مۇسىرماننىڭ مۇنىسى نەسى؟
قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ مۇشەسى،
حالىقارالىق «قازاق ءتىلى» قوعامىنىڭ سولتۇستىك قازاقستان وبلىستىق فيليالىنىڭ توراعاسى كارىباي مۇسىرمان دەگەن كىسى «قىزىلجار» تاقىرىبىنا وزگە قىرىنان كەلىپ وتىر. كاراعاڭ وبلىس ورتالىعىنىڭ اتىن اۋىستىرۋ الە ەرتە دەيدى.
«پەتروپاۆل قالاسىندا قازىرگى كەزدە قالىپتاسقان ناقتى جاعدايمەن ساناسپاي، جان-جاقتى ويلاستىرىلماعان، اسىعىس-ۇسىگىس ارەكەتكە بارۋ ەشكىمگە دە ابىروي اپەرمەسى كامىل. ماجىلىسمەندەردىڭ دەپۋتاتتىق ساۋالىنا وراي بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىندا وربىگەن پىكىرسايىس، ينتەرنەت سايتتارىندا تىيىلماي تۇرعان داۋ-داماي بارىسى، سەناتور جەرلەستەرىمىز بەن پەتروپاۆل قالالىق ءماسليحات دەپۋتاتتارىنىڭ قارسى داۋىس كوتەرىپ شىعا كەلۋى بۇل ماسەلەنىڭ ءبىر قايناۋى ءالى ىشىندە ەكەندىگىنە كوزىمىزدى جەتكىزە ءتۇستى» دەپ جازادى ول وبلىستىق «سولتۇستىك قازاقستان» گازەتىندە.
ك. مۇسىرمان مىرزانىڭ «سق»-دا سىقيعان باسالقى ءسوزىن قاز-قالپىندا بەرىپ وتىرمىز. قالاعانى وقىرمان ەنشىسىندە. ءوز تاراپىمىزدان ايتارمىز - ءبىر كەزدەگى «سوتسياليتسىك قازاقستان» سياقتى «سولتۇستىك قازاقستان» دا باياعى سۇرلەۋ سوقپاقتان شىعا الماعان ەكەن. اپىراي-اي، مۇسىرمان اعامىز مۇنداي شەتىن ماسەلەدە ءۇنسىز قالا سالسا قايتەر ەدى...
«اباي-اقپارات».
ارتىق قىلامىز دەپ، تىرتىق قىلمايىق...
قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ مۇشەسى،
حالىقارالىق «قازاق ءتىلى» قوعامىنىڭ سولتۇستىك قازاقستان وبلىستىق فيليالىنىڭ توراعاسى كارىباي مۇسىرمان دەگەن كىسى «قىزىلجار» تاقىرىبىنا وزگە قىرىنان كەلىپ وتىر. كاراعاڭ وبلىس ورتالىعىنىڭ اتىن اۋىستىرۋ الە ەرتە دەيدى.
«پەتروپاۆل قالاسىندا قازىرگى كەزدە قالىپتاسقان ناقتى جاعدايمەن ساناسپاي، جان-جاقتى ويلاستىرىلماعان، اسىعىس-ۇسىگىس ارەكەتكە بارۋ ەشكىمگە دە ابىروي اپەرمەسى كامىل. ماجىلىسمەندەردىڭ دەپۋتاتتىق ساۋالىنا وراي بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىندا وربىگەن پىكىرسايىس، ينتەرنەت سايتتارىندا تىيىلماي تۇرعان داۋ-داماي بارىسى، سەناتور جەرلەستەرىمىز بەن پەتروپاۆل قالالىق ءماسليحات دەپۋتاتتارىنىڭ قارسى داۋىس كوتەرىپ شىعا كەلۋى بۇل ماسەلەنىڭ ءبىر قايناۋى ءالى ىشىندە ەكەندىگىنە كوزىمىزدى جەتكىزە ءتۇستى» دەپ جازادى ول وبلىستىق «سولتۇستىك قازاقستان» گازەتىندە.
ك. مۇسىرمان مىرزانىڭ «سق»-دا سىقيعان باسالقى ءسوزىن قاز-قالپىندا بەرىپ وتىرمىز. قالاعانى وقىرمان ەنشىسىندە. ءوز تاراپىمىزدان ايتارمىز - ءبىر كەزدەگى «سوتسياليتسىك قازاقستان» سياقتى «سولتۇستىك قازاقستان» دا باياعى سۇرلەۋ سوقپاقتان شىعا الماعان ەكەن. اپىراي-اي، مۇسىرمان اعامىز مۇنداي شەتىن ماسەلەدە ءۇنسىز قالا سالسا قايتەر ەدى...
«اباي-اقپارات».
ارتىق قىلامىز دەپ، تىرتىق قىلمايىق...
وسى اپتاداعى پارلامەنت ءماجىلىسىنىڭ وتىرىسىندا بەلگىلى جۋرناليست، جازۋشى جەرلەسىمىز جاراسباي سۇلەيمەنوۆ 13 دەپۋتاتتىڭ اتىنان رەسپۋبليكامىزدىڭ پرەمەر-مينيسترىنە جولدانعان دەپۋتاتتىق ساۋالدى جاريا ەتىپ، وندا پەتروپاۆل قالاسىنىڭ اتاۋىن قىزىلجار دەپ وزگەرتۋ ماسەلەسى كوتەرىلگەنىن بۇگىندەرى ەلىمىزدەگى بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى جارىسا جازىپ، جۇرتتى دۇرلىكتىرىپ جاتىر. ينتەرنەت سايتتارىنان وسى جونىندە وقىرمانداردىڭ ءوز اتى-جوندەرىن بۇركەمەلەپ جازعان جەكە پىكىرلەرىن وقىساڭ، جاعاڭدى ۇستاپ، جانىڭ تۇرشىگەدى. حالىق قالاۋلىلارىنىڭ كوزقاراسىن جاقتاۋشىلار مەن تەرىسكە شىعارۋشىلاردىڭ ايتىستارى شەكتەن شىعىپ، نەشەتۇرلى نامىسقا تيەتىن ارانداتۋشىلىق، انايى سوزدەر، ۇلت پەن ۇلىستىڭ اراسىنا شي جۇگىرتۋ ارەكەتتەرى بەلەڭ الىپ تۇر. وسىناۋ دۇنيەجۇزىلىك شىرماۋىقتاعى داۋ-دامايدى قىزۋقاندى جاستار كوشەگە شىعارىپ، ءبىر-ءبىرىنىڭ جاعاسىنا جارماسىپ جۇرمەسە جارار ەدى دەپ تىلەيسىڭ ىشتەي. «جامان ايتپاي جاقسى جوق»، قۇداي ءبىزدى سودان ساقتاسىن!
پارلامەنتتىڭ تومەنگى پالاتاسىنىڭ جوعارىدا ايتىلعان ءبىر توپ دەپۋتاتىنىڭ ساۋالىن جوعارعى پالاتا - سەناتتىڭ ءبىزدىڭ وبلىستان سايلانعان دەپۋتاتتارى تاسباي سيمامباەۆ پەن اناتولي باشماكوۆ قولدامايتىندارىن اشىق ءبىلدىردى. ولار ماجىلىسمەندەردىڭ بۇل ارەكەتىن كەلەسى سايلاۋ الدىندا ۇپاي جيناۋدى ماقسات تۇتقان ساياسي ويىنعا بالايتىندىقتارىن ايتىپ، ودان وت شىعىپ كەتپەۋىن ەسكەرتتى. پەتروپاۆل قالالىق ءماسليحاتىنىڭ جانىنداعى «نۇر وتان» دەپۋتاتتار فراكتسياسى دا وسى شەتىن ماسەلە جونىندە شۇعىل وتىرىس وتكىزىپ، قالا اتاۋىن وزگەرتۋدىڭ ۋاقىتى ءالى تۋعان جوق دەگەن ورتاق پىكىر ءبىلدىرىپ، ءبارى دە ماجىلىسمەندەر ارەكەتىنە ءبىراۋىزدان قارسى ەكەندىكتەرىن مالىمدەدى. ال قولدانىستاعى زاڭناما بويىنشا قالا اتاۋىن وزگەرتۋ قۇزىرەتى وزگە ەمەس، ءدال وسى قالالىق ءماسليحات دەپۋتتارىنا بەرىلگەن. ءماجىلىس دەپۋتاتتارى ساۋال جولداعان پرەمەر-ءمينيستردىڭ ونداي وكىلەتتىگى جوق. سوندىقتان، وعان رەسمي ساۋال جولداپ، بۋىنسىز جەرگە پىشاق ۇرعانشا پارلامەنت مۇشەلەرى «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ اكىمشىلىك-اۋماقتىق قۇرىلىسى تۋرالى» زاڭعا وزگەرىس ەنگىزىپ، ونوماستيكانىڭ وسىنداي كۇرمەۋى قيىن تۇيىندەرىن تومەننەن ەمەس، جوعارىدان شەشۋدى زاڭداستىرىپ الۋلارى كەرەك ەمەس پە ەدى دەگەن وي كەلەدى. سونداي-اق، جوعارىدا ايتىلعان 13 ماجىلىسمەن جالعىز پەتروپاۆلعا شۇقشيىپ، كورشىلەس پاۆلودار قالاسىنىڭ اتاۋىن وزگەرتۋ جايلى ءلام-ميم دەمەۋلەرى دە قايران قالدىرادى. شىندىعىندا، حريستيان ءدىنىنىڭ قوس اۋليەسىنىڭ ەسىمدەرىمەن اتالاتىن جانە تۇرعىندارىنىڭ باسىم كوپشىلىگى سول ءدىندى ۇستاناتىن پەتروپاۆل قالاسىنان بۇرىن باياعى اق پاتشانىڭ دۇنيەگە جاڭا كەلگەن ۇلىنىڭ قۇرمەتىنە قويىلعان ءارى قازاعى دا قالىڭداۋ پاۆلودار قالاسىنىڭ اتاۋىن وزگەرتۋ الدەقايدا جەڭىلدەۋ كورىنەدى ەمەس پە؟ ال ماجىلىستەگى حالىق قالاۋلىلارى «جىعىلسا دا، ناردان جىعىلۋدى» ءجون ساناعان سىڭايلى...
جالپى، پەتروپاۆلدا قازىرگى تاڭدا قالىپتاسىپ وتىرعان قوعامدىق-ساياسي جاعدايدى، دەموگرافيالىق احۋالدى جەتە بىلمەيتىن كەيبىر قازاق زيالىلارى رەسپۋبليكالىق ءباسپاسوز بەتتەرىندە قالامىزدىڭ اتاۋىن وزگەرتۋ جونىندە وقتىن-وقتىن ماسەلە كوتەرىپ، سىرتتان بىرجاقتى سىن ايتىپ جاتاتىنى جاسىرىن سىر ەمەس. سوعان وراي ەلباسىمىز نۇرسۇلتان نازارباەۆ 2008 جىلى 29 مامىردا اقوردادا ءبىر توپ قازاق ءتىلدى بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنىڭ باسشىلارىمەن كەزدەسىپ، سۇحباتتاسقانىندا: «ەلىمىزدىڭ زيالى قاۋىمى ءبىرازدان بەرى پەتروپاۆل، پاۆلودار سەكىلدى كەيبىر قالالاردىڭ اتاۋلارىن دا وزگەرتسەك دەگەن ۇسىنىستار ايتىپ ءجۇر. لەنينگراد، ستالينگراد، ۋليانوۆسك سەكىلدى قالالار، باسقا دا جەر اتتارى وزگەرىپ جاتقاندا بۇل دا ورىندى ۇسىنىس شىعار. جەرگىلىكتى اكىمدىكتەرمەن، ءماسليحات دەپۋتاتتارىمەن ويلاسىپ كورۋ كەرەك. بۇل دا ەلمەن بىرىگىپ اقىلداسىپ شەشەتىن ماسەلە»، دەپ اتاپ كورسەتكەن بولاتىن. سودان بەرى جەرگىلىكتى بيلىك، قالاداعى قازاق زيالىلارى بۇل باعىتتا بۇراۋ باسىن سىندىرماي، «شوشقا تاعالاپ» ءجۇر دەۋ ادىلدىككە جاتپايدى. قازىرگى كەزدە قىزىلجار اتاۋىن كەڭىنەن ناسيحاتتاۋ ءىسى جۇرگىزىلىپ جاتقانى كورەر كوزگە انىق بايقالادى: مىڭداعان جانكۇيەرى بار جەرگىلىكتى فۋتبول كلۋبى «قىزىلجار» بولىپ اتالدى، «قىزىلجار» ورانجەرەياسى، «قىزىلجار جارمەڭكەسى»، «قىزىلجار» كوممۋنالدىق بازارى، «قىزىلجار-اقپارات»، «قىزىلجار-جارناما» كاسىپورىندارى، ت.ب. اتاۋلار پايدا بولدى. قالادا بەس جىلدان بەرى «قىزىلجار نۇرى» گازەتى شىعارىلىپ كەلەدى.
2008 جىلعى 21 تامىزدا پرەزيدەنتىمىز پەتروپاۆلداعى «ابىلايدىڭ اق ءۇيى» مۇراجاي كەشەنىن اشۋ سالتاناتىندا سويلەگەن سوزىندە قالا اتاۋىن ورىس تىلىندە دە «قىزىلجار» دەپ اتاعانى، وبلىسىمىزعا قىزمەت بابىنداعى ساپارى بارىسىندا تايىنشا قالاسىنداعى زاۋىتتا شىعارىلىپ جاتقان جاڭا كومبايندارعا «قىزىلجار» اتاۋىن بەرۋدى ۇسىنعانى ايان. ەلباسى الدىندا دا ونەر كورسەتۋ قۇرمەتى بۇيىرىپ جۇرگەن تانىمال ونەر ۇجىمى - «كراسنىي يار» ءان-بي ءانسامبلىنىڭ اتاۋى دا ءبىر-اق كۇندە «قىزىلجار» بولىپ، قازاقىلانىپ شىعا كەلدى.
دەگەنمەن، پەتروپاۆل قالاسىنىڭ اتاۋىن وزگەرتۋ ماسەلەسىن جەرگىلىكتى جۇرتشىلىقتىڭ اشىق تالقىسىنا سالىپ، قالالىق ونوماستيكالىق كوميسسيادا قاراپ، قالالىق ءماسليحاتتىڭ سەسسياسىنىڭ كۇن تارتىبىنە ەنگىزۋگە ءالى ەرتە ەكەندىگى سەزىلىپ-اق تۇر. ويتكەنى، قالالىق ءماسليحات دەپۋتاتتارىنىڭ قازىرگى قۇرامى بۇل جونىندە وڭ شەشىم قابىلدامايتىنى سوقىرعا تاياق ۇستاتقانداي بەلگىلى بولىپ قالدى. قالا اتاۋى تۇگىلى، شاھار ورتالىعىنداعى سوۆەت كوشەسىنە كورنەكتى اقىن، جۋرناليست جەرلەسىمىز عالىم مالدىباەۆتىڭ ەسىمىن بەرۋ ماسەلەسىن قالالىق ءماسليحات دەپۋتاتتارى ون جىلدان بەرى ساعىزداي سوزىپ، اقىرى بيىل «قالا ورتالىعىنداعى سوۆەت، پارتيزان سياقتى كوشەلەردى وزگەرتپەۋ كەرەك، ويتكەنى، ولار - ءبىزدىڭ وتكەن تاريحىمىز. قالانىڭ شەتىندە اتاۋلارىنىڭ ءمان-ماعىناسى شامالى كوشەلەر جەتكىلىكتى، سولاردىڭ بىرەۋىنە بەرۋگە قارسى ەمەسپىز» دەپ تۇجىرىمداعانى بەلگىلى. وسىدان-اق بۇگىندە پەتروپاۆل قالالىق ءماسليحاتىندا كىمدەر، قانداي وي-پيعىلداعى ادامدار ۇستەمدىك قۇرىپ وتىرعاندىعى ايتپاي-اق تۇسىنىكتى ەمەس پە؟!. كەشەگى پارلامەنت مۇشەلەرىنىڭ ۇكىمەت باسشىسىنا جولداعان دەپۋتاتتىق ساۋالى پەتروپاۆلعا رەسمي جولىمەن كەلىپ تۇسپەي جاتىپ، قالالىق ءماسليحات جانىنداعى «نۇر وتان» دەپۋتاتتار فراكتسياسىنىڭ اياق استىنان وتىرىس وتكىزىپ، قالا اتاۋىن وزگەرتۋگە ءبىراۋىزدان قارسىلىق ءبىلدىرۋى دە ۇرىمتال كەزدىڭ ءالى تۋا قويماعاندىعىن اڭعارتپاي ما؟!.
سوندىقتان، پەتروپاۆل قالاسىندا قازىرگى كەزدە قالىپتاسقان ناقتى جاعدايمەن ساناسپاي، جان-جاقتى ويلاستىرىلماعان، اسىعىس-ۇسىگىس ارەكەتكە بارۋ ەشكىمگە دە ابىروي اپەرمەسى كامىل. ماجىلىسمەندەردىڭ دەپۋتاتتىق ساۋالىنا وراي بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىندا وربىگەن پىكىرسايىس، ينتەرنەت سايتتارىندا تىيىلماي تۇرعان داۋ-داماي بارىسى، سەناتور جەرلەستەرىمىز بەن پەتروپاۆل قالالىق ءماسليحات دەپۋتاتتارىنىڭ قارسى داۋىس كوتەرىپ شىعا كەلۋى بۇل ماسەلەنىڭ ءبىر قايناۋى ءالى ىشىندە ەكەندىگىنە كوزىمىزدى جەتكىزە ءتۇستى. وسى جونىندە بىلتىرلارى نەشەتۇرلى الىپقاشپا، قاڭقۋ سوزدەر ءورشىپ، قالا مەن وڭىردەگى قوعامدىق تۇراقتىلىققا قاۋىپ تونۋگە اينالعان كەزدە وبلىس اكىمى سەرىك ءبىلالوۆ جۇرتشىلىقتى تىنىشتاندىرۋ ماقساتىمەن بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى ارقىلى مالىمدەمە جاساپ، پەتروپاۆل قالاسىنىڭ اتاۋىن وزگەرتۋ ماسەلەسى ازىرگە كۇن تارتىبىنە ەنگىزىلمەيتىنىن مالىمدەۋگە ءماجبۇر بولعانى بەلگىلى. مۇنى دۇرىس تۇسىنبەي، باسقاشا جورىپ، ءوڭىر باسشىسىن اشىق تا، سىرتىنان دا سىناپ-مىنەپ جۇرگەندەر جوق ەمەس. بىراق، بۇل ادىلدىككە جاتپايدى.
دانا حالقىمىز: «اسىعىستىق - شايتان ءىسى» دەيدى. «اسىقپاعان اربامەن قويان الادى» دەگەن دە ماتەل بار. ەلىمىزدەگى تىنىشتىق پەن بەرەكە-بىرلىكتى ويلاساق، ەجەلدەن جەتى رەت ولشەپ، ءبىر-اق كەسۋدى ءجون كورەتىن حالقىمىزعا ءتان كەڭ دە بايسالدى مىنەزىمىزدەن تانباعانىمىز ءجون. ايتپەسە، ارتىق قىلامىز دەپ اپتىعىپ ءجۇرىپ، تىرتىق قىلىپ الۋىمىز ابدەن مۇمكىن.
كارىباي مۇسىرمان،
قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ مۇشەسى،
حالىقارالىق «قازاق ءتىلى» قوعامى وبلىستىق فيليالىنىڭ توراعاسى.
