تاريحسىز مەملەكەت جوق ەكەندىگى دە اقيقات، ونىڭ بار بەتى قۇجاتتىق جادىنىڭ الىپ قازىناسى بولىپ تابىلادى. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ «ۇلتتىق مۇراعات قورى مەن مۇراعاتتار تۋرالى» زاڭىندا «ۇلتتىق مۇراعات قورى قازاقستان حالقىنىڭ تاريحي – مادەني مۇراسىنىڭ اجىراماس بولىگى» دەپ كورسەتىلگەن. مەملەكەتتىك مۇراعاتتار زاڭنامالىق تۇرعىدان بەلگىلى ءبىر مىندەتتى اتقاراتىن ارنايى مەكەمە بولىپ تابىلادى. مەملەكەتتىك مۇراعاتتارداعى جۇرگىزىلەتىن جۇمىستاردىڭ باستى ماقساتى – مۇراعات قورلارىن ساقتاۋ، ۇنەمى تولىقتىرىپ وتىرۋ، حالىق يگىلىگىنە پايدالانۋ.

مۇراعات –  وتكەن ءومىردىڭ ەسكەرتكىشى. قوعامنىڭ باي تاريحي تاجىريبەسىن جان-جاقتى، اۋقىمدى بەينەلەيتىن مۇراعات جانە ونداعى ساقتالعان قۇجاتتاردىڭ قۇندىلىعى مەن ماڭىزدىلىعى ەرەكشە.

ەلىمىزدىڭ اسا باي رۋحاني قازىناسى بولىپ تابىلاتىن مۇراعات ءىسى ءحVىىى عاسىردان باستاۋ الادى. قازاقستان رەسپۋبليكاسى مينيسترلەر كابينەتىنىڭ 1995 جىلعى 17 تامىزداعى «قازاقستانداعى مۇراعات ىسىنە – 200 جىل» اتتى قاۋلىسىندا قازاقستان تاريحىندا مۇراعات ءىسىنىڭ پايدا بولۋىن بىلايشا اتاپ كورسەتەدى «العاشقى مۇراعات باتىس قازاقستان ايماعىنداعى ىشكى وردادا» قالىپتاسىپ، بوكەي حاندىعىنىڭ مۇراعاتى اتاۋىمەن بەلگىلى بولدى» دەلىنگەن.

مۇراعاتتاردا جيناقتالعان قورلاردا ءتول تاريحىمىزعا  قاتىستى باعا جەتپەس مول مۇرالار ساقتالعان. سوندىقتان دا، ەل اۋماعىنداعى مەملەكەتتىك مۇراعات قورلارىندا زور جاۋاپكەرشىلىكپەن قاراۋ – بۇگىنگى كۇننىڭ تالابى. كەڭەس ۇكىمەتىنىڭ العاشقى جىلدارىندا مۇراعات ىستەرىنە بايلانىستى قيىنشىلىقتار بولدى. مۇراعات قورلارىنداعى ساقتالعان تاريحي قۇجاتتاردىڭ ماڭىزى ەرەكشە ەدى. بىرىنشىدەن، مۇراعات قورىندا ساقتالعان قۇجاتتار بويىنشا ەلدىڭ وتكەن تاريحى جازىلسا، ەكىنشىدەن، ەلدىڭ ەكونوميكاسىنا قاتىستى جەر-سۋ، جەر بەدەرى، قازبا بايلىقتار تۋرالى كارتالار، سىزبالار، جازبالار ارقىلى ەلەۋلى ىقپال ەتتى. 1946 جىلى مۇراعات قىزمەتكەرلەرى ف.ن. كيرەەۆ جانە ن.پ. ءزينيننىڭ قۇراستىرۋىمەن جارىققا شىققان «تسەنترالنىي گوسۋدارستۆەننىي يستوريچەسكي ارحيۆ كازاحسكوي سسر» اتتى جونسىلتەردە ومبى وبلىستىق مەملەكەتتىك مۇراعاتى قورىنان 43 000 بىرلىك ءىستىڭ جەتكىزىلگەنى جونىندە مالىمەت بار. قۇراستىرۋشىلار «1940 جىلى نەگىزىنەن قازاقستان مۇراعاتى جان-جاقتاعى مۇراعات قۇجاتتارى مەن شوعىرلانىپ بولدى» دەپ تۇجىرىم جاسايدى.

قازاقستاندا مۇراعات قورىنىڭ قۇرىلۋى 1921-1922 جىلدارى باستالدى. ورتالىق ولكەلىك مۇراعات قورىنىڭ باستاۋىندا ورىنبور مۇراعاتى تۇرعانى بەلگىلى. وندا ساقتالعان مۇراعات قورىنىڭ كوپتەگەن بولىگى جويىلىپ، تالان-تاراجعا ءتۇسۋى رەۆوليۋتسياعا دەيىن ورىن العان. قازان توڭكەرىسىنە دەيىنگى پاتشالىق رەسەي مۇراعاتتارىندا قۇجاتتار ۇقىپسىز ساقتالدى. بىرىڭعاي اكىمشىلىك-ساياسي ورتالىقتاردىڭ بولماۋى سالدارىنان حالقىمىزدىڭ باسىنان وتكەن تاريحىنىڭ ءار كەزەڭدەرىن قامتيتىن تاريحي قۇندى قۇجاتتار پەتەربۋرگ، موسكۆا، قازان، ۋفا، استراحان، ومبى، ورىنبور، ساراتوۆ، تومسك، تاشكەنت قالالارىنداعى سالالىق مۇراعاتتاردا شاشىلىپ، شاشىراپ قالدى. مىسالى، رەسەي يمپەرياسىنىڭ ارحەولوگيالىق ينستيتۋتى 1881 جىلدىڭ قىركۇيەك ايىندا ورىنبور مۇراعاتىنداعى ساقتالعان قورلاردىڭ جاعدايىمەن تانىسىپ قايتۋ ماقساتىندا ينستيتۋتتىڭ عىلىمي قىزمەتكەرلەرى گاۆريلوۆ جانە تىڭداۋشى لۆوۆتى ءىس-ساپارعا ارنايى جىبەرگەن. ولاردىڭ 1882 جىلدىڭ 10 تامىزىندا جازعان راپورتتارىندا مۇراعاتتاعى 100 مىڭنان استام ءىستىڭ وتە ايانىشتى جاعدايدا جاتقانىن، بۇل قورلاردىڭ العاشقى قالىپتاسقان كەزەڭىنەن-اق ەشۋاقىتتا تارتىپكە كەلتىرىلمەگەنىن وكىنىشپەن باياندايدى.

كەزىندە ورىنبور مۇراعات بيۋروسى 1913-1917 جىلدارداعى قازاق تاريحىنا قاتىستى 251 پۇت 20 قاداق قۇجاتتار مەن 2006 كىتاپتى 1923 جىلى ماكۋلاتۋراعا ساتقان. سوندا «ول قانداي قۇجاتتار؟» دەسەك، ورىنبور گەنەرال –گۋبەرناتورىنىڭ 1888, 1890, 1893, 1894, 1889-1915 جىلعا دەيىنگى 20 جىلدىق ەسەپتەرى، اتاقتى عالىم ا.ە.الەكتوروۆتىڭ 1794-1894 جىلدارى قازاق اراسىنان جينالعان شەجىرەسى، «قازاقتاردىڭ 1865,1869 جىلدارى قونىستارىنان جەر اۋى»، «تورعاي وبلىسى بويىنشا 1871 جىلعى ەل سانى»، «1912-1915 جىلدارداعى تورعاي وبلىسى بويىنشا شولۋلار» ت.ب. قۇندى دەرەكتەر. بۇلاردىڭ ءبارى جويىلدى.

1926 جىلدىڭ 1 تامىزىندا ارحيۆاريۋس ن.گ.نوۆينسكايا مەن ورتالىق ولكەلىك مۇراعات مەڭگەرۋشىسى ە.ا.چوگلوكوۆامەن جاساعان اكتىدە كورسەتىلگەندەي، قىزىلورداعا جىبەرىلەتىن مۇراعات قورىندا بارلىعى 184 تۇك جيناقتالىپ تۇيىلگەنىمەن، 1927 جىلعا دەيىن جىبەرىلمەي مۇراعات قويماسىندا جاتتى. وسى جىبەرىلۋگە ءتيىستى قورلاردىڭ ىشىندە كەيبىر ىستەردى جىبەرمەۋ ءۇشىن استىنا قىزىل قارىنداشپەن بەلگى سوعىلعاندىعىن مۇراعات دەرەكتەرى ايعاقتايدى.

قازاقستان مۇراعات قورىنىڭ جيناقتالۋى وتە قيىن دا، قاراما-قايشىلىقتى جاعدايلاردا جۇرگىزىلدى. كوپتەگەن قورلاردى ورىنبور گۋبەرنياسىنىڭ ورىس شوۆينيزمىمەن اۋىراتىن مۇراعاتشىلارى ەلىمىزدىڭ تاريحىنا قاتىستى قور قۇجاتتارىن قازاقستانعا جىبەرمەۋ ماقساتىندا كوپتەگەن ىستەردىڭ مۇقاباسىنداعى تاقىرىپتاردىڭ اتتارىن قاساقانا وزگەرتىپ نەمەسە ول ىستەردى ادەيى سوگىپ، جاڭادان باسقا ىستەر دايىنداعان. ءسويتىپ، قازاقستاننان بارعان مۇراعاتشىلاردىڭ كوزىن بوياپ، ىزدەن اداستىرىپ، كەيبىر قۇندى قۇجاتتاردى تىزىمىنەن شىعارىپ تاستاعان.

قازاقستان مەن ورىنبور مۇراعاتتارى  اراسىنداعى جيناقتالعان مۇراعات قورىن ءبولۋ كۇن تارتىبىنە ءجيى-ءجيى قويىلىپ وتىرعان. 1927 جىلدىڭ 27 ماۋسىمىندا وسى ماسەلە بويىنشا ورىنبور گۋبەرنيالىق مۇراعات بيۋروسىنىڭ مەڭگەرۋشىسى ورىنبور گۋبەرنياسى اتقارۋ كوميتەتىنىڭ پرەزيديۋمىندا بايانداما جاساعان. مۇراعات قورىن بولۋدە قاتەلىكتەر كەتكەندىگىن حابارلاي وتىرىپ، 24 ساۋىردە بوريسوگلەبسكي ركسفر ورتالىق مۇراعاتى باسقارماسىندا بايانداما جاساعاندىعىن، وندا جىبەرىلگەن قاتەلىكتەردى جوندەۋگە وڭ شەشىم قابىلداۋىن سۇرعاندىعى دا ايتىلدى. 1927 جىلعى 19 مامىرداعى ورتالىقتىڭ قاۋلىسىمەن قورلاردى بولۋدە  جىبەرىلگەن قاتەلىكتىڭ جارتىسى تۇزەلدى دەي كەلە، شەكارا كوميسسياسى ءىسى قورى تۇكتەلىپ، قىزىلورداعا جىبەرۋگە دايىندالىپ وتىرعانىن، قور ماتەريالدارىن قازاقستانعا بەرۋگە قارسىلىقتارىن اشىق ءبىلدىردى.

بۇنىڭ ءبارى، سايىپ كەلگەندە، جيناقتالىپ جىبەرۋگە  دايىندالعان قورلاردىڭ ورىنبوردان قىزىلورداعا جىبەرۋ ءۇشىن پوەزعا تيەۋ كەزىندە ورىنبور مۇراعاتىنىڭ قىزمەتكەرلەرى كوپتەگەن قۇجاتتاردى ۇرلاپ الۋىنا اكەلىپ سوقتىردى. 1927 جىلدىڭ 22 ماۋسىمىندا ورىنبور گۋبەرنيالىق مۇراعات مەڭگەرۋشىسى ۆاسيلەۆ جانە ءىس جۇرگىزۋشى فومينا ورىنبور شەكارا كوميسسياسىنىڭ جانە بوتەن دىندەگىلەر ەكسپەديتسياسى قورى ماتەريالدارى، بارلىعى 11 تۇكتە 1925 جىلى-اق جيناقتالعانىمەن، ءالى دە ورىنبوردا ەكەندىگىن حابارلاي وتىرىپ، «بۇل جيناقتالعان تۇكتەن 7 تۇك ماتەريالى تىكەلەي ورىنبورعا قاتىستى» دەي كەلىپ، قالعان 4 تۇكتى كوميسسيا ارقىلى تىزىمدىمەلەردى قايتا قاراۋعا ۇسىنىس ەتەدى. قوردى جيناقتاۋ كەزىندە ىستەردىڭ مازمۇنى قاتە بولعاندىعىن جانە قاتە جيناقتالعانىن جازادى.

ورىنبور گۋبەرنيالىق مۇراعاتىنىڭ عىلىمي قىزمەتكەرى ا.ف.ريازانوۆ ءوزىنىڭ قوسىمشا بايانداماسىندا جوعارىدا اتالعان قورلاردىڭ قازاقستانعا بەرىلۋىنە مۇلدەم قارسى بولىپ، ىستەردىڭ ارالاسىپ كەتكەندىگىن، ورىنبور شەكارالىق كوميسسياسى، تورعاي، ورال وبلىستىق باسقارماسى قورلارىنىڭ قازاقستانعا ءوتىپ كەتكەندىگىنە رەنىشىن ءبىلدىردى. بۇل جاعدايلار ءبىزدىڭ جوعارىداعى پىكىرىمىزدى ناقتىلاي تۇسەدى.

قازاقستان مۇراعاتشىلارى ورتالىقتىڭ ورىنبور گەنەرال-گۋبەرنەتورى قورىنىڭ بارلىق بولىمدەرىمەن ورىنبوردا قالدىرىلۋىنا  قارسى پىكىرلەرىن ءبىلدىرىپ حات جازعان بولاتىن. وسىعان وراي 1928 جىلدىڭ 6 قاڭتارىندا ۆاسيلەۆ، مۇراعاتشى چوگلوكوۆا، حاتشى بيليارسكايالاردىڭ اتىنان ركسفر ورتالىق مۇراعاتىنا №366 بايانداۋ حاتى جىبەرىلىپ، كوشىرمەسى ورىنبور گۋبەرنيالىق اتقارۋ كوميتەتىنىڭ نازارىنا بەرىلەدى. بايانداۋ حاتتىڭ نەگىزگى مازمۇنى قازاقستانمەن اراداعى مۇراعات قورىنىڭ ءبولۋ تۋرالى بولدى. ورىنبور گەنەرال-گۋبەرناتورى قورىنىڭ تۇگەلىمەن قازاقستانعا كەتۋىنە قارسى بولعان بۇل قوردى بولۋگە قارسىلىقتارىن مۇراعات قورلارىن بولۋگە بولمايتىن پرينتسيپىنە سۇيەنە وتىرىپ بىلدىرگەن. بۇل قورلارعا تىزىمدەمە جاسالىپ جاتقاندىعىن، ەگەر قوردىڭ شەكارالىق بولىمىندە يساتاي تايمانوۆتىڭ جەكە مۇراعاتى تابىلعان جاعدايدا قازاق ولكەلىك مۇراعاتىنا بەرۋگە قارسىلىقتارىنىڭ جوقتىعىن بىلدىرەدى.

1927 جىلى وردادان (حان ستاۆكاسى) ورتالىق ولكەلىك مۇراعاتقا 20 مىڭنان استام ءىس الدىرىلدى. سول جىلدان باستاپ قازاقستان تاريحىنا قاتىستى ماتەريالدار استراحان، ومبى، ورىنبور، لەنينگراد، تاشكەنت قالالارىنداعى مۇراعاتتاردان جيناقتالا باستادى. قازاقستان مۇراعاتشىلارىنا تەك ورىنبور عانا ەمەس، ومبى، تاشكەنت جانە استراحان مۇراعاتشىلارىمەن مۇراعات قورىن بولىسۋدە قىزۋ پىكىرتالاسقا تۇسۋىنە تۋرا كەلدى.

1927 جىلدىڭ قاڭتارىندا ءسىبىر ولكەلىك مۇراعاتىنىڭ   مەڭگەرۋشىسى ۆ.د.ۆەگمان اقمولا گۋبەرنياسىنىڭ ورتالىعى پەتروپاۆل قالاسىنداعى جۇمىسشى – شارۋا ينسپەكتسياسىنا جولداعان حاتىندا اقمولا گۋبەرنياسى مۇراعات بيۋروسىنىڭ مەڭگەرۋشىسى ە.ا.كراسنوپەرتسەۆتىڭ ءوتىنىشى بويىنشا 1926 جىلدىڭ 29 قىركۇيەگىندە مۇراعات قازاقستانعا قاتىستى 196 مۇراعات ءىسى ماتەريالىن العانىن، كەيىن ۋاقىتىندا تاپسىرىلعانىن قاتەرگە بەرە وتىرىپ، ماتەريالداردى قايتارۋعا كومەكتەسۋدى سۇرايدى.

ە.ا.كراسنوپەرتسەۆ ركسفر ورتالىق مۇراعاتى باسقارماسىنان بارلىق قازاقستانعا قاتىستى ماتەريالداردى بەرۋدى ءوتىنىش ەتەدى. ونىڭ بۇل ءوتىنىشىن قازاق ولكەلىك مۇراعاتى باسقارماسى تولىعىمەن قۋاتتايدى. سوندىقتان دا، اقمولا گۋبەرنيالىق مۇراعات بيۋروسىنا ماتەريالداردى ءبولۋ ءۇشىن كوميسسيا قۇرۋعا كۇش سالۋدى جانە مۇشەلىككە اقمولا مۇراعات بيۋروسىنان نەمەسە اتقارۋ كوميتەتىنەن مۇراعات ءىسىن بىلەتىن بەلسەندى دە، جىگەرلى قىزمەتكەردى ءبولۋدى قاراستىرۋدى تاپسىرادى.

ءسىبىر  ولكەلىك مۇراعاتىنىڭ مەڭگەرۋشىسى ۆ.د.ۆەگمان ركسفر ورتالىق مۇراعات مەڭگەرۋشىسىنىڭ ورىنباسارى ۆ.ۆ.ماكساكوۆتان قازاق ولكەلىك مۇراعاتىنان كەنەسارى قاسىموۆقا قاتىستى ىستەردى قايتارۋعا ىقپال ەتۋدى سۇرادى جانە ولكە مۇراعاتشىلارىن «قاساڭ دا، تاياز پاتريوتيزممەن اينالىستى» دەپ ايىپتالدى. سونىمەن قاتار، قازاقستان تاراپى ءسىبىر ولكەلىك مۇراعاتىنىڭ سۇرانىسىن قاناعاتتاندىرماعان جاعدايدا كەلىسىم كوميسسياسىنا قاتىسپايتىندىعىن جانە قازاقستانعا بىردە-ءبىر مۇراعات قاعازىنىڭ بەرىلمەيتىندىگىن استامشىلدىقپەن ءبىلدىردى.

بۇل جاعدايدان شوۆينيستىك كوزقاراس مۇراعات ىسىندە دە العا شىققاندىعىن باعامداۋعا بولادى. كەنەسراى قاسىموۆ كوتەرىلىسى تۋرالى 1835-1845 جىلدار ارالىعىن قامتيتىن تىزىمدەمە رەسەي فەدەراتسياسى مەملەكەتتىك مۇراعاتىندا ساقتالعان. ورتالىق مۇراعات باسقارماسى كوللەگياسى قازاق ولكەلىك مۇراعاتىنىڭ ءسىبىر ولكەلىك مۇراعاتى اراسىنداعى ىستەرگە بايلانىستى ۇستانعان باعىتىن قولداماي، دورەكى، ءجونسىز جولسىزدىق قاتىناس جاساۋدا دەپ ايىپتادى. ورتالىق، سونىمەن قاتار، ومبى مۇراعاتشىلارىنا مۇراعات قورىنداعى الاش وردا ۇكىمەتىنە قاتىستى باعالى قوردىڭ قايدا ساقتالۋىن شەشۋدى جانە قازاق اكسر تاراپىنان بۇل ماتەريالداردى كەڭىنەن پايدالانۋدى، قازاق اكسر ورتالىق اتقارۋ كوميتەتى پرەزيديۋمىنىڭ 1927 جىلعى 14 ساۋىردەگى №5 حاتتاماسىندا كورسەتىلگەندەي ومبى، استراحان، تاشكەنت ت.ب. قالالارداعى مۇراعاتتاردا قازاقستانعا قاتىستى ماتەريالدار بولسا، قازاقستان تاراپىنان تۇراقتى پايدالانۋعا بەرۋدە اسا ساق بولۋدى ەسكەرتەدى.

وسىعان وراي، قازاق ولكەلىك مۇراعاتى باسقارماسى ركسفر ورتالىق مۇراعات القاسىنىڭ 1927 جىلعى 24 ناۋرىزداعى قاۋلىسىنا بايلانىستى 6 ساۋىردە ساياسي سەكتسياسىنىڭ مەڭگەرۋشىسى ن.يا.بولوتنيكوۆتى كوللەگيا ماجىلىسىنە شاقىرۋىن كۇتپەگەنىن جانە ونىڭ مۇراعاتتا قىسقا مەرىزىمدى ۋاقىتتا جۇمىس جاساپ، مۇراعات ىسىمەن تولىق تانىسىپ بولماعاندىعىن تۇسىنىك بەرە المايتىندىعىن، كەرىسىنشە مۇراعاتتا ۇزاق جۇمىس جاساعان د.ۆ.گۋسەۆتى شاقىرماعانىن، كوللەگياعا تەلەفون ارقىلى 1-2 ساعات ۋاقىت قالعاندا شاقىرۋى جانە قازاق ولكەلىك مۇراعاتىنىڭ جۇمىسىن كوللەگيانىڭ كۇن تارتىبىنە شىعارىلۋى تۇسىنىكسىز جاعداي ەكەندىگىن اتاپ وتەدى. ال، تاشكەنتتەگى كوپتەگەن مۇراعات ماتەريالدارى قازاقستانعا تىكەلەي قاتىستى بولعانىمەن، وزبەك جاعى بۇل ماتەريالداردى پروفەسسورلار مەن ستۋدەنتتەر پايدالانۋدا دەگەن سياقتى ءارتۇرلى سىلتاۋ سەبەپتەر ايتىپ بەرمەدى. قازاق اكسر-ءى مەن وزبەك كسر اراسىنداعى داۋلى ماسەلەلەردى شەشۋ وداقتاس رەسپۋبليكالار اراسىندا مۇراعات قورى جانە مۇراعات قۇجاتتارىن ءبولۋ تۋرالى نەگىزگى ەرەجەنىڭ بەكىتىلمەۋىنە وراي ركفسر ورتالىق مۇراعاتى تاراپىنان بۇل ماسەلە ەرەجە بەكىتىلگەن كەزدە كسرو ورتالىق اتقارۋ كوميتەتى پرەزيديۋمىنىڭ قاراۋىنا بەرەتىندىگىن ركفسر ورتالىق مۇراعاتى مەڭگەرۋشىسىنىڭ ورىنباسارى ۆ.ۆ.ادوراتسكي دا ءوز كەزەگىندە نازارعا بەردى.

تاعى ءبىر توقتالا كەتەتىن جاعداي – 1929 جىلى الماتىعا كوشىرىلگەن ۋاقىتتا مۇراعات قورى پويىزبەن شۋ بەكەتىنە دەيىن جەتكىزىلىپ، ودان  ارى ات اربامەن تاسىلعان. وسى ساپاردا قورداي اسۋىندا ون جاشىك ءىس-قۇجاتتار ۇرلانىپ، قولدى بولعانى تۋرالى دا دەرەك ساقتالعان. سوندىقتان دا، ەلىمىزدىڭ تاريحىنا قاتىستى مۇراعات قورلارىنىڭ مۇراعات ءىسى قالىپتاسۋ جىلدارىندا جيناقتالماۋىنىڭ ناتيجەسىندە ءتول تاريحىمىزعا قاتىستى «اقتاڭداق بەتتەر» قالىپتاستى. ەكاتەرينبۋرگ، تومسك، نوۆوسيبيرسك، سامارا، قازان، موسكۆا، سانكت -پەتەربۋرگ، ۋفا، تاشكەنت ت.ب. مۇراعاتتارىندا قازاقستاننىڭ حالىق شارۋشىلىعى تاريحىنا قاتىستى كوپتەگەن ماتەريالدار بار جانە كۇنى بۇگىنگە دەيىن ءوز ماڭىزىن جويعان جوق.

تمد ەلدەرى مەن شەتەل مۇراعاتتارىنداعى ەلىمىزدىڭ تاريحىنا قاتىستى قۇجاتتاردى، قولجازبالاردى، سيرەك كەزدەسەتىن كىتاپتاردى الدىرۋدى ۇيىمداستىرۋ، كوشىرمەسىن جاساتۋدى قاراستىرۋ بۇرىنعى ولقىلىقتاردىڭ ورنىن تولتىرىپ، تاريحي جادىمىزدى قالىپتاستىرۋعا يگى ىقپالىن تيگىزەرى ءسوزسىز.

اققالي احمەت،

 تاريح عىلىمدارىنىڭ دوكتورى،

پروفەسسور

Abai.kz