نارىقتىق قاتىناستارعا نەگىزدەلگەن جاھاندانۋ زاماندا قانداي دا ءبىر مەملەكەتتىڭ ەكونوميكالىق تاۋەلسىزدىگى مىقتى بولۋى ءۇشىن ەڭ الدىمەن ۇلتتىق ۆاليۋتانىڭ ءوز قالپىنان اۋىتقىپ، تومەندەمەگەنى قاجەت. وسى تۇرعىدان العاندا تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ تۇعىرى سانالاتىن تەڭگەمىز دۇنيەجۇزىلىك داعدارىستىڭ كەرى اسەرىنە قاراماستان ەلىمىزدىڭ باسقا وڭىرلەرىن ايتپاعاندا جالدىق سيپاتتاعى عارىش كەشەنىندە دە تۇراقتىلىعىن ساقتاپ كەلەدى.

نارىقتىق قاتىناستارعا نەگىزدەلگەن جاھاندانۋ زاماندا قانداي دا ءبىر مەملەكەتتىڭ ەكونوميكالىق تاۋەلسىزدىگى مىقتى بولۋى ءۇشىن ەڭ الدىمەن ۇلتتىق ۆاليۋتانىڭ ءوز قالپىنان اۋىتقىپ، تومەندەمەگەنى قاجەت. وسى تۇرعىدان العاندا تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ تۇعىرى سانالاتىن تەڭگەمىز دۇنيەجۇزىلىك داعدارىستىڭ كەرى اسەرىنە قاراماستان ەلىمىزدىڭ باسقا وڭىرلەرىن ايتپاعاندا جالدىق سيپاتتاعى عارىش كەشەنىندە دە تۇراقتىلىعىن ساقتاپ كەلەدى.
جالپاق جۇرتقا تۇسىنىكتى بولۋ ءۇشىن ايتا كەتۋ كەرەك، ەكى ەلدىڭ باسشىلارى قول قويعان “قر مەن رف اراسىنداعى بايقوڭىر عارىش ايلاعىن پايدالانۋدىڭ نەگىزگى قاعيدالارى مەن شارتتارى تۋرالى” باس كەلىسىمنىڭ (28.03.1994ج) بەسىنشى بابىن ەش ءتارجىماسىز، سوزبە-ءسوز ورىسشا كەلتىرسەك: “راسچەتنىە وپەراتسي مەجدۋ رەزيدەنتامي ي نەرەزيدەنتامي، ناحودياششيميسيا نا تەرريتوري كوسمودروما "بايكونۋر" ي ۆ گ. لەنينسكە، وسۋششەستۆليايۋتسيا ۆ ناتسيونالنوي ۆاليۋتە رەسپۋبليكي كازاحستان. زاكوننىم پلاتەجنىم سرەدستۆوم ۆ ناليچنو-دەنەجنىح راسچەتاح نا تەرريتوري كوسمودروما "بايكونۋر" ي گ. لەنينسكا (قالا 1995 جىلدان باستاپ بايقوڭىر دەپ اتالادى - م.ن) ياۆلياەتسيا تولكو ناتسيونالنايا ۆاليۋتا رەسپۋبليكي كازاحستان. پوكۋپكي ي پروداجي تەنگە ي روسسيسكيح رۋبلەي يۋريديچەسكيمي ليتسامي روسسيسكوي فەدەراتسي، فۋنكتسيونيرۋيۋششيمي نا تەرريتوري كوسمودروما "بايكونۋر" ي گ. لەنينسكا، وسۋششەستۆليايۋتسيا ۆ ۋستانوۆلەننوم پوريادكە نا ۆاليۋتنىح بيرجاح روسسيسكوي فەدەراتسي ي رەسپۋبليكي كازاحستان، ا روسسيسكيمي فيزيچەسكيمي ليتسامي - چەرەز وبمەننىە پۋنكتى ناتسيونالنوگو بانكا رەسپۋبليكي كازاحستان يلي چەرەز كاسسى پولەۆىح ۋچرەجدەني تسەنترالنوگو بانكا روسسي، كە وسۋششەستۆليايۋت ۆ ناتسيونالنوي ۆاليۋتە رەسپۋبليكا كازاحستان” - دەپ انىق تا ناقتى جازىلعان. پرەزيدەنتتەر ماقۇلداعان بۇل ورتاق ۋاعدالاستىقتىقتىڭ تاراپتار اراسىنداعى “بايقوڭىر قالاسىنىڭ مارتەبەسى جانە ونداعى اتقارۋشى وكىمەت ورگاندارىن قۇرۋدىڭ ءتارتىبى مەن ولاردىڭ مارتەبەسى تۋرالى” كەلەسى كەلىسىمنىڭ ماتىنىندە بىلايشا بۇرمالانىپ كەتكەنىن كورەسىز: “بايقوڭىر كەشەنىنىڭ اۋماعىندا زاڭدى جانە جەكە تۇلعالار اراسىنداعى تولەمدەردىڭ بارلىق تۇرلەرى قازاقستاننىڭ تەڭگەسىمەن نەمەسە رەسەيدىڭ رۋبلىندە جۇرگىزىلەدى. مۇندا قانداي ۆاليۋتامەن تولەۋ قۇقىعى تولەۋشىنىڭ ءوز ەركىندە”.

وداعاي ولقىلىعىمىزدى وزدەرىنىڭ مۇددەسىنە ءتيىمدى پايدالانۋدى كوزدەگەن جەرگىلىكتى اتقارۋ بيلىگى كەزىندە ساۋدا ورىندارى مەن تۇرمىستىق قىزمەت كورسەتۋ نۇكتەلەرىندە ەسەپ ايىرىسۋدىڭ جاڭاشا ءتارتىبىن ەنگىزگەنى بار. وندا بارلىق مەكەمە-ۇجىم باسشىلارى مەن قوعامدىق تاماقتاندىرۋ جانە تۇرمىستىق قىزمەت كورسەتۋ ورىندارىنا يەلىك جاسايتىن جەكە كاسىپكەرلەرگە 1996 جىلعى مامىر ايىنان باستاپ كەز-كەلگەن تاۋار قۇنىن رەسەي فەدەراتسياسىنىڭ ۇلتتىق ۆاليۋتاسىمەن باعالاۋ تاپسىرىلعان. سودان بىرگى ۋاقىتتا قالا كولەمىندەگى نەگىزگى تولەماقى تەك قانا رەسەي رۋبلىمەن جۇرگىزىلىپ كەلەدى. ال كۇندەلىكتى كۋرس رەسەيلىك ورتالىق بانكىنىڭ بايقوڭىرلىق بولىمشەسى ارقىلى بەلگىلەنۋدە. قولىندا تەڭگەسى بارلارعا كەدەرگى جوقتاي كورىنگەنىمەن قوناقۇيلەر مەن باسقا دا قىزمەت ورىندارى سىرتتان كەلگەن وتانداستارىمىزدىڭ قولىنداعى تەڭگەنى قابىلداۋعا قۇلىقتى ەمەس. بىرنەشە جىل بۇرىن وسىندا ارنايى ىسساپارمەن كەلگەن وبلىس جۋرناليستەرىنىڭ جاتىن ورىنعا اقى تولەۋ ءۇشىن ءتۇن ورتاسىندا ايىرباستاۋ بەكەتتەرىن ىزدەپ جۇرگەنىنە كۋا بولعانىم بار.

دەمەك جالعا الۋشىلار تاراپىنان كورسەتىلگەن بۇل شەكتەۋلەردىڭ ەل ازاماتتارىنىڭ كونستيتۋتسيالىق قۇقىعىنا بەلگىلى ءبىر دەڭگەيدە نۇقسان كەلتىرەتىندىگى داۋسىز. اشىعىن ايتقاندا سوڭعى ون جىلدان بەرى ۇلتتىق ۆاليۋتامىزدىڭ تولەم قابىلەتىن تومەندەتۋدىڭ قولدان جاسالعان قياناتى توقتاعان جوق.
“كوپ اسقانعا ءبىر توسقان” دەمەكشى وسى جىلدىڭ باسىندا ۆاليۋتا ارالىق كۋرستىڭ قۇبىلۋىنا وراي رەسەي ءرۋبلىنىڭ تەڭگەگە شاققانداعى باعامى كۇرت (1 رۋبل – 2 تەڭگە 7 تيىن) تومەندەپ، ورىس اعايىنداردى قاتتى ساستىرعانى بار. جاعداي ءبىرشاما جاقساردى دەگەنمەن، تەڭگەنىڭ قۇنى جوعارى.   
بايقوڭىردا رەسەيلىك “فوندسەرۆيسبانك” پەن “سوۆينبانك” سىندى قارجىلىق قۇرىلىمداردىڭ قوس بولىمشەسى بار. ال، ەلىمىزدىڭ تاراپىنان “قازاقستانحالىق بانكى” وڭىرلىك فيليالى عانا جەكە دارا جۇمىس جۇرگىزۋدە. جالدىق سيپاتتاعى ايماقتا جارتى عاسىرلىق تاريحى بار ىرگەلى ۇجىم باسشىلىعى جۋىردا جەتىنشى مولتەك اۋداننان سوڭعى ۇلگىمەن جاراقتاندىرىلعان كاسسالىق-ەسەپتەۋ ورتالىعىن پايدالانۋعا بەردى. وسىمەن التىنشى بولىمشەنى ىسكە قوسقان سالا ماماندارى كەلۋشىلەرگە ء“بىر تەرەزە” قاعيداسىنا ساي قىزمەت كورسەتۋدە. ياعني كۇن سايىن قاتارى قالىڭداي تۇسكەن تۇتىنۋشىلار كەزەككە تۇرماي-اق، جاڭا قوندىرعىلاردىڭ كومەگىمەن بارلىق جۇمىستى تەز ءارى قيىندىقسىز اتقارا باستادى.  
سالتاناتتى راسىمگە اكتسيونەرلىك قوعامداعى ديرەكتورلار كەڭەسىنىڭ مۇشەسى، باسقارما ءتورايىمى ءۇمىت شاياحمەتوۆا مەن باسقارما مۇشەلەرى اسقار قۇسايىنوۆ پەن مارات ساتۋبالدين ارنايى كەلىپ، تىلەكتەستىكتەرىن ءبىلدىردى.
ديرەكتور كۇلپاش قۇلمىرزاەۆانىڭ ايتۋىنشا قالا اكىمشىلىگىنە قاراستى ءبىراز مەكەمەلەرمەن ارادا ەكى جاقتى كەلىسىمگە قول قويىلعان. وسى ۋاعدالاستىققا سايكەس ەلىمىزدىڭ ازاماتتارى ءوزنىڭ جالاقى مولشەرىنە بايلانىستى بىرنەشە جىلدىق مەرزىمگە پايىزدىق وسىممەن نەسيە الىپ، تۇرمىس-تىرشىلىگىنە تۇزەۋىنە بولادى. ءتىپتى كەيبىرەۋلەردىڭ قولدارىنا تيگەن بىرنەشە ءجۇز مىڭداعان تەڭگەنى ساۋدا-ساتتىقتىڭ اينالىمىنا سالىپ، از-ماز پايداسىن دا كورە باستاعانىن دا بىلدىك. العان اقشاسىن پەرزەنتتەرىنىڭ اقىلى وقۋىننا تولىقتاي تولەپ تاستاعاندارى جانە بار. ءبىر مەكەمەدە قاتار جۇمىس ىستەيتىن وتباسى مۇشەلەرىنىڭ قوسارلانا قول جەتكىزگەن قوماقتى  قارجىسىنا شەتەلدىك اۆتوكولىگىن مىنگەنىن دە كوزىمىز كورىپ ءجۇر. حالىققا دا كەرەگى وسى ەمەس پە؟ ءبىر اتتەگەن-ايى نەسيەلەندىرۋدىڭ تىڭ ءتاسىلى قالاداعى بارلىق كاسىپورىندار تاراپىنان تەگىس قولداۋ تاپپاعاندىقتان بۇل جاقسىلىق ونداعى باۋىرلارىمىزدىڭ باعىنا ءال-ءازىر بۇيىرماي تۇر.
قالاي دەسەك-تە قاراپايىم قانداستارىمىز ۇلتتىق ۆاليۋتامىزدىڭ تۇعىرى جالدىق سيپات جاعدايىندا دا تومەندەمەگەنىن قالايدى. بايقوڭىرلىق وتانداستارىمىزدىڭ تۇپكى تىلەگىنىڭ تۇيىسكەن تۇسى وسى.

بايقوڭىر قالاسى.