كوزقامان – كونە زاماننان قالعان ەڭ قورقىنىشتى ءسوز. ەڭ قورقىنىشتى بولاتىن سەبەبى، ايگىلى ماڭگۇرتكە قاراعاندا كوزقامان ءوزى شىققان ۇلتقا، حالىققا مىڭ-مىڭ مارتە قاتەرلى. بۇل ءسوزدىڭ ماعىناسىن شىن ۇققان جان شوشىپ قانا قويمايدى، جان-جۇرەگى شىرقىراپ عۇمىر جۇلىنى ۇزىلۋگە شاق قالادى. بۇگىنگى ءسوز وسى جونىندە.

«كوزقامان» دەگەن كوكبۇيە ءسوزدى سويلەمنىڭ باسىنا كەلتىرە بەرگەن سەبەبىمىز ونىڭ اسا قاتەرلى، مىڭ قىرلى ماعىناسىنان كوپشىلىك قاۋىم بەيحابار دەپ ويلايمىز. كوزقاماندى ۋيكيسوزدىكتەن سۇراساڭىز، «بۇل ماعىنانىڭ انىقتاماسى بەرىلمەگەن. ءوز انىقتاماڭىزدى ۇسىنىڭىز» دەپ تۇر. وسىنى كورە تۇرىپ، ءوز بولجامىمىزدى ۇسىنۋعا باتىلدانعانىمىز ءۇشىن الدىن الا كەشىرىم سۇرايمىز. سونىمەن، «كوز» جانە «قامان» دەگەن ەكى سوزدەن قۇرالعان سان قىرلى ءبىر ماعىنا. كوز – ادامنىڭ كادىمگى كورۋ مۇشەسى. ال قامان – دەگەن شە؟! شاماسى ول «قاماستىرۋ» دەگەن ءسوزدىڭ ءتۇبىرى بولۋى ابدەن ىقتيمال. بۇل كوزدى الداپ قاماستىرۋ نەمەسە شاعىستىرۋ ماعىناسىن بەرەدى.

بالا كەزىمىزدە بۇل ءسوزدى ۇلكەندەر پايدالاناتىن. ماسەلەن، قىز ايتتىراتىن بولسا، ء«اي، كوزقامان بولماسىن. دۇرىستاپ ءجون-جوسىق جۇرگىزەرسىڭ!» دەيتىن. بۇلاي ايتۋىنىڭ تەرەڭىنە بويلاساڭ، قىز كورىكتى دە تارتىمدى بولعانىمەن، ءتالىم-تاربيەسى مەن يبا-ادەبى قالاي ەكەن، سول جاعىنا كوبىرەك ءمان بەر دەگەندى بىلدىرەدى. ياعني سيقىرعا سۋارىلعان سۇلۋلىعىمەن كوزىڭدى قاماستىرماسىن، شاعىستىرماسىن، ءسويتىپ تۇپكى پيعىلىنان اداستىرماسىن دەگەنى. ءبىزدىڭ ەلدىڭ ۇلكەندەرى كونە زاماندا كوكبۇيە بولعان ءسوزدى بەرتىندە، ءبىرتالاي جۇمسارعان كۇيىندە وسىلاي پايدالاناتىن. اسىلىندە، كوزقاماننىڭ ءتۇپ-توركىنى مۇلدە بولەك.

اكادەميالىق اڭگىمە

ون سەگىز جىل بۇرىن بىشكەك ارقىلى تاشكەنتكە كەلگەن اكادەميك راحمانقۇل بەردىباي «نۇرلى جول» رەسپۋبليكالىق گازەتىنە كوزقامان جونىندە كولەمدى ماقالاسىن ەكى ءبولىپ باستىردى. ايتقاندارى ايداي كەلىپ جاتقان اقساقال اكادەميكتى العاش جانە سوڭعى رەت كورگەنىمىز سول بولدى. ايتپەسە ءدارىسىن تىڭداپ، شاكىرتى بولىپ، كوكىرەك كوزىن تىكەلەي ول كىسىدەن اشقان جەرىمىز جوق ەدى. بىراق، ءشاي ۇستىندەگى سول ءبىر ۇزاق اڭگىمە تاۋەلسىزدىكتىڭ الديىندە جۇرگەن ءبىزدىڭ جۇرەكتى الەم-تاپىراق ەتتى. كوزقامان دەگەن كوكبۇيە ءسوز بوستاندىقتىڭ بۋىنا اسىپ-تاسىعان كوڭىلىمىزدى ساپ باسىپ، كۇمانى كوپ سانسىز ويدىڭ جەتەگىندە ەمپەڭدەتىپ جىبەردى. سول كۇندەردەن بەرى ەكى داي بولعان ويدىڭ قارالى جاعى باسىمدىق العان سوڭ ۇلكەن تاۋەكەلمەن وسى تاقىرىپقا قالام تارتقالى تۇرمىز.

ەستە جوق ەرتە زاماندا قىتاي مەن قىرعىز ۇزاق سوعىسىپتى. از قىرعىزدى جۇدىرىقتاي جۇمىلدىرعان ماناس باتىر تىنىمسىز شابۋىلداعان قالىڭ قىتايعا تويتارىس جاساپ، قالايدا بوي بەرمەيتىن بولىپتى. ءسوزى مايدا، قادامى ۇساق، بىراق قۋلىعى مەن قاتىگەزدىگى تىم تەرەڭدە جاتاتىن قىتايلار امال-ايلاسى تاۋسىلعان سوڭ ماناس باتىردىڭ بەسىكتەن بەلى شىقپاعان نەمەرە ءىنىسىن ۇرلاپ اكەتەدى. سويتەدى دە، ونىڭ بويى مەن ويىنا قىتايدىڭ رۋحاني قۇندىلىقتارىن بارىنشا ءسىڭىرىپ تاربيەلەيدى. ايتسە دە، قىرعىزدىڭ ءتىلىن ۇيرەتىپ، سالت-ءداستۇرى مەن مادەنيەتىنەن دە حاباردار ەتەدى. بىراق، ءوز ۇلتىنىڭ رۋحاني قۇندىلىقتارىن جەك كورەتىن، مۇمكىندىگى تۋسا تارك ەتەتىن «ادام» ەتىپ وسىرەدى.

سول بالا ەر-ازامات بولىپ جەتىلگەندە ماناس باتىرمەن بايلانىسۋدى تاپسىرادى. كوزىنىڭ جاسىن كولدەتىپ، جات جۇرتتا ءجابىر كورىپ جۇرگەنىن ايتىپ باتىرعا سالەم جولداعان بالانىڭ ەسىمى كوزقامان ەدى دەيدى. قاھارمان اعاسى قىتايمەن سوعىستا قازا تاۋىپ، قايعىنىڭ تەرەڭىنە باتىپ جۇرگەن ماناس باتىر سالەمدى ەستىگەن بويدا، «مۇمكىندىك تۋسا ەلگە جەت» دەگەن جىلى جاۋاپ جىبەرەدى. جىلى جاۋاپتى جانى قالاپ جۇرگەن كوزقامان كوپ قيىندىقپەن قىتاي قولىنان قۇتىلىپ شىققان بولىپ ەلگە كەلەدى. بىراق ونىڭ كەسكىن كەلبەتى ناعىز قىرعىز بولعانىمەن ءتىلى مەن ءدىلى، رۋحاني قۇندىلىعى مەن جان قۇمارى، سونداي-اق قۇلىق-قۇلقىنى مۇلدە بولەك، بوتەن ەدى.

وسى ورىندا انىقتاپ الاتىن ءجايت، كوزقاماننىڭ داستەپكى ەسىمى مۇلدە باسقا بولۋى ىقتيمال. ول ماناستىڭ الدىندا قىرعىز حالقىنا جان-دىلىمەن قىزمەت ەتىپ جۇرگەنگە ۇقساعانىمەن، ونىڭ كوزىن الا بەرە قىرىق قۇبىلىپ، ءوز ۇلتىنىڭ سان مىڭ جىلدىق سالت-ءداستۇرى مەن رۋحاني جان-دۇنيەسىن بايىتاتىن ەڭ قاستەرلىسى – ءتىلى مەن دىلىنە قارسى استىرتىن عانا ءىس جۇرگىزەتىن. ونداعى تۇپكى پيعىلى قىرعىزدىڭ ءتىلى مەن ءدىلىن بىرتىندەپ جويىپ، بارلىق ۇلتتىق قۇندىلىقتارىنان ايىرىپ، قىتاي بيلىگىنە قۇلاق كەستى قۇل بولۋ اسا مارتەبەلى قىزمەت ەكەنىن ۇلت ساناسىنا تام-تۇمداپ تىنىمسىز سىڭىرە بەرمەك. كوزقاماننىڭ بۇل تىرلىگىن كورگەن، تۇپكى نيەتىن تولىق سەزگەن قىرعىز اقساقالدارى ونىڭ ەكىجۇزدى ءىسى مەن ءبىر كۇندە قىرىق قۇبىلاتىن قىلىعى مەن قۇرىق بويلامايتىن قۋلىعىنا قاراپ جانە كوزدى عانا الدايتىن، مۇلدە جۇزەگە اسپايتىن جوبا-جوسپارلارمەن ماناستىڭ اقىل-ويىن قاماستىرىپ جۇرگەنىن ۇعىپ، ونىڭ ۇلتقا قارسى وسى پيعىلىنان ەشقاشان اينىمايتىنىن انىق تۇسىنگەن سوڭ ونى كوزقامان دەپ اتاعان. ءسويتىپ، بارلىق اقىل-ايلاسى مەن قارىمدى قابىلەتىن تەك قانا ءوز حالقىنىڭ جاراتىلىسىنا قارسى جۇمساعان، وسى ەڭ كۇناحار ءارى حارام ىسكە بۇكىل عۇمىرىن ارناعان كوزقاماننىڭ داستەپكى ەسىمى ەل جادىنان وشكەن.

ەندى ماناس حاننىڭ جايىنا قايتا ورالساق، مەملەكەتتىك قىزمەتتە كەڭەسشىسى بولىپ كوپ ىستەگەن كوزقامان، باتىردىڭ ەرەك ىقىلاسىنا بولەنەدى. ۇلتقا قارسى قۇيتۇرقى ءام قانقۇيلى ارەكەتىنىڭ ءبارىن استىرتىن جۇرگىزە بەرەدى. اقىر سوڭىندا قوجايىندارىنان جوعارى بۇيرىق كەلگەندە، ماناستى ءولتىرۋ امالىن قاراستىرا باستايدى. تاپقان امالى حاننىڭ ومىرىنە شىن قاتەر توندىرەدى. حان شاتىرىنداعى اسكەردى كورشى ايماققا وتىرىك جۇمساپ، جونەلتەدى. سويتەدى دە، ماناستى ۇيىنە شاقىرىپ، ۋىتى مول ۋ قوسىلعان اراق بەرىپ، جانىمەن ارپالىسىپ جاتقان باتىردىڭ باسىن شاپقالى ۇمتىلا بەرگەندە ماناستىڭ قاتىنى قانىكەي مەن قىزمەتشىسى اقايار جەتىپ ۇلگىرەدى. قانقۇيلى ءىسىن امالعا اسىرا الماي قالعان كوزقامان ەل كوزىنەن عايىپ بولادى. بىراق ءوز ۇلتىنا، ياعني قىرعىز حالقىنا قارسى ءىس-ارەكەتىن ءبىر ساتكە دە توقتاتقان ەمەس. ونىڭ ءۇرىم-بۇتاعى بۇگىنگە جەتكەن دەگەن دە اڭىز بار. ءتىپتى قىرعىز اسىپ قىر قازاعىنا دا كەلگەن بە!؟ كوڭىلدە وسىنداي ءبىر كىلەگەي تۇر.

ماناستىڭ قامقورى ءارى قورعانى بولعان بايبىشەسى قانىكەي قاتىن باتىردى ون كۇن بويى ەمدەپ، قايتا ءتىرىلتىپ الادى دا اتقا قوندىرادى. ەپوس ءارى قاراي جالعاسىن تابادى.

بۇگىنگى كوزقاماندار كىمدەر؟

ماحاتما گاندي: «وتارشىلاردىڭ تاربيەسىنەن شىققان ەليتا – ءوز حالقىنىڭ ەڭ باستى جاۋى» دەگەن. ادامي مادەنيەتتىڭ ەڭ بيىگىنە شىققان كۇرەسكەردىڭ بۇل تۇينەكتى ءتۇيىنىن ءبىز قازىر وقىپ وتىرمىز. ال اكادەميك راحمانقۇل بەردىباي الەمدەگى ەڭ بەيبىت جاننىڭ بۇل تۇجىرىمىمەن وتكەن عاسىردىڭ سوناۋ دا سوناۋ جىلدارى تانىسقان بولۋى بەك ىقتيمال. ويتكەنى، كوكبۇيە ءسوز كوزقامان ۇعىمىن كەۋدەسىندە ۇزاق الىپ جۇرگەنى انىق بايقالدى. «ميىنا مىڭ-ميلليون ينە بولىپ قادالىپ، ءوز جانىن ءوز شاشى شاباقتاعان ماڭگۇرتتىڭ ايانىشتى ءحالى ءمالىم. ال كوزقاماندار ءبىلىمدى، اقىل-ەسى ءبۇتىن، دۇنيەجۇزى تاريحى مەن ەكونوميكاسىنان ءسوز قوزعاعاندا جەلدەي ەسەدى. ءتىپتى، كىتاپ تا جازاتىن ساناسى بار. بىراق ولاردىڭ ءبىلىمى ءوز ۇلتىنا جاناسىمى جوق كوسموپوليتتىك ءبىلىم. كوزقامانداردىڭ قازىرگى مۇراگەرلەرى ءوز انا ءتىلىن بىلمەيدى. حالىقتىڭ سالت-ساناسىن مانسۇقتايدى. ەلىنىڭ تاريحىن قادىر تۇتپايدى. ەڭ قاسىرەتتىسى سول، ەلىندە بولىپ جاتقان قۇبىلىستارعا ءوز ۇلتىنىڭ ماقسات-مۇراتى تۇرعىسىنان ەمەس، باسقا ءبىر ەلدىڭ كوزقاراسى مەن دۇنيەتانىمى بيىگىنەن قارايدى. سوندىقتان ءوز ۇلتى بىلاي تۇرسىن، ءوزىن تۋعان اتا-اناسىن تانۋدان قالاتىن بەيشارا ماڭگۇرتكە قاراعاندا كوزقامان الدە قايدا قاۋىپتىرەك. وسى جاعداي  جانىمدى قاتتى قينايدى» دەپ كوكىرەگى تولا كۇرسىنگەن-ءدى قارت اكادەميك.

جاراتقان قاتەلەسىپ، جازا باسقاننان ساقتاسىن! بۇل جەردە كۇللى ادامزاتقا بەيبىت كۇرەستىڭ ۇلگىسىن كورسەتكەن گاندي مەن قازاق جانىن ەڭ تەرەڭ بىلگەن عۇلاما عالىم اداسقان با دەگەن كوڭىلدە ءبىر كىدى بار. سەبەبى، سول گانديدىڭ تىرلىگىمەن پاراپار ءىس اتقارعان، بۇكىل سانالى عۇمىرىن قازاق جۇرتىنىڭ ازاتتىعىنا باعىشتاعان، قاجەت كەزىندە ءومىرىن دە قيعان ءاليحان بوكەيحان باستاعان «الاشوردا» قايراتكەرلەرى دە وتارشى ەلدىڭ ءبىلىمىن الىپ، تاربيەسىن كورمەپ پە ەدى. ولاردى قالاي عانا اۋزىڭ بارىپ...

الايدا اكادەميك ءوز انا تىلىنەن جەرىپ، ونى ۇيرەنۋگە تالپىنباي وتىرعان، سونداي-اق ءوز حالقىنىڭ ءدىلى مەن دىنىنە جانە مىڭداعان جىلدار بويى قالىپتاسقان سالت-داستۇرىنە، جاننان قىمبات قۇمارى بولعان ۇلتتىق قۇندىلىقتارىنا تەرىس قاراعان قانداستارىن كوزقامان دەپ تانىدى. مۇنداي ادامدار سان قيلى جولمەن بيلىككە جەتىپ، ودان ايىرىلىپ قالماۋ ءۇشىن ءوز ۇلتىنىڭ مۇددەسىنە ۇنەمى قارسى شىعىپ، وتارشى ەلدىڭ مۇراتى ءۇشىن تولاسسىز قىزمەت ەتەتىنىن كۇيىنىپ ايتتى.  «ولار، ياعني كوزقاماندار جان جىلۋى مەن جۇرەك قالاۋىن تەك قانا ءوزىن تاربيەلەگەن جانە وقىتقان وتارشى ەلدەن ىزدەيدى. سەبەبى، ولارعا ءوزى شىققان حالىقتان قورعان بولاتىن جانە «اسىل مۇراتىنا» جەتكىزەتىن سول وتارشى ەل. سوندىقتان كوزقاماندار ءوز حالقىنىڭ تاريحىن، ادەبيەتىن، مادەنيەتىن تانىپ، تالعاپ بىلگىسى كەلمەيدى. ۇلتتىق ونەرىنەن ءلاززات الۋ بىلاي تۇرسىن، ءتىپتى ءجاي تاماشالاۋعا دا جانى قاس. ال وتارشىلداردىڭ تامىرسىز تاريحىنا باس ۇرىپ، سولاردىڭ مادەنيەتى مەن ونەرىنە تابىنۋمەن بولادى. ەندى اللا تاعالا ىنساپ-قايىر بەرمەسە، ەلباسى تۇزەپ جونگە سالماسا ۇلت قۇندىلىقتارىن قيراتىپ كەلە جاتقان قازىرگى كوزقامانداردىڭ بەتى تىم قاتتى» دەگەندە جان-دۇنيەمىز شىرقىراعان ءبىز، جانشىلىپ قالا جازداعانبىز. سويتە تۇرىپ نامىس وتىن لاپىلداتىپ، اشۋ ارعىماعىنىڭ تىزگىنىن اعىتقانىمىز دا راس.

          ايتكەنمەن اشۋ اتىن جونەلتىپ، اپتىعىمىز باسىلىپ، اينالاعا بايىپپەن قاراعاندا اكادەميك بىلدىرگەن پىكىردىڭ ءبىر پاراسىن تەرىستەدىك. ويتكەنى، ءوزىمىز جاقسى بىلەتىن بەرتىندەگى مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرى ميحايل ەسەناليەۆ سىندى تاۋ تۇلعا ازاماتتار وعان دەيىن دە، ودان كەيىندە بولعان. ولار ءتۇرلى سەبەپتەرمەن جات جۇرتتا نەمەسە ءوز ەلىمىزدە انا تىلىنەن ماقۇرىم قالسا دا وي-ساناسى قالىپتاسىپ بولعان سوڭ بىرەر جىلدىڭ قاراسىندا رۋحاني كەمىستىگىن جەتىلدىرىپ، تولىقتىردى. ءسويتتى دە، جوتالى ويلارىمەن جۇرت الدىنا شىعىپ ۇلتتىق مۇددە مەن مۇراتتى قازاق اسپانىندا شامشىراق ەتىپ جاعۋعا تالپىنىپ ءجۇر. الايدا ولاردىڭ ارقىراعان ارعىماق ويلارىنىڭ الدىنا قايتا-قايتا ارقان كەرىپ تۇرعاندار كىمدەر؟ كوپتەن بەرى كوبىمىزدى ۇلتتىق مۇددە بيىگىندەگى كومبەگە جەتكىزبەي ساندالتىپ جۇرگەن ءدال وسى سۇراق.

ء«تىلى جوعالعان ەلدىڭ ءوزى دە جوعالادى»

          ايتپەگەندە، ءدال قازىر ءۇش تۇعىرلى ءتىل تۋرالى ويلايتىن كەز بە!؟ وزبەكتە «جاڭا ءۇيىڭدى تۇرعىزىپ بولماي ەسكى ءۇيىڭدى بۇزبا» دەگەن ءتامسىل بار. ايتقانداي، وزبەك دەمەكشى، جاھاندىق تىلدەردىڭ جۇمىرىنا جۇتىلىپ كەتپەس ءۇشىن ولار تاياۋدا عانا الىشەر ناۋاي اتىنداعى وزبەك ءتىلى مەن ادەبيەتى ينستيتۋتىن قۇردى. بۇل ينستيتۋت وزبەك ءتىلىن تۇپكىلىكتى زەرتتەپ، جەتىلدىرە بەرۋمەن قاتار، ونى ءوز حالقىنىڭ جانە الەمنىڭ كەز كەلگەن تۇپكىرىندەگى وزبەك ءتىلىن ۇيرەنەم دەپ تالپىنىس تانىتقان ادامعا ونىڭ ماڭىزى مەن مازمۇنىن تەرەڭ ءسىڭىرىپ ۇيرەتۋدى كوزدەيدى. ول جونىندە تاياۋدا عانا اتالعان ەلگە بارعانىمىزدا بىلدىك. تاشكەنتتە مەملەكەتتىك الەم تىلدەرى ۋنيۆەرسيتەتى بار. سول ۋنيۆەرسيتەتتىڭ پروفەسسورى، احمەت بايتۇرسىنوۆتىڭ ءتىل تۋرالى عىلىمى بويىنشا تۇڭعىش ىزدەنۋشىلەردىڭ ءبىرى – فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى ماحامبەت ءجۇسىپوۆ دەگەن اعامىز كافەدرا مەڭگەرۋشىسى بولىپ قىزمەت ەتەدى.

          كولدەنەڭ كوز، بايىپتى وي رەتىندە ماحامبەت اعانىڭ ءۇش تۇعىرلى تىلگە قاتىستى پىكىرىن بىلەيىك. «قازاقستاننىڭ ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگىنىڭ ءۇش تۇعىرلى تىلگە قاتىستى جۇرگىزىپ وتىرعان ساياساتىن ەتنوتسيد پەن گەنوتسيدتىڭ جۇمساق ءتۇرى لينگۆوتسيد دەپ ايدارلاۋعا بولادى. بۇعان بەرىلەتىن انىقتاما، ترانسۇلتتىق كۇشتەردىڭ بايىرعى حالىقتىڭ ءتىلىن جويۋعا باعىتتالعان اكىمشىلىك-ساياسي، سونداي-اق الەۋمەتتىك ءارى ەكونوميكالىق، عىلىمي-مادەني سيپاتتاعى كەشەندى شارالارى بولىپ تابىلادى. قازىر قازاق تىلىنە قاتىستى، قاتتى قاۋىپ قىلعاننان ايتارىمىز، الەمدىك تىلدەر جەرگىلىكتى تىلدەردى بەيبىت تۇردە اسسيميلياتسيالاپ جۇتىپ قويادى. ناتيجەسىندە، قازاق ءتىلى ءوزىنىڭ فۋنكتسياسىن تولىق اتقارا الماي قالادى. قارجى مەن عىلىم سالاسى اعىلشىن تىلىنە كوشكەن سوڭ مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ تەك اتى عانا قالادى»، دەدى پروفەسسور. شىندىققا تۋرا قاراساق، اعىلشىن ءتىلىن قالاساق تا، قالاماساق تا  قالايدا ۇيرەنۋگە ءماجبۇرمىز. ال قازاق ءتىلىن، ياعني مەملەكەتتىك ءتىلدى ۇكىمەت ۇنەمى قولداۋى كەرەك! مەملەكەتتىك ءتىل تۋرالى زاڭدا دا وسىلاي بەكىتىلگەن.

ءتىل تۋرالى وسى جاعداياتتاردى وتە جاقسى بىلە تۇرىپ، كوزقاماندىق تىرلىككە قاراي اياق باسۋىمىزدىڭ سەبەبى نەدە؟ كورشى رەسەيدىڭ پرەزيدەنتى ۆلاديمير پۋتين ورىس ءتىلىنىڭ تىنىسى تارىلىپ بارادى دەپ دابىل قاعىپ وتىرعاندا، ءار ءىسىن مىڭ ويلاپ ءبىر تۇيەتىن وزبەك الەمدىك تىلدەرگە جۇتىلىپ كەتپەۋدىڭ امالىن قاراپ، مەملەكەتتىك ءتىلىنىڭ مارتەبەسىن كوتەرۋگە تۇتاس ءبىر ينستيتۋت قۇرىپ جاتقاندا، ءبىر شوكىم قازاقتىڭ انا تىلىنە قاتىستى قازىرگى تىرلىگىن قالاي تۇسىنۋگە بولادى؟ ءوز مۇددەسىن وتە جاقسى بىلەتىن وزبەكتەر ءتىلى مەن ادەبيەتىن قورعايتىن ءارى تىنىمسىز جەتىلدىرىپ تۇراتىن تۇتاس ءبىر ينستيتۋت قۇرىپ جاتقاندا، ءبىز، قازاقتار مەملەكەتتىك ءتىلدى شالا-شارپى ۇيرەتەتىن 5-6 ايلىق كۋرستارمەن قاشانعا دەيىن ءوزىمىزدى ءوزىمىز الداپ، وتىرىك جۇبانعان بولىپ جۇرە بەرەمىز. تىم قۇرىعاندا ۇكىمەتىمىز بەن پارلامەنتىمىز قازاقشا ويلاپ، قازاقشا جازىپ، قازاقشا سويلەپ، مەملەكەتتىك تىلگە دەگەن ەمەشەگى ەزىلىپ تۇرسا ءبىر ءسارى.  

وسى ورىندا مەملەكەت باسشىسى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ جولداۋىن العا شىعارساق، ءباتۋالى پىكىرىمىز نىقتالا تۇسپەك. «قازاق ءتىلى بۇگىندە عىلىم مەن ءبىلىمنىڭ، ينتەرنەتتىڭ تىلىنە اي­نالدى. قازاق تىلىندە ءبىلىم الا­تىنداردىڭ سانى جىل وتكەن ­سايىن كوبەيىپ كەلەدى. ەلىمىز بويىن­شا مەملەكەتتىك ءتىلدى وقىتاتىن 57 ورتالىق جۇمىس ىستەيدى. ولاردان مىڭداعان ازاماتتار قازاق ءتىلىن ۇيرەنىپ شىقتى، ءالى دە ۇيرەنۋدە. بىلتىرعىعا قاراعاندا بيىل قازاق ءتىلىن بىلەمىن دەگەن وزگە ۇلت وكىلدەرىنىڭ سانى 10 پايىزعا وسكەن. بۇل دا ءبىراز جايتتان حابار بەرەدى. تەك سوڭعى 3 جىلدا مەملەكەتتىك ءتىلدى دامىتۋعا رەسپۋبليكا بويىن­شا 10 ميلليارد تەڭگە ءبولىندى. ەندى ەشكىم وزگەرتە المايتىن ءبىر اقيقات بار. انا ءتىلىمىز ماڭگىلىك ەلىمىزبەن بىرگە ماڭگىلىك ءتىل بولدى! ونى داۋدىڭ تاقىرىبى ەمەس، ۇلتتىڭ ۇيىتقىسى ەتە بىلگەنىمىز ءجون» دەپ تۇجىرىمدادى تۇڭعىش پرەزيدەنت.

دەمەك «انا ءتىلىمىز ماڭگىلىك ەلىمىزبەن بىرگە ماڭگىلىك ءتىل بولدى» دەگەن ەلباسىنىڭ ماڭگىلىك ءمانى بار تۇجىرىمىن ءار تاراپقا تارتقىلاپ، تۋ تالاپاي ەتكىسى كەلىپ، مەملەكەتتىڭ نەگىزگى مۇددەسىنە قارسى تىرلىك قىلىپ جۇرگەندەر كىمدەر؟ وسى سۇراق توڭىرەگىندە ويلانالىق اعايىن!

نۇرباي ەلمۇراتوۆ

Abai.kz