ەلباسىمىزدىڭ «بولاشاققا باعدار: رۋحاني جاڭعىرۋ» اتتى ماقالاسىنا قاتىستى پىكىرىمدى مىنا ءبىر شاعىن ەستەلىكپەن بايلانىستىرا ايتسام دەيمىن. بۇل ەستەلىك ءبىزدىڭ اۋلەتتىڭ عانا ەمەس، تۇتاس ءبىر ۇرپاقتىڭ تاريحي جادىن جاڭعىرتاتىن جايت بولۋى مۇمكىن.

2013 جىلى قولىما ءبىزدىڭ وتباسىمىز 70 جىل بويى ىزدەگەن اتامىزدىڭ قۇجاتتارى ءتۇستى. سول قۇجاتتاردىڭ اراسىندا اتام ءوز زايىبىنا، ياعني مەنىڭ اجەمە جازعان حاتتارى بولدى. بۇل حاتتار لاتىن قارپىمەن جازىلعان ەكەن. اتامنىڭ حاتتارىن قولىما ەپتەپ تولقىپ ءارى قورقىڭقىراپ الدىم. لاتىن قارىپى بولسا دا وقۋعا تىرىستىم. بايقاپ قاراسام، ەشقانداي قيىندىعى جوق. لاتىن قارپى اشىق دۇنيەگە، باتىس ەلدەرىنە جول اشىپ وتىر، ودان قورقاتىن ەشتەڭە جوق ەكەن. ال، ءبىز تاياۋ بولاشاقتا لاتىن قارىپىنە ءبىرجولا كوشەمىز. سولاي بولارىن ەلباسىمىزى دا مىقتاپ ەسكەرتتى. بىلاي دەپ:

«قوعامدىق سانا جاڭعىرۋدىڭ نەگىزگى قاعي­دا­لارىن قالىپتاستىرۋدى عانا ەمەس، سونىمەن بىرگە، ءبىزدىڭ زامان سىناعىنا لايىقتى توتەپ بەرۋىمىزگە قاجەتتى ناقتى جوبالاردى جۇزەگە اسىرۋىمىزدى دا تالاپ ەتەدى. وسىعان بايلانىستى، مەن الداعى جىلداردا مىقتاپ قولعا الۋ قاجەت بولاتىن بىرنەشە جوبانى ۇسىنامىن.

بىرىنشىدەن، قازاق ءتىلىن بىرتىندەپ لاتىن الىپبيىنە كوشىرۋ جۇمىستارىن باستاۋىمىز كەرەك. ءبىز بۇل ماسەلەگە نەعۇرلىم دايەكتىلىك قاجەتتىگىن تەرەڭ ءتۇسىنىپ، بايىپپەن قاراپ كەلەمىز جانە وعان كىرىسۋگە تاۋەلسىزدىك العاننان بەرى مۇقيات دايىندالدىق.

قازاق ءتىلىنىڭ ءالىپبيى تىم تەرەڭنەن تامىر تارتاتىنىن بىلەسىزدەر.

VI-VII عاسىرلار – ەرتە ورتا عاسىر كەزەڭى. بۇل ۋاقىتتا ەۋرازيا قۇرلىعىندا عىلىمعا «ورحون-ەنيسەي جازۋلارى» دەگەن اتاۋمەن تانىلعان كونە تۇركىلەردىڭ رۋنيكالىق جازۋى پايدا بولىپ، قول­دانىلدى.

بۇل ادامزات تاريحىنداعى ەڭ كونە الىپبيلەردىڭ ءبىرى رەتىندە بەلگىلى.

V-XV عاسىرلاردا تۇركى ءتىلى ەۋرازيا قۇرلىعىنىڭ اسا اۋقىمدى بولىگىندە ۇلتارالىق قاتىناس ءتىلى بولدى.

ماسەلەن، التىن وردانىڭ بۇكىل رەسمي قۇ­جات­تارى مەن حالىقارالىق حات-حابارلارى نەگىزىنەن ورتاعاسىرلىق تۇركى تىلىندە جازىلىپ كەلدى.

حالقىمىز يسلام ءدىنىن قابىلداعان سوڭ رۋني­كالىق جازۋلار بىرتىندەپ ىسىرىلىپ، اراب ءتىلى مەن اراب ءالىپبيى تارالا باستادى.

ح عاسىردان حح عاسىرعا دەيىن، 900 جىل بويى قازاقستان اۋماعىندا اراب ءالىپبيى قولدانىلدى.

1929 جىلعى 7 تامىزدا كسرو ورتالىق اتقارۋ كوميتەتى مەن كسرو حالىق كوميسسارلارى كەڭەسىنىڭ پرەزيديۋمى لاتىنداندىرىلعان جاڭا ءالىپبي – «ءبىرتۇتاس تۇركى ءالفاۆيتىن» ەنگىزۋ تۋرالى قاۋلى قابىلدادى.

لاتىن ءالىپبيىنىڭ نەگىزىندە جاسالعان جازۋ ۇلگىسى 1929 جىلدان 1940 جىلعا دەيىن قولدانىلىپ، كەيىن كيريلليتساعا اۋىستىرىلدى.

1940 جىلعى 13 قاراشادا «قازاق جازۋىن لاتىنداندىرىلعان الىپبيدەن ورىس گرافيكاسى نەگىزىندەگى جاڭا الىپبيگە كوشىرۋ تۋرالى» زاڭ قابىلداندى.

وسىلايشا، قازاق ءتىلىنىڭ ءالىپبيىن وزگەرتۋ تاريحى نەگىزىنەن ناقتى ساياسي سەبەپتەرمەن ايقىندالىپ كەلدى.

مەن 2012 جىلعى جەلتوقسان ايىندا جاريا ەتكەن «قازاقستان-2050» ستراتەگياسىندا «2025 جىلدان باستاپ لاتىن الىپبيىنە كوشۋگە كىرىسۋىمىز كەرەكتىگىن» مالىمدەدىم.

بۇل – سول كەزدەن بارلىق سالالاردا ءبىز لاتىن قار­پىنە كوشۋدى باستايمىز دەگەن ءسوز.

ياعني، 2025 جىلعا قاراي ءىس قاعازدارىن، مەرزىمدى ءباسپاسوزدى، وقۋلىقتاردى، ءبارىن دە لاتىن ءالىپ­بيىمەن باسىپ شىعارا باستاۋعا ءتيىسپىز».

ماقالادا ۇلتتى ۇيىستىراتىن تاعى ءبىر ۇسىنىس – «تۋعان جەر» باعدارلاماسى. مۇندا ناعىز پاتريوتتىق تاربيەنىڭ رۋحى سەزىلۋدە. ەسەسىنە رۋحاني جاڭعىرۋ ءۇشىن الداعى كەزەڭدە گۋمانيتارلىق عىلىمداردى جانداندىرۋ كوزدەلۋدە. «ءبىز الداعى بىرنەشە جىلدا گۋمانيتارلىق ءبىلىمنىڭ بارلىق باعىتى بويىنشا الەمدەگى ەڭ ۇزدىك 100 وقۋلىقتى ءارتۇرلى تىلدەردەن قازاق تىلىنە اۋدارىپ، جاستارعا دۇنيە جۇزىندەگى تاڭداۋلى ۇلگىلەردىڭ نەگىزىندە ءبىلىم الۋعا مۇمكىندىك جاسايمىز، -دەدى ەلباسى اتالعان ماقالاسىندا. –  2018-2019 وقۋ جىلىنىڭ وزىندە ستۋدەنتتەردى وسى وقۋلىقتارمەن وقىتۋدى باستاۋعا ءتيىسپىز. ول ءۇشىن قازىرگى اۋدارمامەن اينالىساتىن قۇرىلىمدار نەگىزىندە مەملەكەتتىك ەمەس ۇلتتىق اۋدارما بيۋروسىن قۇرۋ كەرەك. ول ۇكىمەتتىڭ تاپسىرىسى بويىنشا 2017 جىلدىڭ جازىنان ءتيىستى جۇمىستارعا كىرىسە بەرگەنى ءجون».

باعدارلامالىق ماقالا جازىلدى، ماقالاداعى تەزيستىك ويلاردى ناقتى ءىس جۇزىنە اسىراتىن تەتىكتەر ۇكىمەتتىك دەڭگەيدە تالقىلانىپ، شەشىمدەر قابىلداندى. ەندى ونىڭ ناتيجەگە ۇلاسىپ، ەل مەرەيىن اسىراتىن كۇنى دە الىس ەمەس. «رۋحاني جاڭعىرۋ» - بۇل الدىعا قويىپ، اتقارىلۋىن كۇتىپ قانا وتىرعان باعدارلاما ەمەس، بۇل – زاماناۋي قوعامىمىزدىڭ كوگىندەگى تەمىرقازىق جۇلدىزى دەر ەدىم مەن.

ازات پەرۋاشەۆ، قر پارلامەنتى ءماجىلىسىنىڭ دەپۋتاتى

Abai.kz