اڭگىمە

مەن ورتاڭعى cاياجولمەن تومەن ءتۇسىپ كەلەم. الگىندە عانا گۇلنۇر مەن نۇعمان مەنەن ءبولىنىپ، سول قاناتقا بۇرىلعان. ول جاقتا اۆتوتۇراق الاڭشاسىنا بار. مەن ولاردى ەلەمەگەندەي ءتۇر كورسەتەم. ال ءىشىم قىز-قىز قاينايدى. كوڭىلسىز ويلارعا شومىپ، ايالداماعا جەتەم. اۆتوبۋس توسىپ تۇرمىن. كەنەت جۇتىنعان سۇر ماشينە مىنگەن نۇعماندى كورەم.  قاسىندا گۇلنۇر وتىر. كاپيۋشونىن شەشىپ، شاشىن ەكى يىعىنا ءتۇسىرىپ قويىپتى. ەكەۋى تۋرا الدىمنان زىر ەتىپ جۇيتكىپ وتە شىعادى. مەن تەرىس اينالام.

مەن بۇل قىزدى  جاقسى كورەم. جاقسى كورەتىنىم سونداي، وعان باسقا وقۋ توبىنداعى نۇعماننىڭ ادەيى كەلىپ جولىعىپ جۇرگەنىن بايقاعان سايىن جىنىم ۇستايدى. قالاي جىندانبايسىڭ. ادەپكىدە نۇعمان مەنىمەن جولداس سەكىلدەنەتىن. سوڭعى كەزدەرى ماعان ۇيىرىلگەنىن قويدى. نەگە قويعانىن ەندى تۇسىنەم. تۇسىنەم دە تىستەنەم. سالەمدەسسە، قولىن  نەمقۇرايلى الام دا قويام. سويلەسپەيمىن. ونىڭ دا مەنىمەن سويلەسۋگە قۇمارتىپ تۇرمايتىنىن بىلەم. ول مەنىمەن العاشقى كۋرستا تانىسقان قالپىنان كوپ وزگەرگەن.  قازىر ماعان ەرىكسىز، گۇلنۇر قاسىمدا تۇرعاندىقتان عانا سالەم بەرەدى. گۇلنۇرعا ۇزىلە، ەرەكشە تەلمىرە قارايدى. سوندايىن كورگەندە، ءتىپتى، قۇسقىڭ كەلەدى. بىلاي قاراعاندا، كۋرستاس دوستاردىڭ ءبىرى. بىراق ءوزىنىڭ وڭباعاندىق قىلىعىمەن مەن ءۇشىن جيرەنىشتى تيپكە اينالىپ ۇلگەردى.

الگىندە عانا ءبىز ستۋدەنتتىك پىكىرسايىس كلۋبىندا باس قوسقانبىز. نۇعماننىڭ سونداعى سەركەلىك سوزدەرىن ەستىcەڭىز عوي. سونشالىقتى ءبىر پاڭ كەسكىنمەن، تاماعىن قىناي سويلەپ، ءبىزدىڭ اينالامىزداعى قازىرگى احۋالدى وزىنشە تۇسىندىرگەن بولدى. ونىڭ قاسىندا وقىتۋشىمىز جولدا قالاتىنداي. بەينە ءبىر الەۋمەتتانۋ ءىلىمىنىڭ جەكە-دارا شىققان جالعىز كوسەمى تۋرا وسى سياقتى.  جەركەنىپ كەتەسىڭ. ول جاستاردىڭ الدەبىر قالالىق ۇيىمىنىڭ جۇمىسىنا بەلسەنە قاتىسادى. سودان دا شىعار، ونىڭ وي ءتۇيۋ كوكجيەگى كوپ كوتەرىلىپ، كەڭەيىپ كەتكەن. بىلگىش. ءتىفۋ!

– بىلەسىڭدەر مە، دوستار، – دەدى ول سوندا، بىزگە جوعارىدان تومەن قاراپ تۇرىپ، – قازىر قوعامىمىزدى ءۇش قاباتتان تۇرادى دەۋگە بولادى.

 گالستۋگىنىڭ ءتۇيىنىن ءبىر دۇرىستاپ الدى دا، الگى ايتقان قاباتتارىن نوبايلايتىن سىزىقتاردى اۋادا ەكى قولىمەن سىزۋعا كىرىستى. اڭگىمەسىن ۇعىمعا جەڭىل ەتە ءتۇسۋ ءۇشىن. ايتقان ءۇش قاباتىنىڭ قالاي ورنالاسقانىن  بەينەلەگەنى كادىمگىدەي-اق تۇسىنىكتى شىقتى.

– جوعارىدا، – وڭ قولىن كەۋدە تۇسىندا جايۋلى سول الاقانىنىڭ ۇستىنە اپارىپ، ەكەۋىن دە كوككە كوتەردى، – داۋلەتتىلەر توبى بار. ولار از، بىراق ءبارىنىڭ ۇستىندە تۇرادى. ەلدى بيلەپ، باسقاراتىندار – سولار. جەكە باسىنىڭ بايلىعىن جاساپ العاندار. ۇكىمەتكە سونداي ادامدار عانا بارادى. مۇنى ۇلكەن كىسىنىڭ ءوزى ايتقان. ويتكەنى ءبىز بايلار قوعامىن قۇرۋدامىز. ال ەلدى قالاي بايىتۋدى سولار بىلەدى.

– سەن دە بىلەسىڭ بە؟ – دەي سالام مەن جاقتىرماعان سارىنمەن.

ول مەنىڭ سۇراعىمدى جاۋاپسىز قالدىرادى. تاماعىن كەنەپ، بيىكتەگىلەردىڭ ماكروەكونوميكانى قايتىپ قۇرعانى جونىندەگى ماكروتولعامىن باستاپ كەتەدى. ۇلكەن بيزنەس ەليتاسى جايىندا ايتادى. ءبارى وعان تاڭىرقاي، سۇيسىنە قاراپ وتىر. تاڭىرقايتىن، سۇيسىنەتىن رەتتەرى بار: ول ءبىز بىلە بەرمەيتىن جايتتەر حاقىندا وتە ەركىن، تىم سەنىمدى سويلەيدى. ءسۇيسىنىپ وتىرعانداردىڭ ءبىرى  – گۇلنۇر. مىنە ول، ماسەلەنى انىقتاي تۇسكىسى كەلگەنى بولار:

– بۇل ەڭ بيىكتەگى توپ قوي؟ – دەپ سۇرايدى.

– ءيا. ال ودان تومەنىرەكتە قوماقتى ءبىر قابات بار.

نۇعمان تومەنىرەكتەگى قوماقتى قاباتتى تاعى دا قاراما-قارسى جايىلعان قوس الاقانىمەن اۋانى سىزعىلاپ بەينەلەيدى. سوسىن ونىڭ اتاۋىن:

– ورتاشالار توبى، – دەپ ناقتىلايدى. – مۇنى قوعامىمىزدىڭ سۇيەگى دەسە بولادى.

الدەبىر اقىلدىلاردىڭ جيىندارىنا بارعىشتاپ ءجۇرىپ، قۇلاعىنا قۇيىپ العانى بولسا كەرەك. كولدەنەڭ ۇستاعان وڭ قولىن ماڭعازدانا كوتەرىڭكىرەپ:

– وسى توپتان جوعارعىلار ىشىنە وتەتىندەر بولادى، – دەيدى. – تابىسى مولايعان جاعدايدا، ارينە... – سوسىن سول قولىنىڭ الاقانىن توڭكەرە تۇسىرىڭكىرەپ: – كەرىسىنشە، الدەبىر ساتسىزدىككە ۇشىراعان جاعدايلاردا، جوعارىدان تومەن سىرعيتىندار دا كەزدەسەدى، – دەپ قويادى. ودان قوس قولىن جوعارىلى-تومەندى ايقىش-ۇيقىش قوزعالتادى: – قىسقاسى، بۇل ەكى توپ ىشىندە ءوزارا الماسۋلار ءجۇرىپ جاتادى.

تۇسىندىك. بىرەۋلەر وتە بايلار قاتارىنا قوسىلادى، ال وتە بايلاردىڭ كەيبىرى ازداپ كەدەيلەنەدى. شاماسى، ولاردا دا جۇت ءتارىزدى بىردەڭكە ۇشىراسىپ قالاتىن شىعار. نۇعمان وسى ۇدەرىستى سيپاتتاۋىن اياقتاي بەرە:

– بۇلاردىڭ تابانىندا قارا قۇرىم استىڭعى قابات بار، – دەيدى.

ءوزارا بايلانىسقان قوس توپتان ءوستىپ تومەن تۇسەدى. سوسىن استىڭعى قاباتتىڭ قارا قۇرىمعا تولى كولەمىن قۇشاعىن جايا بەينەلەيدى. قولدارىن ۇستەلدىڭ ءۇستىن جابا كەرىپ، اۋماقتىلىعىن كورسەتەدى. گۇلنۇر اۋەستىك جەتەگىمەن:

– ال بۇل كولەمى زور تومەنگى قاباتتاعىلار كىمدەر؟ – دەگەن ساۋال قويادى.

انانىڭ كوزى جارقىراپ كەتەدى.

– نەۋداچنيكتەر، – دەيدى. گۇلنۇرعا كۇلىمدەي قارايدى. ىزىنشە ناقتىلايدى. وزىنشە تۇسىندىرەدى. – بۇلار – قالىڭ قارا توبىر، – دەپ ساۋساعىن شوشايتادى. – ومىردە جولى بولماعاندار. – مۇرنىن شۇيىرەدى. – ولار، ادەتتە، ءوز كۇندەرىن وزدەرى كورۋگە تىرىسىپ، ءىلدالاپ جۇرگەندەر. تاپسا – بىرەۋدىڭ جۇمىسىن ىستەيدى، يتشىلەپ ءجۇرىپ العان تيىن-تەبەنىمەن كۇنىن كورەدى. تالايى وندايدى دا تاپپايدى. كاسىپسىز، جۇمىسسىز...

قىز-جىگىتتەر ونىڭ قوعامىمىزدى وسىنشا تۇسىنىكتى ەتىپ جىكتەپ بەرگەنىنە ءتانتى. بىرگە وقىپ جۇرسەك تە، بىزدەن كوش ىلگەرى ەكەنىن كورسەتكىسى كەلگەن كۋرستاسىمىزدىڭ دانالىعىنا باس شۇلعۋدا. بايقايمىن، گۇلنۇر دا رازى. سوندا مەن قيتىعىپ قالام دا:

– ءبىزدى قاي قاباتقا جاتقىزاسىڭ؟ – دەيمىن. – ءبىز قاي توپتا تىرباڭداپ كەلەمىز؟

ساسپايدى بۇل ساپپاس. پاڭ كەيپىن بۇزباستان:

– ءبىز ءالى ماماندىق الىپ ۇلگەرگەن جوقپىز، – دەيدى، – سوندىقتان، وقۋ جولىنداعىلاردى بىردەن تومەنگى قاباتتا دەۋگە مەنىڭ اۋزىم بارماس ەدى. – كوزىن اينالدىرىپ، توبەگە تاستايدى. – ءدال كارتينا ەرتەڭ، ءبىز ۋنيۆەرسيتەتتى بىتىرگەن سوڭ ايقىندالادى. – جوتكىرىنەدى. – جۇمىسسىز قالساڭ، – ماعان قاراپ، جۇمباقتاۋ سارىنمەن ءسوزىن ساباقتاي بەرەدى، – وندا ءوزىڭدى تومەندەگى توپتا، ياعني نەۋداچنيكتەر مەن الەۋمەتتىك اۋتسايدەرلەر قاتارىندامىن دەپ ەسەپتەي بەر.

– ال ەگەر سەن جۇمىسسىز قالساڭ شە؟ – مەن قانىم قايناپ تۇرسا دا، مەيلىنشە سابىرلى بولۋعا تىرىسىپ، سۇراعىمدى تولىقتىرا تۇسەمىن. – سەن دە ءوزىڭدى جولى بولماعاندار مەن قاتارعا ىلىكپەي قالعاندار ساناتىنا ءتۇستىم دەپ ويلايسىڭ با؟

– مەن جۇمىسسىز قالمايمىن. – نۇعمان تاناۋىن كوككە كوتەرەدى. – تەك اقىلسىزدار، ءبىلىمى جوقتار عانا جۇمىس تاپپايدى.

– نۋ، نۇعمان، سەن دەگەنمەن اسىرا سىلتەپ تۇرسىڭ، – دەدى مەنىڭ ارت جاعىمدا وتىرعان الدەبىر قىز. – تالاي بىلىمدىلەر جۇمىسسىز ءجۇر...

نۇعمان قاسىن كەرىپ، قولىن جايادى. وتىرعاندار كۇلەدى. گۇلنۇر دا ءماز. كۇيىپ كەتەم. تىستەنىپ، تاعى ءبىر ساۋال قويۋعا ىڭعايلانام. بىراق بىرەۋلەر كيە-جارىپ، تومەنگى قابات جايىن جارىسا اڭگىمەلەي جونەلەدى. نۇعماننىڭ ايتقاندارىن الىس وڭىردە ەرەۋىلدەپ جاتقان جۇمىسشىلاردىڭ جاعدايىمەن سالعاستىرادى. نۇعمان رازى. ونىڭ تەورياسىنىڭ ءومىر تاجىريبەسىمەن دالەلدەنىپ تۇرعانىن تىڭدارماندارى  ايتۋدا. دەمەك ول – دانىشپان... شىنىمەن دە سولاي قابىلداسا كەرەك، گۇلنۇردىڭ كوزى تۇماندانىپ بارادى.  ودان نازارىن ايىرمايدى.  قالاي قاپالانباسسىڭ.

قىز-جىگىتتەر ورىن-ورىندارىنان جارىسا ءۇن قاتىپ، پىكىرتالاستى جالعاستىرا بەردى. بىرەۋى تومەنگى قاباتتا جۇمىسسىزدىق كوپ ەكەنىن ەسكە سالدى. سول ورايدا ولاردىڭ ءتۇرلى نارازىلىق شارالارىن جاساۋى ىقتيمالدىعىن ەكىنشىسى ەسكەرتتى. وعان ۇشىنشىلەرى كەلىسىپ، ەندى بىرەۋلەرى كۇدىگىن، كەلەسىسى تولىقتىرۋىن ايتىپ جاتتى. ال گۇلنۇر ءۇنسىز قۇلاق تۇرۋدە. وعان دا شۇكىر. ءبىر كەزدە پىكىرسايىسشىلاردىڭ تاعى ءبىرى تۋرا جانىمنان:

– سوندىقتان قيلى تولقۋلار سولاردان شىعادى، – دەگەن بولجامىن ەستىرتتى.

– دەمەك، ونداي كەلەڭسىزدىكتەردىڭ الدىن الۋ كەرەك، –  دەپ، ونى كەلەسىسى دامىتتى.

مۇنىڭ ايتۋىنشا، كەلەڭسىزدىكتەردىڭ الدىن الۋ – جۇمىسسىزداردىڭ ءتىلىن تابۋعا تىرىسۋ دەگەندى بىلدىرەدى. دۇرىس وي ءتارىزدى. الايدا ونداي مۇمكىندىككە شاك كەلتىرۋشىلىك تە ايتىلماي قالمادى:

– الايدا بۇلار كوپ-اۋ، ولاردىڭ ءتىلىن تابۋ وڭاي بولماس.

وسى كەزدە ءبىزدىڭ دانىشپانىمىز اڭگىمە تىزگىنىن ءوز قولىنا الدى.

– ولاردىڭ ءتىلىن تابۋدىڭ نە كەرەگى بار؟ – دەدى اسقاق ۇنمەن. – ومىردە جولدارى بولماعانىن ءوز تالايلارىنان كورسىن. ەگەر جاعدايلارىن دۇرىستاۋعا تىرىسسا، ماڭداي تەرلەرىن ايانباي توكسىن. سوندا بىرتىندەپ ورتاڭعى توپقا تاقالۋلارى مۇمكىن. بولماسا – سول قالىڭ توبىردىڭ ىشىندە جۇرگەندەرى. – يىعىن قيقاڭ ەتكىزەدى دە، داۋسىن كوتەرە سويلەيدى. – دوستار، ەستەرىڭدە بولسىن: ارتتا قالاتىندار ءاردايىم كەزدەسەدى. ءومىر –  باسەكە، كۇرەس. وندا تەك كۇشتى عانا جەڭەدى. تابيعاتتىڭ ءوزى سۇرىپتايدى. بۇل بۇكىل الەمدە سولاي، ءبىزدىڭ ەلدە وقىستان پايدا بولعان توسىن جاڭالىق ەمەس.

كوسەمسۋىن. بۇتكىل جۇرتتى اۋزىنا قاراتىپ، ءاردايىم شامشىراقشا جانىپ تۇرعىسى كەلەتىنى انىق بايقالادى. كوزىم شالىپ قالدى: گۇلنۇر ونىڭ ۇيلەسىمدى شاتپاقتارىنا اربالىپتى،  اۋزىن اشىپ العا ۇمسىنا تۇسكەن. تاعى دا باسى اينالدى دەسەيشى. ىزام كەلەدى. بىراق مەيلىنشە سابىرلى بولۋعا تىرىسام.

– تىڭدا، دوستىم، بىزدەر عوي – تاۋەلسىزدىك قۇرداستارىمىز، – دەيمىن، – سول سەبەپتى تاۋەلدى ءداۋىر شىندىقتارىمەن تىكەلەي تانىس ەمەسپىز. الايدا سول زاماندى كورگەن ەرەسەك ۇرپاقتىڭ ايتۋىنشا – بۇرىن  ءبىزدىڭ ەلدە مۇنداي الەۋمەتتىك قاباتتار بارى ەستىلمەپتى.

نۇعمان توسىلمايدى.

– سوۆكوۆايا پوكازۋحا، – دەپ ءبىر كەسىپ تاستايدى دا، ءسوزىن نەمكەتتى سارىنمەن ساباقتايدى. – كەڭەستىك كەزدە دە مۇنداي توپتار بولعان، تەك ايتىلمايتىن...

مەن ونىسىمەن كەلىسپەيمىن. نۇعماننىڭ دا بۇل ومىرگە، وسى وتىرعانداردىڭ كوپشىلىگى سەكىلدى، تاۋەلسىزدىكپەن ءبىر جىلدا كەلۋى سەبەپتى، كەڭەس وكىمەتى تىرشىلىگىنىڭ ءيسى مۇرنىنا بارمايتىنى انىق. سوندىقتان دا ونى سونشاما نەمقۇرايدى كەسكىنمەن جامانداي سالۋى جىنىمدى كەلتىرەدى. قازىرگى جارگونعا سالىپ، «سوۆەتتىك ءداۋىردىڭ جاساندى جاعىمدىلىعىنىڭ كورىنىسى» دەۋىن قاراي گور... سىپايى عانا:

– ايتسە دە ءدال وسى كۇنگىدەي ادىلەتسىزدىك ول زاماندا بولماپتى، – دەيمىن. – جۇمىسشىلار، اسىرەسە كەنشىلەر، جالاقىنى كەڭسە قىزمەتكەرلەرىنەن الدەقايدا كوپ العان دەسەدى...

سونداي سىپايىگەرشىلىكپەن سويلەگەنىمە ءوزىم تاڭعالام.  گۇلنۇر دا تاڭىرقاعان سياقتى. سەلت ەتىپ، ۇستەل ارقالىعىنا سۇيەنەدى. ماعان كوزىنىڭ قيىعىن تاستاپ، كۇلىمدەيدى. جۇرەگىم ءدىر ەتە تۇسەدى. سىر بىلدىرمەي، پىكىرلەسۋ بارىسىن اڭداعان بولام. ونىم دۇرىس تا ەكەن. ويتكەنى  گۇلنۇردىڭ ءجۇزى تەز-اق قايتادان تورگە بۇرىلدى. اناۋ جوسپارلى جانە باسەكە ەڭبەك حاقىنداعى بىردەڭەلەردى قۇلاق قۇرىشىن قاندىرا گويىتىپ جاتقان. كۇيەسىڭ بە، كۇيمەيسىڭ بە – سوعان گۇلنۇر قايتادان ەلتىدى دە قالدى.

راس، بۇنى ءبىر قۇددى كوكتەگى كۇن دەرسىڭ. ىلعي نازاردا. مەنىڭشە، شاقىرايعان، بىراق جىلۋى جوق قىسقى شامشىراق سەكىلدى. سوعان دا الدانادى ەكەن-اۋ... كوڭىلسىزدەنىپ كەتەم. كلۋب مۇشەلەرى ەسكە العانداي، الىس ءبىر قيىردا نۇعمان ايتاتىن تومەنگى توپتاعى اۋتسايدەرلەر پالەن اي بويى اشىق اسپان استىندا قول جايىپ وتىر. ودان وزگە مالىمەت ساراڭ. بىراق بىردەن-ءبىر بىلگىش – وسى نۇعمان. سوندىقتان دا قۇربىلارىمنىڭ ءبارى سوعان قارايدى. الايدا زامانامىزدىڭ بۇل جارىق جۇلدىزىنا مەن سەنبەيمىن. ماعان ونىڭ ايتقاندارى جاساندى ءتارىزدى. سەبەبى، جولى بولماعانداردى تۇسىنەتىن سياقتىمىن. جاقتاسام با، جوق پا، قايدام، بىراق جۇرەگىمنىڭ تۇكپىرىندە ولاردىڭ اقتىعىنا دەگەن سەنىم جاتقانداي. مىناۋ سولاردى جامانداعان سايىن – بۇعان ەمەس، ىشكى تۇيسىگىمە سەنگىم كەلەدى. نەگە ەكەنىن بىلمەيمىن، بىراق سولاي.

مەنىڭ كۇيەتىنىم – گۇلنۇردىڭ سوعان بار ىنتاسىمەن قۇلاعىن توسا قالاتىنى. ەندى قايتسىن – بۇل قانشاما بيىك، اسپاني سوزدەر ايتۋدا. كوكتەگى كۇنشە جارقىراپ تۇر. قازىرگى زامانداعى ەڭبەك قاتىناستارىن سونشاما ارلەپ جىرلاۋدا. ءوز پايىمىن دالەلدەۋ ءۇشىن، ءتىپتى، كونفۋتسيدى العا تارتقانىن قايتەرسىڭ. جۇمىس بەرۋشى مەن جالدانۋشىنىڭ ءوزارا قاتىناسى اكە مەن بالانىڭ ارا-قاتىناسىنداي بولۋ كەرەك دەيدى. ايتارىن الىپ ويشىلدىڭ فالسافاسىمەن تۇزدىقتاعانىنان با ەكەن، گۇلنۇر عانا ەمەس، كۇللى كلۋب مۇشەلەرى اۋزىن اشىپ، كوزىن جۇمادى. قۇددى ءبىر كەمەڭگەردى تىڭداعانداي. ىزام كەلەدى، بىراق بىلدىرمەيمىن. مەن وعان ءبارىبىر سەنبەيمىن. ماعان ونىڭ كونفۋتسيشىلدىگى جالعان تارىزدەنەدى.

مەنىڭ كوڭىلىمە ءوز مۇددەسىن قورعاۋشىلار جاقىن. ادىلدىك سۇراعاندارى ءۇشىن. ءبىتتى. ال ولاردى مەنسىنبەيتىن شەشەنگە، كۋرستاسىم بولسا دا، جەركەنىپ قارايمىن. سولاي. بىراق، امال نە، ونىڭ جىلتىر سوزدەرى قاتارىمىزدى، اسىرەسە گۇلنۇردى ءتانتى ەتىپ تۇر. ىزا بولام. قيمايمىن. ىشكى سەزىمىم ونىڭ ءوز جاعىمدا ەكەنىنە، ايتەۋىر، كۇدىك كەلتىرتپەيدى. مەنىڭ قالاۋلىم جىلۋى جوق جارقىراۋىققا الدانباۋعا ءتيىس. مەنىڭ جۇرەگىمنىڭ تۇكپىرىندە سونداي ءۇمىت بار. مەن سوعان سەنگىم كەلەدى...

ايالداماعا مەنىڭ كۇتكەن اۆتوبۋسىم كەلىپ قالدى...

...تاۋەلسىزدىك مونۋمەنتى تۇبىنە ءبىر قورا جۇرت شوعىرلانعان. ايازدى كۇنگى اۋادا اۋزىنىڭ دەمىن بۇرق-بۇرق بۋداقتاتىپ، ءبىر بايىرعى ساياساتكەر سويلەپ تۇر. داۋىس زورايتقىش جوق، سوندىقتان تاماعىن جىرتا ايقايلاۋدا. قولىن جىگەرلەنە سەرمەپ قويادى. الىستا ورىن العان تارتىپسىزدىكتەر ءۇشىن جورىمالى بىرەۋلەرگە كىنا ارتۋدا. كەشە كەشكىسىن ءبىر جايسىز حابار ەستىگەنبىز. مىنا كىسى سونى ورشەلەنە دامىتۋدا. ول كوپشىلىكتى الدەبىر جاققا بارۋعا شاقىرىپ، ءسوزىن ۇرانداتا اياقتادى. سوسىن مونۋمەنت باسپالداقتارىمەن نىق باسىپ تومەن ءتۇستى. توپتى جارىپ شەتكە شىقتى دا، الاڭ جيەگىمەن كوشەگە بەتتەدى. سوڭىنان جاقتاستارى توپىرلاپ كەتىپ بارا جاتتى. مەن بيىككە كوتەرىلگەن كەلەسى شەشەنگە قارادىم. ول قولىمەن اينالاسىن نۇسقاپ، الاڭنىڭ بۇدان شيرەك عاسىر ىلگەرگى كەيپى جايىندا ايتىپ جاتتى. كوكەيدەگىنى ايتىپ جاتقان سەكىلدى: حالىق ءسوزىن ءالسىن-ءالسىن قول شاپالاقتاپ قولداپ قويادى. سوسىن ءبىر اقىن جۇلقىنىپ ولەڭ وقىدى. تىڭداۋشىلار ريزاشىلىقپەن قول سوقتى. وسى كەزدە بىرەۋ تۋ سىرتىمنان اقىرىن ۇنمەن:

– نىعمەت، – دەيدى.

مەن ءدىر ەتە ءتۇستىم. تۇلا بويىمدى قۋالاپ ىستىق قان جۇگىرىپ ءوتتى. ۇندەمەيمىن. مەلشيىپ تۇرمىن. ول قاتارىما كەلەدى.

– نەگە ەشتەڭە ايتپاي كەتىپ قالدىڭ؟

مەن ارەڭ دەگەندە وعان قاراي بۇرىلام. جان-دۇنيەمدى ەرىتكەن نازىك ءۇن يەسىنە ءبىر جىلى ءسوز ارناعىم كەلەدى. بىراق تاپ سول كەزدە سونادايدا تۇرعان نۇعمانعا كوزىم ءتۇسىپ كەتەدى. ويىمنان اينىپ قالام. كوزىممەن مونۋمەنت تۇبىندەگى جۇرتتى نۇسقاپ، سالقىن عانا:

– مەن ەسكەرتكىشكە مانا مىنالارمەن بىرگە تاعزىم ەتكەنمىن، – دەيمىن، – سوندىقتان وسىلاردىڭ سوڭىنان جۇرە بەردىم.

الگىندە ونىمەن «تاۋەلسىزدىك تاڭى» جانىندا كەزدەسكەنمىن. سول كەزدە نۇعمان دا ساپ ەتە قالعان. ءبىزدى ەسكەرتكىشكە گۇل قويۋشىلار ساپىنا تۇرۋعا شاقىرعان. گۇلنۇر ۇسىنىستى قۋانا قابىل الدى. ال مەن ءۇنسىز، كەرى شەگىندىم. ولارمەن جۇرگىم كەلمەدى. ەكەۋى كەزەك كۇتىپ تۇرعان توپ جاققا كەتكەن. ال مەن  ەسكەرتكىش ەتەگىنەن شىعىپ، تاۋەلسىزدىك مونۋمەنتىنە بەت العاندارعا قوسىلعانمىن.  بار بولعانى سول.

– نىعمەت، قازىر ءبىر ماڭىزدى كەزدەسۋ بار ەكەن. كەشەگى دۇربەلەڭدى وقيعاعا بايلانىستى. جاستار اراسىنا بەلگىلى جازۋشىلار كەلمەك كورىنەدى. نۇعمان اپارام دەيدى، ءجۇر، بىرگە بارىپ قايتايىق.

تاعى نۇعمان... مەن تىتىركەنىپ كەتتىم. باستارتتىم، ارينە. ولار مونۋمەنتتىڭ ارتىن اينالىپ، تومەنگە بەتتەدى. تومەندە نۇعماننىڭ ماشينەسى تۇر. مەن  الاڭمەن وڭعا قاراي ءجۇردىم. جىلدام ءجۇرىپ كەتتىم. ولاردىڭ ماشينەگە قالاي ءمىنىپ جاتقانىن كورمەسەم دەيمىن. الدىمنان الدەبىر تۇسىنىكسىز قاربالاستى اڭعاردىم. الاڭنان تومەن سوزىلعان كوشە بويى قىبىر-جىبىر. ەكى-ۇشەۋ جاقسى كيىنگەن ەرەسەك كىسىنى قولتىقتاپ سۇيرەتىپ بارادى. تاعى بىرەۋلەر ادامداردى ءبىر-بىرلەپ اۆتوبۋسقا مىنگىزىپ جاتىر...     

...ۇيدە مەن الەمدىك ورمەكتور جەلىلەرىندەگى بەكەتتەردى كەزەك-كەزەك اشۋمەن بولدىم. مەرەكە كۇنگى وعاش كورىنىستەرمەن جانە سولاردان تۋعان وي-پىكىرلەرمەن تاعى تانىستىم. الدەبىر لاۋازىمدى وقىمىستى مەيرام كۇنى ەلدىڭ بەرەكەسىن العانداردى اياماي جازالاۋ كەرەكتىگى جايىندا سويلەپ جاتتى. كەلەسى ءبىر ۆيدەوحاباردا جەرگىلىكتى ماڭعاز اسكەري باستىق ەرەۋىلدەگەن توبىر جاعىنا شىققان ارىپتەسىن قاق ماڭدايدان اتىپ جىبەرگەنىن حابارلادى. شەنى ودان دا ۇلكەن ءبىر لاۋازىم يەسى كىجىنىپ، ەگەر بۇزاقىلار تاعى باس كوتەرسە، وندايلاردى اياماي اتۋعا ءوزى بۇيرىق بەرەتىنىن مالىمدەدى.  

ىزعارلى سوزدەر. مەن سايتتاردى اقتارۋدى دوعاردىم. كلۋبىمىزداعى كەزەكتى باس قوسۋعا جينالدىق. قىستىڭ وسى ءبىر بەيمازا كۇندەرى بارشامىزدىڭ ءوز بەتتەرىمىزشە تەلەديداردان، ينتەرنەتتەن كورىپ-ەستىپ بىلگەندەرىمىز شامالاس سياقتى.  بىراق، باياعى نۇعمان... ول قاشانعىسىنشا بىزدەن كوپ حاباردار. ارالاساتىن ورتاسى بيىك دارەجەلىلەردەن، سول سەبەپتى بىزگە بەيماعلۇم جايتتەر وعان ءمالىم.  مىنە ول ءسوز الدى. الىس وڭىردەگى الەمدى ەلەڭدەتكەن كەلەڭسىزدىككە تۇسىندىرمە جاساپ تۇر. باياعى الەۋمەتتىك قاباتتارىن تىلىنە تيەك ەتەدى.

– جوعارعى جانە ەڭ تومەنگى توپتار اراسىن ۋشىقتىرۋعا مۇددەلى بىرەۋلەر بار، – دەيدى ول، – بۇلىكشىلدەردى الىستان قارجىلاندىرىپ، شوق-شوق دەپ قاراپ وتىراتىن زيانكەستەر. سولاردى ۇستاپ الىپ، سازايىن تارتقىزۋ كەرەك.

وسىنىڭ دا شىعارمايتىنى جوق. مەن تىجىرىنىپ:

– قارجىلاندىرعانى قالاي؟ – دەپ سۇرايمىن.

– نە قالايى بار، قالاداعى جۇمىسسىزداردان توپ قۇرعان. ارقايسىسىنا جيىرما مىڭ تەڭگەدەن اقشا بەرگەن. ءسويتىپ سولارعا عيماراتتاردى ورتەتكەن. مەيرام ءوتىپ جاتقان جەردى ويرانداتقىزعان. پوليتسياعا قارسى ايداپ سالعان. انە، اقشا نە ىستەتپەيدى.

نۇعمان مۇنى ءوز سوزىنە ءوزى سونشالىقتى ءبىر يلانعان كەسكىنمەن ايتتى. مەن ونىڭ الدەكىمدەردەن ەستىگەن سوزدەردى قايتالاپ وتىرعانىنا كۇماندايمىن. توتىقۇس ول. اينىتپاي قايتالايدى. بىراق تاعى دا سوعان مەنىڭ گۇلنۇرىم ۇيىپ وتىر. قالاي كۇيمەيسىڭ. جوق، توتىقۇستىڭ وتىرىگىن اشكەرەلەۋ كەرەك. ىشتەي وسىلاي تۇيەم دە، كلۋبتان شىققاننان كەيىن قۇربىمدى ناعىز ءادىل ءسوز ايتاتىن كىسىگە ەرتىپ اپارماق بولام. قايتەرسىڭ، گۇلنۇر قابىل المايدى. كۇلىمسىرەيدى. قاجەت ەمەس دەيدى. سوسىن مەنى ودان سايىن تورىقتىرىپ، تاعى دا نۇعماننىڭ شاقىرۋىن قابىل الادى. ماعان ەلەۋسىز يەك قاعادى دا، نۇعمانعا ىلەسىپ، اۆتوتۇراققا قاراي جۇرە بەرەدى.

...مەن  ەرىك اعاما ءوزىم بارۋعا بەل بايلادىم. باردىم. بىراق ويلاپ كەلگەنىمدى سۇراي المادىم. ونىڭ قاجەتى دە جوق بولىپ شىقتى. ويتكەنى، ۇيىنە كىرگەنىمدە، كۇللى ەستىپ-كورىپ بىلگەنىمە توڭكەرىس جاساعان ءبىر جايتكە ۇشىراستىم. ەرىك اعا كىشكەنە نەمەرەسىمەن بىرگە وتىر ەدى. اكە-شەشەسى بالاقايدى اتاسى مەن اجەسىنە ءتورت-بەس كۇندە ءبىر اكەلىپ، بىرنەشە ساعاتقا قالدىرىپ كەتەتىن. ول كەلگەن بەتتە اتاسىنىڭ تىزەسىنە ءمىنىپ الىپ، بىردەن كومپيۋتەردى يەمدەنەتىن. تالاي كورگەم. كۋرسوردى يۋتۋب تەرەزەشەسىنە اپارادى. ودان كلاۆياتۋرانى كىشكەنە ساۋساقتارىمەن نىق باسىپ، جاتتاپ العان ارىپتەرىن تەرەدى. سوسىن جىپىرلاپ شىعا كەلگەن سۋرەت-تاڭبالارعا قارايدى. تاڭداپ، ءوزىنىڭ جاقسى كورەتىن مۋلتيگىن اشادى. مەن ونىڭ ايدا تۋىپ، جەرگە تۇسكەن ءبىر عالامات تىرشىلىك يەسىنىڭ باستان كەشكەندەرىن جالىقپاي قىزىقتايتىنىن بىلەتىنمىن. تاعى دا سول عالامات دوستارى قورشاعان ايبەگىن كورىپ وتىرعان شىعار دەپ شامالادىم.

اسا دۇرىس شامالاماپپىن. ەركە ءسابي بۇل جولى اتاسىنا ءامىر جۇرگىزبەگەن سياقتى. بۇرىنعىسىنشا الدىندا وتىرعانمەن، مونيتورداعى الدەبىر ەرەسەكتەر بەينەلەنگەن  كورىنىسكە اتاسىمەن بىرگە ۇڭىلۋدە.  جاندارىنا كەلدىم. قايتا قويىلعان روليككە كوز cالدىم. الىستا – ورتكە ورانعان عيماراتتار. بەرىدە – جىپىرلاعان، الدەقايدان جۇگىرە باسىپ تاراپ كەلە جاتقان ادامدار. بىرەۋ قۇلاپ ءتۇستى. ءتورت-بەس كىسى ونى كوتەرىپ الا جونەلدى. كوشەدە اق قالقانمەن قۇرسانعان  جاۋىنگەرلەر ساپ قۇرىپ ءجۇرىپ بارادى...

اتاسىنىڭ قوبالجۋلى كوڭىل-كۇيىن انىق سەزىنگەن تولاعاي بالاقاي كينوداعى كورىنىسكە تۇسىنىك بەرۋىن سۇراپ وتىر. انا ساپ قۇرىپ كەلە جاتقاندار كىمدەر؟.. نەگە قالقاندارى  سونداي ۇلكەن؟.. مىنالار شە؟.. بۇلار نەگە قاشىپ كەلەدى؟.. تارسىلداپ جاتقان نە؟...

ءسۇيىر قالپاقتى ءبىر جاس جىگىت كەرى قايرىلىپ، ارتىنا تاس لاقتىردى. جانىنداعىلار جۇگىرىپ قاشا باستادى، ول دا كەيىن ءجۇردى. اسىقپاي ادىمدايدى. كادر سىرتىنان: «مىنا بالا نەگە قاشپايدى ەكەن باسقالار سياقتى، كەتسەيشى تەزىرەك!» – دەپ ىشقىنعان داۋىس شىقتى. كورىنىستى جوعارىدان  ۆيديككە ءتۇسىرىپ تۇرعان ايەلدەردىڭ ءبىرىنىڭ داۋسى. كەنەت كوشەدەن ۇيلەر اراسىنا قاراي قاشىپ بارا جاتقان ادامدار كورىندى. الگى باقىلاۋشى ايەلدىڭ ءبىرى: «ويباي، بىردەڭە بولدى اناعان!» – دەپ شوشىنا ايقاي سالدى.  بىرەۋلەر قۇلاپ-قۇلاپ ءتۇستى. ۆيدەوداعى قورقىنىشتى كورىنىستەردى ايەلدەردىڭ كادر سىرتىنان ەستىلگەن ۇرەيلى ۇندەرى ۇستەمەلەي تۇسۋدە: «انە، برونجيلەتپەن كەلە جاتىر!»  «ومون ەمەس پە؟!» ء«يا-ءيا، ومون!» «قاشسايشى، قاسقا بالا-اۋ، ولەسىڭ عوي!» «ويبا-اي!»

جىعىلعانداردىڭ ءبىرى ۇشىپ تۇردى دا، قايتا قۇلادى. وزگە دە قيمىلسىز قالعاندار كورىندى. قۇلاعان جەرىنەن جانۇشىرا كوتەرىلگەن كەلەسىسى جالعىز اياقپەن سەكەڭدەپ قاشتى. ەندى ءبىرى جاندارمەندەپ ەڭبەكتەپ بارا جاتتى. ءتورت-بەس قالقاندى پوليتسەي ونى قۋىپ جەتىپ، شوقپارمەن سوققىلاۋعا كىرىستى. «اناڭ قارا، ءولتىردى! ويب-ا-اي-ويباي!» «انە، ءولتىردى...» قۋىپ كەلە جاتقان اسكەريلەردىڭ  ىشىنەن ءجاي ازاماتشا كيىنگەن  بىرەۋ وقشاۋلاندى. كوشە شەتىنەن شىعا بەرە، تاپانشاسىن قوس قولداپ العا كەزەنىپ تۇرا قالدى. اتقىلاپ تۇر. قالقان ۇستاعاننىڭ ءبىرى جەردە جاتقان جىگىتتى باستان تەپتى.  «ويباي، ءولتىرىپ جاتىر، انە!» كوشە بويى تارس-تۇرس اتىس. «انە، انا بالاعا دا وق ءتيدى!» «قارا، مىنا قاشقان ادامداردى ارعى جاعىنان قورشاپ الماقشى». «جان-جاقتان تىقسىرىپ كەلە جاتىر». ء«اي، ءبۇيتىپ اتۋعا بولمايدى عوي! سوعىس پا ەدى بۇل، جالداپتار؟!!!» – دەيدى كۇيىنگەن ايەل داۋسى.

مونيتوردان كوز الماعان تولاعاي بالاقاي جىلامسىراعان ۇنمەن:

– نەگە ويتەدى، اتا؟! – دەپ قالدى. – جاماندىق جاساۋعا بولمايدى عوي! – دەدى جاۋتاڭداپ.

ساعىنىش تاتەم قاسىنا جەتىپ باردى. شەكەسىنەن يىسكەپ، ءسۇيىپ،  جۇباتىپ جاتىر. بۇل كينو عوي دەيدى. وبەكتەپ، بايەك بولۋدا. ءبىز ۇندەمەدىك. ۆيدەوبەينە تاۋسىلدى. ەرىك اعام ءدىرىل ارالاسقان داۋىسپەن ءجاي عانا:

– مىنا ۆيدەوكۋالىك الدامشى جامىلعىنى سىپىرىپ تاستادى، نىعمەتجان، – دەدى. 

دەنەمدى سۋىق تەر جاۋىپ كەتتى. مەن ۇيگە كەلىپ، كومپيۋتەرىمدى قوستىم. الگى روليكتى تاۋىپ الدىم. گۇلنۇردىڭ ۇيالى تەلەفونىنىڭ ءنومىرىن تەردىم. ول اڭ-تاڭ. قۇتى قاشا تىڭدادى. جەلىدە مۇنداي بەينەكورىنىس پايدا بولعانىنان ءالى بەيحابار ەكەن... 

...ەرتەڭىنە وسى ۋاقىتقا دەيىنگى بىلگەنىمىزدىڭ استان-كەستەنىن شىعارعان روليك جايىن اڭگىمە ەتتىك. كۋرستاستارمەن كەزدەسكەن بەتتە. ءبىز بۇل جايىندا دارىستەردىڭ ارا-اراسىندا دا قىزۋ پىكىر الىستىق.

– قۇراستىرىلعان، – دەدى نۇعمان قاشانعىسىنشا مەنمەن بىلگىرلىكپەن. – وتە شەبەر قولمەن جاسالعان مونتاج. ونى ىستەگەندەر ءالى-اق تابىلادى. زاڭ الدىندا جاۋاپ بەرەدى.

– جوق، – دەدىم مەن، – ول ەشقانداي دا مونتاج ەمەس. تابيعي سۋرەتتەر.

اناۋ ءوز پىكىرىنەن تايمادى. بالالار ەكىۇداي ويدا قالدى. جاڭا ۆيدەوتاسپا ءبىرازىنا بەيتانىس ەكەن.

– ارانداتۋشىنىڭ قىلمىسى كوپ ۇزاماي-اق اشىلادى، – دەپ، نۇعمان كەسىمدى ءسوز ايتتى. –  ونى كىم تۇسىرگەنىن ءىز كەسۋشى ارنايى ورگان ەندىگى انىقتاعان دا بولار. ناعىز حالىق جاۋى – سول جاۋاپسىز. ول ءالى تۇرمەدە ءشىريدى. 

– ول – جاۋاپسىز ەمەس، ول – ناعىز جاۋاپتى ادام! ونى ماداقتاۋ كەرەك، ماقتان ەتۋ كەرەك، – دەدىم مەن قىرسىعىڭقى ۇنمەن تىستەنە سويلەپ. – سەبەبى وندا قۇراستىرىلعان دانەڭە دە جوق، ول سەنىڭ كوز بوياعىش جالعان اقپاراتتارىڭدى اشكەرەلەپ تۇر. سول قىسقا كورىنىستى تۇسىرگەن جانە ەبىن تاۋىپ جەلىگە سالعان ادام – ناعىز قاھارمان! حالىق جاۋى ول ەمەس! وتىرىكتىڭ قۇيرىعى ءبىر-اق تۇتام!

– كىمدىكى وتىرىك ەكەنىن ءالى كورەرمىز، – دەدى نۇعمان سۇستانىپ.

گۇلنۇر ۇندەمەدى. ءجۇزى الەمتاپىرىق. دارىستەر اياقتالعانعا دەيىن  ەشقايسىمىزبەن سويلەسكەن جوق. وقۋ كورپۋسىنان شىعىپ، قار باسقان ورتاڭعى اللەياعا تۇسكەنىمىزدە، نۇعمان تاعى دا گۇلنۇرعا قاپتالداسا تاقالدى. ادەتتەگىسىنشە وزىمەن الا كەتپەككە شاقىردى. اۆتوتۇراقتا ونىڭ جاپ-جاڭا اپپاق ۆنەدوروجنيگى تۇر. مەن كوڭىلسىزدەنىپ كەتەم.  اناۋ الدەنە دەپ سويلەپ كەلەدى، ال مەن ولارعا نازار اۋدارمايمىن. ەلەمەگەن ءتۇر كورسەتەم. دۇرىسىندا، جورتا سولاي ەتەم. ەرنىمدى قىرشىپ الا جازدايمىن. گۇلنۇردىڭ دىبىسى شىقپادى. كوزىمنىڭ قيىعىمەن اڭعاردىم: باسىن شايقادى. ولار تاعى ءبىرلى-جارىم ءتىل قاتىستى. سوسىن گۇلنۇر ماعان قاراي ىعىستى.

مەن ءتۇس بەرمەيمىن. كوزىمدى الدىمنان ايىرماعان بەتى، ونىمەن قادامىمدى تەڭەستىرەم. ەكەۋىمىز قاتارلاسىپ جۇرە بەردىك. مۇندايدى كۇتپەسە كەرەك، نۇعمان اڭتارىلىپ، قالشيدى دا  قالدى. 

اۆتوبۋستىڭ ايالداماسىندا تۇرمىز. الدىمىزعا ۇلكەن اق دجيپ كەلىپ توقتادى. نۇعمان. ءتۇسىپ، بەرگى جاققا شىقتى. ماشينەنىڭ ەكى ەسىگىن دە ايقارا اشتى.  ءبىزدى ىشكە شاقىردى.

– كەلىڭدەر، ۇيلەرىڭە اپارىپ سالايىن...

مەن گۇلنۇرعا كوز تاستادىم. ول باسىن شايقادى.

– مىنە، اۆتوبۋس تا كەلدى، – دەدىم مەن.

گۇلنۇر باسىن يزەدى. ءبىز ايالداي بەرگەن  اۆتوبۋسقا قاراي جۇگىرە جونەلدىك... 

Abai.kz