جولساپار وچەرك

پاريجدە ۇناعان نارسە...

ويسۇزگىدەن وتكىزە وتىرىپ،  فرانتسۋزداردىڭ استاناسىندا وزىمە قاتتى ۇناعان دۇنيەلەردى ءبىر-ءبىر سويلەممەن  ءتىزىپ وتسەم دەيمىن:

• ەۋروپالىقتارعا ءتان قاسيەت. ادامنىڭ ءوزىن، ىشكى مازمۇنىن قاتتىراق باعالايدى، تيىسىنشە سىرتقى ءپىشىن مەن كەلبەتكە اسا  كوپ ءمان بەرمەيدى.
• مادەني ورىنداردىڭ كوپتىگى.  مۇراجاي ىسىنە مەملەكەتتىك تۇرعىدان اسا زور ءمان بەرۋىنىڭ ارقاسىندا، بىزدەگى توي-بيزنەس سەكىلدى، ولاردا مۋزەي-بيزنەس ءتۋريستىڭ دە، مەملەكەت قازىناسىنىڭ دا «كوڭىلىنەن شىعىپ» تۇر.
• قاراپايىم حالىقتىڭ كىتاپقۇمارلىعى. قوعامدىق كولىككە وتىرۋعا جۇمسايتىن ساناۋلى مينۋتتارىن سمارتفون شۇقۋعا ەمەس، كىتاپ پەن جۋرنال وقۋعا ارنايدى.
• ەكولوگياعا دەگەن جاۋاپكەرشىلىك. پلاستيكالىق ءبىر رەتتىك پاكەتتەردىڭ ورنىنا كوپ رەتتىك سومكەلەردى تۇتىنۋدىڭ بەلەڭ الا باستاۋى بايقالادى.
• جاساندى مەرەكەگە اقشاسىن سارپ ەتپەۋى.  30 جانە 31 جەلتوقساندا جىلدىق اجيوتاج، كوپ اقشاعا اسەمدەۋ، بولمايتىن ساقالدى ويىنشىق زاتتار ساتىپ الىپ، «سىيلاۋ»، بانكەت ۇيىمداستىرۋ، شاشىلىپ، توگىلۋ، وتشاشۋلار كورگەنىمىز جوق.
• مۇراجايلاردىڭ الدىنداعى ۇزىن-سونار كەزەك. ءوزىنىڭ ەكى ءجۇز جىلدىق مۇراجايىنان باستاپ، بارلىق جادىگەرلەرىن ۇلتتىق برەند دارەجەسىنە كوتەرە بىلگەندىكتەن لۋۆرعا، ناپولەون سارايىنا، ەيفەل مۇناراسىنا، ۇلتتىق وپەراسىنا، جالپى قاي جەرىنە بارساڭىز دا كىرۋشىلەر قاتارىنان كوز تالادى. قوماقتى كاراجاتىن دا ايامايدى، سابىرمەن ساعاتتاپ كۇتۋگە دايىن.
• ءوز ونىمىنە دەگەن جاناشىرلىق. قاراپايىم تۇرعىنى بولسىن، تاكسيسى بولسىن، جالپى فرانتسۋزداردىڭ كوپ بولىگى Peugeot, Renault نەمەسە Citroen اۆتوكولىكتەرىن عانا مىنەدى ەكەن. (1898 جىلى اعايىندى رەنو نەگىزىن سالعان فيرما العاشقى ءاۆتوموبيلىن جاساپ، ارادا 15 جىل وتكەن سوڭ بۇل شاعىن كاسىپورىن الۋان ءتۇرلى ماشينا شىعاراتىن اسا ءىرى كونتسەرنگە اينالادى. فرانتسيادا جىلىنا 3,5-4 ملن اۆتوموبيل جاسالسا ، سونىڭ 9/10 بولىگى جەڭىل كولىك بولىپ تابىلادى).
• ساعاتتاي سىرتىلداعان جۇيە. قاي جەرگە بارساڭىز دا اعىلعان حالىق، كەزەك بار، بىراق، تەز-تەز، ەرەكشە ىرعاقپەن جىلجىپ وتىرادى. كولىك كوپ، بىراق بىزدەگىدەي توقتاپ قالعان كەپتەلىس، ءار قيىلىستاعى جول-كولىك وقيعاسى جوق.
• راديو جانە تەلەديداردان تەك قانا فرانتسۋز ءتىلىنىڭ ەستىلۋى. اعىلشىن تىلىندەگى باعدارلامالارعا شەكتەۋ قويىلعان: اسىرەسە، امەريكالىق كليپتەر، فيلمدەر، تاعى باسقا شەتەل مادەنيەتىنىڭ كورىنىستەرى وتە از كورسەتىلەدى، ال كينوتەاترلاردا كينولار فرانتسۋز تىلىندە نەمەسە فرانتسۋز سۋبتيترىمەن بەرىلەدى ەكەن.
• ءتىل ۇيىرەر فرانتسۋز  كرۋاسسانى، ءۆافليى مەن باگەتى. ەل اۋزىندا "فرانتسيا مۇناي دا، گاز دا وندىرمەيدى، مۇندا تەك قانا تاعام شىعارىلادى" دەگەن ءسوز قالىپتاسقان. وزىندىك رەتسەپتۋرامەن جاسالعان، ۇلپىلدەگەن، كۇرتىلدەگەن تاتتىلەرىن ەشقانداي سالماسىز-اق، ەشتەڭە قوسپاي-اق نەمەسە ەشتەڭە جاقپاي-اق، قۇر ءوزىن راحاتتانىپ جەۋگە بولادى.
• الىستان قاراعانداعى ەيفەل مۇناراسى. جاقىن قاراعاندا تەمىر كونسترۋكتسيانىڭ جيىنتىعى عانا سياقتى كورىنەتىن بۇل مۇنارا ارقىلى فرانتسۋزدار ءپاريجدىڭ رومانتيكالىق سيمۆولىن قالىپتاستىرا العان.
• كونكورد الاڭىنداعى كارۋسەلمەن قالانى تاماشالاۋ. اپپاق ءتۇستى كارۋسەلمەن ءپاريجدىڭ ەڭ ادەمى عيماراتتارىن قۇس قاناتى جەتەر بيىكتىكتەن ەكى رەت اينالىپ ءوتۋدىڭ ءوزى ۇمىتىلماس ەستەلىك قالدىردى.
• اۋانى لاستامايتىن، ەلەكتر ەنەرگياسىمەن جۇرەتىن كولىك كوپ. جولدىڭ بويىندا توققا قوسىلىپ، زاريادتالىپ تۇرعان شاعىن-شاعىن كولىكتەردى كورەسىز. سونىمەن قاتار، جالدامالى ۆەلوسيپەد جۇيەسى دە جاقسى دامىعان.
• شىنايىلىقتىڭ ناسيحاتى. سانگە بيلiك جۇرگiزەتiن ەۋروپا دەسەك، مۇندا بۇرىن دا، قازiر دە شىنايىلىق بiرiنشi كەزەكتە. تاريحي كارتينالاردى قارار بولساڭىز، بۇرىنعى زاماندا دا، قازiرگi تاڭدا دا ەشبiر ارۋ قاسىن تىپ-تيپىل قىلىپ جۇلىپ تاستاپ، جاراسسىن-جاراسپاسىن، قاپ-قارا قىلىپ سالدىرتپاعان.

پاريجدە ۇناماعان دۇنيەلەر نەمەسە «ايدىڭ ارعى بەتى»

• بالا جەتەكتەگەن اتا-انا از، بىراق يت جەتەكتەگەن فرانتسۋز كوپ.
• ءدامحانالاردا سۇيىق تاماق جوققا ءتان. ەسەسىنە، شوشقا ەتى سالىنعان باگەت-نان ءار بۇرىشتا بار.
• سۇراپ العان اۋرۋعا ەم جوق. كەزىندە وزدەرى وتارلاپ العان، ۆيزاسىز كەلۋ قۇقى بار، جاقسىراق ءومىر اڭساپ كەلگەن، ءار جەردە ساپاسىز تاۋارلارىن تىقپالاي جونەلەتىن، مەترودا ۇيىقتاي سالاتىن، ولپى-سولپى، كىر-قوجالاق، اۋرۋ-سىرقاۋ ميگرانتتاردان، افريكالىقتاردان اياق الىپ جۇرگىسىز.
• قوعامدىق ءتارتىپتىڭ اسا ساقتالماۋى. جالپى، مەن وسى ۋاقىتقا دەيىن دامىعان ەلدەردە ءتارتىپ قاتتى ساقتالادى دەپ ويلاپ كەلىپپىن، الايدا ليۋكسەمبۋرگ ساياباعىنداعى يتتەر، مۇراجايلارداعى تىيىم سالىنعان جەرلەردىڭ ءوزىن ەمىن-ەركىن سۋرەتكە ءتۇسىرۋ، باعدارشامنىڭ جاسىل ءتۇسىن كۇتپەي-اق وتە بەرەتىن جۇرگىنشىلەر بۇل سەنىمىمە سىزات ءتۇسىردى.
• تيىنعا زار بولعان قايىرشى كوپ. الاقانىن جايعان مۇگەدەكتەردى كوشەدەن كەزدەستىرۋ قيىنعا سوقپايدى، ەڭ سوراقىسى، جان-جانۋاردى ارتىعىراق سانايتىن وتانداستارىنىڭ «جۇرەگىن ەرىتۋ» ء ۇشىن ارقايسىسى جانىندا بۇرسەڭدەتىپ ءبىر-ءبىر ءۇي جانۋارىن جاتقىزىپ قويادى ەكەن.
• ۇياتسىزدىق پەن ارسىزدىقتىڭ ناسيحاتى.  ۇلى ونەر دەپ سىرتتاي تامسانعان كوپ دۇنيەلەر «جالاڭاشتانۋدىڭ سيمۆولى» عانا ەكەن.
• «ءبىزدىڭ جاقتان»  قورقۋى.  سوڭى «ستان» بۋىنىمەن اياقتالاتىن ەلدەن كەلگەنىمىزدى بىلگەندە كەدەن مەن تەكسەرىس پۋنكتتەرى وزگەلەردەن ەكى-ءۇش ەسە ۇزاعىراق شۇقشيا قاراپ، قولىمىزداعى سۋىمىزعا دەيىن رادياتسيالىق تەكسەرىستەن وتكىزىپ جاتتى.

• • دەرەك پەن دايەك
  • فرانتسيانىڭ ءانۇرانى "مارسەلەزا" 1917 جىلداعى توڭكەرىستەن كەيىن ءبىرشاما ۋاقىت بويى رەسەيدىڭ ءانۇرانى رەتىندە قولدانىلعان.
  • فرانتسيادا ءتىپتى يت اسىراۋشىلارعا دا جاردەماقى تولەنەدى.
  • فرانتسيا اتوم ەلەكتر ەنەرگياسىن ءوندىرۋ بويىنشا الەمدە اقش-تان كەيىن ەكىنشى ورىندا تۇرادى. فرانتسيادا 59 اتوم ەلەكتروستانتسياسى بار.
  • فرانتسيادا الەمدەگى ەڭ كوپ عيمارات ورنالاسقان بىردەن-ءبىر مەملەكەت. وندا 4969 عيمارات بار.
  • فرانتسۋزداردىڭ ەڭ ۇلكەن ۇلتتىق مەيرامى – باستيليا قامالىنىڭ الىنعان كۇنى (1789 جىلدىڭ 14 شىلدەسى)
  • فرانتسيا ەو ەلدەرى ىشىندەگى سالىعى ەڭ جوعارى مەملەكەت.
  • فرانتسيا - ايەلدەر كولگوتكيىنىڭ، كينەماتوگرافتىڭ، ۆەلوسيپەدتىڭ، بالەتتىڭ، شانسوننىڭ Oتانى.
  • فرانتسيادا شوشقالارعا "ناپولەون" دەگەن اتتى بەرۋگە تىيىم سالىنعان.
  • فرانتسيا ىرىمشىكتىڭ 300-دەن استام ءتۇرىن وندىرەدى.

تاڭعالدىرعان دۇنيەلەر مەن ءارى-ءسارى سەزىمدە قالدىرعان ساتتەر...

پاريجدە مەنى تاڭعالدىرعان جايت – جاقسى ساقتالعان ۇرپاق ساباقتاستىعى، ءداستۇر جالعاستىعى. وسىدان 100-150 جىل بۇرىن ەسىگىن اشىپ، قازىر دە جۇمىس جاساپ تۇرعان ءدامحانالار سونىڭ دالەلى. ولار ءۇشىن بۇل – قالىپتى جاي.

پاريجدە مەنى تاڭعالدىرعان كەلەسى جايت – فرانتسۋزدار ءوز مۇراجايلارىنان، ساۋلەت-عيماراتتارىنان، كوسمەتيكا، ءيىسسۋ-ءاتىر تۇرلەرىنەن، كيىم مەن اكسسەسسۋارلاردان برەند جاساپ العانى. داڭقى جەر جارادى. جەر جارىپ تۇرعان سون، قىس دەمەي، جاز دەمەي، ەل-جۇرتتىن ءبارi اعىلادى. مۇندا ءتىپتى  بۇراندالاردىڭ (شتوپور) الەم بويىنشا جالعىز مۇراجايى بار. ءار سەكۋند سايىن قازىناعا قانشاما مىڭ ەۋرو قۇيىلىپ جاتىر دەسەڭiزشi?.. مۇناي ماگناتى بولماي-اق، «ونەر ماگناتى» ، «ۇلتتىق برەند ماگناتى» بولۋ دەگەن وسى شىعار؟..

پاريجدە مەنى تاڭعالدىرعان تاعى ءبىر ءسات – ەيفەل مۇناراسىنىڭ ورتاڭعى قاباتىندا ورنالاسقان مەيرامحانادا كەشكى اس ءىشۋ كەزى بولدى. الدىن الا عالامتور ارقىلى ساتىپ الىنعان بيلەتتىڭ ارقاسىندا  قۇمىرسقانىڭ يلەۋىندەي بولىپ، كەزەك كۇتكەن مىڭداعان ءنوپىردىڭ ورتاسىن قاق جارىپ وتكىزىپ، ارنايى ەسىكتەن قارسى الۋى، جەكە-جەكە داياشىنىڭ قۇراق ۇشىپ قىزمەت جاساۋى – ەيفەل مۇناراسى تۋرالى رومانتيكالىق سەزىمنىڭ نەگىزىن قالاپ، ءمولدىر ساعىنىشقا ۇلاستىرۋعا جول اشادى ەكەن.

پاريجدە مەنى تاڭعالدىرعان كەلەسى جايت – جىل سايىن جەرگىلىكتى حالىقتىڭ سانىنان دا كوپ ءتۋريستىڭ كەلۋى، سوعان سايكەس ءتۋريزمدى جاقسىلاپ دامىتا العاندىعى.  جىل سايىن بۇل ەلگە 67 ملن. تۋريست قىدىرىپ كەلەدى. الايدا ول كورسەتكىش قىمبات ەل ەكەندىگىنە دە باعىنبايدى، ماسەلەن، فرانتسياداعى «Europcar» اگەنتتىگىنەن كولىكتى جالعا الۋ تۋرا سول اگەنتتىكتىڭ گەرمانياداعى ورتالىعىنا قاراعاندا ەكى ەسە قىمبات. گەرمانيادا 1 ەۋروعا باعالانعان زات فرانتسيادا 2 ەۋروعا ساتىلادى. ءمىنسىز جاسالعان، كوزدىڭ جاۋىن الار كونديتەرلىك بۇيىمدارى دا قىمبات. ماسەلەن، ورتاشا كولەمدى، ەرەكشە  اسەمدەلگەن شاعىن عانا تورتتى 50-70 ەۋرو ارالىعىندا كوردىك. بۇل 10-15 مىڭ تەڭگە دەگەن ءسوز. بىراق ەشقانداي باعاعا قاراماستان، تۋريست وتە كوپ.

ال ەندى ءارى-ءسارى، ءدۇدامال كۇيگە تۇسىرگەن دۇنيەلەرگە توقتالا كەتسەم.

• پاريجدە وزىنە-ءوزى قىزمەت كورسەتۋ –  دۇكەندە بولسىن، مەترودا بولسىن، ءتىپتى مۇراجايدا بولسىن، وتە قاتتى دامىعان. بىراق ونسىز دا اينالاڭا كۇدىك كوزىمەن قاراپ، ادامنان ادام الىستاپ جاتقان زاماندا بۇل «اۆتوماتتاندىرۋ» ادامزاتتى ءبىر-بىرىنەن ودان سايىن الشاقتاتا تۇسپەس پە ەكەن دەپ ەرىكسىز ويلاناسىڭ. الدا-جالدا بىزگە ءدال وسى جۇيەنى ەنگىزىپ، قىزمەت كورسەتۋشى جۇمىسشىلار قىسقارعانداي بولسا، ءبىر پودەزدە تۇرىپ امانداسۋعا جاراماي جاتاتىن كەي كورشىلەر سويلەسۋدىڭ ءوزىن «ۇمىتىپ قالۋى» مۇمكىن عوي؟ بىزدە قازىر رەسمي تۇردە 400 000 ادام جۇمىسسىز ەكەن. ونىڭ ۇستىنە تاعى دا اۆتوماتتاندىرۋعا بايلانىستى جۇمىستان بوسايتىن 1-2 ملن. تۇرعىنىمىز قوسىلسا، حالقىمىزدىڭ كۇنى نە بولماق؟..
• كوشەدە ءدامحانا-مەيرامحانالار وتە كوپ. بىراق ولاردىڭ بارلىعىندا  دەرلىك اس ءىشۋ ءۇشىن كىپ-كىشكەنتاي عانا دوڭگەلەك ستولدار ورناتىلعان. كيىم ىلگىشتى تابۋ قيىنداۋ. ءبىر-بىرىنە وتە جاقىن ورنالاستىرىلعان ورىندىقتار كەلەسى بەيتانىس اداممەن ارقاڭدى تىرەستىرىپ وتىرۋعا يتەرمەلەيدى. الشاڭ باسىپ، كەڭ جەرگە ۇيرەنىپ قالعان قازاقتارعا بۇل ءتارتىپ وڭايعا سوقپايدى ەكەن.
• ءپاريجدى جاياۋ ارالاساڭىز، ءار قادام سايىن ەسكەرتكىشكە جولىعاسىز. ونىڭ ءبىرى تاسادا قالسا، ەندى ءبىرى الاڭقايدا ورنالاستىرىلعان. الايدا، سول  ەسكەرتكىشتەردىڭ 70-80 پايىزعا جۋىعى – جالاڭاش ءمۇسىن. كۇن جىلى بولعاندىقتان، كيىم كيۋدى «زورعا دەگەندە» ۇيرەنگەن ۇلت پا دەگەن وي ەرىكسىز قىلاڭ بەرە بەردى.
• كوشەلەر الۋان ءتۇرلى. كەڭ داڭعىلداردان باستاپ، بىرنەشە عاسىر بۇرىن سالىنىپ، سول قالپىن ساقتاپ قالعان تار، ەنسىز، قىسقا كوشەلەرگە تاريحي جادىگەر دەپ قاراپ، باستاپقى قالپىندا ۇستاپ، وزگەرتۋگە  ۇمتىلمايتىنى بايقالادى.
• عاشىقتاردىڭ قۇلىپ سالىپ كەتەتىن اتاقتى كوپىرىن كورۋ – ەكىۇداي سەزىم تۋعىزادى ەكەن. بىرىنشىدەن، سونشا قۇلىپتى تاريحي كوپىردىڭ جاقتاۋىنا ءىلىپ كەتۋگە قانشاما جىلدا نەشە مىڭ  جۇپ كەلدى ەكەن دەپ تاڭ قالساڭ، ەكىنشى جاعىنان، «وسى ءبىر جەرگە قۇلىپ سالساق، سەزىمىمىز بەرىك بولادى» دەپ قانشاما عاشىق تەمىر كىلتكە سەنىمىن سىيلادى ەكەن دەپ كۇدىكتى ساۋال تاستايسىڭ...
• كوشەدەگى قوقىس جاشىكتەرى جاسىل ءتۇستى پلاستيكالىق ءمولدىر پاكەتكە اۋىسىپ كەتكەن. بار قوقىس كوز الدىڭدا «جەلبىرەپ» تۇرادى. ارينە، مىناداي الماعايىپ زاماندا قاۋىپسىزدىك ءۇشىن دۇرىس تا شىعار. بىراق، ەستەتيكا قايدا قالادى؟ جۇقا، ۇلبىرەپ تۇرعان پاكەتتىڭ ىشىندەگى دۇنيەلەر كەيدە جۇرەك اينىتادى ەكەن. مۇمكىن، بۇل دا بولسا، سىرتقى پىشىنگە ەمەس، ىشكى مازمۇنعا ءمان بەرگەن مەنتاليتەتتىڭ ءبىر كورىنىسى بولار؟ ال بiزدە قالقايىپ، ءاپ-ادەمi, ءتۇرلi-ءتۇستi قوقىس جاشiكتەر تۇرۋى مۋمكiن، بiراق كەيبىرىنىڭ ءتۇبى تەسىك... ولار «بiزدiڭ» دۇنيەتانىمعا، ال بiز «ولاردىكiنە» ازداپ جاقىنداساق،  التىن ارالىققا كەلىپ قالامىز-اۋ...
• تاعى ءبىر ونشا تۇسىنە الماعانىم، قىس مەزگىلى، دالادا اۋا رايى مينۋس تەمپەراتۋرانى كورسەتىپ تۇرسا دا، تۇرعىندارى قىس-كوكتەم-جاز، كۇز مەزگىلدەرى «اداسىپ» جۇرە بەرەدى ەكەن: ماسەلەن، ءبىر ستۋدەنت قىز جۇقا كاپرونمەن قىسقا شورتي كيىپ السا، ەكىنشى ءبىر ازامات قالىڭ كۇرتەسىن مويىنشالعىمەن نىعىرلاپ العان. ءبىرى قالىڭ ەتىك كيسە، ەكىنشىسى جەڭىل تۋفلي نەمەسە ساندال كيىپ، ءماز بولىپ بارا جاتادى. باينەبىر اركىم ءار ءتۇرلى مەزگىلدە ءومىر ءسۇرىپ جۇرگەندەي... ال سۇپ-سۇلۋ فرانتسۋز ارۋىن ءجيى كەزدەستىرە المايسىز، بىراق كەزىندە سۇلۋ بولعان فرانتسۋز اجەيلەر ءبىر-ءبىر كۇشىگىن جەتەكتەپ، بويانىپ الىپ، ساندەنىپ كەتىپ بارا جاتقانىن ءجيى كوردىك.
• ناقتى اقشا قولدانىستا وتە از ەكەن. مايدا دۇكەندەردەن باستاپ، ءىرى سۋپەرماركەتتەرگە دەيىن، برەند جەلىلەرىنەن باستاپ، قاراپايىم فوتوگرافقا دەيىن ءبىر-ءبىر تەرمينال قۇرىلعىسىن ۇستاپ الىپ، پلاستيكالىق تولەم كارتاڭىزدى سۇرايدى دا تۇرادى. وقتا-تەكتە 100 ەۋرونى شىعارا قالساڭىز، قالاي قايتارام دەپ شىر-پىر بولادى. كۇنىنە مىڭداعان ادام ساۋدا جاسايتىن ولاردا ناقتى اقشاسىز اينالىم كەرەمەت جولعا قويىلعان. كەيبىر تۇرعىندار بانكنوتتىڭ ءتۇرىن ۇمىتىپ قالۋى نەمەسە ەشقاشان اقشا بەتىن كورمەۋى دە مۇمكىن شىعار، بۇل تۇرىمەن...

قازاق پەن فرانتسۋز ۇقساستىعى نەمەسە «امان بول، فرانتسيا!»

فرانتسۋزدار وتە مەيىرىمدى، كوڭىلدى، ۇيالشاق، اقجارقىن حالىق. ولار ويلارىن تىكەلەي ايتاتىن، بىربەتكەي مىنەزگە يە. جالپى، ۇلت رەتىندە دە، مەملەكەت رەتىندە دە ءبىر-بىرىمىزگە ۇقساس، جاقىن ەلمىز-اۋ دەگەن تۇجىرىمعا كەلدىم.  ماسەلەن:

• ناعىز فرانتسۋزدار فرانتسۋز تىلىنەن وزگە تىلدەردە سويلەسكەندى ۇناتپايدى.
• فرانتسۋزدار وزدەرى قاراپايىم بولسا دا، تاكاپپار بولىپ كورىنگىسى كەلەدى.
• فرانتسۋزدار كوبىنە ەت جەگەندى ۇناتادى.
• فرانتسۋزدار ۇنەمى جۇمىسقا نەمەسە بەلگىلەنگەن كەزدەسۋگە كەشىگىپ بارادى جانە جۇمىستا بەلگىلەنگەن ۋاقىتتان ارتىق وتىرمايدى.
• قىز-كەلىنشەكتەرى كلاسسيكالىق كيىم ۇلگىسىن سايكەس ءتۇستى اشەكەي بۇيىمدارمەن بىرگە كيگەندى ۇناتادى.
• وزدەرىنىڭ بودانى بولعان كەيبىر اراب جانە افريكا ەلدەرىنەن ميگرانتتاردىڭ كوپتەپ كەلۋىنە بايلانىستى، ارالاس نەكە كورسەتكىشى كوبەيىپ، ۇيرەنشىكتى دارەجەگە جەتكەن. ماسەلەن، بىزدە ءبىر تەحنيكانى نەمەسە ءدارىنى جارنامالاعى كەلسە، ايەلىن قازاق،  كۇيەۋىن ورىس ەتىپ «تاڭداپ» السا، ولاردا تانىمال برەندتەردى جارنامالاۋ ماقساتىندا ايەلىن فرانتسۋز، كۇيەۋىن اراب نەمەسە افريكالىق ەتىپ «جۇپتاستىرادى» ەكەن.
• جالپى، تاۋەلسىز ەلىمىزدىڭ سوڭعى 24 جىل بۇرىنعى جاڭا باعىتى دا كوبىنە كوپ وسى فرانتسيانىڭ ۇلگىسى بويىنشا جاساقتالعانىن وقۋشى كەزدەن وقىپ وستىك قوي. ول  ۇقساستىقتار –  ۋنيتارلى، زايىرلى ەل ەكەندىگىمىز،  ايرىقشا زور وكىلەتتىلىگى بار پرەزيدەنتتىك رەسپۋبليكا ەكەندىگىمىز، ەكى ەلدە دە پرەزيدەنت تاعايىنداعان پرەمەر-مينيستر ۇكىمەتتى باسقارىپ، ەلدىڭ ىشكى جاعدايىنا تولىعىمەن جاۋاپ بەرەتىندىگى، قوس پالاتالى پارلامەنتىمىز بار ەكەندىگى... ايتا بەرسەك كوپ ەندى.
• تاعى ءبىر قىزىعى، اينالاسىنداعى ەلدى ينتەگراتسياعا شاقىرىپ، ەۋرووداق تۋرالى العاش بولىپ ۇسىنعان دا وسى فرانتسۋزدار ەكەن. (ەۋروپانىڭ بىرىگۋىنە باستاما جاساعان - روبەر شۋمان. ول 1948-1953 جىلدارى فرانتسيانىڭ سىرتقى ىستەر ءمينيسترى بولعان). سولاردىڭ ارقاسىندا  جاڭا وداق ومىرگە كەلدى، بايقاپ قارايتىن بولساق، بۇل جەرى دە تۋرا ءبىزدىڭ قازاقستان، ءيا؟..  
• فرانتسيا جەرىنىڭ 82 پايىزى اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ قاجەتىنە جاراتىلادى (48 ملن گا). بۇل ەل – ەۋرووداقتاعى اۋىل شارۋاشىلىعى ەڭ دامىعان مەملەكەت، ال ءبىز اۋىل شارۋاشىلىعىن دامىتقىمىز كەلىپ جىلىنا ميللياردتاپ قاراجات بولەتىن، «اۋىل شارۋاشىلىعى ەڭ دامىعان مەملەكەت» بولۋعا ۇمتىلىپ جاتقان ەلمىز. ءبىر سوزبەن ايتقاندا، سپەتسيفيكامىز ۇقساس، نيەتىمىز ءبىر.
• سونىمەن قاتار، فرانتسيا — جوعارى دامىعان يندۋستريالدى ەل. ونەركاسىپ ءوندىرىسىنىڭ جالپى كولەمى بويىنشا دۇنيە جۇزىندە 4-ورىندا. ءبىزدىڭ ۇكىمەت تە ونەركاسىپكە ەرەكشە ءمان بەرىپ، «يندۋستريالدى...»  دەپ باستالاتىن ءبىراز باستاماعا مۇرىندىق بولىپ جاتىر ەمەس پە؟

فرانتسيا قازاقستاننىڭ ساۋدا سەرىكتەستەرى ىشىندە 12-ورىندى الادى ەكەن. قوس ەلدىڭ كاسىپكەرلەرىنىڭ ارالاسقان 19 شاعىن كاسىپورىن تىركەلگەن. قازاقستان فرانتسياعا مۇناي، كەنتاستار، حيميا ونەركاسىبىنىڭ شيكىزاتتارىن، تەرى مەن استىق بەرسە، ءبىز ول جاقتان ءدارى-دارمەك، ازىق-تۇلىك، قوسالقى بولشەكتەر، اۆتوموبيلدەر، تۇرمىستىق ەلەكترونيكا، شاراپ، تەڭىز ونىمدەرىن، ىرىمشىك، پارفيۋمەريا مەن كوسمەتيكالىق بۇيىمدار، جوعارى ۇلگىدەگى ءسان كيىمدەرىن الادى ەكەنبىز.  فرانسۋا وللاند وتكەن جىلى عانا ەلىمىزگە رەسمي ساپارمەن كەلىپ، بۇدان ءارى دە ىنتىماقتاستىعىمىزدىڭ ارتا بەرەتىنىنە سەندىرىپ كەتتى. بىراق... كىم ءبىلسىن؟ الماعايىپ مىنا زاماندا، باۋىردىڭ قانىنا باۋىر «قۇمارتقان» قيىن-قىستاۋ كەزەڭدە، ءدىننىڭ اتىن لايلاپ، ءتۇرلى لاڭكەستىك ارەكەتتەر جاساي بەرەتىن شاقتا كىمنىڭ قانداي ۋادەسىن ورىنداپ، قانداي باعىتپەن كوش باستارىن؟.. 

قالاي بولعاندا دا، بەلگىلى ءبىر ۋاقىتتان سوڭ مەن پاريجگە قايتا كەلگىم كەلەدى. كورىپ ۇلگەرمەگەن ۆەرسال سارايىن، سۋرەتشى ەجەن دەلاكرۋا مەن پيكاسسو مۇراجايلارىن، اشىق اسپان استىندا ساحنالىق قويىلىمدار قويىلاتىن تيۋيلري باعىن، مارشە رۋە-كلەر بازارىن، تريۋمف اركاسىن، حالىقتار دوستىعىنىڭ ۇلكەن اركاسىن جانە تاعى دا باسقا جۇزدەگەن مۇراجاي مەن عيماراتتاردى، ساياباقتار مەن سارايلاردى تاماشالاۋ ءۇشىن، جاقسىسىنان ۇيرەنىپ، جامانىنان جيرەنۋ ءۇشىن. بىراق ونىڭ ءبارى ازىرگە ۋاقىتى بەلگىسىز كەلەسى ساياحاتتىڭ ەنشىسىندە...  جۇزدەسكەنشە، پاڭ پاريج! ساۋ بول، فانتازياعا سىيعىسىز فرانتسيا!

(Cوڭى)

الما سايلاۋقىزى

استانا – پاريج –  استانا

Abai.kz