وتكەندە ۋكراينا جوعارعى راداسىنىڭ سپيكەرى اندرەي پارۋبي دەپۋتاتتاردى تەك ۋكراين تىلىندە سويلەۋگە شاقىردى. ول ءتىپتى ارنايى زاڭ جوباسىن ازىرلەپ، رادا مىنبەرىندە بوتەن مەملەكەتتىڭ تىلىندە سويلەيتىندەرمەن كۇرەستى باستاپ كەتىپتى.  

ءپارۋبيدىڭ ۇسىنىسى ۋكراينا دەپۋتاتتارىنىڭ ماقۇلداۋىنان وتكەن. ايتپاقشى، ەندى ۋكراينا راداسىنىڭ مىنبەرىندە تەك بوتەن ەلدىڭ ازاماتتارى (شەت ەل پارلامەنتىنىڭ مۇشەلەرى، ۇكىمەت باسشىلارى ءام مەملەكەت باسشىلارى) عانا ءوز تىلدەرىندە سويلەۋىنە بولادى.  مۇنداي جاعدايدا پارلامەنتتە ارنايى ىلەسپە اۋدارما ءجۇرىپ وتىرادى.

وسىنىڭ الدىندا پارۋبي رەسەيدىڭ مەملەكەتتىك تىلىندە سويلەيتىن «وپپوزيتسيالىق بلوك» دەپۋتاتتارىنا ورىسشا سويلەگەندەرى ءۇشىن ەسكەرتۋ جاساعان.

«بارشا حالىق سايلاعان دەپۋتاتتاردى مەملەكەتتىك ءتىلدى قۇرمەتتەۋگە ءارى جوعارعى رادا مىنبەرىنەن تەك ۋكراين تىلىندە سويلەۋدى تالاپ ەتەمىن. ۋكراينادا جالعىز عانا مەملەكەتتىك ءتىل بار، بۇل ۋكراين ءتىلى»، - دەدى ول.

ءجا، ءپارۋبيدىڭ بۇلاي دەۋىنە ونسىز دا بىلتەسى تۇتانىپ تۇرعان ۋكراينا-رەسەي جانجالدارىنىڭ سەبەپشى بولعانى ءسوزسىز. دەسەك تە، تاۋەلسىزدىك العان 25 جىلدا ەسكى وداقتان وقشاۋلانۋ اركىمنىڭ قولىنان كەلمەدى. ورىستاردىڭ انا ءتىلىن اۋاداي كەرەكسىنەتىندەردىڭ ءبىرى – قازاقستان. اسىرەسە، ۇكىمەتتەن باستاپ، ايماقتىق اكىمشىلىكتەر بۇگىندە ورىس ءتىلىنسىز وتىرىپ تۇرا المايتىن جاعدايعا جەتكەن. بۇل تاۋەلدىلىك سانادان ءالى ارىلماعاندىق پا؟ ايتەۋىر، «و، لەنين بابامىز» دەگەن ۇران قاندارىنا ءسىڭىپ كەتكەن قازاقستاننىڭ بيلىك ەليتاسى ءۇشىن سول باباسىنىڭ ءتىلىن ءبىلۋ جازىلعان زاڭدىلىق. جازىلعان دەيتىنىمىز، اتا زاڭىمىزدا ايشىقتاپ بەردىك. 7-باپتا ورىس ءتىلىن رەسمي قارىم-قاتىناس ءتىلى رەتىندە ەنگىزدىك. ەسەسىنە انا ءتىلىمىز، مەملەكەتتىك ءتىلىمىز ەسىكتىڭ اۋزىنا دەيتىن سىرعىدى. بۇل قازاقستاننىڭ بيلىك تىزگىنىن ۇستاعانداردىڭ ۇرپاق الدىنداعى ۇلكەن ساتقىندىعى ەدى.

قازىر، ءبىر دوكەي مىنبەردەن قازاق تىلىندە سويلەي قالسا، تاڭىرقاسىپ، "بارەكەلدىلەيتىن" بولدىق. مىسالى، وتكەن جىلى پرەزيدەنت نازارباەۆ بۇۇ باس اسسامبلەياسىندا قازاق تىلىندە بايانداما جاسادى. وعان جۇرت قۋاندى. ءوز ەلىمىزدە سيرەك ەستيتىن قازاق ءتىلى بۇۇ مىنبەرىنەن ەستىلدى. سول ءۇشىن اقكوڭىل قازاق اقجارما تىلىكتەرىن ايتتى. راس-اۋ، قازاقستان دەيتىن تاۋەلسىز مەملەكەتتىڭ باسشىسى بۇۇ مىنبەرىنەن باسقا قاي تىلدە سويلەۋى كەرەك ەدى؟ ارينە – قازاق ءتىلى. نەمەسە، سەنات سپيكەرى قىتايعا ساپارلاپ بارىپ، قازاق تىلىندە ءسوز سويلەگەندە جۇرت توقاەۆتى توبەلەرىنە كوتەردى. كوردىڭىز بە، ءبىز وسىنداي دەڭگەيگە جەتتىك.

راس، ۋكراينادان كەيىن ءىز قۋالاي قازاقستان پارلامەنتى دە رەسەيدىڭ مەملەكەتتىك تىلىنەن باس تارتا ما دەيمىز. ءۇمىتىمىز ۇزىلمەك ەمەس. دەسە دە ءدال قازىرگى پارلامەنتتىڭ بۇعان دارمەنسىز ەكەندىگى تۇسىنىكتى.  

قازاقستان كوپ ۇلتتى مەملەكەت دەگەن جالاڭ سىلتاۋ ايتىلار، بالكىم. ۋكراينا دا كوپ ۇلتتى. ۋكرايناداعى ستاتيستيكالىق زەرتتەۋلەر بويىنشا حالىقتىڭ 50,9 %-ى ورىس تىلدىلەر ەكەن. سويتە تۇرا، ولار وداق تىلىنەن تولىق باس تارتتى.

ايتپاقشى، كەڭەستىڭ كۇلىمسى ساسىعان شەكپەنىنەن شىققان ەلدەردىڭ ىشىندە ورىس تىلىنەن تولىق باس تارتقان العاشقى ەل ۋكراينا ەمەس.

2014 جىلى مولدوۆا رەسمي ورىس تىلىنەن باس تارتتى. وندا قازىر رف ءتىلى ەكىنشى دەڭگەيلى شەت ءتىلى رەتىندە عانا وقىتىلادى. 2014 جىلدىڭ 7 قازانىندا مولدوۆا پرەزيدەنتى نيكولاي تيموفتي بۇل زاڭعا قول قويعان.

2012 جىلى لاتۆيا رەفەرەندۋم جاسادى. حالىقتىڭ 77, 22%-ى ورىس ءتىلىن كەرەكسىنبەگەن. ءسويتىپ، مەملەكەتتىك دارەجەسىنەن ايىرىلىپ، قارا بازاردا قولداناتىن ءتىل دەڭگەيىنە ءتۇستى.

گرۋزيا ورىس تىلىنەن سوناۋ 2009 جىلى تولىق تازالانعان.

ءتۇيىن: وسى تۇستا اقسەلەۋ سەيدىمبەكتىڭ ەستىلىگى ەسكە تۇسەدى.  «ابايدا مىنانداي ءسوزدىڭ بارى راس: «ورىسشا وقۋ كەرەك، حيكمەت تە، مال دا، ونەر دە، عىلىم دا – ءبارى ورىستا تۇر».  

وسى ءسوزدى قولدانۋشىلار ابايدىڭ ەسىمىن بەتكە ۇستاپ، ورىسشىل بولۋ كەرەك دەيتىن نيەتتى وزەۋرەي ناسيحاتتاپ ءجۇر. وندايلار بارا-بارا ء«وز ءتىلىڭدى بىلمەسەڭ دە، ورىس ءتىلىن ءبىل» دەگەن پيعىلىن كولدەنەڭ تارتا باستاعانداي. مۇنداي سوراقىلىقتى قازىرگى ساياسات اڭشىنىڭ ءيتىن سيپاعانداي ەركەلەتەتىن بولىپ الدى. بۇلارعا ءبۇتىن دۇنيەتانىم، ءبۇتىن تۇلعا كەرەك ەمەس...»، - دەيدى. راس.

نۇرگەلدى ابدىعانيۇلى

Abai.kz