مىنە، رەسمي كۇنتىزبە بويىنشا تاعى ءبىر جىل اياقتالىپ جاتىر. وسىدان شيرەك عاسىر بۇرىن ەلىمىز تورتكۇل دۇنيەگە ءوزىنىڭ تاۋەلسىزدىگىن پاش ەتىپ، قازاق وعىلانى توقتار اۋباكىروۆتىڭ عارىشقا ۇشقانىنا، «سەمەي پوليگونىنىڭ» جابىلعانىنا شيرەك عاسىر تولدى. راس، ءوتىپ بارا جاتقان 2016 جىل قازاق ءۇشىن ايتۋلى داتالارىمەن بىرگە، كۇتپەگەن جاعداياتتارىمەن ەستە قالدى.  «Abai.kz» پورتالى سولاردىڭ ءبىرسىپىراسىنا شولۋ جاساپ كورگەن ەدى.

اۋەلى 2016 جىل قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تاۋەلسىزدىك العانىنا تۇپ-تۋرا 25 جىل تولدى. بۇل تاريحي داتا ەل كولەمىندە، ودان قالا بەردى دۇنيەجۇزى اۋقىمىندا اتالىپ ءوتتى.

اتىڭنان اينالايىن، ازاتتىقتىڭ تەگىن كەلمەگەنى بەلگىلى. قازاقتىڭ قايسار ۇل-قىزدارى جەلتوقساندا كەڭەستىڭ كەسىر قوعامىنا قارسى شىقتى. قازاقستاندى شەتتەن كەلگەن شۇرەگەيدىڭ بيلەۋىنە جول بەرمەدى. مىنە، بيىل سول وقيعاعا 30 جىل تولدى. 1986 جىلى 17-18 جەلتوقسان كۇندەرى سوكپ ورتالىق كوميتەتىنىڭ شەشىمىنە قارسى شىققان قازاق جاستارى بەيبىت ەرەۋىل جاساپ، الماتى قالاسىنداعى ورتالىق الاڭعا جينالىپ، نارازىلىقتارىن ءبىلدىردى.  مۇنداي قارسىلىقتى كۇتپەگەن وتارشىلدىق، ءامىرشىل-اكىمشىل جۇيە بوستاندىققا، تاۋەلسىزدىككە ۇمتىلعان قازاق جاستارىن اياۋسىز جازالاۋ وپەراتسياسىن جۇزەگە اسىردى. بۇل كەڭەستىك يمپەريانىڭ جىمىسقى ساياساتىن، شاعىن حالىقتارعا قارسى جۇرگىزىپ كەلگەن وپاسىز ساياساتىن جاريا ەتكەن العاشقى كوتەرىلىستىڭ باستاۋى بولدى.

بيىل ۇلت كوسەمى ءاليحان بوكەيحاننىڭ تۋعانىنا 150 جىل تولدى. الاش كوسەمى، قوعام جانە مەملەكەت قايراتكەرى، جۋرناليست، عالىم، حالقىمىزدىڭ ارداقتى ۇلى ءاليحان بوكەيحاننىڭ 150 جىلدىق مەرەيتويى يۋنەسكو كولەمىندە اتالىپ ءوتتى. يۋنەسكو-نىڭ 2015 جىلى 18 قاراشادا پاريجدە اياقتالعان باس كونفەرەنتسياسىنىڭ 38-ءشى سەسسياسىندا وسىنداي قاۋلى قابىلدانعان ەدى.

(http://abai.kz/post/view?id=7020, http://abai.kz/post/view?id=10954, http://abai.kz/post/view?id=6955, http://abai.kz/post/view?id=6447.)

حح عاسىر باسىنداعى قازاقتىڭ وقىعان ازاماتى، الاش قايراتكەرى بارلىبەك سىرتانۇلىنىڭ دۇنيەگە كەلگەنىنە دە بيىل 150 جىل! بارلىبەك – پاتشالىق يمپەريانىڭ قىسىمى مەن ەزگىسىنە قارسى كۇرەسكەن، وتار ەلدىڭ بوداندىق قامىتىنان قۇتىلىپ، جەكە دارا ەل بولۋىن اڭساپ وتكەن ەر ەدى...  ءومىرزايا! قازاقتىڭ العاشقى كونستيتۋتسياسىن دۇنيەگە اكەلگەن كاسىبي زاڭگەر بارلىبەكتىڭ 150 جىلدىعى لايىقتى اتالىپ وتپەگەنىن ايتىپ، «Abai.kz» پورتالى بىرنەشە مارتە ماقالا دا جازدى.

وكىنىشكە وراي بيىلعى جىل ءبارىمىز ءۇشىن شەتىن وقيعالارعا تولى جىل بولدى. ەلدى ەلەڭدەتكەن ءبىراز جايسىز وقيعالار ورىن الدى. اق­توبەدە ۇيىمداسقان بىرنەشە ادام قالاداعى قارۋ-جاراق ساتاتىن دۇكەندەرگە، اسكەري بولىمگە شابۋىل جاسادى. لاڭكەستەردىڭ قولىنان كىسى ءولدى. كۇشتىك قۇرىلىمدار ولاردىڭ 18-ءىنىڭ كوزىن جويعانىمەن، وسى ىسكە  قاتىسى بار دەپ تانىلعان تاعى 20-دان استام ادام سوتتالدى.

ارتىنشا الماتىدا رۋسلان كۇلەكباەۆ دەگەن ازامات المالى اۋداندىق پوليتسيا بولىمىنە، ۇقق دەپارتامەنتىنە قارۋلى شابۋىل جاسادى. ول بىرنەشە پوليتسيا قىزمەتكەرىنىڭ ءومىرىن قيدى. كەيىن كۇلەكباەۆ ءومىر بويى تۇرمەدە وتىرۋ جازاسىنا كەسىلدى.

بۇل جىلدىڭ اتىشۋلى وقيعالارىنىڭ ءبىرى دەپ شىمكەنتتىك كاسىپكەر توقتار تولەشوۆتىڭ قاماۋعا الىنۋىن اتاۋعا بولادى. ونى ۇستاۋعا استانادان ارنايى جاساق كەلگەن بولاتىن. كەيىن ت.تولەشوۆكە مەملەكەتتىك توڭكەرىس جاساماق بولدى دەگەن ايىپ تاعىلدى، ول 21 جىلعا سوتتالدى.

ايتپاقشى تولەشەۆتىڭ جاساماق بولعان توڭكەرىسى – جالپىحالىقتىق بەيبىت ميتينگ ەدى. شىن مانىندە بۇل ىسكە تولەشەۆتىڭ دە، باسقاسىنىڭ دا قاتىسى جوق سياقتى. بيلىكتىڭ قازاق جەرىن شەتەلدىكتەرگە ساتپاق بولعان باستاماسىنا نارزىلىق تانىتقان جۇرت رەسپۋبليكا كولەمىندە شەرۋگە شىعىپ، وزدەرىنىڭ قارسىلىقتارىن ءبىلدىرىپ جاتتى.

باسى باتىستا اتىراۋدان باستالعان نارازىلىق شىعىستاعى سەمەيگە دەيىن جالعاسىن تاپتى.

بۇل ۋاقيعادان كەيىن ەلباسىنىڭ ءوزى ۇكىمەتتىڭ باستاماسىنا توقتاۋ سالدى.

جەر كودەكسىنە وزگەرتۋ ەنگىزۋ تۋرالى قوعامدىق كوميسسيا قۇرىلىپ, ونىڭ قۇرامىنا تەك بيلىك وكىلدەرى ەمەس، قوعام قايراتكەرلەرى مەن تاۋەلسىز ساياساتكەرلەر دە قوسىلدى. كوميسسيانىڭ تولىق جۇمىسىن «Abai.kz» پورتالى جازىپ، ۇزبەي جاريالاپ وتىردى.

ءۇش ايعا سوزىلعان كوميسسيا جۇمىسىنىڭ قورىتىندىسى بويىنشا، ەلباسى نۇرسۇلتان ءابىشۇلى جەر ساتۋ تۋرالى ۇكىمەت باستاماسىنا موراتوري جاريالادى.

بۇل ەكى ارادا اتىراۋداعى الاڭعى شىققان سان-مىڭ ازاماتتىڭ ىشىنەن ۇيىمداستىرۋشى بولدى دەگەن ايىپ تاعىلىپ، ءتىپتى قاماۋداعى تولەشەۆپەن بايلانىسى بولدى دەگەن جەلەۋمەن قوس بەلسەندى سوتتالدى. تالعات ايان مەن ماكس بوقاەۆ 5 جىلعا كەسىلدى.

بۇلاعايلانىپ وتكەن بيىلعى جىلدا ورىن العان جاعىمدى جاڭالىقتار دا از بولمادى. اسىرەسە اكىمدەردىڭ ىشىندە ىسكە مىعىمى دا جوق ەمەس. ولاردى ايتپاي كەتۋ ەرگە سىن.

بيىل «Abai.kz» پورتالى ءبىر جاسقا تولماعان نۇرتىلەۋ ەسىمدە بالانىڭ اتىنان ءۇشبۋ حات جاريالاعان ەدى. وندا بىرەۋدىڭ سىز وتكەن تار پاتەرىندە تۇرىپ جاتقان سەگىز بالالى وتباسىنىڭ جاعدايى تۋرالى ايتىلعان-دى. وبلىس اكىمى اماندىق باتتالوۆتىڭ تىكەلەي تاپسىرماسىمەن جانە جەرگىلىكتى كاسىپكەرلەردىڭ قولداۋىمەن تالعار اۋدانىنان بۇل وتباسىعا ءۇي بەرىلدى. اماندىق باتتالوۆ مىرزانىڭ ءوزى كەلىپ، ۇرپە-شۇرپە سەگىز ۇل ءوسىپ كەلە جاتقان شاڭىراققا ءۇيدىڭ كىلتىن تاپسىردى. بۇل دا ءبىزدىڭ ۇجىمنىڭ بيىلعى جەتىستىكتەرىنىڭ ءبىرى ەدى.

كەلەر جىل دا قازاق حالقى ءۇشىن تاريحي ماڭىزدا داتالارعا تولى جىل بولماق. كەلەر جىلى الاش ۇكىمەتىنىڭ قۇرىلعانىنا 100 جىل تولادى. الاش قوزعالىسىنىڭ قايراتكەرى، ارناۋلى  ءبىلىمدى العاشقى قازاق وفيتسەرلەرىنىڭ ءبىرى، ەتنوگراف، فولكلورشى، اۋدارماشى مولدانياز بەكىموۆتىڭ تۋعانىنا 135 جىل. جازۋشى، دراماتۋرگ، قازاق ادەبيەتىنىڭ كلاسسيگى، ادەبيەتشى-عالىم، ابايتانۋشى، فيلولوگيا عىلىمىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور، اكادەميك مۇحتار ومارحانۇلى اۋەزوۆتىڭ تۋعانىنا 120 جىل. سونداي-اق، الماتىدا حالىقارالىق ۋنيۆەرسيادا ويىندارى، ال ەلوردادا «ەكسپو-2017» كورمەسى وتەدى.

"وتكەن جىل" اتالىپ بارا جاتقان 2016 جىلدى امان-ەسەن وتكەرىپ وتىرىپ، كەلەر جىلدان جاقسىلىق كۇتەتىنىمىز انىق. بىزبەن بىرگە بولىڭىزدار!

Abai.kz