احمەت بايتۇرسىنوۆ ءان شىعارماعان ادام. سەبەبى، ءوز زامانداستارىنىڭ دا "احمەتتىڭ وسىنداي ءانى بار ەدى" دەگەن ناقتى دەرەگى جوق. ءان شىعارماعان دەگەنىمىزگە بۇل ءبىر مىسال بولسا، ەكىنشىسى، زاتاەۆيچتىڭ "قازاقتىڭ 1000 ءانى" جيناعىن اداەۆسكي ۋەزد، اكمولينسكايا گۋبەرنيا، اقتيۋبينسكايا گۋبەرنيا، بۋكەەۆسكايا گۋبەرنيا، كۋستانايسكايا گۋبەرنيا، ورەنبۋرگسكايا گۋبەرنيا، سەميپالاتينسكايا گۋبەرنيا، تۋرگايسكي ۋەزد، تۋركەستان، ۋرالسكايا گۋبەرنيا دەپ، قازاقتىڭ ون وڭىرىنەن جازىپ العان.

ال، "قازاقتىڭ 500 ءان-كۇيى" ەڭبەگىن اداەۆسكي وتدەل، بۋكەەۆسكي وتدەل، سەميپالاتينسكي وتدەل جانە ۋرالسكي وتدەل دەپ، قازاقتىڭ ءتورت وڭىرىنەن جيناقتاپ، جازىپ العان. مۇندا قازاقتىڭ ءتورت ءوڭىرىنىڭ ۇشەۋى باتىس ءوڭىرى، بىرەۋى عانا ارقا ءوڭىرى. بىراق 500 ءاننىڭ 350-ءى سەمەي وڭىرىنەن جيناقتالعان. ەندى احمەتتىڭ بەرگەن اندەرىنە توقتالايىق. "قازاق حالقىنىڭ 1000 ءانى" كىتابىنا سۇيەنسەك، احمەت بايتۇرسىنوۆ اقتوبە وڭىرىندە جۇرگەن كەزىندە ناقتى بەس ءان بەرگەن، ونىڭ بىرەۋىنىڭ اتاۋى جوق، بوكەي ورداسىنان "توقىباستىڭ ءانى" دەگەن ءبىر ءان بەرگەن، قوستاناي گۋبەرنياسىندا جۇرگەنىندە ءتورت ءان جازدىرعان، سەمەي جاقتا جۇرگەنىندە ءتورت ءان جەتكىزگەن، ونىڭ ىشىندە احاڭدىكى دەپ جۇرگەن "قاراگوز" ءانى بار. تورعاي ۋەزىندە زاتاەۆيچپەن تاعى كەزىگىپ، ەكى كۇي، ون ءبىر ءان بەرگەن.

ال، "قازاقتىڭ 500 ءان-كۇيى" ەڭبەگىندە احمەت اعامىزدىڭ اتى-ءجونى كەزدەسپەيدى. ەندىگى ءبىر قىزىق دۇنيە ول احاڭنىڭ ءانى دەپ جۇرگەن "اققۇم" ءانىن احاڭنىڭ ءوزىنىڭ ورىنداۋىندا زاتاەۆيچتىڭ ەكى كىتابىنان دا كەزدەستىرە المايسىز. ءتىپتى 1000 ءاننىڭ ىشىندە "اققۇم" دەگەن ءان مۇلدە جوق. ال، ونى جەتكىزۋشىلەر "قازاقتىڭ 500 ءان-كۇيى" كىتابىندا ايمانوۆ قاجىمۇرات جانە وتەباەۆ احمەت دەگەن ەكى ادامنىڭ اتى عانا كەزدەسەدى. وتەباەۆ احمەتتىڭ ورىنداۋىنداعى "اققۇم" ءانى بىزگە جەتكەن مۇحتار وتەباەۆتىڭ ورىنداۋىنداعى "اققۇمعا" وتە جاقىن. ال، وسى "اققۇم" ءانى زاتاەۆيچتىڭ "قازاقتىڭ 500 ءان-كۇيى" كىتابىندا ق.ساتباەۆتىڭ ورىنداۋىندا "ىڭكار" دەپ بەرىلگەن (ساتباەۆ بارلىعى 25 ءان بەرگەن). زاتاەۆيچ جازىپ العان اندەرىنىڭ بارلىعىنىڭ اۆتورىن، جەتكىزۋشىلەرىن وتە تياناقتىلىقپەن جازىپ وتىرعان. احاڭ بارلىعى 25 ءان، ەكى كۇي جەتكىزگەن. ءۇش كۇي دە بولۋى مۇمكىن، سەبەبى، "كورۇعلى" دەگەن ءبىر شىعارما بار. ال مۇندا احاڭ جەتكىزگەن اندەر نوتاسىنىڭ جوعارى جاعىندا "جەتكىزگەن، ياعني سووبششيل بايتۋرسىنوۆ احمەت" دەپ بەرىلگەن. ياعني، احاڭدى اۆتور دەپ جازباعان. سوندىقتان احمەت بايتۇرسىنوۆتى قولدان كومپوزيتور جاساۋدىڭ قاجەتى جوق. مۇمكىن احاڭ وسى ءاندى ءسۇيىپ ورىنداعان شىعار. ورىندادى ەكەن دەپ ءان اۆتورى قىلۋعا بولماس دەپ ويلايمىن. ءى.جانسۇگىروۆ تە، ب.مايلين دە، ن.قۇلجانوۆا دا، ج.ايماۋىتوۆ تا اندەر جەتكىزگەن. ەندى جەتكىزگەن اندەرىنىڭ بارلىعىنىڭ اۆتورلىعىن بەرە سالساق نە بولامىز؟

ءدال وسى كومپوزيتور، اقىن، باتىر، اۋليە-امبيە جاساۋ كەيىنگى كەزدە ءبىزدىڭ قوعامدا رۋلىق، جەرشىلدىك دەڭگەيدەگى اۋرۋعا اينالدى عوي. احاڭدى كومپوزيتور جاساۋ دا وسى ءترايباليزمنىڭ ىقپالىنان بولۋى ابدەن مۇمكىن. احاڭنىڭ كومپوزيتور بولماسا قازاقتىڭ الدىندا بەدەلى ءتۇسىپ قالمايدى. قازاققا جاساعان وسى جاناشىرلىعىنىڭ ءوزى احمەت اعامىزدى اسپانعا شىعارماسا، تومەندەتە قويماس. قازىر زيالى دەپ جۇرگەن اعالارىمىزدان ءان سۇراماق تۇگىلى، دايىن ءاندى تىڭداپ كەتۋگە كەلتىرە المايمىز عوي. ونىڭ قاسىندا احاڭداردىكى ۇلكەن ەڭبەك قوي. سوندىقتان، اعايىن، قازاقتىڭ مىقتىلارىنا كوپ نارسەنى جاپسىرىپ، باتتاستىرا بەرمەيىكشى.

ەركىن شۇكىمان.

(دەرەككوز: sal-seri.kz)