قازاقستانداعى تۇرىك مۇعالىمدەردىڭ تۇركيا بيلىگى تاراپىنان قۋدالانۋى تۋرالى بىرنەشە ماقالا جازدى. وعان باستى سەبەپ ساياسي جۇيە مەن تۇركيا پرەزيدەنتى رەجەپ تايىپ ەردوعان مەن اقش-تا تۇراتىن ءدىن ۋاعىزداۋشىسى فەتحۋللاح گۇلەننىڭ اراسىنداعى ايقاس ەدى.

استانادا باق وكىلدەرىمەن كەزدەسكەن پرەزيدەنت نازارباەۆ ەلىزدەگى تۇرىك مۇعالىمدەرىنىڭ قىلمىسى جوق بولسا، تۇركياعا قايتارىلمايتىنىن ايتتى.

قازاقستاندا پرەزيدەنت نازارباەۆ پەن تۇركيانىڭ بۇرىنعى پرەزيدەنتى تۇرعىز وزال مىرزالار ىرگەتاسىن قالاعان قازاق-تۇرىك مەكتەپتەرى كۇنى بۇگىنگە دەيىن جۇمىس جاساپ كەلەدى.

ال تۇركيانىڭ قازىرگى پرەزيدەنتى ەردوعان مىرزا نۇرسۇلتان نازارباەۆپەن بولعان ءار كەزدەسۋىندە قازاق-تۇرىك مەكتەپتەرىن جابۋدى، وندا قىزمەت جاساپ جاتقان تۇرىك مۇعالىمدەرىن تۇركياعا قايتارۋدى سۇراپ كەلگەن.

ەردوعان مىرزانىڭ  تاققان ايىبى – بۇل مەكتەپتەر اقش-تا تۇراتىن ءدىن ۋاعىزداۋشىسى فەتحۋللاح گۇلەننىڭ ءدىني يدەولوگياسىنا جۇمىس جاساپ جاتىر دەگەن جالاڭ سوز ەدى.

ايتا كەتۋ كەرەك، قازىرگى تاڭدا بۇل ءبىلىم وردالارى «ءبىلىم-يننوۆاتسيا» حالىقارالىق قورىنا قارايدى.  بىز ايتىپ وتىرعان مەكتەپتەر - 27 ءبىلىم-يننوۆاتسيا ليتسەيلەرى (بۇرىنعى قازاق-تۇرىك ليتسەيلەرى) مەن جامبىل ەكونوميكا جانە اقپاراتتىق تەحنولوگيالار كوللەدجى جانە مەملەكەتتىك ەمەس سۇلەيمان دەميرەل اتىنداعى ۋنيۆەرسيتەت،  الماتى قالاسىندا ورنالاسقان س.دەميرەل اتىنداعى كوللەدج.

جالپى مەكتەپتەردە 2016-2017 وقۋ جىلىندا 9208 بالا ءبىلىم الىپ شىقتى. بيل وقۋشىلارى كۇنى بۇگىنگە دەيىن وبلىستىق، رەسپۋبليكالىق جانە حالىقارالىق ءبىلىم وليمپيادالارىنان 17 720 مەدال الدى. سونىڭ ىشىندە 3420-سى حالىقارالىق ءبىلىم وليمپيادالارىندا جەتكەن جەتىستىگىمىز.

بۇل وسى ۋاقىتقا دەيىنگى ليتسەي تۇلەكتەرىنىڭ جالپى سانىنا شاققاندا ءار 3 تۇلەككە 2 مەدالدەن ۇلەسەدى دەگەن ءسوز.

ەڭ العاش ليتسەيلەر اشىلعاندا وندا تاربيەشىلىك جاسايتىن جانە اعىلشىن تىلىندە ساباق بەرەتىن مۇعالىمدەردىڭ 100 پايىزى تۇرىك ازاماتتارى بولعان.  «ءبىلىم-يننوۆاتسيا» حالىقارالىق قورى باسشىسى دارحان وتە مىرزانىڭ دەرەكتەرىنە سۇيەنسەك، قازىرگى تاڭدا ەلىمىز بويىنشا اتالعان ليتسەيلەردە جۇمىس جاسايتىن تۇرىك مۇعالىمدەرىنىڭ سانى 120.  ولار تۇركيا ازاماتتارى. بۇل بارلىق ۇستازداردىڭ 8 پايىزىن قۇرايدى دەگەن ءسوز.

قازاق-تۇرىك ليتسەيلەرىندە جۇمىس جاساپ جۇرگەن تۇرىك ازاماتتارىنىڭ بارلىعى دەرلىك قازاق ءتىلىن جەتىك مەڭگەرگەن. سوڭعى ساياسي جاعايلارعا بايلانىستى 28 تۇرىك مۇعالىمى قازاقستاننان كەتۋگە تۋرا كەلگەن.

سولاردىڭ ءبىرى بايرام كەندجى مىرزا. تۇركيا ازاماتى. ءبىز بۇگىن بايرام كەندجى تۋرالى جازامىز.

1996 جىلدان بەرى قازاقستاندا مۇعالىم بولىپ قىزمەت جاسادى. 1996-1997 جىلدارى قوستانايدا، 1997-2002 جىلدارى قاراعاندىدا جۇمىس ىستەگەن جىلدارى وقۋشىلارى عىلىمي جوبالار مەن ءپان وليمپيادالارىنان وبلىستا 56, رەسپۋبليكادا 23, دۇنيەجۇزىلىك ءبىلىم وليمپيادالارىندا 7 مەدال ۇتىپ العان.

2003 جىلدان باستاپ «ءبىلىم-يننوۆاتسيا» قورىندا جاۋاپتى مامان بولىپ قىزمەت جاساعان. بايرام مىرزانىڭ جەتەكشىلىگىمەن الەمنىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىندە وتكەن ءبىلىم وليمپيادالارىندا 1000-نان استام مەدال قازاقستاندىق وقۋشىلاردىڭ، قازاق وقۋشىلارىنىڭ موينىنا تاعىلدى.

2005-2017 جىلدار ارالىعىندا بيولوگيا ءپانى بويىنشا اعىلشىن تىلىندە 13 وقۋ-ادىستەمەلىك جازدى.

وسى جىلى قر ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگىنىڭ تاپسىرماسىمەن قازاقستاننىڭ بارلىق مەكتەپتەرىنە ارنالعان اعىلشىن تىلىندەگى 8-سىنىپتىڭ بيولوگيا وقۋلىعىنىڭ نەگىزگى اۆتورى.

وتكەن جىلعى تۇركياداعى بولماي قالعان «توڭكەرىستەن» كەيىن ەردوعان مەن گۇلەن اراسىنداعى ايقاس ۋشىعا ءتۇستى. ناتيجەسىندە كوپتەگەن مەملەكەتتەردە تۇرىك مەكتەپتەرى جابىلىپ، ونداعى وقىتۋشىلار (تۇرىك ازاماتتارى) قۋدالاندى. تۇركياعا ورالعاندارى جازالانىپ، قالعاندارى باسقا ەلدەرگە باس ساۋعالاپ كەتتى.

بۇل ماسەلە قازاقستانداعى قازاق-تۇرىك مەكتەپتەرىن دە اينالىپ وتكەن جوق. تۇركيانىڭ قازىرگى باسشىسى رەجەپ تايىپ ەردوعان مىرزانىڭ قالاۋىمەن ەلدەگى تۇرىك ازاماتتارى تۇركياعا قايتارىلىپ جاتىر. ولاردىڭ كەيبىرى وزگە مەملەكەتتەرگە كەتۋگە ءماجبۇر بولۋدا.

نۇرگەلدى ابدىعانيۇلى

Abai.kz