورقىنىشتى سياقتى كورىندى. ال، وزگەنىڭ جۇرەگىنە ۇڭىلە ءبىلۋ، ونى تۇسىنۋگە تىرىسۋ قانداي باقىت! «مەن باقىتتىمىن» دەدى ىشىنەن. ىلە، اركىم باقىتتى ارقالاي تۇسىنەدى. مەن ءۇشىن باقىت پەن ماحاببات ءبىر ۇعىم. ءار ادام وزىنشە باقىتتى بولۋى كەرەك. مەنىڭ باقىتقا جەتۋ جولىم وسى. سەبەبى، مەن ونىڭ جۇرەگىنە تەرەڭ بويلاي الدىم. باقىت دەگەن – سول ەمەس پە دەدى وزىنە-ءوزى سۇراق قويا سويلەپ. سامالدىقتا ۇزاق تۇرىپ قالعانىن جاۋراي باستاعاندا ءبىلدى. سوندا دا قويماي تاعى ءبىر شىلىم تۇتاتتى. سەبەبى، ول – ءدال وسى ساتتە ءوزىن بۇرىنعىدان دا باقىتتى سەزىنگەن ەدى.
***
ءتۇس كورىپتى. كوپتەن بەرى قايتالاپ كورىپ جۇرگەن ءتۇسى. تۇسىندە اۋىلدى قاق جارىپ اعاتىن قاس وزەنى تاسىپ، حالىقتى ابىگەرگە سالىپتى. كارى-قۇرتاڭ، بالا-شاعا جيىلىپ بوگەت بولا الماي، اۋىر شىعىنعا باتىپتى. اتا-اناسىنىڭ قالقايعان مولاسى قۇلاپ، قۇلپىتاسى قاق ايىرىلىپتى. ەلدەن بەرەكە-بىرلىك كەتىپ، ۇرى-قارى كوبەيىپتى. عاشىعى ەكەۋى ءجيى كەزدەسىپ، ايىرىلىماسقا سەرتتەسكەن ءتورت تەرەك تامىرىمەن قوپارىلىپ ءشىري باستاپتى... شوشىپ وياندى. قارا تەر باسىپ كەتىپتى. قاتتى قورىققاندىكى بولار، ۇزاق ۋاقىت وزىنە-ءوزى كەلە الماي، توسەگىندە بۇكشيىپ وتىرىپ قالدى. سالدەن سوڭ بارىپ ء«تۇستىڭ شەشىمى – جورۋدان» دەگەندەي، جاقسىلىققا جورىدى. بىراق كوڭىلىندە كۇدىك قالىپ قويدى. سودان تاڭ اتقانشا كىرپىك ايقاستىرمادى. سوڭعى رەت اتا-اناسىنا اس بەرمەكشى بولىپ اۋىلىنا بارعان كەزىن ەسىنە ءتۇسىردى. ودان بەرى دە ون بەس جىل زاقپىنىڭ تاسىنداي بوپ زىمىراپ وتە شىعىپتى. بارمايىن دەمەيدى عوي. بال داۋرەن بالالىعى قالعان اسىل مەكەندى، وندا ءومىر ءسۇرىپ جاتقان اقپەيىل دارحان حالىقتى ساعىنبايدى دەيسىز بە، ساعىنادى! بارىنەن دە، كوڭىل كوكجيەگىنەن ءبىر ءسات كوتەرىلىپ كورمەگەن، ءتىرى ءمۇسىنىن ويلامايدى دەيسىز بە، ويلايدى! ال، تۋعان توپىراعىما ءتاۋ ەتىپ، ساعىنىشىمدى باسىپ كەلەيىن دەۋگە باتىلى جەتپەي كەلەدى. ونىڭ وزىندىك سەبەپتەرى بار، ول – سول ىنتىق زارىنىڭ وزگە بىرەۋگە تۇرمىسقا شىعىپ كەتتى دەگەن قاۋەسەتتەن باستالعان ەدى.
تۋىپ وسكەن اۋىلى – سارىبۇلاق – كوركەم جەر. جۋسانى مەن ەرمەنى جانعا شيپا، دەرتكە داۋا. شىلدە ايىندا بارساڭىز، بۇلدىرگەنىنە ات تۇياعى بويالادى.
سول جولى ەندى قايتىپ سوقپايتىنىن بىلگەندەي سابىر دوسى ەكەۋى تۋعان جەردىڭ جۇمباق سىرىنا ءۇڭىلىپ، ۇزاق ارالادى.
– سەن قايتا اينالىپ كەلگەنشە ءبىزدىڭ اۋىل سۋ استىندا قالۋى مۇمكىن... وسى جولى ارمانسىز ءبىر ارالايىقشى، مەن دە سەنىمەن بىرگە تۋعان توپىراقتىڭ كوركەم بەينەسىن كوڭىلىمە توقىپ الايىن، – دەدى سابىر كوپتەن جاسىرىپ جۇرگەن سىرىمەن بولىسكەندەي.
– قاي-قايداعىنى ايتپاساڭشى، سۋ استىندا قالعانى نەسى، – دەدى بۇل جۇلىپ العانداي.
– ءوي، وقۋ سوققان نەمە، سەن اۋىلعا ەكى-ءۇش جىلدا ءبىر-اق رەت كەلەسىڭ. بۇل جاقتاعى جاعدايعا قانىق ەمەسسىڭ، سوندىقتان دا ايتقانىممەن سەنبەيسىڭ! ودان دا بىلمەي-اق قوي، – دەدى مۇڭايا ءتىل قاتىپ.
– قالاي بىلمەيمىن، ايتشى، – دەدى داۋىسى دىرىلدەپ.
– ول ۇزاق اڭگىمە، – دەدى سابىر سابىرلى قالپىنان تانباي.
– قانشا ۇزاق بولسا دا، ايت دەدىم عوي، ايتساڭشى سوزباقتاماي.
– بىردەڭەنىڭ شەتى شىقسا قويمايتىن ادەتىڭ ءالى قالماپتى عوي، – دەدى قۋلانا جىميعان سابىر.
– ادام وزگەرۋشى مە ەدى، قيىر جايلاپ، شەت قونىپ كەتكەنىممەن، سول باياعى القام-سالقام ساكەنمىن عوي، نەمەنە مەنى پەرىشتە بالاپ ء جۇرمىسىڭ، – دەدى كۇلىپ.
بىلتىر جازدا قالادان ماماندار كەلىپ اۋىلىمىزدىڭ جەر - سۋىن تەكسەرىپ، باستارىن شايقاپ تاڭ قالىپتى. ونى وسى اۋىلدىڭ اكىمىنىڭ ورىنباسارى – الگى سەنىڭ بالا عاشىعىڭنىڭ ناعاشىسى ايتتى. اناۋ تۇرعان ابىرالى تاۋى مەن مىناۋ قاراتوبەنىڭ استى تۇتاس كومىر ەكەن سولاردىڭ ايتۋىنشا. اعىنى قاتتى قاس وزەنىن بۋىپ ەلەكتر ستانساسىن سالماقشى ەكەن. قۇم مەن شاعىلدىڭ سورتى ەڭ جوعارعى كورسەتكىشتى كورسەتىپ تۇر دەيدى مامانداردىڭ بولجاۋىنشا. سودان بەرى، ەلدەن بەرەكە كەتە باستادى. «جامان ايتپاي، جاقسى جوق». ولاردىڭ ايتقانى شىنىمەن ىسكە اسسا، قارا حالىق قايدا بارادى. اتامەكەننەن قونىس اۋدارۋ ادام تۇگىلى، مال ەكەش، مالعا دا وڭاي سوقپاسىن ول يتتەر تۇسىنەدى دەيسىڭ بە؟ بىرەۋلەر بۇدان دا جاقسى كۇن كەشەمىز، ۇكىمەت ولتىرمەيدى، ءۇي سالىپ، جەر ءبولىپ بەرەدى دەيدى. ارينە، ولتىرمەيدى عوي. بىراق اناۋ قىرداعى اتا-بابانىڭ مولاسى سۋ استىندا قالا ما؟ ونى ويلاعان اتقا مىنەرىڭ بار ما؟ ءبارى ۇكىمەتتىڭ ايتقانىن اسىرا ورىنداپ كوزگە تۇسۋگە تىراشتانىپ ءجۇر.
سابىردان ەستىگەن بۇل اڭگىمە ساكەننىڭ كوكىرەگىن مىسىقشا تىرنالادى. شىنىمەن دە، ساكەندە بۇل اۋىلدان باسقا ەشتەڭە جوق. بىرگە تۋعان تۋىسى بولماعانمەن، وسى اۋىلدىڭ ءار تۇرعىنى ونىڭ جاناشىرى، تىلەۋلەسى بولا بىلگەنىن قالاي ۇمىتسىن. اتا-اناسىنان تىم ەرتە ايىرىلىپ بالالار ۇيىندە تاربيەلەنگەن وعان اۋىلداستارى ۇلكەن ءۇمىت ارتتى. قول ۇشىن بەرىپ قولدادى. وسى كۇنگە دەيىن جۇرەك تۇكپىرىنەن وشپەگەن اياۋلى جاندى دا بالالار ۇيىندە كەزدەستىرىپ، قاپىسىز ءتۇسىنىستى ەمەس پە؟ وقۋىن اياقتاعان سوڭ، قالاعا الىپ كەتەتىن بولىپ ۋاعدالاسقان. انە-مىنە دەپ ءجۇرىپ ۋاقىت ۇزارتىپ الدى. ەل ءىشى تىنىش جاتا ما؟ وسەك ورتتەي لاۋلادى. ونسىز دا جارىم كوڭىل جۇرگەن قورعانسىز جان «ساكەن ۇيلەنىپتى» دەگەن حاباردى ەستىگەن سوڭ-اق كوڭىلى نىلدەي بۇزىلىپ جانارى قۇرعامايتىن بولدى. «ەندى بۇل اۋىلدا ءجۇرۋدىڭ مەن ءۇشىن ەشقانداي دا قىزىعى قالمادى» دەپ ويلاسا كەرەك، الىس اۋىلداعى باستاۋىش مەكتەپكە مۇعالىم بولىپ ءوزى سۇرانىپ كەتتى. ال، ساكەن ء«جون-جورالعىمەن كەلىپ، ناعاشىسىنىڭ ريزالىعىمەن قالاعا ۇزاتىپ الىپ كەتەمىن» دەپ جۇرگەندە ونى «تۇرمىسقا شىقتى» دەگەندى ەستىپ، اھ ۇرىپ قالا بەردى. مىنە، سودان باستاپ ساكەن تۋعان اۋىلى – سارىبۇلاققا ات ءىزىن سالماي كەتتى.
***
ەكى جارتى ءبىر ءبۇتىن بولۋعا ءسوز بايلاسقان ەكەۋدىڭ ءومىر جولدارى وڭاي بولعان جوق. ەندى-ەندى ءوز اياقتارىنان تۇرىپ، شاڭىراق كوتەرمەكشى بولعاندا ءبىر-اق اۋىز ءسوز ارالارىن الىستاتتى. بىراق، جۇرەكتەرى سۋىمادى. ىشتەي ءبىر-بىرىنە تىلەكشى بولعاندارى حاق. تەك كوڭىلدەرىندەگى كۇدىكتەن ارىلا الماي ءبىرى – الماتىدا، ءبىرى – ەڭ الىس اۋىلدا ءومىر ءسۇرىپ جاتىر. ساكەن ونىڭ قاي اۋىلدا ەكەنىن بىلمەيتىن. سابىر دوسىنان حات ارقىلى سۇراعان دا، ول دا بىلمەيمىن دەپ قىسقاشا جاۋاپ قايتارعان. تالاي رەت ىزدەمەك بولىپ وقتالعان. سوڭىندا، وتباسىلى ادامنىڭ شىرقىن بۇزبايىن دەپ سابىرعا كەلگەن بولاتىن. ال، ۇزبەي جازىسقان حاتتار ەكەۋىنىڭ دە قولىنا تيمەگەن. ەگەر، سول حاتتار ۇشتى-كۇيلى جوق بولىپ كەتپەگەندە ولار الدە قاشان وتاۋ تىگەر ەدى...
***
تاعدىرىنا نالىعانمەن امالى نە؟ ماڭايىڭداعىلاردان قاشىپ قۇتىلساڭ دا، ماڭدايىڭداعى جازۋدان قاشىپ قۇتىلا المايسىڭ. جالعىزدىق مۇمكىن مەنىڭ باقىتىم شىعار، قالاي بولعاندا دا، مەن ونى باسقاعا ايىرباستامادىم. سۇيگەن جۇرەكتە سۇركەيلىك جوق ەكەنىن وعان دا، جەر باسىپ جۇرگەن پەندەلەرگە دە دالەلدەگىم كەلدى. سوندىقتان ۇيلەنبەدىم. ماحابباتسىز قالاي ۇيلەنەمىن؟ سۇيمەي العان ايەلدەن قالاي سۇيكىمدى بالا تۋادى؟ ۇرپاقسىز قالسام دا مەن ول قادامعا بارۋعا ءداتىم شىدامادى، قىسقاسى، ارىم جىبەرمەدى. وعان دەگەن سەزىمىم مەن كىرشىكسىز ماحابباتتىمدى انا دۇنيەگە الا كەتەمىن. سىرتىمنان سوگىپ، گۋ-گۋ ءسوز تەرىپ جۇرگەندەرگە جول بولسىن! مەن ءوز الەمىمدە باقىتتىمىن دەدى ساكەن ءوز كوڭىلىن ءوزى كوتەرىپ.
***
قاراشا اسپانى مۇنارتىپ، قالانى دىمقىل سىز باسقان. عاسىرلار سىرىن ساقتاعان الىپ اعاشتاردىڭ بۇتاقتارى تاربيىپ-تاربيىپ جالاڭاش حالگە تۇسە باستاپتى. الدا جەلتوقسان دەگەن ىزعارلى اي تابالدىرىقتان اتتاسىمەن-اق قار قىلاۋلاپ ءتۇسىپ، لەزدە باسىپ قالاتىن ادەتى بولۋشى ەدى، بيىل قايتەر ەكەن؟ كەيدە توسىن مىنەز كورسەتىپ بورانى ۇشىرىپ اكەتەتىندەي ءۇيىرىپ سوققاندا نە ىستەرىڭدى بىلمەي ابدىراپ قالاسىڭ...
سارىبۇلاق اۋىلىنىڭ كوكتەم مەن جازى كەرەمەت بولعانمەن، كۇزى مەن قىسى جايسىز-تۇعىن. اۋىل مەن قالانى جالعاعان كونە كۇرە جول جەلدەن ءبىر ارىلمايتىن. جاۋعان قاردى ۇشىرىپ اكەلىپ تاۋداي عىپ ءۇيىپ تاستايتىن. كۇن جىلىپ، جەر سورعىمايىنشا اۋدان، قالاعا جۇرت قاتىناي الماي ابىگەرگە تۇسەتىن.
ساكەن مۇنارتقان قالا اسپانىنا قاراپ، اۋىلىن ەسكە الىپ، كوڭىلى بوساپ كەتتى. ىلە، وسى جازدا بارىپ قايتسام با دەگەن وي قىلاڭ بەردى ساناسىندا. بىراق، كىم ءۇشىن، نە ءۇشىن بارامىن دەدى ءوز ويىنان ءوزى اينىپ. ءبارى وزگەرگەن... كىم تانيدى مەنى... دوس دەگەن – سابىر دا حات-حابارسىز كەتتى... ودان دا، الىستان-اق ساعىنىپ جۇرە بەرگەنىم دۇرىس بولار دەدى ءبىر بەكىمگە كەلىپ. ونسىز دا اۋىلىمدى ىلعي تۇسىمدە كورەمىن. سونىڭ ءوزى ساعىنىشقا ەم ەمەس پە دەدى ءوز ءسوزىن ءوزى ماقۇلدايتىن ادەتىنە باسىپ.
***
ساكەن قىزمەت بابىمەن، شەتەلدە كوپ بولدى. سۇلۋلىعىن سوزبەن جەتكىزە الماس كوركەم قالالاردى ارمانسىز ارالادى. بىراق ءبارىبىر تۇسىنە ءوز اۋىلى كىرىپ، بىردە جىلاپ، بىردە كۇلىپ وياندى. وسىلاي ءومىر ءوتىپ جاتتى... باياعىداي جالىن جوق، سامايعا اق كىرىپ، دەنساۋلىق سىر بەرە باستادى. جالعىزدىق بويدا قۋات بار كەزدە بىلىنبەيدى ەكەن، دارمەن كەتىپ، ءدارى-دارمەككە قاراعان كۇن قيىن سوعىپ تۇرعانىن مويىنداماسقا شاراسى قالمادى. ونىڭ ۇستىنە دارىگەر جۇيكەگە سالماق سالماۋ كەرەكتىگىن باسا ايتقان. ۇزاق ويلانىپ، مەرزىمىنەن بۇرىن كەزەكتى ەڭبەك دەمالىسىن الۋعا بەكىندى. جۇرت ماقتاپ جۇرگەن شيپاجايلاردىڭ بىرىنە بارىپ ەم-دوم الىپ تىنىقپاق قوي باياعى. تۋرا ءبىر اپتا وتكەندە جولعا شىقتى. – ءبىر باسىما نە جەتپەيدى، باياعىدان بەرى نەگە دەنساۋلىققا كوڭىل بولمەدىم ەكەن؟ – ءاي، بايانى جوق دۇنيە-اي، – دەدى پويىزدىڭ تەرەزەسىنەن تىسقا قاراپ تۇرىپ. بۇرىن ءوزىنىڭ كوپ قىلىعىن دۇرىسقا بالاۋشى ەدى، سوڭعى كەزدەرى ءوزىن-ءوزى سىباپ، سىن-تەزىنە الاتىن بولىپ ءجۇر...
شيپاجايدا ءمىن جوق، كەرەمەت ەكەن! ءبىر اپتادان بەرى قان قىسىمى قالىپقا ءتۇسىپ، جۇرەگى دە جۋاسي باستادى. كوڭىلى دە كوتەرىلىپ، ەرتەلى-كەش تازا اۋامەن تىنىستاپ، راحاتتانىپ-اق قالدى.
ات شاپتىرىم اسحانادا كەزەكتە تۇر ەدى، قالىڭ توپتىڭ ىشىنەن سۇڭعاق بويلى ورتا جاستاعى بەيتانىس ايەلمەن كوزى ءتۇيىسىپ قالدى، ەكى بەتى قۇلاق-شەكەسىنە دەيىن قىزارىپ، جۇرەگى شىم ەتە ءتۇستى. ونىڭ دا جەتىسىپ تۇرماعانىن بايقادى. ءدال ءوزى! جانارلار تاعى دا شارپىسىپ، كوكىرەگى كۇمبىرلەپ قويا بەردى. ارى قاراي، مۇڭلى كوزدەردىڭ اڭگىمەسى باستالىپ كەتتى.
– سەن ساكەنسىڭ بە؟ – دەدى ءۇزىلىپ ەستىلگەن نازىك داۋىس.
– ءيا، مەن ساكەنمىن عوي، تانىدىڭ با، – دەدى جۇرەگى كەۋدەسىنەن شىعىپ كەتەردەي اتقالاقتاپ.
– تانىعاندا قانداي، تۇك وزگەرمەپسىڭ دەيدى، – كۇرسىنىپ،
– اقىرى كەزدەستىك-اۋ، – دەدى تەرەڭ تىنىستاپ...
***
ءتۇس كورىپتى. اۋىلى التى قىر، جەتى بەلدەن اسىپ ۇشى-قيىرىنا كوز جەتپەس جازىق دالاعا قونىستانىپتى. اقى-يەسى جوق ەسكى مولالار سۋ استىندا قالىپتى. ادەتتەگىدەي جىلاپ جاتىپ ويانىپ كەتتى...
Abai.kz
