ءبىزدىڭ اۋىلدىڭ  تىكەنەك باسقان سوڭعى قيسىق كوشەسىن جاعالاي  قورجىن تامدار سالىنعان. جاپىرايعان سول تامداردىڭ بىرىندە بۇكىر شال تۇراتىن. شالدىڭ و باستاعى ازان شاقىرىپ قويعان ەسىمى نۇرسەيىت. جەڭگەلەرى قاينىسىنىڭ ەسىمىن اتامايتىن ءۇردىس بويىنشا اۋىل-ايماققا قادىرمەندى، اۋزى دۋالى اقساقالدىڭ جالعىز بالاسىن «ۇرسەيىت بالا» دەپ ەركەلەتىپتى. قاريا قارتايعاندا كورگەن جالعىز بالاسىنىڭ ەسىمىن قارا باسىپ ۇمىتىپ قالىپ، ۇلى ون بەس جاسقا تولعاندا العان تۋ تۋرالى كۋالىگىنە ۇرسەيىت دەپ جازدىرىپ جىبەرىپتى.

جەڭگەلەرى: – ءبىز سەنى ەندى ۇرسەيىت دەپ اتاي المايمىز، بۇگىننەن باستاپ مۇرسەيىتسىڭ، –  دەپ كۇلىپتى.

شەشەلەرىمىز ول كىسىنى «مۇرسەيىت قايىناعا» دەسە، بالالار «مۇرسەيىت اتا» دەيتىنبىز.

شال: – پاتشاعارلار-اۋ، مۇرسەيىت دەگەندەرىڭ نە؟ سەندەر مەنىڭ بالالارىمسىڭدار عوي، – دەپ كەڭك-كەڭك كۇلەتىن.

ۇرسەيىت اتامىزدىڭ ءۇيى اۋىلدى بويلاي اعىپ جاتقان جالبىز وزەنىنە جاقىن قونىس تەپكەن. جازداي جالبىزعا شومىلىپ، كۇنگە كۇيىپ، شالدىڭ باعىنا ۇرلىققا تۇسەتىنبىز. الما اعاشتارى گۇلدەي باستاعاندا ەسكى قورجىن تام كورىنبەي قالاتىن. بۇل ءۇيدىڭ ماڭىنان وتكەن ادام تابيعاتتىڭ سۇلۋلىعىنا تامسانباي وتە الماس ەدى. الما تۇينەي باستاعاندا ءوزىمىز كەشە عانا سۇيسىنگەن سۇلۋلىقتى ۇمىتامىز.  الما اعاشىنىڭ بۇتاقتارىن سىندىرىپ، كوك تۇينەكتەردى تويعانشا جەپ، قالتامىز بەن ەتەگىمىزدى تولتىرىپ الامىز.   جالبىزعا بارىپ، جەگەننەن قالعان المالاردى سۋعا لاقتىرىپ دوپ ورنىنا وينايمىز.

شال قاپالانىپ: – بالالارىم، سول المانى پىسكەننەن كەيىن وزدەرىڭ جەيسىڭدەر عوي. مەنىڭ ول المانى جەيتىن سەندەردەن باسقا كىمىم بار؟ پىسكەنشە شىداي المايدى ەكەنسىڭدەر، بۇتاقتارىن سىندىرماي، ءۇزىپ جەسەڭدەرشى، – دەپ بىزدەردى قاتتى ۇيالتاتىن.

الگىندە عانا كەيىستى قاباق تانىتقان شال: – ءاي، قىزتالاقتار، كانە، جۇزۋدەن جارىس وتكىزەمىز. جالبىزدىڭ ارعى جاعالاۋىنا كىم ءبىرىنشى ءجۇزىپ وتسە، سوعان ەكى بالمۇزداق اپەرەمىن، – دەپ بالالارمەن بالا بولىپ كەتەتىن.

شالدىڭ كوزىندەگى جالعىزدىق مۇڭىن بالالىقپەن بايقاي المادىق. ونىڭ اششى ءومىر ارقالاتقان قايعىسىن ۇمىتايىن دەپ كوكشۋلان ساقالى جەلبىرەپ، بىزبەن بىرگە وينايتىنىن ۇلكەندەر دە تۇسىنە المادى. بالكىم، ول بالا كەزىندە بۇكىرلىگىنەن  قورلانىپ، قۇربى-قۇرداستارىمەن ويناي دا الماعان شىعار.

بىزبەن  سول كۇنى شال بىرگە سۋعا ءتۇستى. دوپ تەپتى. مەنىڭ شاشىمدى قوس بۇرىم ەتىپ ءورىپ بەردى. ساتپاقتىڭ جىلاۋىق قىزىنىڭ مۇرنىن ءسۇرتىپ، ونىڭ دا شاشىن ورگەن. مەنى ادەتتەگىدەي «سارى قىز» دەمەي، ءوز ەسىمىممەن اتادى. ساتپاقتىڭ قىزىن «جىلاۋىق» دەپ اتاماي، بەيبىتگۇل دەدى. ءبارىمىزدى سول كۇنى العاش رەت جانە سوڭعى رەت ءوز ەسىمىمىزبەن اتادى. بارىمىزدەن ء «اي، پاتشاعارلار، سەندەردىڭ شىن اتتارىڭ كىم ەدى؟ ۇمىتىپ قالىپپىن» دەپ جەكە-جەكە سۇراپ الدى.  ول ەرتەسىنە بىزبەن ويناۋعا كەلمەدى. جۇرەك تالماسى ۇستاپ، اۋرۋحاناعا ءتۇستى. اۋرۋحانادا  جاتىپ، كوز جۇمدى.  ول ولگەندە ونى شىنىمەن جوقتاپ جىلاعان ادام بولمادى عوي دەيمىن. «بايعۇس جەتىم شال جاقسى ادام ەدى، جاقسى ءولدى» دەپ جۇرت اڭگىمە ەتتى. «شال جەتىم بولا ما؟»  دەپ ءبىز تاڭعالدىق. بالامىز عوي، ءبىراز كۇننەن كەيىن ءبىز ارامىزداعى ەڭ جاسى ۇلكەن دوسىمىزدى  ۇمىتىپ  كەتتىك. اۋىلعا بارىپ، جالبىز وزەنىنە بەتىمدى جۋعان سايىن سول ءبىر مۇڭلى بۇكىر شال ەسىمە تۇسەدى.   

ۇلكەندەردىڭ «جالبىزدىڭ اراسىندا  جىلاندار كوپ، سۋعا كوپ تۇسە بەرمەڭدەر، جىلاندار پاتشاسىن  اشۋلاندىرىپ  الاسىڭدار» دەگەن ءسوزىن جاي قورقىتادى دەپ قابىلدايتىنبىز. ءبىر كۇنى شومىلىپ جۇرگەن ماساقبايدىڭ كوككوزى اندرەيدەن قاشىپ، جالبىزداردىڭ اراسىنا بارىپ جاسىرىنادى . ۇركىپ كەتكەن جىلاندار ءبىر-بىرىنە وراتىلىپ سۋ بەتىنە شىققاندا زارە قۇتىمىز قالمادى. كوككوزدىڭ قورىققاننان داۋسى شىقپاي قالدى. ءبارىمىز جانتالاسىپ، جاعاعا قاراي جۇزدىك. باياعىداي بىزگە باس-كوز بولىپ، قامقورلىق تانىتىپ، قاسىمىزدا جۇرەتىن بۇكىر شال جوق.  سودان كەيىن كوپكە دەيىن سۋعا تۇسپەدىك. كورشى كوممۋنيزم كولحوزىنىڭ بالالارى سول كەزدە ارمانسىز ءبىر جالبىزعا شومىلدى. ارينە، بۇل بىزگە ۇناعان جوق.

– كولحوزدار، نەگە ءبىزدىڭ وزەنگە شومىلاسىڭدار؟ شەكارادان ءوتىپ، نەگە ءبىزدىڭ اۋىلعا كەلەسىڭدەر؟ – دەپ سەس كورسەتەمىز.

ءبىزدىڭ اۋىل تۇرعىندارى وزدەرىن كادىمگىدەي قالالىق سەزىنەتىن. سەزىنبەگەندە.  ءبىز ەكى قاباتتى مەكتەبى، ەڭسەلى مادەنيەت ءۇيى، ۇلكەن اۋرۋحاناسى، ادەمى ساياباعى بار كولحوز ورتالىعىنىڭ تۇرعىندارىمىز عوي.

– ءبىز كولحوز بولساق، سەندەر دە كولحوزسىڭدار. «جاڭا تۇرمىس» كولحوزىندا تۇراتىندارىڭدى ۇمىتىپ قالساڭدار، ەستەرىڭە سالايىق، – دەپ كىجىنەدى ولار.

ال ءبىزدى «كولحوز» بولۋعا وڭاي كەلىسەدى دەپ كىم ايتتى؟

– كىم كولحوز، ءبىز بە؟ – دەپ سارىشۇناق جۇدىرىعىن تۇيەدى. 

– جالبىز – ءبىزدىڭ اۋىلعا دا ورتاق وزەن، –  دەگەن ولاردىڭ داۋىنا قۇلاق اساتىن ءبىز بە؟!

اقيقاتتى اقيقات دەپ قابىلداي الماۋ سوناۋ بالا كەزدەن باستالادى-اۋ دەيمىن. شىندىعىندا، جالبىز – ەكى اۋىلعا ورتاق وزەن. 

ادىلەتسىزدىككە كۇيىنگەن ولار: – ءبىزدىڭ اۋىلدىڭ زيراتىندا سەندەردىڭ  اتا-بابالارىڭ جاتىر. ء بىز سۋعا تۇسپەي-اق قويايىق، سەندەر بىراق ءبىزدىڭ زيراتتان اتا-بابالارىڭدى اكەتىڭدەر، – دەپ تالاپ قويادى.

– اكەتەمىز. اتا-بابامىزدى سەندەردىڭ زيراتتارىڭدا جاتقىزبايمىز، – دەيمىز ءبارىمىز «حورمەن».

– قاشان اكەتەسىڭدەر؟

– بۇگىن اكەتىڭدەر!

– بۇگىننەن قالدىرماڭدار، ايتپەسە...

– ايتپەسە، نە ىستەيسىڭدەر؟

– سەندەردىڭ اۋىلدارىڭدا زيراتتان باسقا نە بار ءوزى؟ اۋىلدارىڭ مادەنيەت دەگەننەن جۇرداي عوي.

– وي، وسى سەندەر ءبىر-بىرىڭە  نەگە سونشا كەكتەنەسىڭدەر؟ ەرتە مە، كەش پە، ءبارىمىز سول زيراتتا جاتامىز عوي.

بارىمىزدە ءۇن جوق. اياق-قولى شيدەي، ەرنى جىرىق قارا بالا بىزدەرگە ء وز ءسوزىنىڭ اسەر ەتكەنىنە قۋانىپ، جىمىڭ ەتتى.

ۇنسىزدىكتى جاراباس بۇزدى: – ءاي، بوقمۇرىن ونى ساعان كىم ايتتى؟

– اتام ايتتى.

قارا بالا: – مەنىڭ اتام مولدا، – دەپ اۋزىنا اعىپ بارا جاتقان «اقبوزىن» تىلىمەن «سيپاپ» قويدى.

قىسى-جازى ءۇستى-باسىن جارا باسىپ جۇرەتىندىكتەن بالالار جۇرىندى جاراباس اتاپ كەتكەن. قارا بالانىڭ سوزىنەن كەيىن جۋاسىپ قالعان جاراباس شىنتاعىنداعى جاراسىنىڭ اۋزىن تىرنالادى.

زيراتتىڭ قاقپاسىنا جازىلعان ء«بىز دە سىزدەردەي بولعانبىز، سىزدەر دە بىزدەردەي بولاسىزدار» دەگەن ءسوزدى قانشا وقىساق تا ماعىناسىن تۇسىنبەپپىز. قارا بالاعا جەك كورە قارادىم. ءبىزدىڭ ءبىر ءسات دەمىمىزدى تارتىپ، ءۇنسىز قالعانىمىزعا ءوزىن كىنالى سەزىندى مە، الدە بىرەۋ ۇرادى دەپ قاۋىپتەندى مە، ول بۇگەجەكتەپ جەرگە وتىردى دا جىلاپ جىبەردى. ونى ەشكىم جۇباتپادى. ەشكىم مازاقتاپ كۇلمەدى دە.  

ءالى ەسىمدە، سول كۇنى جۇگەرى القابىنىڭ ىشىندە وتىرىپ، ۇزاق جىلاعانىم. ء«بىزدىڭ ءومىرىمىز جۇگەرىگە ۇقسايدى ەكەن عوي» دەيمىن دە جىلاي بەرەمىن. ءبىر ۋاقىتتا ءوز ويىمنان ءوزىم قورقىپ، بەت الدى جۇگىرە بەردىم. ءسۇرىنىپ كەتىپ، ەتپەتىمنەن قۇلادىم. جەرگە ءبىر كۇش جەلىمدەپ تاستاعانداي جاتا بەردىم. قانشا ۋاقىت جاتقانىم ەسىمدە جوق، ءىڭىر قاراڭعىسىندا  ۇيگە كەلدىم.

شەشەم: – كىمنەن تاياق جەپ كەلدىڭ؟ – دەپ قاباعىن شىتتى.

– ول بىرەۋدى ۇرماسا، تاياق جەي قويماس، – دەپ جىميدى اكەم.

– جىلاعان عوي، – دەدى شەشەم جۇرە كۇڭكىلدەپ.

 – بەتىڭدى نەگە جىرىپ ءجۇرسىڭ؟ جىلاعانسىڭ با؟– دەپ سۇرادى اكەم.  

– اكە، نەگە ادامدار 600-800 جىل ءومىر سۇرمەيدى ەكەن؟

 وسى ءبىر ساۋالدىڭ جاۋابىن ول كەزدە ءوز تانىمىمداعى اقىلدى اكەم عانا ەمەس، كىتاپ كەمىرگەن عالىمدار بىلمەيتىنىن قايدان بىلەيىن.

اكەم: – ساعان ءومىر تۋرالى ويلانۋعا ءالى ەرتە. كەيىن ءبارىن تۇسىنەسىڭ، – دەپ كونجارعاق الاقانىمەن باسىمدى سيپادى.

مىلقاۋ ءتۇننىڭ، جىمىڭداعان جۇلدىزداردىڭ قۇپياسىن اشۋعا تالپىنىس جاساپ جاتىپ، ۇيىقتاپ كەتىپپىن.  تاڭەرتەڭ اكەم ۇيقىمنان ەرتە وياتىپ، وزىمەن بىرگە قاۋىندىق باسىنا ەرتىپ كەتتى.  

 – جول ۇزاق. شىدامدى بول، – دەپ مەنى قايراپ قويدى.  – تۇندە ۇيىقتاپ جاتىپ سويلەپ جاتتىڭ. قورقىنىشتى ءتۇس كوردىڭ بە؟

 – ۇمىتىپ قالدىم. اكە، نەگە ادامدار ۇزاق ءومىر سۇرمەيدى؟

– وندا ادامدار جەر بەتىنە سىيماي كەتەر ەدى.  

– سەن ولىمنەن قورقاسىڭ با؟  – دەپ سۇرادىم.

– ءوزىمدى جوعالتۋدان ەمەس، سەندەردى جوعالتۋدان قورقامىن.  ەكى كوكەڭ  تىرشىلىك جاعالاۋىنان الىستاپ كەتتى.

داۋسىندا ساعىنىش پەن ءۇمىت بار.اعالارىم تۋرالى ۇيدە اڭگىمە قوزعالمايتىن. كىم بىلەدى، ولار تۋرالى ايتىلاتىن اڭگىمەگە بالالىقپەن ءمان بەرمەدىم بە ەكەن؟  

– سوندا كوكەلەرىم قايدا ءجۇر؟ ولار ۇيگە قاشان كەلەدى؟ – دەدىم اعالارىمنىڭ وسى كۇنگە دەيىن ءۇي بەتىن كورمەي، قايدا جۇرگەنىن تۇسىنە الماي.

اكەم مارعاۋ جاڭبىردىڭ سىلبىر تىرسىلىن ەستىپ تۇرعانداي ۇزاق ۋاقىت جاۋاپ قاتپادى.

الدەن سوڭ: –  ولار زيراتتا ۇيىقتاپ جاتىر. كوكەلەرىڭ ەندى ەشقاشان ويانبايدى، – دەپ كۇرسىندى.   

مەنىڭ سەگىز جاستاعى بالا قيالىم اعالارىمدى ۇيقىسىنان وياتقىسى كەلگەن. كوكەلەرىم مەنى مەرەيدىڭ  اعالارى سەكىلدى قىستا شانامەن ايداسا ەكەن دەپ ارماندادىم. اينامكوزدىڭ اعالارىنداي مەنىڭ دە كوكەلەرىم  قاردان بالمۇزداق جاساپ، ءبارىمىز بىرگە جەسەك دەپ قيالدادىم.

تۇستە شايلامىزعا اكەمنىڭ كورشى اۋىلداعى دوسى ەسىركەپ اعاي كەلدى. قاسىندا توعىز جاسار ۇلى سانجار مەن جەتى جاستاعى قىزى بۇرىم بار.

قاۋىندىقتان زيرات الىس ەمەس ەدى. زيراتقا جالعىز بارۋعا قورقىپ جۇرگەنمىن. سانجار مەن بۇرىممەن ويناپ ءجۇرىپ، ولاردى مولاعا ەرتىپ باردىم. اعالارىمدى ۇيقىسىنان وياتۋ ءۇشىن بويىمداعى ۇرەيدى ەكەۋىنە سەزدىرمەدىم. قۇشاق-قۇشاق اق گۇل تەرىپ، موينىمىزعا القا جاساپ، تاعىپ الدىق. قورقىنىشىم بىرتە-بىرتە سەيىلە باستادى. سانجار مەن بۇرىم قازىلعان شۇڭقىرلارعا ءۇڭىلىپ، ىشىنە ءتۇسىپ كورگىسى كەلدى. شۇڭقىردا جاتقان قۋ سۇيەكتەرگە كوزىم تۇسكەندە جۇرەگىم ءدىر ەتتى. ەكەۋى كوردى مە، كورمەدى مە، بىلمەيمىن. زيراتتى ۇزاق ارالاپ ءجۇرىپ، قاتار جاتقان ەكى كىشكەنتاي تومپەشىككە تاپ بولدىق. جەر استىنان ء«بىز سەنىڭ اعالارىڭبىز» دەپ ءۇن قاتقانداي بولدى.  قورقا-قورقا كىشكەنتاي الاقاندارىممەن تومپەشىكتەردى سيپالادىم. بۇرىم ەكەۋمىز تەرگەن گۇلدەرىمىزدى ەكى تومپەشىككە شاشىپ جىبەردىك. سانجار قۇلپىتاستان كوزدەرى كۇلىمدەپ قاراپ تۇرعان ورىس قىزدىڭ قابىرىنە قويىلعان  گۇلدى الىپ، ەكى تومپەشىكتىڭ ورتاسىنا قويدى. كەلەر جولى اكەمنەن اقشا الىپ، ءدال وسىنداي ەكى گۇل ساتىپ اكەلۋ كەرەك ەكەن دەپ ويلادىم. قوس كىشكەنتاي تومپەشىكپەن قوشتاسار ساتتە كىرپىگىمە جاس ءۇيىرىلدى. ورىس قىز «گۇلىمدى نەگە ۇرلايسىڭدار؟» دەپ جىلاپ تۇرعانداي ارتىما بۇرىلىپ قاراي المادىم. كۇن ۇياسىنا باتىپ بارا جاتقاندا زيراتتان شىقتىق. جولدا بىزگە اكەم مەن ەسىركەپ اعاي قارسى جولىقتى. ء بىزدى ىزدەپ تابا الماعان سوڭ ء  «سىرا، بۇلار زيراتتىڭ ىشىنە كىرىپ كەتكەن شىعار» دەپ وسىندا كەلە جاتقان بەتتەرى ەكەن. اكەم ماعان كىنالاعان كوزقاراسپەن قارادى. ۇندەمەدى. شايلا الدىندا اكەم كوزىن الىسقا تاستاپ، تەمەكى شەگىپ وتىردى. مەنىڭ قاسىندا وتىرعانىمدى ۇمىتىپ كەتكەن سەكىلدى. ۇنسىزدىكتى ءوزى بۇزدى.

– زيراتتان سۇيەكتەر كورمەدىڭ بە؟ – دەدى جانارىن الىسقا قاداعان قالپى.

«...نە سەبەپتى سۇيەكتەر تۋرالى سۇرادى ەكەن؟».

– كوردىم.

– وندا سەن تەز ەسەيەسىڭ. بالالىعىڭدى ىزدەي باستاعان ساتتەرىڭدە انا مولانى ەسىڭە ءتۇسىر. مولانى ارالاپ ءجۇرىپ، بالالىعىڭدى ۇرلاتىپ العانىڭدى بىلەسىڭ بە سەن؟ – دەپ بەتىمە اياي قارادى. –  قازىر ەشتەڭە تۇسىنبەيسىڭ. كەيىن بالا كەزىڭدە ءبىراز نارسەنى ءتۇسىنىپ قويعانىڭدى ويلاپ، كوپ قينالاسىڭ. وسى ءسوزىمدى ەشقاشان جادىڭنان شىعارما!

اكەم تاعى دا ءۇنسىز قالدى. الدەن سوڭ:  – ەكىنشى رەت زيراتقا بارۋشى بولما! – دەدى ءزىلدى داۋىسپەن.

                                              * * *

سارشا تامىزدىڭ سوڭعى كۇنىندە ەسىركەپ كوكەمنىڭ قىزى بۇرىمنىڭ ءولىمى تۋرالى قارالى حابار جەتتى. تۇندە ۇيىقتاعاننان قايتىپ ويانپباپتى. زيراتقا بارعانىمىزدا بۇرىمنىڭ توپىراعى كەپپەگەن قابىردەن قىپ-قىزىل ادەمى گۇلدى جۇلىپ العانى ەسىمە ءتۇستى.

 – مۇنداي ءيسى جۇپار شاشقان گۇلدى ءبىرىنشى رەت كورىپ تۇرمىن. نە دەگەن ادەمى گۇل! – دەپ قۇشىرلانا يىسكەگەن.

سول ءبىر جۇپار ءيسى اڭقىعان ادەمى گۇلدى كەيىن ەش جەردەن كەزدەستىرمەدىم.  

سوندا ول: –  بۇل گۇلدى ساعان سىيلار ەدىم، بىراق قيماي تۇرعانىم، –  دەپ ادەمى كۇلىمسىرەپ ەدى.  

– ول وتكەندە جاس قابىردە ءوسىپ تۇرعان قىپ-قىزىل گۇلدى جۇلىپ العان، – دەدىم بەيسانالى تۇردە.  

– كىم؟ – دەدى اكەم بەتىمە سۇراۋلى جۇزبەن قاراپ.  

– بۇرىم.

– اتتەگەن-اي، – دەدى اكەم وكىنىشپەن باسىن شايقاپ. – بايعۇس بالانىڭ ولىمىنە سول مولادان جۇلىنعان گۇل سەبەپكەر بولدى ما ەكەن؟

شەشەم جاساۋراعان كوزىن ورامالىمەن ءسۇرتىپ: – جاراتقاننىڭ ءىسى عوي، – دەپ كۇرسىندى. – اۋرۋ حاديشا قىزىنىڭ ءولىمىن كوتەرە الار ما ەكەن؟..      

ماماندىعى دەنەشىنىقتىرۋ ءپانىنىڭ مۇعالىمى، كىتاپتى كوپ وقيتىن اكەم: – ناپولەوننىڭ ايەلى فيالكانى جاقسى كورەتىنى سونداي ءوزى قاستەرلەيتىن سول گۇلدى شاشىنا تاعىپ جۇرەدى ەكەن، – دەپ شەشەمنىڭ ءسوزىن ەستىمەگەندەي ءبىر اڭگىمە باستاپ كەتتى. – داڭقتى قولباسشى جوزەفينامەن قوسىلعان كۇندى جىلدا ەسىنەن شىعارماي، وعان فيالكا گۇلىن سىيلايدى ەكەن.

اكەمنىڭ باياۋ شىققان قوڭىر داۋسى قىزىقتى ءبىر اڭگىمەدەن حابار بەرگەندەي.  سالالى ساۋساقتارىمەن شاينەكتىڭ سىرتىن ءسۇرتىپ وتىرعان شەشەم دە اڭگىمەگە ىقىلاسپەن قۇلاق تۇرگەن.

– ءبىر جىلى بازارعا فيالكا گۇلىن اكەلۋگە جۇمساعان قىزمەتشىلەرى قۇر قول ورالىپتى. جارىنىڭ جانارىنان كىربىڭ كورگىسى كەلمەگەن قولباسشى گۇلدى ءوزى ىزدەۋگە شىعادى. بازاردى ارالايدى، جوعىن تاپپايدى. كوشە بويلاپ، ىزدەيدى. ىزدەگەنى جوق. قولباسشى «فيالكا گۇلىنسىز جوزەفينانىڭ كوزىنە قالاي كورىنەمىن؟» دەپ ۋايىم ەتەدى. ىڭىردە فيالكا گۇلىن وتكىزە الماي توڭىپ، ءبۇرىسىپ تۇرعان بۇكىر كەمپىرگە كەزىگەدى. قولباسشى  قۇشاعىن فيالكاعا تولتىرىپ، ۇيىنە ورالادى.

كوزىندە نۇر ويناعان جوزەفينا فيالكانى يىسكەي بەرىپ: – مىناۋ مولادان جۇلىنعان گۇل عوي، – دەپ تالىقسىپ كەتەدى.

ولمەلى بۇكىر كەمپىر گۇلدىڭ مولادان جۇلىنعانىن مويىنداپ، جانىنا ساۋعا سۇراپ، قولباسشىنىڭ اياعىنا جىعىلادى. كوپ ۇزاماي ناپولەون اقىلدى جوزەفيناسىنان ايىرىلىپ قالىپ، جالعىزدىق مۇڭىنا قامالادى. قولباسشى سۇيىكتى جارىنىڭ قابىرىنىڭ باسىنا فيالكا گۇلىن ەكتىرىپتى. ءومىرىنىڭ سوڭعى ازاپتى كۇندەرىندە ناپولەون جوزەفينانىڭ قابىرىنە بارىپ، ءبىر تال فيالكا گۇلىن جۇلىپ، ءتوس قالتاسىنا سالادى. ارادا كوپ ۋاقىت وتپەي ۇلى قولباسشىنىڭ ءوزى دە مەرت بولادى، – دەپ اكەم اڭگىمەسىن اياقتادى.      

شەشەم: – كىم بىلەدى، بۇرىمدى دا اجال گۇلى مولاعا قاراي تارتقان شىعار؟ – دەدى قامىعىپ.     

– اكە، اجال گۇلى مولادا قىستا دا وسە مە؟ – دەدىم.

بالا كەزدە تۋىلعان كۇنىم قىستا بولعاندىقتان، ءارى اپپاق كيىمىن كيەتىن دالانى سۇيەتىندىكتەن وسى مەزگىلدى قاتتى جاقسى كورۋشى ەدىم.  

اكەم مەنىڭ ءسوزىمدى ەستىمەگەندەي قاباعىن ءتۇيىپ، ءۇنسىز قالدى.  

                                               *        *     *

بالا كەزىمدە بارعان زيرات مۇسىلماندار دا، حريستياندار دا جەرلەنگەن ارالاس مولا ەكەن. كوكەلەرىمنىڭ بەيىتىن كورگەن ەمەسپىن. ولار اۋىلدان الدەقايدا قاشىق زيراتتان ماڭگىلىك مەكەندەرىن تاۋىپتى.

اۋىلعا بارعان سايىن شەبەر قىلقالام يەلەرى سالا المايتىن ادەمى كارتينالار كوز الدىمنان تىزبەكتەلىپ ءوتىپ جاتادى. سول كارتينالاردىڭ ارتىنان «مەنى ۇمىتتىڭ با؟» دەپ قىپ-قىزىل اجال گۇلىن يىسكەپ، بىردە كۇلىمسىرەپ، بىردە مۇڭايىپ تۇرعان بۇرىمدى كورەم. قايران، ەركە بۇرىم، سەن ماعان سول كۇنى گۇلدى ەمەس، اجالدى قيماعان ەكەنسىڭ عوي. ويناپ ءجۇرىپ زيراتقا سەندەردى ەرتىپ بارعان مەن ەدىم. بۇرىم، كەشىرشى مەنى. مەن ول كەزدە اعالارىمدى ۇيقىسىنان وياتاتىنىما سەنۋشى ەدىم. قانشاما جىلدار ءوتتى. كوكەلەرىم ۇيقىسىنان ويانار ەمەس...

اياگۇل مانتاەۆا.

ماسكەۋ شاحارى.

اباي.kz