- زامانداس-اۋ، وسى اۋىلدا بىزدەن جاسىرىپ جۇرگەن بيكەلەرىڭ بار ما ەدى، اتىڭنىڭ جالىن تۇك قالتىرماي ءورىپ تاستاپتى عوي، – دەپ قۋلانا كۇلگەن قۇرداسىمنىڭ كەلىنشەگى بوساعان كەسەگە شاي قۇيىپ جاتىپ.

مەنىڭ جۇرەگىم «زىرق» ەتە قالدى.

– قويساڭشى، ءجامىش!

قۇرداسىم ءزىلسىز جەكىدى.

– مەنىڭ اتىم قايدا! – دەپ اپىل-عۇپىل جايۋلى تۇرعان داستارحاننىڭ شەتىن باسا، ەسىككە قاراي ۇمتىلدىم.

– وي، نە بولدى اسەكە؟! – قۇرداسىم دا مەنىڭ ارتىمنان ەرە شىعىپ جەڭىمنەن تارتتى.

– قۇدايىم-اي، بۇل قىرسىق مەنى قايتا تاۋىپ العان بولدى عوي...

مەن شىنىمەن تاۋسىلىپ كەتتىم.

– نە بولدى، جارقىنىم! اشىپ ايتساڭشى...

– قانشا زاماننان كەيىن قايتا جولىققانىمدى قاراشى...

– كىمگە، كىمدى ايتاسىڭ.

– بۇل ۇزاق اڭگىمە... ءجۇر، اتىمدى بەكىتكەن جاققا بارايىق.

ەكەۋمىز اۋىلدىڭ اياق جاعىنداعى كەشەگى اتتاردى بەكىتكەن جاققا قاراي جۇردىك.

توپ قاراعاننىڭ بەرگى شەتىندە قۇرداسىمنىڭ ەسىك پەن توردەي كەرتوبەلى تۇر. مەنىڭ قۇلا ايعىرىم كورىنبەيدى.

اسىعا باسىپ، تومەن جاقتاعى اعارعا قاراي بەتتەدىك.

اعارداعى بۇلاق باسىندا ايعىرىم تۇر. قارا سۇمەك تەرگە مالشىنىپ، ءتۇسى بارانداپ كەتىپتى. جانىنا تاياي بەرگەندە، ءبىزدى كورىپ وسقىرىنا كىسىنەپ جىبەردى دە، ماعان قاراي ءتورت اياعىن تەڭسەلە ازەر باسىپ كەلە جاتتى.

تىزەسىن سوعا ءتۇسىپ تۇراتىن اقشۋلان جالىن تارام-تارام قىلىپ ءورىپ تاستاپتى.

– سول، ناق سونىڭ ءوزى، – دەدىم مەن كۇڭىرەنە.شيرەك عاسىر بۇرىنعى ءبىر ءىس ەسىمە ءتۇسىپ.

***

ناعاشىلارىم ورتا جايلاۋعا ەندى كەلىپ جاتىر ەكەن. جاز جايلاۋعا شىعانداپ كەتسە، قىس قىستاۋعا ويعا ءتۇسىپ كەتەتىندىكتەن، اراعا جىل سالىپ ازەر ءبىر كەلەتىنبىز.

مەن جوعارى وقۋ ورىنىنان شاقىرتۋ الىپ، الىس قالاعا اتتاناتىن بولعان سوڭ شەشەم:

– ناعاشى اتاڭا بارىپ باتاسىن الىپ كەل، – دەپ اكەمنىڭ الاياق تورىسىن مىنگىزىپ، قانجىعاما سالەم-ساۋقاتىن بوكتەرىپ بەرىپ اتتاندىرىپ سالعان.

تاڭ بوزىنان جەلە-جورتىپ، تاسباستاۋعا جەتتىم دە، ەر-توقىمىمدى الىپ، باستاۋ جاعاسىنداعى شالعىنعا اتىمدى ءبىراز وتتاتىم. ەندى بۇلاقتان سۋ ىشەيىن دەپ ەڭكەيە بەرىپ، سۋ تۇبىنەن جارقىراعان شىدەردى كورىپ قالدىم. تاڭەرتەن اسىعىپ ءجۇرىپ شىدەردى ۇمىتىپ كەتكەنىم ەسىمە ءتۇسىپ، ەرىكسىز مىرس ەتتىم دە قولىمدى تاستاي بۇلاق سۋىنا ماتىرىپ، شىدەردى الىپ شىقتىم. كەرەمەت ءبىر شەبەردىڭ قولىنان شىققانى مەنمۇندالاپ تۇر. يەسى كەلىپ الىپ كەتپەسىن دەگەن ادامشا اسىعىس اتىمدى ەرتتەپ، شىدەردى توقىمنىڭ استىنا كولدەنەڭ باستىردىم دا، ءجۇرىپ كەتتىم. ناعاشىمنىڭ اۋىلىنا ءتۇس قايتا ازەر جەتتىم.

الىستان جيەنىنىڭ كەلگەنىنە ناعاشى اتام بالاشا قۋاندى. كەشتە:

– جيەنىم الىس جول ءجۇرىپ بارادى ەكەن، جولى اشىق بولسىن، اۋىلدىڭ اقساقالدارىن جيىپ، اقسارباس سويىپ باتا تىلەپ وتىرمىن، –دەدى ۇيگە تولىپ وتىرعان قالىڭ شال-كەمپىرگە.

ورتاعا اقسارباستىڭ باسى ەندى كەلگەن كەزدە، مانادان تىپ-تىنىق بولىپ تۇرعان اۋارايى كەنەتتەن الاي-دۇلەي بولىپ بوران سوعىپ، ءۇيدى تەڭسەلتىپ جىبەردى.

ەسىك جاقتا وتىرعان ناعاشى اعام سىرتقا اتىپ شىقتى دا، تىرەۋىش اكەلىپ، ناعاشى جەڭگەمە ۇستاتا سالدى. ءوزى قايتا دالاعا جۇگىرىپ شىقتى. ارتىنان مەن دە ەرە شىقتىم. ەكى جاقتاپ ءجۇرىپ، ۇيگە سالما سالىپ تەرەڭ قاعىلعان قازىققا مىقتاپ بايلادىق تا، ۇيگە قايتا كىرە بەرگەنىمىزدە، انادايدا ويبايلاپ ايعاي سۇرەن سالىپ بىرەۋ كەلە جاتتى.

مەن قورقىپ كەتىپ، ورتاداعى وشاقتى سوعا-موعا ءتور جاقتا وتىرعان اقساقالدارىڭ اراسىنا كەلىپ تىعىلدىم.

– ءاي، مىناۋ ادەن باقسىنىڭ داۋىسى عوي.

– اپىراي، جارىقتىققا نە كورىندى ەكەن.

– باعانا بالالاردى جىبەرىپ شاقىرتقان ەدىم، – دەدى ناعاشىم جايمەن عانا.

سونىڭ اراسىنشا باقسى دا ايعاي-سۇرەن سالىپ ۇيگە كىردى.

قولىنداعى سارالا جەز قامشىسىمەن اينالاسىن سابالاپ:

– انتۇرعان جۇگەرمەك دالادان تاۋىپ العان شىدەردى نەگە الاسىڭ، ونىمەن اتىڭدى نەگە شىدەرلەيسىڭ، – دەپ ماعان تاپ-تاپ بەرەدى.

مەن الدە بىرەۋدىڭ دۇنيەسىن ادەيى ۇرلاپ العانداي قىسىلىپ قالدىم.

ناعاشى اتاما قاراپ:

– ناعاشى اتا، مەن ونى ەشقايدان ۇرلاپ العانىم جوق. بۇلاقتان تاۋىپ الدىم، – دەدىم.

– ءيا، ءيا، زانتالاق، ونى تاۋىپ الماساڭ كوك سايتان ساعان كۇمىس شىدەرىن قالاي ۇرلاتادى. تاۋىپ العانسىڭ بىلەم، تاۋىپ العانسىڭ... بەيباق بالا سورىڭا بولا تاۋىپ العانسىڭ، – دەپ باقسى ودان ارمان الاسۇرا باستادى.

– سابىر، سابىر، باقسى! – دەپ اتام «گۇر» ەتە تۇسكەن كەزدە بارىپ ول ءسال باسىلدى.

–  ماكەم-اۋ! بۇل جاي قارايتىن دۇنيە ەمەس. كوكسايتان ءبىر جابىسسا، وڭاي قۇتىلدىرمايدى... جاپ-جاس بالانىڭ الداعى ءومىرى عوي مەنىڭ قارا جىنىمدى ويناتىپ تۇرعان.

ول وسىنى ايتتى دا، ورتاداعى وشاقتىڭ باسىنا جالىپ ەتىپ وتىرا كەتتى. مەنىڭ جۇرەگىم ورەكپىپ، اۋزىمنان شىعارداي بولىپ بارادى.

– نە امال ەندى؟ – ناعاشى اتام تاعى گۇر ەتە قالدى.

ورنىنان اتىپ تۇرعان باقسى ورتاداعى تاباقتان جاۋىرىندى، سوسىن ناعاشى جەڭگەمدەردىڭ الدىنداعى تاباقتان اسىق جىلىكتى الدى دا، سىرتقا قاراي جۇگىرە باسىپ شىعا جونەلدى.

وتىرعانداردىڭ بارلىعى ۇدىرەيسىپ قالدى. ناعاشى اتامدا ءۇن جوق، تۇنجىراپ وتىر. ارەدىك تىزەسىن باسىپ وتىرعان مەنىڭ باسىمنان سىيپالاپ قويادى.

وتىرعاندار الداعى استان شۇقىلاپ اۋىز ءتيدى دە، ءتۇن ورتاسى اۋا ۇيلەرىنە قايتتى.

كورەر تاڭدى كوزبەن اتىردىم. تاڭەرتەڭ مەنىڭ الاياق تورىمدى جەتەلەپ تۇندەگى باقسى كەلدى. الاياق قارا سۇمەككە ءتۇسىپ، ارلى-بەرلى تەڭسەلىپ تۇر. ارتقى ەكى اياعى قىپ-قىزىل قان.

اتتىڭ جانىنا تاياعان ناعاشى اتام.

– اھ، جانۋار-اي، قان ءسيىپ جىبەرگەن ەكەن عوي، – دەدى كۇڭىرەنىپ.

مەن ەندى بايقادىم. الاياقتورىنىڭ جال-قۇيرىعى تۇگەلىمەن ءورىلىپ قالىپتى.

ۇيدەن ونشا الىس ورە قويماعان مالدىڭ ىشىنەن مەڭسىز قارا لاقتى الدىرىپ سويعىزعان باقسى:

– الدەبىر تۇسىنىكسىز كۇبىرمەن اتتىڭ جالىن تارقاتا باستادى. جالىن تارقاتىپ بولىپ، قۇيرىعىن ەندى تارقاتا بەرگەندە، باقسىنىڭ اۋزىنان قارا جالىن بولىپ، قان بۇرىق ەتە قالدى دا بۇك ءتۇسىپ وتىرا كەتتى. ناعاشى اتام بارىپ سۇيەي بەرىپ ەدى. قانعا شاشالعان باقسى:

– ماكەم-اۋ، ماكەم! تەز، تەز قۇيرىعىن تارقاتىپ جىبەر، سوندا جيەنىڭ ەكەۋمىز دە امان قالامىز، – دەدى.

اتام جالما-جان اتتىڭ قۇيرىعىن تارقاتا باستادى. قۇيرىقتىڭ ءورىمى تارقاتىلىپ بولعاندا بارىپ باقسى:

– ءۇھ، – دەپ تەرەڭ دەم الىپ ورنىنان اقىرىن كوتەرىلدى. الاياقتورى دا ءدۇر-ءدۇر سىلكىنىپ، وقىرانىپ بارىپ قۇلاق تۇندىرا كىسىنەپ جەبىردى.

انادايدا تۇرعان مامااعاشقا اتتى بايلاعان ناعاشىم باقسىنى ەرتىپ ۇيگە كىردى.

– كوكسايتاننىڭ ءورىمىن شەشەتىن باقسىلاردىڭ ءبارىنىڭ تۇقىمى قۇرىعان. جالعىز مەن عانامىن. مەن ولگەسىن كىم شەشەر ونى... ءار ءورىمدى ءبىر جىنىڭمەن بايلاپ ازەر شەشەسىڭ... قۇدىرەتى كۇشتى قۇدايىم مىنا جامان جيەنىڭدى ءوزى ساقتاسىن. قاشان ەكەنىن قايدام تاعى ءبىر اينالىپ سوعار. مەنىڭ كوزىم تۇرعاندا جولىقسا قۇتقارىپ جىبەرەر ەدىم... كىم ءبىلسىن، ونىڭ قاشان كەلەتىنىن... مەن ولگەن سوڭ كەزىگەتىن بولسا، اتتىڭ جال-قۇيرىعىن كۇزەپ قانا، جانىن امان الىپ قالار، بىراق ارى قاراي كوكسايتان كۇندە مازاسىن ادار... –دەدى.

***

سودان بەرى تۋرا جيىرما جىل ءوتىپتى.

– كىم ورگەن بۇنى، – دەدى قۇرداسىم.

– كوك سايتان.

– نە ىستەيمىز، – دەدى قۇرداسىم تاعى.

مەنىڭ ەسىمە سۇيەگى باياعىدا قۋراپ قالعان ادەن باقسى ءتۇستى دە:

– قايشى الىپ كەل! – دەدىم قۇرداسىما.

قويشىبەك مۇباراك

"The Qazaq Times"