ينتەرنەتتە جوعارعى بيلىكتەگىلەر تۋرالى الىپقاشپا اڭگىمە جيىلەپ كەتتى. قايسىسى راس، قايسىسى وتىرىك، بىلە الماي دال بولدىق. ايتىلعانى ايتىلعان جەردە قالعانمەن، ەل ءىشى ءبىراز دۇرلىكتى.

ينتەرنەتتىڭ دە الگى ءبىر «بوەۆيك» كينولارداعى قۇلتەمىرلەر ءتارىزدى ەكەنىن وسى جولى انىق سەزىندىك قوي دەيمىن. بىرەۋدىڭ ار-نامىسىنا تيەتىن، قارالايتىن، بولماسا ارانداتاتىن اقپاراتتى سالىپ جىبەرسە، سول اتىس-شابىس كينولارداعىداي دۇنيەنى قوپارۋى مۇمكىن ەكەن. تالايدىڭ تىلەرسەگى دىرىلدەدى، جاۋىرىنى قالتىرادى. ۆيتسە-پرەمەر ومىرزاق شوكەەۆ، باس پروكۋرور قايرات ءمامي سەكىلدى وزىنە دە، سوزىنە دە مىعىمدار بىلق ەتپەدى، بىراق. بۇرىن ماسەلەن، بۇل ەكەۋىنىڭ دە جامان اتى شىقپاعان، سوندىقتان ەل دە اسا سەنە قويمادى. الايدا، ەلەڭدەگەن قۇلاق انىق جاۋاپ تابا الماي، ەلەڭدەگەن قالپى قالدى.

ينتەرنەتتە جوعارعى بيلىكتەگىلەر تۋرالى الىپقاشپا اڭگىمە جيىلەپ كەتتى. قايسىسى راس، قايسىسى وتىرىك، بىلە الماي دال بولدىق. ايتىلعانى ايتىلعان جەردە قالعانمەن، ەل ءىشى ءبىراز دۇرلىكتى.

ينتەرنەتتىڭ دە الگى ءبىر «بوەۆيك» كينولارداعى قۇلتەمىرلەر ءتارىزدى ەكەنىن وسى جولى انىق سەزىندىك قوي دەيمىن. بىرەۋدىڭ ار-نامىسىنا تيەتىن، قارالايتىن، بولماسا ارانداتاتىن اقپاراتتى سالىپ جىبەرسە، سول اتىس-شابىس كينولارداعىداي دۇنيەنى قوپارۋى مۇمكىن ەكەن. تالايدىڭ تىلەرسەگى دىرىلدەدى، جاۋىرىنى قالتىرادى. ۆيتسە-پرەمەر ومىرزاق شوكەەۆ، باس پروكۋرور قايرات ءمامي سەكىلدى وزىنە دە، سوزىنە دە مىعىمدار بىلق ەتپەدى، بىراق. بۇرىن ماسەلەن، بۇل ەكەۋىنىڭ دە جامان اتى شىقپاعان، سوندىقتان ەل دە اسا سەنە قويمادى. الايدا، ەلەڭدەگەن قۇلاق انىق جاۋاپ تابا الماي، ەلەڭدەگەن قالپى قالدى.

وزدەرى تۋرالى قاۋەسەت تاراتۋشىلاردىڭ كىمدەر ەكەنىن، نە ءۇشىن ولاي ىستەگەنىن ولار بىلمەي وتىر دەپ سارىاۋىزدىڭ ءسوزىن ايتۋدان اۋلاقپىز. شەتەلدىك ينتەرنەت جۇيەسى ارقىلى ىشكى جۇيەگە ءسوز جۇگىرتكەندەردىڭ ءار اقپاراتقا قانشا اقشا تولەگەنى دە بەلگىلى دەسەدى. بىرەۋلەر ءتىپتى ءبىر اقپاراتتىڭ قۇنى ەلۋ مىڭ دوللار دەگەندى ايتادى. سونشا اقشا ءبىر ەمەس، بىرنەشە مارتە جەلگە شاشىلعاندا، شوكەەۆ تە، ءمامي دە سەلت ەتپەي، ءوز جۇمىستارىن ىستەپ ءجۇردى. بالكىم، «يتپەن يت بولمايىق» دەگەن شىعار، دەسە دە ولاردىڭ اتىنان ءبارىبىر بىرەۋدىڭ سويلەۋى كەرەك قوي. ءبىرى ەڭبەكتىڭ قاراتورىسى اتانعان، ەكىنشىسى دە سىرالعى، سىرمىنەز ەكى ازامات «جامان» دەگەنگە جامان بولىپ قالعان جوق، ارينە. جاقسى ازاماتتار بۇرىنعىداي ءوز ىستەرىن قالتقىسىز اتقارىپ جۇرە بەرەر، ماسەلە وندا دا ەمەس. ينتەرنەتپەن تاراعان وسى قاۋەسەتتەرگە بايلانىستى كوڭىلدە ەپتەگەن سىز قالعانى بولماسا.

كونستيتۋتسيامىزدىڭ 20-بابىندا: «قازاقستاننىڭ كەز كەلگەن ازاماتىنىڭ ەركىن پىكىر بىلدىرۋگە، جاريالاۋعا قۇقىعى بار جانە ونى جاريالاعانى ءۇشىن جاۋاپقا تارتىلمايدى»، - دەلىنگەن. ءبىر اڭگىمەنىڭ باسى قىلتيسا، اركىم وسى باپقا سۇيەنىپ، وزىندىك پىكىر ايتىپ، بولجام جاسايدى. سول پىكىر مەن بولجامدار ينتەرنەتتە بوي كورسەتسە بولدى، ءبىزدىڭ قوعام ونى پىكىر، بولجام دەپ ەمەس، شىندىق دەپ قابىلداپ قالىپ جاتادى. كەيدە مۇنداي اقپاراتتار رۋشىلدىق پەن جىكشىلدىكتى، ءتىپتى ۇلتارازدىقتى قوزدىرىپ جىبەرۋى مۇمكىن. ءدىني ارانداتۋشىلىق تا وسىدان باستاۋ الادى.

كۇن سايىن ەمەس، ساعات سايىن، ءسات سايىن جاڭالىقتارمەن تولىعىپ وتىراتىندىقتان، عالامتوردىڭ ىزدەگەنىڭدى زاماتتا تاۋىپ بەرەتىن عاجايىپ مۇمكىندىگىن، پايداسىن جوققا شىعارۋعا بولمايدى، ارينە. بۇل جاعىنان ونىڭ پايداسى زور. سونىمەن بىرگە جات پيعىلداعى كىسى ينتەرنەتتى ەكسترەميستىك، ارانداتۋشىلىق، قوعامعا جات نارسەنى ناسيحاتتاۋ سەكىلدى ماقساتتارعا پايدالانۋى عاجاپ ەمەس.

بىلتىرعى جىلى ينتەرنەت تۋرالى زاڭ جوباسى ماجىلىستە تالقىلانعاندا بىرقاتار باق وكىلدەرى، قوعامدىق ۇيىمدار ءسوز بوستاندىعى شەكتەلەدى دەپ قارسى بولدىق. ءسوز بوستاندىعى، دەموكراتيا دەگەنىمىزبەن دە، ينتەرنەت تە قۇلتەمىر سياقتى ەكەنىن جوعارىدا ايتتىق. قۇلتەمىرگە «ەسسىزدەر» يەلىك ەتىپ، اقپاراتتىق ايتىسۋ ينتەرنەتتىك، اقپاراتتىق سوعىسقا ۇلاسىپ، ەلدى ەلىكتىرىپ اكەتۋى دە مۇمكىن عوي. مىسالى، جوعارىداعى ينتەرنەتتىك ءيتىس-تارتىستان كوڭىلدە قالعان سىز - «وڭتۇستىك توپ»، «سولتۇستىك توپ» دەگەن پالە تاعى قوزدادى. شوكەەۆى بولسىن، ءماميى بولسىن، «انا جاقتىڭ ادامى»، «مىنا جاقتىڭ ادامى» دەۋگە ەش كەلمەسە كەرەك. ولاردىڭ ەكەۋى دە بۇكىل قازاقستانعا قاتىستى جوعارى لاۋازىمدى قىزمەت اتقارىپ وتىر جانە بىلۋىمىزشە، ادال اتقارىپ وتىر. الگىندەي قاۋەسەت تاراتۋشىلاردىڭ جەكەلەگەن شەنەۋنىكتەردى رۋىنا، جۇزىنە قاراپ ءبولۋ ارقىلى ەل-جۇرتتى دا ءبولۋ، بولشەكتەۋ ماقساتى بولماعانىنا كىم كەپىل؟!

جاپوننىڭ ساراي ماڭىنداعىلارىنىڭ وزدەرىنەن ويى وزىق ءبىر سامۋرايدى يمپەراتورعا جامانداپ-جامانداپ، اقىرى سەندىرىپ تىناتىنى تۋرالى ءبىر ەرتەگىسى بار. سوندا الگى سامۋراي: «باسىمدى وزەنگە لاقتىرتىڭىز» دەگەن ەكەن. ول ەندى ەرتەگى عوي، ايتسە دە اعىسپەن تومەن اقپاي، ورگە اققان باس مەملەكەت ىسىنە ادال بەرىلگەنىن اقىرى دالەلدەپ شىققان كورىنەدى. مىنە، ەل ىسىنە، مەملەكەت ىسىنە بەرىلگەندىكتىڭ بەلگىسى.

مەنىڭ ويىمشا، قانشا دەگەنمەن جوعارىدا اتتارى اتالعان ەكى ازامات وسى مەملەكەتشىلدىگى جاعىنان انا سامۋرايداي كوزسىز بولماسا دا، تالايدان ىلگەرى ەكەنىن جۇرتشىلىق بىلەدى. ولار جانە بىرەۋ، ەكەۋ ەمەس، سوندىقتان جاپپاي جامانداي بەرۋدەن كەيدە سانالى تۇردە اياق تارتقان دا ءجون شىعار. اسىرەسە، ەرگە دە، ەلگە دە ابىروي اپەرە قويمايتىن جوعارىداعىداي ارانداتۋشى اقپاراتتى قابىلداۋ يممۋنيتەتىمىزگە سىن ەكەنىن دە ۇمىتپاعانىمىز ابزال.

«قۇلتەمىرلەر سوعىسى» دەگەندە وسىنى ايتقىمىز كەلگەن. اقپاراتتىق قاۋىپسىزدىگى ءالى دامىپ ۇلگەرمەگەن ەلدى «قۇلتەمىرلەر سوعىسى» كۇيرەتىپ كەتپەسىن. ينتەرنەتكە ەرىپ، ءوزىمىز دە قۇلتەمىر بولىپ كەتپەيىك، ءسوزدىڭ قىسقاسى.

تاقىرىپقا تۇزدىق:

عاليا اجەنوۆا, حالىقارالىق «ءادىل ءسوز» ءسوز بوستاندىعىن قورعاۋ قورىنىڭ جانىنداعى قوعامدىق ساراپتاما ورتالىعىنىڭ جەتەكشىسى:

ينتەرنەت سەكۋند سايىن جاڭا اقپاراتپەن تولىعىپ وتىرادى. سايتتى ارانداتۋ ماقساتىندا بىرەۋلەر ينتەرنەتكە ۇلتقا، وزگە دىنگە، بەلگىلى ءبىر تۇلعاعا نەمەسە ءبىر وقيعاعا قاتىستى اقپاراتتى كوممەنت ارقىلى جاۋدىرتادى. وسى كەزدە وسەك-اياڭعا قۇرىلعان، بىرەۋدىڭ ادەيى جاسالعان جامان پيعىلداعى ارەكەتىنەن تۋعان ءتۇرلى ماقساتتاعى اقپاراتتار دا تۇسەدى. گازەتكە كەلگەن ماتەريالداردى ءتىلشى نەمەسە رەداكتور قاداعالاپ، تەك كەرەگىن گازەت بەتىنە شىعارسا، سايتتا ءويتىپ قاداعالاۋعا مۇمكىندىك تىپتەن بولمايدى. تولاسسىز اقپاراتپەن جانتالاسىپ جاتقاندا، بارلىق دۇنيەنى وقىپ وتىرۋعا مودەراتورعا ۋاقىت جەتپەي دە جاتادى. سول سەبەپتەن دە شىعار، قازىر سايتتاردا قاداعالاۋدىڭ ءۇش ءتۇرى بار: ءبىرىنشى - الدىن الا كوممەنت تۇسكەن كەزدە قاراپ شىعۋ (پرەمودەراتسيا), ەكىنشى - فاكتى ورىن العاننان كەيىن مودەراتسيا جاساۋ، ءۇشىنشى - كوممەنتتەردىڭ اۆتورىن تىركەۋ ارقىلى ولارعا ءوز پىكىرىن جازۋعا مۇمكىندىك جاساۋ. مودەراتسيا دەگەنىمىز - رەداكتسيالاۋ، تۇزەۋ ەمەس، ول تەك قانا زاڭعا قايشى كەلەتىن كوممەنتتەردى جىبەرمەۋ، توسقاۋىل قويۋ. بىراق، ونداي جۇمىسپەن اينالىسۋ ءۇشىن مودەراتور مەملەكەتتىك تىلمەن قاتار رەسمي ءتىلدى دە بىلگەنى ءجون. ول وتە ساۋاتتى ادام بولۋى كەرەك. زاڭگەرلىك ءبىلىمى بولسا، تىپتەن جاقسى. تاپتىشتەپ بۇعان نەگە اسا نازار اۋدارىپ وتىرمىن؟ ويتكەنى، بىرەۋدىڭ ساۋاتسىزدىعىنىڭ سەبەبىنەن سايتتىڭ بولاشاعىنا، وقىرمانىنا زيان بولۋى مۇمكىن. كوپ جاعدايدا مۇنداي اقپاراتتار بۇركەنشەك اتپەن بەرىلەدى دە، كىم جازعانىن تابا الماي، سايت كىنالى بولىپ شىعادى. ينتەرنەت تۋرالى زاڭ جوباسى تالقىلانعاندا باق-تىڭ قۇقىعىن قورعايتىن ۇيىمدار ءبىراۋىزدان: سايت، بلوگ، كوممەنت - قاداعالاۋعا كەلمەيتىن تەحنولوگيا. ەرتەڭگى كۇنى ارام پيعىلمەن سايتتى جابۋ ماقساتىندا ديۆەرسيا ۇيىمداستىرىلۋى مۇمكىن دەپ ەسكەرتكەنبىز. ءارى بىرەۋدىڭ قاساقانا جاساعان ارەكەتىنە بايلانىستى سايتتاردى جابۋعا جول بەرمەۋ ءۇشىن ينتەرنەتتى باق-تىڭ قاتارىنا قوسپاۋدى وتىنگەن بولاتىنبىز. الايدا، ءبىزدىڭ ءۋاجىمىز ەسكەرىلمەدى.

عالامتوردى «بۇكىلدۇنيەجۇزىلىك شىرماۋىق» دەپ بەكەر ايتپاعان. ماسەلەن، سايتتا جاريالانعان اقپارات 1 سەكۋندتا مىڭداعان شاقىرىم جەرگە جەتەدى. بىرنەشە مينۋتتىڭ ىشىندە اقپارات سان مىڭداعان شاقىرىمعا، بارلىق ايماققا تارايدى. سايتتا جاريالانعان اقپارات ۇلتارازدىقتى قوزدىرۋى مۇمكىن. سارالاۋسىز شىعىپ كەتكەنىن سايت مودەراتورى ءبىلىپ، ارتىنشا الىپ تاستاعاننىڭ وزىندە اقپارات تالاي جەرگە تاراپ، كوپ ادام وقىپ ۇلگەرەدى. بىراق، بۇل ۇلتقا قاتىستى ەشتەڭە جازباڭدار دەگەندى بىلدىرمەيدى.

دەگەنمەن، ينتەرنەت زاڭى قاراستىرىلعاننان كەيىن ينتەرنەتتىڭ جاۋاپكەرشىلىگى دە ءوستى دەپ ايتۋعا بولادى. ول دا سوڭعى وزگەرىستەرگە بايلانىستى باق ەسەبىنە كىردى. بارلىق باق-قا قاتىستى جاۋاپكەرشىلىك، قۇقىق ماسەلەلەرى ينتەرنەتكە دە تىكەلەي قاتىستى. جاريالانعان ماتەريالداردى ساراپتاپ، كۇماندى اقپاراتتاردى انىقتاپ، كوز جەتكىزەتىن بولسا، ەشبىر زاڭ بۇزىلماس ەدى. ادامدار دا قۇقىقتى جاقسى بىلەتىن، سانالى ازامات رەتىندە ءبىر-بىرىمەن جاقسى قارىم-قاتىناستا بولار ەدى. جالپى بيلىكتە جۇرگەن ادامدار دا ءتۇرلى عوي. ءبىرازى ءوزى تۋرالى انا جۋرناليست بىلاي دەپتى، مىنا باق بىلاي دەپ جازىپتى دەپ جۋرناليستەردى سوتقا سۇيرەي بەرمەيدى. كوپشىلىگى باق-تا ءتۇرلى وسەك-اياڭ دا، بىرەۋلەردىڭ ادەيى تاراتىپ جىبەرگەن مالىمەتتەرى دە جۇرەدى دەپ سانايدى. وكىنىشكە قاراي، قيت ەتسە، قويىلعان ساۋال، كۇمان، بولجام نەمەسە جاي پىكىر ءۇشىن جۋرناليستەردى قايتا-قايتا سوتقا سۇيرەلەيتىندەر دە از ەمەس. كۇماندانۋعا، سۇراق قويۋعا ءجۋرناليستىڭ تولىق قۇقى بار. بەلگىلى ءبىر ماسەلەگە قاتىستى وزىندىك ساۋالى، وي-پىكىرى، بولجامى ءۇشىن جاۋاپقا تارتىلمايدى. بىراق، پىكىر ايتقاندا دالەلى جوق بولا تۇرا تۇجىرىم جاساپ، بىرەۋدىڭ زاڭ بۇزعانى جايلى كەسىم ايتىپ، مورالدىق نورمالاردان اۋىتقىسا، جاۋاپقا تارتىلادى.

ايدوس سارىم، ساياساتتانۋشى:

ەگەر مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ، باسشىلاردىڭ ءباسپاسوز قىزمەتتەرى دۇرىس جۇمىس جاسايتىن بولسا، ينتەرنەتتە وسەك-اياڭ، الىپقاشپا اڭگىمەلەر بولماس ەدى. قوعامدا شىنايى دەموكراتيالىق كۇرەس، دەموكراتيالىق كوزقاراس قالىپتاسۋى كەرەك. وكىنىشكە قاراي، ساياسي پارتيالاردىڭ ءبارى مارگينالدانىپ جاتىر. سوندىقتان، وسەك-اياڭ بۇگىنگى كۇننىڭ باستى تاقىرىبىنا اينالىپ شىعا كەلەدى.

بەلگىلى تۇلعالاردى ينتەرنەت ارقىلى قارالاۋ، وسەك-اياڭعا ىلىكتىرۋ الدەكىمدەردىڭ ادەيى جاساعان ارەكەتتەرى بولۋى مۇمكىن. گازەت پەن تەلەديدار ارقىلى مۇنداي اقپاراتتى تاراتۋ مۇمكىن ەمەس. ينتەرنەت بەلگىلى دەڭگەيدە ەركىن پىكىر الاڭى. سول سەبەپتى، كەيبىر ادامدار ونى ءوز مۇددەلەرىنە پايدالانىپ جاتادى. شەتەلدە سايت ارقىلى ساياساتكەرلەردى قارالاۋدىڭ بەلگىلى دەڭگەيدە ستاۆكاسى دا بار كورىنەدى. ەگەر بىرەۋدى قارالايتىن اقپاراتقا تاپسىرىس بەرىلەر بولسا، ءبىزدىڭ ەلدە دە سونداي جۇيەنىڭ پايدا بولۋى ابدەن ىقتيمال. ينتەرنەتكە اقپارات سالۋدىڭ تەحنيكالىق ءتۇرلى جولدارى بار. مۇنى الەمدىك تاجىريبەدەن جاقسى بىلەمىز. قوعامداعى بۇكىل ماسەلە، ايتىستار، تەكە تىرەستەر اشىق تالقىلانار بولسا، عالامتورداعى اقپاراتتىڭ جارىلعان بومبا ءتارىزدى اسەرى بولماس ەدى.

ينتەرنەتتى باق-قا تەڭەۋ دۇرىس ەمەس. مۇنى كەزىندە ينتەرنەت تۋرالى زاڭ جوباسى قاراستىرىلىپ جاتقاندا دا ايتقام. مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ ينتەرنەتتى قاداعالاۋعا قاۋقارى دا، مۇمكىندىگى دە جوق. ينتەرنەت تۋرالى زاڭ جوباسى كەزىندە بىرقاتار بەلگىلى تۇلعالاردىڭ اقپاراتتىق رەسۋرسىنا قاتىستى بولىپ، سوعان قارسى جاسالعان. ونىڭ قوعامعا تيگىزەر پايداسى دا، اسا ءبىر زيانى دا جوق.

ينتەرنەتتىڭ شىعۋ تاريحى

1957 جىلى كەڭەستەر وداعى جاساندى جەر سەرىگىن عارىشقا ۇشىرعاندا، اقش قورعانىس مينيسترلىگى «ەگەر سوعىس بولا قالعان جاعدايدا امەريكاعا سەنىمدى اقپارات الماسۋ جۇيەسى قاجەت بولادى» دەپ ەسەپتەگەن. بۇل جۇيەنى الەمدى ءدۇر سىلكىندىرگەن سول وقيعادان كەيىن اقش-تىڭ ورتالىق بارلاۋ باسقارماسىنىڭ قىزمەتكەرلەرى ويلاپ تاپقان كورىنەدى. وسى ماقساتتا لوس-اندجەلەس، يۋتا جانە كاليفورنيا شتاتتارىنداعى ۋنيۆەرسيتەتتەرگە جانە ستەنفورد زەرتتەۋ ورتالىعىنا كومپيۋتەرلەردى ءبىر-بىرىمەن جالعايتىن جەلى جاساۋ تاپسىرىلادى. ARPANET دەپ اتالاتىن جوبا 1969 جىلى 29-قازاندا ءتورت مەكەمەنىڭ كومپيۋتەرىن تەلەفون ارقىلى بايلانىستىرادى. 1973 جىلى بۇل جەلىگە تەلەفون سىمىنىڭ كومەگىمەن ۇلىبريتانيا مەن نورۆەگيانىڭ ۇيىمدارى قوسىلىپ، جەلى حالىقارالىق سيپات الادى. مۇنان سوڭ ARPANET دامىپ-جەتىلىپ، ونى ءتۇرلى عىلىم سالالارىندا پايدالانا باستايدى. 1983 جىلى ARPANET ينتەرنەت ۇعىمىنا اۋىستىرىلادى. 1984 جىلى ARPANET-كە باسەكەلەس NSFNet اتتى جەلى پايدا بولدى. ال 1988 جىلى ينتەرنەتپەن ناقتى ۋاقىتتا سويلەسۋ (چات) مۇمكىندىگى تۋادى.

1989 جىلى ەۋروپادا بۇكىلالەمدىك تور كونتسەپتسياسى دۇنيەگە كەلەدى. ونى اعىلشىن عالىمى تيم بەرنەرس-لي ۇسىنىپ، ەكى جىل ىشىندە ينتەرنەتكە اقپارات سالۋعا قولدانىلاتىن HTTP پروتوكولىن، HTML ءتىلىن جانە URI يدەنتيفيكاتورلارىن ويلاپ تابادى. 1990 جىلى ARPANET جەلىسى NSFNet جەلىسىمەن باسەكەلەستىككە شىداي الماي، ءوز جۇمىسىن توقتاتادى. الايدا، ARPANET جويىلعانمەن، ينتەرنەت ۇعىمى جوعالمايدى. وسى جىلى وزگە جەلىلەرمەن ينتەرنەتكە قوسىلۋ ويلاپ تابىلادى. 1991 جىلى ينتەرنەتتە بۇكىلالەمدىك تور پايدا بولادى. 1996 جىلدان باستاپ بۇكىلالەمدىك تور ينتەرنەت دەپ اتالدى دەۋگە بولادى. 1990 جىلدارى عالامتور سول ۋاقىتتاعى جەلىلەردىڭ كوپشىلىگىن بىرىكتىردى. ونىڭ تەحنيكالىق ستاندارتتارى اشىق، باسقاراتىن بەلگىلى ءبىر كومپانيا جوق بولعاندىقتان، ينتەرنەتتىڭ دامۋى جەكەلەگەن جەلىلەردىڭ بىرىگۋىنە كوپ اسەرىن تيگىزدى. 1997 جىلى ينتەرنەتكە 10 ميلليون كومپيۋتەر قوسىلىپ، 1 ميلليوننان استام دومەندىك اتتار تىركەلگەن بولاتىن. سودان باستاپ ينتەرنەت اقپارات الماسۋدىڭ ەڭ ءتيىمدى قۇرالىنا اينالدى.

ەلەكتروندى پوشتانىڭ تاريحى

ەلەكتروندى پوشتانىڭ پايدا بولۋىن 1965 جىلعا جاتقىزۋعا بولادى. وسى جىلى ماسساچۋسەتك تەحنولوگيالىق ينستيتۋتىنىڭ قىزمەتكەرلەرى نوەل مورريس پەن تو ۆان ۆلەك، CTSS (Compatible time sharing system) وپەراتسيالىق جۇيەسىنە ارنالعان MAIL باعدارلاماسىن جاساعان. ول ەڭ العاش IBM 7090/7094 كومپيۋتەرىنە ورناتىلعان.

تۇپنۇسقاداعى تاقىرىپ: ««قۇلتەمىرلەر» سوعىسى كۇيرەتىپ كەتپەسىن »

«اق جەلكەن» جۋرنالى»، 16-19-بەتتەر، №11, 2010