بۇل داۋدىڭ اق-قاراسىن ايىرۋ قيىن. اينالىپ وتە المادىق، الايدا. كاسىپكەر قوناي ماسيپحاننىڭ ارىزىن تىڭداپ، جاريالاۋدى ءجون دەپ تاپتىق. «تالدىقورعان قالاسى اكىمىنىڭ ورىنباسارى اسقار تۋتۋباەۆ پەن ونىڭ باۋىرى باقىتبەك تۋتۋباەۆتىڭ قورلىعى ءوتتى. باس پروكۋرور وزىڭىزدەن اراشا سۇرايمىن» دەگەن كاسىپكەر.

دەسە دە داۋدىڭ تۇسىنىكسىز تۇستارى كوپ. كاسىپكەردىڭ وزىنە حابارلاسىپ، ماسەلەنىڭ ءمان-جايىن تەرەڭىرەك بىلمەككە تىرىسىپ كوردىك. سونىمەن…

بۇل وقيعا وسىدان 10 جىل بۇرىن باستالىپتى. ماسيپحان قىتايدان كەلگەن. 2004 جىلى.

(اسقار تۇتۋباەۆ)

«كاسىپكەرلىك قابىلەتىمدى ەلگە كەپ جۇزەگە اسىرام دەگەن ارمانىم بولدى. قىتايدا دا قۇرالاقان ەمەس ەدىم. تابىستى كاسىبىم بولعان. اتاجۇرتقا كوشىپ كەلگەندە دە بيزنەستى تاستاعام جوق. قايتا جاڭا مۇمكىندىكتەر اشىلدى. قىتاي مەن قازاقستاننىڭ اراسىندا الىس-بەرىس ساۋداعا ارالاسىپ كەتتىم. ۇرىمجىدە بيزنەس-ارىپتەستەرى قالعان. ەلگە ورالعاسىن، سولارمەن اراداعى تاۋار الماسۋدى جانداندىردىم»، — دەيدى ول.  ال اسقار تۋتۋباەۆپەن 2003 جىلى ۇرىمجىدە تانىسسا كەرەك.

«ماعان «بىرىگىپ كىرپىش زاۋىتىن اشساق»، دەگەن ۇسىنىس ايتتى. كەلىستىم. قىتايدان كىرپىش زاۋىتىنىڭ بۇكىل تەحنيكاسىن الىپ كەلدىم. زاۋىتتى قۇراستىراتىن، جۇرگىزەتىن مامانداردى دا شاقىردىم. راس، زاۋىتتىڭ قۇرىلىسىنا قاجەتتى قاراجاتتىڭ نەگىزگى بولىگىن تۋتۋباەۆ شىعاردى. ۋاعدالاستىق بولعان، الايدا. تۇسكەن پايدانىڭ بەلگىلى ءبىر بولىگىن بەرەتىن بولىپ، ۋادە ەتكەن. 2006 جىلى زاۋىتتى باسى ءبۇتىن اسقاردىڭ ءوزى الدى»، — دەيدى كاسىپكەر.

قويا سالىپتى. رەنىشىن ايتسا دا، كەك ساقتاماعان. ارالارىنداعى بايلانىس ۇزىلمەپتى. بىراق، بۇل باسقا ماسەلە.

«تسەمەنت اكەپ بەر!»

كاسىپكەردىڭ باسىن داۋعا قالدىرعان وقيعا 2007 جىلى بولعان. اسقار تۋتۋباەۆ حابارلاسىپ: «مىنە، 60 مىڭ دوللار. ماعان قىتايدان تسەمەنت اكەپ بەر»، — دەپ تاپسىرعان. بۇل كەلىسكەن. اقشانى اسقاردىڭ ءوز قولىنان العان. 

وسى ارادان ءبىر كىدىرىس جاسالىق. قارسى تاراپتىڭ ءۋاجى بار. ايتۋلارىنشا اقشانى كاسىپكەرگە اسقار ەمەس، ءىنىسى باقىتبەك بەرىپتى. كاسىپكەردىڭ ۇستىنەن ارىز جازعان دا ءدال وسى باقىتبەك تۋتۋباەۆ ەكەن. شىنىمەن سولاي ما؟

– جوق. اقشانى اسقاردان الدىم. اعاسى مەن ءىنىسىن اجىراتا المايتىن اقىماق ەمەسپىن عوي؟!

ماسەلە مىنادا، اسقار تۋتۋباەۆ قازىر مەملەكەتتىك قىزمەتكەر بولعاندىقتان، ءىنىسى ارقىلى مەنى سوتقا بەرىپ وتىر، – دەيدى قوناي ماسيپحان.

نە كەرەك، 60 مىڭ دوللاردى قالتاسىنا باسقان ول تسەمەنت اكەلۋ ءۇشىن قىتايعا تارتىپ كەتەدى. بىراق 20 كۇن وتەر-وتپەستەن، اسقار تۋتۋباەۆ حابارلاسقان. 

– «بىزدە تسەمەنت ارزانداپ كەتتى. قىتايداعىسى كەرەك ەمەس. اقشانى دەرەۋ قايتار»، دەپ بۇيرىق بەردى.

— مەن ول كەزدە تسەمەنتتىڭ اقشاسىن زاۋىتقا تولەپ، ۆاگونعا تاپسىرىس بەرىپ قويعام. اقشانى قايتارۋ قيىن ەكەنىن ايتتىم. كونبەدى. رەنىش باستالدى، – دەيدى ماسيپحان.

2009 جىل

وسى جىلى كاسىپكەر تۋتۋباەۆتان العان 60 مىڭ دوللاردى ەكى ءبولىپ قايتاراتىنىن ايتىپ، قولحات جازىپ بەرەدى. قولحاتتى اسقاردىڭ ءىنىسى باقىتبەكتىڭ كوزىنشە جازعان. قايتارىپ بەرەتىن ۋاقىتىن دا ايتادى. 

– ايتقان ۋاقىتىمنان بۇرىن قايتاردىم. ءۇش جىگىت دجيپپەن كەلىپ الىپ كەتتى. ءدال سول كەزدە اسقارعا تەلەفون شالىپ، اقشانى جىبەرگەن جىگىتتەرىنىڭ الىپ كەتكەنىن حابارلادىم. اڭعالدىعىمنىڭ كەسىرى مە، قولحاتتى الىپ قالماپپىن.  اسقار ەكەۋمىز ودان بۇرىن دا تالاي اقشا الىپ، اقشا بەرىسكەنبىز. العان اقشاسىن المادىم دەپ ايتادى دەگەن وي ءۇش ۇيىقتاسام تۇسىمە كىرمەگەن، – دەيدى قوناي ماسيپحان.

2015 جىل 

وسى جىلدىڭ 15-ساۋىرىندە الماتىداعى «اپورت» ساۋدا ورتالىعىندا جۇرگەن جەرىنەن قوناي ماسيپحاندى پوليتسيا قۇرىقتايدى. گرەس-تەگى (ىلە اۋدانى) پوليتسيا بولىمشەسىنە الىپ كەلەدى.

– سول كەزدە باقىتبەك تۋتۋباەۆتى كوردىم. ول بىردەن «سەن ماعان قارىزسىڭ. وسى كەتكەنىڭ كەتكەن. سەنى تۇرمەدەن ەشكىم قۇتقارا المايدى»، — دەپ ايعايعا باستى.

وسى جەردە ءۇش كۇن تەرگەۋدە وتىردىم. سەنەسىز بە، ولار مەنىڭ 2009 جىلى بەرگەن قولحاتىم نەگىزىندە ۇستىمنەن ارىز جازىپتى!

 – باقىتبەك تۋتۋباەۆ تەرگەۋشىنىڭ كوزىنشە ۇرىپ-سوعىپ: «92 مىڭ دوللار قارىزبىن دەپ قولحات جازىپ بەر» دەدى.  امالسىز سونىڭ ايتۋى بويىنشا جازىپ بەردىم. ءۇش كۇننەن سوڭ كەپىلدىككە ءمىنىپ جۇرگەن ماشينامدى جانە قىتاي پاسپورتىن قويىپ بوساپ شىقتىم. سودان بەرى ەكى جىل ءوتتى. تەرگەۋدەن كەيىن ءىس سوتقا جەتتى، – دەيدى كاسىپكەر. 

– باقىتبەك تۋتۋباەۆتىڭ ۇرعانى شىن با؟

– شىن. تەرگەۋشىنىڭ كوزىنشە ۇردى.

– تەرگەۋشى ەشتەڭە دەمەدى مە؟

– جوق. قاراپ وتىردى. جالپى، تەرگەۋ بىرجاقتى ءجۇردى. تۋتۋباەۆتار نە ايتسا، مەنى سوعان كوندىرۋگە تىرىستى.

– ادۆوكات جالدادىڭىز با؟

– تانىستار ارقىلى ءبىر ادۆوكات تاپتىق. ول ءورىستىلدى بولدى. تەرگەۋشى دە ءورىستىلدى. ولاردىڭ ءسوزىن اۋدارماشى ارقىلى ءبىلىپ وتىردىم. سول تەرگەۋ كەزىندە بۇرا تارتۋ، ماعان تۇسىنىكسىز جايتتار وتە كوپ بولدى…

شاحانوۆتىڭ ايەلى قايدان ءجۇر؟ 

تەرگەۋ كەزىندە ماسيپحاننىڭ ۇستىنەن تاعى 3 ارىز تۇسكەن. 

– شاحانوۆا ەسىمدى كىسىنى تانيتىنمىن. ەلگە تانىمال اقىن مۇحتار شاحانوۆتىڭ ايەلى. قىتايعا بارىپ، ساۋدا جاساپ جۇرەتىن. ول مەنىڭ ۇستىمنەن 2008 جىلى قوناي مەنەن 5 مىڭ دوللار قارىز الىپ، قايتارماي كەتتى دەپتى. سول كەزدە تەرگەۋشىلەرگە ايتىپ تۇسىندىرە المادىم، مەن 2008 جىلى پاسپورتىمنىڭ جارامدىلىق مەرزىمى ءبىتىپ، قىتايدا ءجۇردىم. قازاقستانعا كەلگەم جوق. ال شاحانوۆانى تالاي كۇتىپ الىپ ەدىم. 2015 جىلى اۋىرىپ جاتىر دەگەندى ەستىپ، كوڭىلىن سۇراپ تا بارعانبىز. قالبالاقتاپ، راحمەتىن ايتىپ قالعان. كوپ وتپەي، مەنىڭ ۇستىمنەن ارىز جولداپتى. تۋتۋباەۆتار اۋلەتىمەن ءبىرىن ءبىرى جاقسى تانيدى…

– ەگەر جازىقسىز بولساڭىز، بۇلار نەگە ءسىزدىڭ ۇستىڭىزدەن ارىز بەردى؟

– 2015 جىلى مەن ۇستالعان سوڭ، 3 كۇن وتپەي، بۇلار دا ارىز بەرىپ ۇلگەرگەن. بىرىنەن ءبىرى ەستىدىك دەيدى…

– سوندا بۇل ادەيى قۇراستىرىلعان ستسەناري دەگىڭىز كەلە مە؟

– سولاي دەمەسكە لاجىم جوق. مەنى اۋىر قىلمىسكەر، تالاي جۇرتتى سان سوقتىرعان الاياق ەتىپ كورسەتكىسى كەلەدى.

– 2009-2015 جىلداردىڭ اراسى ءبىراز ۋاقىت. تۋتۋباەۆ ءسىزدى سول كەزدە نەگە تۇتقىنداتپاعان؟

– ەگەر شىن قارىزدار بولسام، مەنى سول كەزدە-اق تۇتقىنداتۋىنا بولار ەدى. ءوز ويىم، ولار الدەبىر ورتاق تانىستارىمىز ارقىلى مەنىڭ ءىرى جۇمىستار ىستەپ جاتقانىمدى ءبىلىپ، سونى العىسى كەلدى مە دەپ ويلايمىن. قىتايدان ينۆەستور اكەلىپ، التىن كەن وندىرەتىن زاۋىت قۇرۋدى قولعا العانمىن… 

– اشىق حاتىڭىز باس پروكۋرور جاقىپ اسانوۆتىڭ نازارىنا ىلىگىپتى دەپ ەستىدىك. سوتتىڭ ءادىل وتەرىنە سەنىمدىسىز بە؟

– ارينە. ءبىرىنشى سوت وتىرىسى كەزىندە الماتى وبلىستىق سوتتان ارنايى ادامدار كەلىپ، حاتىمىزبەن تانىسقانىن ايتتى. ادىلدىكتىڭ بارىنا سەنەمىن. نازارباەۆ ۇنەمى كاسىپكەرلەرگە جاعداي جاساۋدى، ولاردىڭ قۇقىن قورعاۋدى تاپسىرىپ كەلەدى. مەنىڭ جانايقايىمدى جوعارىداعى شەندى، ىقپالدى كىسىلەر ەستيدى دەپ سەنەمىن. 

P.S. ۇستىمىزدەگى جىلعى 10-ناۋرىزدا وسى ىسكە قاتىستى العاشقى سوت وتىرىسى ءوتتى. باردىق. قاتىسا المادىق. تۋتۋباەۆ پەن ونىڭ قورعاۋشىلارى جۋرناليستەردىڭ قاتىسۋىنا قارسى بولدى. كەلەسى سوت وتىرىسى ەرتەڭ وتەدى.

ءبىزدىڭ پورتال اشىق پىكىرتالاس الاڭى، ەگەر ەكىنشى تاراپ ءدال وسىنداي سۇحبات بەرۋگە كەلىسەر بولسا، ولاردىڭ دا ءۋاجىن تىڭداۋعا دايىنبىز. 

دەرەككوزى: kaz.365info.kz

Abai.kz