قازىر قوعامدىق سانا وزگەردى. ۋاقىت كىمنىڭ جەڭىمپاز، كىمنىڭ جەڭىلگەنىن دالەلدەدى.

"سوعىستا گەرمانيانى تىقسىردىق" دەپ كۇپىنەتىن رەسەي قازىر گەرمان مەملەكەتىنىڭ قولىنا سۋ قۇيىپ بەرە المايتىن حالدە.

جىلدا ءبىر-اق كۇن، 9 مامىردا عانا گيتلەردى جەڭگەنىن ەسكە الادى. ياعني 365 كۇننىڭ ءبىر عانا كۇنى جەڭىستەن، قالعانى جەڭىلىستەن تۇراتىنىن ءار رەسەيلىك مويىندايتىن كەز الىس ەمەس.

سانانىڭ جاڭعىرۋى، شىندىقتى مويىنداۋ، اقيقاتقا تىككە قاراۋ قازىر قازاق قوعامىندا بولىپ جاتقان ءۇردىس. الەۋمەتتىك جەلى قولدانۋشىلاردىڭ دەنى "ۇلى وتان سوعىسى" دەگەن تىركەستەن "جىن كورگەندەي" ۇركىپ، رەسەيدىڭ الاباجاق لەنتاسىنان باس تارتىپ جاتۋى تەگىن ەمەس. سەبەبى، رەسەي قازىر قازاق ءۇشىن - "جەڭىلگەن ەل". "جەڭىلگەن ەلدىڭ" جالعان جەڭىسىن "ۇلى وتان سوعىسى" دەپ اسپەتتەۋگە ارلاناتىن ۇرپاق دۇنيەگە كەلدى.

ءبىز ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىسقا ماجبۇرلىكتەن قاتىستىق.

سول ماجبۇرلىكتەن قىناداي قىرىلعان قازاقتى رەسەي قاجەت ەتپەيدى، قازىر.

سوعىسقا قاتىسقان 1 ملن. 200 مىڭ ادامنىڭ ەرلىگىن ۇمىتىپ، تەك ورىس سوعىسقانداي، تەك ورىس ەرلىك جاساعانداي يدەولوگيا جاساۋعا تالپىنىپ جاتىر. سوڭعى كەزدە تۇسىرىلگەن ورىس كينولارىندا ءبىر ازيالىقتىڭ بولماۋى تاريحتىڭ بەتالىسى مۇلدەم بولەك باعىتقا تۇسكەنىن كورسەتەدى.

دەمەك ءبىز دە اقيقاتتى اشىپ ايتاتىن كەز كەلدى دەگەن ءسوز.

رەسەي جەڭىلدى. جەڭىلگەندىگى سەبەپتى 1941–1945 جىلدارى قازاقستاننىڭ اۋىل-سەلو ەڭبەككەرلەرى مايدانعا 5829 مىڭ توننا استىق، 734 مىڭ توننا ەت جانە باسقا ازىق-تۇلىكتەر، ونەركاسىپ ءۇشىن شيكىزات بەرگەنىن مويىنداماي وتىر. مۇنى مويىنداسا، قازىرگى رەسەيدىڭ 1 كۇندىك جەڭىسى، ءبىر كۇندىك قۋانىشىنىڭ ەگەسى ءبىز بولىپ شىعا كەلەمىز. ال، 364 كۇندىك جەڭىلىسىنە وزدەرى كىنالى ەكەنى ايدان انىق دۇنيەگە اينالادى.

سوعىس جىلدارىندا كەڭەس ارمياسىنىڭ قاتارىنا 1 ملن 200 مىڭنان اسا قازاقستاندىقتار شاقىرىلدى، 20-دان استام اتقىشتار ديۆيزياسى مەن باسقا دا اسكەري بولىمدەر قۇرىلدى. مايدانعا 14,1 مىڭ جۇك جانە جەڭىل اۆتوموبيلدەرى، 1,5 مىڭ شىنجىر تاباندى تراكتور، 110,4 مىڭ جىلقى جىبەرىلدى. بۇل دا رەسەيگە ءبىر كۇندىك قۋانىش سىيلاۋعا قازاقتىڭ قانشا تەر توككەنىن ايعاقتايتىن دەرەك. ءوزى ءبىر-اق كۇندىك قۋانىشقا وزگەنى ورتاقتاستىرۋعا بەيىلسىز ەلگە جاۋاپ بەرىپ كەرەگى دە جوق. ءبىز تاۋەلسىز ەلمىز. تاۋەلسىز ەل، ازات ەل الەمدىك ساياسي وقيعالاردان سىرت قالا المايدى. ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىس ءبىزدى دە سىرت اينالىپ وتپەدى.

ءبىز بۇل سوعىستا نەگىزىنەن كومۋنيستىك يدەولوگياداعى رەسەي تاراپىندا مايدانعا كىردىك. ال، مۇستافا شوقاي قۇرعان تۇركىستان لەگيونى ساپىندا كەيبىر قازاقتار وتارشىل يمپەرياعا قارسى كۇرەستى.

جۇزدەگەن مىڭ قازاقستاندىقتار ەرلىگى ءۇشىن وردەندەرمەن جانە مەدالدارمەن ماراپاتتالىپ، قازاقستاندىق 500-دەن استام جاۋىنگەر كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى اتاعىن الدى.  ت. بيگەلدينوۆ  ەكى مارتە كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى اتاعىنا يە بولدى. رەيحستاگتا ر. قوشقارباەۆ جەڭىس تۋىن تىكتى.

وسىنداي دەرەكتەردىڭ ءبىرىن دە جوققا شىعارماي، جاڭا كوزقاراستا ءوز تاريحىمىزدى جازۋعا ءتيىسپىز. مۇنىڭ ءبارى قازاقتىڭ قانداي باتىر ەل ەكەنىن الەمگە ايگىلەيتىن جاعداياتتار.

"رەسەي اتالار ەڭبەگىن ەلەمەيدى" دەپ قاراپ وتىرماي، كەز-كەلگەن مايداندا قازاقتىڭ مەرەيى ۇستەم بولىپ، قارسىلاسىن وڭدىرمايتىنىن ۇرپاق ساناسىنا سىڭىرە ءبىلۋىمىز كەرەك.

جوعارىدا اتى اتالعان ازاماتتار رەسەي ءۇشىن ەمەس، قازاقتىڭ باتىرلىعىن الەمگە مويىنداتۋ ءۇشىن شايقاسقا كىرگەن دەگەن يدەولوگيا جۇرۋگە ءتيىس.

ايتپەسە، ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستا نەمىستەر جاعىنىڭ بارلىق شىعىنى – 457 مىڭ ادام بولعانىن، ال رەسەي ءبىر عانا قالانى قورعاۋ ءۇشىن 2 ملن. اسكەرىن قىرىپ العانىن ايتىپ ماسقارا بولاتىن زامان باياعىدا ءوتتى.

ءشارىپحان قايسار

Abai.kz