بىردەن ايتايىن، مىنا سەن ۇسىنعان ءتىل ينستيتۋتىنىڭ نۇسقاسىن مەن دە ءبىر ايداي بۇرىن پاراقشامدا دا، توپتاردا دا ناسيحاتتاپ، بولىسكەنمىن. سەبەبى، ءبىزدىڭ اپوستروفتى نۇسقادان بۇرىنعى ۇسىنعان جوبامىز دا وسىنداي، ءارىپتىڭ ۇستىنە نوقات قويىلعان نۇسقا بولاتىن، ونى مەن الماتى تەلەارناسىنا بەرگەن سۇحباتىمدا دا ايتقانمىن. ءتىل ءبىلىمى ينستۋتۋتى ديرەكتورى ورىنباسارى انار فازىلجان حانىمنىڭ سۇراعىنا دا «سالىستىرمالى تۇردە تۇرىكشە تەكتەس وسى ءتىل ءبىلىمى ينستيتۋتى ۇسىنعان نۇسقانىڭ ءۇنايدى» دەپ جاۋاپ بەرگەنمىن. بىراق ءتىل ينستيتۋتى ۇسىنعان بۇل نۇسقا دا، وسىعان ۇقساس ءبىزدىڭ نۇسقا دا كوميسسيادان وتپەگەنىن مەن كەمىندە بەس-التى رەت جازدىم عوي دەيمىن ماقالالارىمدا.

ساكەن ءىنىم لاتىن ءالىپبيىن قابىلداۋعا قارسى بولسا دا، «اقىر وتەتىن بولساق، مىنا نۇسقاعا وتەيىك» دەپ، ءبىر جوباعا توقتالىپ وتىر. بۇنىڭ ءوزى ىلگەرىلەۋ. ال گەرويحان قىستاۋباي اعامىز، قارا اسپاندى ءتوندىرىپ، لاتىنعا وتسەك، جەر بەتىنەن جويىلىپ كەتەمىز دەگەندەي زارلاعاندا، ساكەن باۋىرىما جىلاپ كورىسەسىڭ…مەن بۇل ومىرىمىزدە كۇرت بەتبۇرىس جاسايتىن كۇردەلى ماسەلەمەن 2013 جىلدان بەرى بەتپە-بەت كەلىپ، ءوز وي-پىكىرىمدى جاريالاپ كەلەمىن. ەندى ەكەۋى ەكى جاعىمنان ساۋال تاستاعان اعاما دا، ىنىمە دە، جالپى لاتىنعا قارسىلارعا ءوز كوزقاراسىممەن جاۋاپ بەرەيىن.

اتا زاڭدى وزگەرتپەي، ءتىلدى ۇيرەنۋ – سۋعا تۇسپەي ءجۇزۋدى ۇيرەن دەگەنمەن بىردەي…

ءدال بۇل جەردە ساكەننىڭ دە، گەرويحاننىڭ جازباسىندا دا كۇدىككە بوي الدىرۋ بار دا، ۇمىتكە ورىن جوق. بۇل بۇگىنگى ورىسشىل بيلىكتىڭ زيانىنىڭ اسەرى ەكەنى انىق. دەگەنمەن، ماسەلەگە تەرەڭنەن قارايىق. ۇلتقا جاناشىرلىق دەپ، لاتىنعا قارسى شىعىپ وتىرعانىمىز – جاڭىلىسۋعا سوقتىراتىن قادام ەمەس پە دەپ ءبىر ءسات ويلانايىق… قازاق ءتىلىنىڭ اۋىر جاعدايى، ۇلتتىق مۇددەمىزدىڭ قورعالماۋى تۋرالى مەنەن كوپ جازعان، ماسەلە كوتەرگەن ادام جوق دەمەي-اق قويايىن، از شىعار…

ساكەن دۇرىس جازعانداي، «قازاقستان ۇكىمەتى جاقىندا قازاق تىلىندە سويلەيدى» دەگەن ءسوزدى ەستىگەنىمىزگە 20 جىلدان استى. ءتىپتى ءار مينيسترلىكتىڭ قاي جىلى، قاي ايدا مەملەكەتتىك تىلگە كوشەتىنىنە دەيىن ايتىلدى. كوشتى مە؟ قايداعى! ءار وبلىستاعى ءىس قاعازدارىنىڭ قازاقشا جۇرگىزىلە باستاۋ رەتى، ءتىزىمى جاسالدى. قازاقشا جۇرگىزىلە مە قازىر؟ ورىسشا جۇرگىزىلەدى، قازاقشاعا قوتارىلادى ء(بىرلى-جارىم وڭىردە تالپىنىستار بار، بىراق ونىڭ ءوزى تاباندى ەمەس).» وسى ايتىلعانداي، 2011 جىلى مەملەكەتتىك ءتىل تۋرالى باعدارلاما بويىنشا 2013 جىلى بارلىق كوپشىلىك ورىندى مەكەمەلەر تۇگەل قازاق تىلىنە ءوتۋى ءتيىس دەگەن بابىن ورىستىلدىلەر ينتەرنەتكە سالىپ جىبەرىپ، ءبىزدىڭ جالتاق بيلىك كەرى شەگىنە قالعان بولاتىن. سول كەزدە مەن «بۇل نە ماسقارا» دەپ، ماقالا جازىپ، اقيىق اقىن اعامىز مۇقتار شاحانوۆقا بارىپ، بۇنىڭ اياعى ءدۇبىرى رەسەيگە دەيىن جەتكەن، كونستيتۋتسيادان ورىس ءتىلى تۋرالى 7- باپتىڭ 2-ءشى تارماعىن الىپ تاستاۋدى تالاپ ەتكەن ايگىلى 138-ءدىڭ حاتىنا ۇلاسقان ەدى.

مەنىڭ ەل اراسىندا تاراپ كەتكەن:«ءبىزدىڭ ورىسقۇل بيلىكتەن اينىمايتىن ورىسقۇل وپپوزيتسيامىز بار» دەپ كۇيىپ كەتكەن ءسوزىم سول كەزدە ايتىلعان بولاتىن.

سەن كەلتىرگەن قازاق ءتىلىنىڭ اۋىر ءحالى 26 جىلدان بەرى نەگە وزگەرمەيدى؟ ءتىل تۋرالى زاڭىمىز دا، مەملەكەتتىك ءتىل تۋرالى باعدارلاما دا نەگە ىسكە اسپايدى؟ مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ ماسەلەسىن شەشەتىن ءبىر عانا تەتىك بار. ول – كونستيتۋتسيادان ورىس ءتىلى تۋرالى 7-باپتىڭ 2-ءشى تارماعىن الىپ تاستاۋ! ونسىز 7 -باپتىڭ 1 تارماعى –«قر-دا مەملەكەتتىك ءتىل-قازاق ءتىلى» دەگەن باپ ەشۋاقىتتا ورىندالمايدى.

ياعني، ءالسىز گازدى باسقانمەن، مىقتى تورموز ودان كۇشتى بولىپ تۇر، ول 7-باپتىڭ 2-ءشى تارماعى!

رۋزانىڭ جەردە ترامۆايدى استىنا تۇسەردەي توقتاتۋى، ءتىپتى، ۇلتى تۇرىك وعىز دوعاننىڭ اسپاندا ۇشاق شايقالعانداي قازاق ءتىلىن قورعاۋعا ءماجبۇر بولۋىنىڭ بارلىعانا سەبەپ – كونستيتۋتسياداعى ورىس ءتىلى تۋرالى 7-باپتىڭ 2-ءشى تارماعى.

سوندىقتان دا مەن سول 2011 جىلى «اتا زاڭدى وزگەرتپەي، ءتىلدى ۇيرەنۋ – سۋعا تۇسپەي ءجۇزۋدى ۇيرەن دەگەنمەن بىردەي…» – دەگەن ساراپتامالىق ماقالا جازعان بولاتىنمىن.

ياعني، «بالەنىڭ ءبارىن الا تانا باستايدى» دەگەندەي، ءبىزدىڭ ءتىلىمىزدىڭ دامىماي وتىرعانىنا كىنالى – ەندى الەمدىك الىپبيگە ەسىك اشىپ جاتقان قازاقتىڭ جاڭا لاتىن ءالىپبيى ەمەس، تىلگە كەلگەندە تىرەسىپ، اتازاڭىمىزدى وزگەرتپەي، قاتىپ قالعان بيلىك.

ەلدى ەكىگە ءبولىپ، قازاق ءتىلىن تۇقىرتىپ وتىرعان – ورىس كيريلليتساسى

ەلىمىز 100 پايىز قازاقشا سويلەگەنشە لاتىنشاعا وتپەيمىن دەسەڭ، ءومىر بويى وتپەيسىڭ. بۇل ەكى جەردەگى ەكىڭ – ءتورت دەگەندەي بەلگىلى ءجايت! ورىس كيريلليتساسىنىڭ وتارىندا جايىلىپ جۇرە بەرەسىڭ. ەشقانداي العا جىلجىماۋدان گورى لاتىن ءالىپبيى ارقىلى ەڭ بولماسا ورىس وتارى قامالىنان بوسانۋعا ءبىر قادام -ون قادام بولسا دا، العا جىلجۋ جاقسى ەمەس پە؟ مەملەكەتتىك ءتىلدى ۇيرەنىپ الماي، لاتىن تىلىنە وتۋگە بولمايدى دەگەن تۇجىرىم، قازاقشا قاراپايىم تىلمەن ايتقاندا، بارار جەرىڭە جەتۋ ءۇشىن ءبىر ەتىگىڭنىڭ كەمشىلىگى ءۇشىن ەكىنشى سىڭار ەتىگىڭدى دە لاقتىرىپ تاستاپ، جالاڭاياق قالىپ، جولعا شىقپاۋ دەگەن ءسوز! بىزگە ءدال قازىر ءبىر ەتىكتىڭ كەمشىلىگىن جوندەپ، ول بولماسا ، سىڭار ەتىكپەن بولسا دا، ءتىپتى جالاڭاياق قالساڭ دا، جولعا شىعۋىمىز كەرەك بولار! ۇلت مۇددەسى جولىندا ەرلەرىمىزگە ەسكى بولسا دا، ەتىگىمەن سۋ كەشۋ، جالاڭاياق جار كەشۋ كەرەك ءدۇر. ءتىلدىڭ دامۋىنا ءالىپبيدىڭ ءرولى وتە زور ەكەنىن ءتىل ماماندارى جاقسى بىلەدى. ياعني، اياققا قاراپ ەتىك تىگەدى، ەتىككە قاراپ اياق جاسامايدى…

قازاقتىڭ جاڭا الىپبيىنە قارسى شىعۋشىلار لاتىنعا ءوتۋ ەلدى ەكىگە بولەدى دەيدى… مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ دامۋىنا توسقاۋىل قويادى دەيدى. جالپى، وسىنداي وي، تۇساۋلاعىش تۇجىرىم قايدان شىققان؟ دالەل قايدا؟ال ەلدى ەكىگە بولمەۋ مەن مەملەكەتتىك ءتىلدى ۇيرەنۋگە سەندەر ايرىلماي وتىرعان كيريلليتسانىڭ پايداسى ءتيدى مە؟ جوق! قايتا ەلدى قازاق ءتىلدى، ءورىستىلدى دەپ، ەكىگە ءبولىپ، مەملەكەتتىك ءتىلدى بىلۋگە بيلىكتىڭ ىقىلاسسىزدىعى مەن جىگەرسىزدىگى ارقاسىندا كەسىرىن تيگىزىپ كەلگەن تەك ورىس كيريلليتساسى! بۇعان ەشكىم تالاسا المايدى! ەندەشە بولاشاق- لاتىندا. العا قاراۋ كەرەك. وۋ، ەلدى وسى ۋاقىتقا دەيىن ەكىگە ءبولىپ كەلگەن – كيريلليتسا عوي، لاتىن ەمەس. ويتكەنى كيريلليتسانى ورىس پەن قازاق ەكى ءتۇرلى پايدالانادى، ارقايسىسى ءوز ارىپتەرىمەن. مىسالى، ءا، ءۇ،ۇ، ءى، ءو،ق، ع،ڭ، سەكىلدى قازاقى ارىپتەردى قازاقتان باسقا ورىستىلدىلەرىڭنىڭ ۇرىپ قويعانى بار ما؟ ال ءبىز بايعۇس تاۋەلسىز ءوز ەلىمىزدە وتىرىپ، ورىستىڭ تس،شش،،،ە،چ، ت.ب. ارىپتەرىن مۇرتىن بۇزباي قابىلداۋعا قۇلدىقپىز. مىسالى، قازاقتار ساكەن، قىستاۋباي، قازىبەك دەپ جازسا، ورىسشا «ساكەن، كيستاۋباي، كازىبەك» دەپ جازىلادى. ەلدى ەكىگە ءبولۋ-ەكى ءتۇرلى جازۋ دەگەن وسى. بۇل جەردە قازاق ءتىلىنىڭ جازىلۋ جۇيەسى، ورفوگرافيالىق زاڭدىلىعى ۇلتتىق نەگىزدە، مەملەكەتتىك دارەجەدە بەكىتىلىپ، ساقتالماعان. بۇل كەمشىلىكتى ەندى لاتىن ءالفاۆيتىن قابىلداۋدا قايتالاماۋعا ءتيىسپىز. سوندا قاي تىلدە بولسا دا، Sa’ken, Kystau’bai’ ، Qazybek دەپ، ءبىر تىلدە، تەك قازاق ءتىلىنىڭ جازىلۋ زاڭدىلىعىمەن جازىلۋى كەرەك. ال لاتىن تەك قازاققا عانا ەمەس، بۇكىل الەمدە كوبىنەسە ءبىر-اق’ ارىپتەرمەن (قوسىمشا ساناۋلى عانا ۇلتتىق دىبىستاردى ايقىندايتىن ارىپتەر قوسىلۋىمەن) قولدانىلادى.

2010 جىلى يرانداعى يسلام رەۆوليۋتسياسىنىڭ 31 جىلدىعىنا جانە يران كوسەمى اياتوللا حومەينيدى ۇلىقتاۋعا بايلانىستى قازاقستاننان جالعىز مەن بارىپ ەدىم. سوندا ءازىربايجاننان كەلگەن «حادجى» جۋرنالىنىڭ باس رەداكتورى ءالي رزازادەمەن بىرگە بولدىق. ول ماعان ساپار بارىسىندا پارسى تىلىنەن اۋدارماشىنىڭ ءرولىن اتقاردى. بۇل ساپارىم تۋرالى مەن كەيىن «يىلمەيتىن يران» اتتى ماقالامدا «قازاق ءۇنى» گازەتىندە جازعان بولاتىنمىن. سوندا ورىس ءتىلى ءپانىنىڭ مۇعالىمدەرىنىڭ بالاسى، جۋرناليست رزازادە ءازىربايجان ەلىنىڭ لاتىنعا وتۋىمەن رۋحاني تاۋەلسىزدىك قادامىن جاساعانىن ماقتانا ايتىپ، ءالى ورىس كيريلليتساسى وتارىندا جۇرگەن قازاقستان ازاماتى، وزىنەن ەداۋىر ۇلكەن ماعان مۇسىركەي قاراعان ەدى… مۇمكىن، لاتىن تىلىنە وتكەن سوڭ، ەندى كەزدەسسەك، مەن دە ەندى ونىمەن تەرەزەم تەڭ سويلەسەتىن شىعارمىن. بىراق، ونىڭ ەسەسىنە ەلىمىزدىڭ جەمقورلىعى مەن پاراقورلىعى جونىندەگى «جارىسقا» كەلگەندە مەن ودان ۇستەمدەۋ بولعان سياقتىمىن… سول كەزدە ول اكە-شەشەسىنىڭ باكۋدەگى ورتا مەكتەپتىڭ ورىس ءتىلى ءپانىنىڭ مۇعالىمدەرى بولسا دا، بارلىق كۇن كورىسى مەكتەپتەگى ورىس ءتىلىنىڭ دامۋىنا تاۋەلدى بولسا دا، ءازىربايجان رۋحانياتىنىڭ ورىس كيريلليتساسىنان تاۋەلسىزدىگى ءۇشىن لاتىن الىپبيىنە ءوتۋدى قولداپ شىققانىن ماقتانا مالىمدەدى.

جالپى، ورىس كيريلليتساسى وتارىنان شىعۋ- بەينەلەپ ايتقاندا، رەسەيلىك رۋبل ايماعىنان شىعۋدان دا ارتىق ماڭىزدى ماسەلە! بۇنى تۇسىنبەيتىندەردىڭ از ەمەستىگىنە قاراپ، 1993 جىلى «رۋبل ايماعىنان شىعامىز با؟»- دەپ سۇراماي-اق، تالقىلاماي-اق، شەشىم قابىلداعانى ءۇشىن ەلباسىعا راحمەت ايتۋ كەرەك شىعار دەپ ويلايمىن.. . ايتپەسە، بۇلار وسىدان جيىرما جىل بۇرىن سول كەزدە دە، 1993 جىلى «ويباي رۋبل ايماعىنان (كيريلليتسا ايماعىنان دەپ قابىلداڭىز-2017ج) شىعۋعا بولمايدى، قاراڭ قالامىز، كۇنىمىز قيىن بولادى»-دەپ، شۋلاپ شىعار ەدى…

لاتىن ءالىپبيى- رۋحاني وتارسىزدانۋ قادامى

قازاق مەملەكەتى تاۋەلسىزدىك العان سوڭ ەڭ الدىمەن كەز-كەلگەن ازاتتىق العان ەلدەر سەكىلدى رۋحاني وتارسىزدانۋ ماسەلەسى قولعا الىنۋى كەرەك ەدى. حح عاسىرداعى 37 جىلعى قاندى قىرعىن – ساياسي رەپرەسسيا، 1917-20-جىلدارى مەن ايگىلى 1930-شى جىلدارداعى قولدان ۇيىمداستىرىلعان الاپات اشارشىلىقتىڭ باعاسىن بەرىپ، ۋكراينا سەكىلدى ەلدى قىرعىنعا ۇشىراتقان يمپەريالىق رەسەيدى ايىپتاۋ بيلىك تاراپىنان ءالى قولعا الىنعان جوق.

سول سەكىلدى ناعىز رۋحاني رەپرەسسيا – تۇركى حالىقتارىنا ورتاق لاتىن الىپبيىندەگى قازاق مەملەكەتىن 1940 جىلى ءبىر كۇندە يمپەرياليستىك ماقساتپەن ورىستىڭ شوۆينيستىك كيريلليتساسىنا وتكىزىپ جىبەرۋى بولاتىن. ەندى مىنە، وسى رۋحاني رەپرەسسيانىڭ زاردابىن جويۋدىڭ العاشقى قادامدارى جاسالىپ، قازاق مەملەكەتى 2025 جىلى قايتادان لاتىن الىپبيىنە وتەتىن بولدى! ۇلتتىق رۋحاني وتارسىزدانۋ لاتىن الىپبيىنە كوشۋ ارەكەتىمەن باستالدى!

لاتىنعا ءوتۋدى كەزىندە بيىل 100 جىلدىعى بولىپ جاتقان الاشتىقتار دا جاقتاعان. تۇركيانىڭ پرەزيدەنتى اتاتۇرىكتەن باستاپ، الاشتىڭ كوسەمى ءاليحان بوكەيحان دا قاتتى قولداعان. ال الاش ارىستارى احمەت بايتۇرسىنوۆ پەن حالەل دوسمۇحامەدوۆتىڭ لاتىن الىپبيىنە وتۋگە باسىندا قارسى بولۋى – بۇگىنگى كەيبىرەۋلەردىڭ ادەيى ەلدى شاتاستىرىپ جۇرگەنىندەي، كيريلليتساعا ءوتۋدى قولداۋى ەمەس، احاڭنىڭ ءوزى جاساعان توتە اراب الىپبيىنەن كەتۋدى قالاماعاندىق بولاتىن. كەيىن، اقىر لاتىنعا وتەتىنى بەلگىلى بولعان سوڭ، احاڭ دا، حالەل دوسمۇحامەدوۆ تە ۇلت مۇددەسى ءۇشىن لاتىن ءالىپبيىن قازاق تىلىنە ۇيلەستىرىپ جاساۋعا مەملەكەت قايراتكەرى رەتىندە تىكەلەي اتسالىسقاندارى بەلگىلى. ال ءبىر عاسىردان كەيىن بۇگىنگى عارىش پەن ينتەرنەت زامانىندا ءبىزدىڭ كەيبىر ساياساتكەرلەر مەن قايراتكەرلەر وسىنداي مەملەكەتشىلدىك پەن ۇلتشىلدىق ءھام ىلكىمدىلىك كورسەتە الماي، كەرى تارتىپ جاتىر…

1929 -1940 جىلدارى لاتىن الىپبيىندە بولعان قازاق ەلى ءۇشىن تاۋەلسىزدىك العان سوڭ لاتىن ءالىپبيىن قايتا ەنگىزۋى تابيعي دا، تاريحي دا، زاڭدى قاجەتتىلىك. 1993 جىلى رۋبل ايماعىنان شىعىپ، ءتول تەڭگەمىزدى قابىلداۋدىڭ ەكونوميكالىق-ساياسي ماڭىزى قانداي زور بولسا، لاتىن ءالىپبيىن قابىلداۋىمىزدىڭ رۋحاني-ساياسي ماڭىزى دا بولاشاعىمىز ءۇشىن باعا جەتپەس وتە زور.

مەنىڭ ءوزىم لاتىن ءالىپبيىن ەنگىزۋدىڭ ماڭىزدىلىعى تۋرالى جازىپ كەلە جاتقانىما ونشاقتى جىل بولدى. ونىڭ ىشىندە سۇيەكتى ەكى ماقالام ەلگە بەلگىلى. اسىرەسە، 2013 جىلى 19 اقپاندا جازىلعان «لاتىن الىپبيىنە كوشۋگە قارسىلىق – ۇلت مۇددەسىنە قارسىلىق!» اتتى ماقالامدى Qazaquni.kz ۇلتتىق پورتالىندا 30 مىڭعا جۋىق ادام وقىپ، 200-گە جۋىق پىكىر جازىلعانى، باسىم بولىگى قولداعانى بەلگىلى.

بۇگىندە الەمنىڭ 80 پايىزدان استامى قولدانىلاتىن عىلىم مەن تەحنيكانىڭ ءتىلى – لاتىن الىپبيىنە نەگىزدەلگەن قازاقتىڭ جاڭا ءالىپبيىنىڭ ىسكە قوسىلۋعا العاشقى ادىمى جاسالدى. بۇل ارينە، رۋحانياتىمىزداعى تاريحي وقيعا!

ال ەندى وسى تالاي ءسوز بولعان جاڭا ءالىپبيىمىز قالاي شىققان؟ ەلدىڭ كوڭىلىنەن شىقتى ما؟ ءتول ارىپتەرىمىز قالاي بەلگىلەنگەن؟ بۇل ەندى باسقا اڭگىمە جانە باستى اڭگىمە.

كيريلليتسانى لاتىن الىپبيىنە اۋدارۋى، كونۆەرتەرلەۋى دە كوڭىلگە قونادى. كەزىندە مەنىڭ 2013 جىلى جازىلعان ماقالامدا ايتىلعانداي، «قازاق كىتاپتارىن اۋدارۋدىڭ قازىرگى تەحنولوگيا زامانىندا تۇك قيىندىعى جوق، ءبىر ساتتە اۋدارىلادى» دەگەنىم شىنىمەن دە ىسكە استى. پارلامەنتتىك تىڭداۋدا مۇحتار اۋەزوۆتىڭ «اباي جولى» رومانىنىڭ 3 سەكۋندتا اۋدارىلعانى ەكراننان كورسەتىلدى.

ەڭ الدىمەن، بىرىڭعاي ءالىپبيدىڭ باستى قاعيداتتارىن انىقتاپ الۋ قاجەت بولدى. قازاق تىلىنە ءتان بارلىق ءداستۇرلى دىبىستار ءۇشىن ەرەكشە تاڭبالانۋدى ساقتاپ قالۋ كەرەك: ءا; ءى; ڭ; ع; ءۇ; ۇ; ق; ءو.

جازۋ ۇردىسىندە بۇل دىبىستاردىڭ ەرەكشە تاڭبالانۋىنان باس تارتۋ 2-3 ۇرپاقتان كەيىن ولاردىڭ تولىق جويىلۋىنا جانە باسقا دىبىستارمەن الماسۋىنا اكەپ سوقتىرۋى ابدەن مۇمكىن. ناتيجەسىندە قازاق ءتىلىنىڭ سايكەستىلىگى مەن بىرەگەيلىگىن ساقتاپ قالۋعا، ونىڭ فونەتيكالىق بايلىعىنا، ءتىلدىڭ كوركەمدىلىگى مەن ەرەكشەلىگىنە قاۋىپ ءتونۋى مۇمكىن، ءبىزدىڭ ويىمىزشا، بارىنشا كۇش سالىپ، بۇعان جول بەرمەۋگە ءتيىسپىز. «ءبىر دىبىس ەكى ارىپكە» جول جوق! اسىرەسە، قازاقى ءتول داۋىستى دىبىستاردا!

ءوز داۋىسىڭ بولماسا، ءوز دىبىسىڭ، ءوز ءارىپىڭ ساقتالماي، جويىلىپ كەتسە، قازاق ءۇشىن جاڭا قارىپتەر جاڭا قاۋىپ بولىپ قالادى!

قازاق ءالىپبيى قازاق ءۇشىن جاڭارۋى كەرەك!

وتكەندە ءبىر جازعانىم بار ەدى:

«ءبىز لاتىن الىپبيىنە قارسى ەمەسپىز. قازاقتىڭ جاڭا الىپبيىنە قازاق قارسى بولماۋى كەرەك! ءبىز تەك جاڭا الىپبيدەگى جارامسىز، جاعىمسىز تاڭبالارعا، قازاق دىبىستارىنىڭ جوعالىپ كەتۋ قاۋپىنە قارسىمىز!

جاڭا ءالىپبي نۇسقاسىمەن لوندوندا، توكيودا وتىرىپ قازاقشا حات جازىسۋعا بولادى دەيدى ارنايى كوميسسياداعىلار. بىراق قازاقتىڭ ءا، ءۇ، ءو، ق، ع سەكىلدى ءتول دىبىستارىن جوعالتىپ الساق، ولاي حات جازعاننىڭ نە كەرەگى بار؟ دياكريتيك (قوسىمشا تاڭبالار) 80 ميللون تۇرىك حالقىندا، ەۋروپانىڭ ءبىراز حالقى، نەمىس، پولشا، چەح حالىقتارىندا دا بار. ولار ەش قينالماي-اق دامىپ كەلە جاتىر. سوندىقتان جاڭا الىپبيگە قويىلار ەڭ باستى تالاپ – قازاقتىڭ ءتول دىبىستارىن جوعالتىپ الماۋىمىز كەرەك!»-دەگەن بولاتىنمىن.

«كەڭەسىپ پىشكەن تون كەلتە بولماس» دەيدى قازاق ماقالى. ءالىپبيدىڭ تەك تەحنيكالىق جاعىن عانا ويلاماي، تەگىن، تەرەڭ ماعىناسىن ساقتاپ قالۋدى باستى ماقسات ەتۋىمىز كەرەك. بۇل ويتكەنى حالىق قالاۋى.

لاتىن ءالىپبيىنىڭ پارلامەنتتە تالقىلانعان العاشقى نۇسقاسى ەلدىڭ كوڭىلىنەن شىقپاي، جالپىحالىقتىق تالقىلاۋدىڭ جالعاسقانى بەلگىلى.. ونداعى ەڭ باستى داۋ جوعارىدا ايتقانىمىزداي، قازاقتىڭ ءتول دىبىستارىنىڭ ەكى ءارىپتى بولىپ كەلۋى. بۇنداي كوڭىلگە قونىمسىز نۇسقا تۇسىنىكسىزدىك پەن قولايسىزدىققا تاپ قىلاتىنى انىق ەدى. ءبىر قۋانارلىعى، ەلباسى العاشقى نۇسقاعا قول قويماي، بۇكىلحالىقتىق تالقىلاۋدى جالعاستىرعاندىقتان، اقىرى مىنە، جاڭا نۇسقا دايىندالدى.

العاشقى نۇسقاداعى حالىققا ۇناماعان، قوس ءارىپتى بولىپ كەلگەن قازاقتىڭ ءتول داۋىستى – ءا، ءو، ءۇ جانە ت.ب. دىبىستار جاڭا نۇسقادا تولىق شەشىمىن تاۋىپ، ەندى ولار ءبىر ءارىپ بولاتىن بولدى. ءارىپتىڭ ۇستىڭگى وڭ جاعىنا نوقات قويىلادى، ياعني اپوستروفپەن بەلگىلەنەدى. قورىتىندىسىندا، ديگرافقا قاراعاندا كوپشىلىك كوڭىلىنە قونىمدى لاتىن قارپىندەگى جاڭا ءالىپبي جوباسى جارىق كوردى..

ءبىز ەڭ الدىمەن مىنانى ويلاۋىمىز كەرەك. ەلدىڭ بارىنە بىردەي ۇنايتىن نۇسقا تابامىز دەسەك، وندا لاتىن ءالىپبيى 2025 جىلى دا قابىلدانباي قالار ەدى. سوندىقتان بۇل نۇسقاعا دا كوڭىلى تولماي جاتقاندار بولسا، وعان قالىپتى جاعداي رەتىندە قاراۋ كەرەك. ءبىزدىڭ ايتارىمىز، ەڭ باستى تالاپ – جاڭا ءالىپبي كلاۆياتۋراعا نەگىزدەلۋى كەرەك بولدى. سوندىقتان دا، كىلەڭ ءتىل ماماندارى مەن ءتىلشى عالىمداردان قۇرالعان كوميسسيا «وگىزدى دە ولتىرمەيتىن، اربانى دا سىندىرمايتتىن»، قازاقى ءتول داۋىستى دىبىستارىمىزدى ەكى ارىپپەن بەلگىلەنۋدەن قۇتقارىپ قالعان وسى نۇسقانى قابىلدادى. «قازاق ءالىپبيى قازاق ءۇشىن بە، الدە كومپيۋتەر ءۇشىن بە؟»-دەپ ماقالا جازساق تا، ءبىز دە وسىنداي نۇسقا ۇسىنۋىمىزعا تۋرا كەلدى.

بۇل نۇسقاعا دا كوڭىلى تولمايتىندار بۇل نۇسقا «ءبىر دىبىس- ءبىر ءارىپ» تالابىنان شىققانمەن، «ءبىر دىبىس – ءبىر تاڭبا» تالابىنا كەلمەي تۇر» دەگەن پىكىرلەرىن ايتىپ قالۋدا. ارينە، ءتىل ينستۋتى ۇسىنعان نۇسقا، ياعني تۇرىك الىپبيىنە نەگىزدەلگەن نۇسقا جاقسى بولار ەدى، بىراق ونداعىداي قازاقى ارىپتەردىڭ وڭ جاعىنا ەمەس، ۇستىنە سىزىقشا نەمەسە نوقات قويىلعان ارىپتەر كلاۆياتۋرادا جوق، وزگە ەلدە قازاقشا جازۋدا قيىندىققا ۇشىراتادى. ءبىز الدىندا سولاي، قازاقى ارىپتەردىڭ ۇستىنە نوقات تا، سىزىقشا دا قويىپ ۇسىنعانبىز، ول وكىنىشكە وراي وتپەدى. «تۇركيا سەكىلدى ۇستىنە سىزىقشا نەمەسە نوقات قويىلعان ارىپتەردى جاساي سالۋ قيىن با؟» – دەگەندەردى دە وقىپ جاتىرمىز. ولارعا ايتارىمىز، ەگەر كلاۆياتۋرادا جوق ارىپتەردى جاڭادان جاسايتىن بولساق، وندا تۇرىك نۇسقاسىنا جابىسىپ، نە باسقاشا جاڭا ءارىپ جاساعانشا، ءوزىمىزدىڭ قازاقى ءتول دىبىستارىمىزدى سول كۇيىندە قالدىرا سالمايمىز با؟ نەمەسە، ءتىپتى ، اقىر جاڭادان ءارىپ جاسايتىن بولساق، وندا مىڭداعان جىل بۇرىنعى يرۆيت ءتىلىن تىرىلتكەن ەۆرەيلەر سەكىلدى تاريحىمىزدى تاسقا جازعان ەجەلگى رۋنا-بىتىك جازۋىمىز بار ەمەس پە، سونى جاڭعىرتايىق. تاعى دا قايتالاپ ايتامىز، تالاپ – كلاۆياتۋرادا بار تاڭبالاردان ءارىپ جاساۋ بولىپ وتىر. سوندىقتان دا ارنايى جۇمىس توبىنا ءبىز وسىنداي اپوستروفتارعا جۇگىنگەن نۇسقانى ۇسىنۋعا ءماجبۇر بولدىق.

مەنى ساكەن كەلتىرگەن دالەل-دەرەكتەردىڭ ىشىندەگى مىنا سۇراق  مازالايدى. ول جاڭا نۇسقانىڭ تەحنيكالىق جاعىنان قانداي كەمشىلىكتەرى بارىن كورسەتكەن تابىلدى قايۋپوۆتىڭ: «عالامتوردىڭ ىزدەۋ الگوريتمى دايەكشەنى (اپوستروفتى) ءارىپ رەتىندە قابىلدامايدى (الىپ تاستايدى), ياعني عالامتوردان قازاقشا دەرەك ىزدەۋ مۇمكىندىگى بولمايدى» -دەگەن پىكىرى. راسىندا بۇل ويلانارلىق ساۋال. بۇل سۇراقتىڭ جاۋابى جاڭا الىپبيگە ءوتۋ ءۇشىن قۇرىلعان ارنايى كوميسسيا مۇشەلەرىنىڭ، جۇمىس توبىنداعى ءىت ماماندارىنىڭ موينىندا…

ال:  «..قازاق مەكتەبىندەگى وقۋشىلار اپوستروفتى لاتىن قارپىمەن – قازاق ءتىلىن، اپوستروفسىز لاتىن قارپىمەن – اعىلشىن ءتىلىن، كيريلل قارپىمەن – ورىس ءتىلىن وقىپ، ميى اشيدى. ءۇش ءتىلدى ءۇش ءتۇرلى قارىپپەن وقيتىن بالانىڭ ميى بوتقا بولماي نە بولادى؟»-دەگەن پىكىرىنە 100 پايىز  قوسىلامىن. بۇل شەشىلۋى قيىن ۇلكەن ماسەلە بولىپ تۇر. سوندىقتان دا ءۇش تىلدىلىككە قارسى ءجيى داۋىسىمىز شىعىپ قالىپ جۇرگەنى… ەڭ الدىمەن  مەملەكەتتىك ءتىلدى مەڭگەرۋدى مىندەتتەۋ – مەملەكەتتىڭ نەگىزگى مىندەتى!

ءبىر قۋاناتىنىمىز، ءبىز قازىر لاتىنعا جالپى قارسىلىق كەزەڭىنەن ءوتىپ كەتتىك. ەندى ەل لاتىنعا ءوتۋ-وتپەۋدى ەمەس، لاتىن ءالىپبيى جوبالارىن تالقىلاۋعا كىرىسىپ كەتكەنىنە كۋا بولىپ جاتىرمىز. بۇل ۇلكەن جەتىستىك، زور بەلەس.

العاشقىدا ءبارى توسىن بولاتىنى بەلگىلى، ەشنارسە وڭاي قابىلدانبايدى. «كوش جۇرە تۇزەلەدى» دەگەندەي، بۇل جاڭا قازاق الىپبيىندەگى 32 ءارىپ ەندى 32 تىستەن شىققان سوڭ، ومىردە قولدانۋ بارىسىندا سۇزگىدەن وتەتىنى انىق. ۋاقىت ەلەگىنەن ءوتىپ، ءومىر ءوز تۇزەتۋلەرىن جاسايتىنىن دا ۇمىتپايىق!

قازاق رۋحانياتىنىڭ كيريلليتسا قوراسىنان شىعىپ، بوداندىقتان بوستاندىققا شىعۋىنا ەڭ الدىمەن رەسەيدىڭ شوۆينيست ساياساتكەرلەرى مەملەكەتتىك دۋماسىنان باستاپ، تالاقتارى تارس ايىرىلۋدا. ولارعا قازاق ەلىنىڭ تاۋەلسىزدىگىنىڭ 26 جىلىندا ءوز ءالىپبيىن ءوزى تاڭداپ، رۋحاني تاۋەلسىزدىككە قادام جاساعانى قاتتى ۇناماي قالىپتى…

وتارلاپ قالعان ەلدىڭ ويبايلاۋىن قويشى، جاۋ جاعادان العاندا، وزىمىزدە دە ەتەكتەن تارتىپ جاتقاندار دا قوسىلىپ، جاڭا قازاق ءالىپبيى بەكىتىلىپ كەتسە دە، قارسىلىعىن قويار ەمەس. بۇل لاتىن نۇسقالارىن تالقىلاپ جاتقاندارعا ەمەس، جالپى لاتىنعا قارسىلارعا ايتىلىپ وتىرعان ءسوز.

فەيسبۋك جەلىسىندەگى «ەل نە دەيدى» توبىندا جاريالانعان «قازاق ءۇنى» پورتالىنىڭ «بيلىكتىڭ الىپبيىمىزگە رەفورما جاساپ جاتقانى – ۇلكەن ەرلىك!»-اتتى ماقالاسىنا دوسبول ورازعاليۇلى دەگەن بىرەۋ «قايىرلى كۇن اعايىن» دەگەن سويلەمدى تومەندەگى سۋرەتتەگىدەي تۇگەل ۇتىرمەن جىپىرلاتىپ، ادەيى قاتە جازىپ، ەلدى اداستىرىپ، ارانداتۋدا.

ءبىز بۇل ارانداتۋشىعا جاڭا قازاق ءالىپبيىن بىلمەسەڭ، ساۋاتىڭ جەتپەسە، ەلدى شاتاستىرما دەيمىز! «قايىرلى كۇن اعايىن» دەگەن ولاي بارلىق ءارپى ۇتىرمەن جازىلمايدى: «Qai’yrly ku’n, ag’ai’yn» دەپ جازىلادى، ءۇش سوزدە ءۇش ارىپتە عانا ءۇتىر بار.

ءوز ويىن بۇكىل ەلدىڭ اتىنان ايتىپ، قازاق الىپبيىنە قارسى بولىپ وتىرعاندار ەلدىك نامىستى ويلاۋى كەرەك الدىمەن. مىسالى، استاناداعى مەنىڭ ۇلتى ورىس كورشىم لاتىن ءالىپبيىن ۇيرەنۋى ءۇشىن بالاسىن قازاق مەكتەبىنە بەرمەكشى. ەلگە قازاقتىڭ جاڭا ءالىپبيى تۋرالى تەرىس قوعامدىق پىكىر تۋعىزاتىندار قازاقتىڭ كيريلليتسا بۇعاۋىنان شىعىپ، لاتىنعا وتۋىنە قارسى رەسەيدىڭ دۋماسىنداعى شوۆينيست ساياساتكەرلەردى، جيرينوۆسكي، ليمونوۆتاردى قولداۋشىلار.

قازاق ەلىنىڭ جاڭا الىپبيگە ءوتىپ، كيريلليتسا بۇعاۋىنان شىعۋىنا كىم قارسى بولىپ جاتىر؟ رەسەيلىك شوۆينيستەر قارسى بولۋدا. سوندا لاتىنعا قارسى بولساڭىز، ءسىز رەسەيلىك جيرينوۆسكيلەردى قولداپ وتىرسىز با؟ «شوۆينيستەر نەگە قارسى – ول قازاققا جاقسى» دەگەن قاعيدانى ۇستانۋ كەرەك بىزگە.

ەندى ەتەكتەن تارتا بەرمەي، ەل بولىپ، ەڭسە كوتەرىپ، ەركىن رۋحتاعى ءالىپبيىمىزدى ومىرگە ەنگىزۋدە ەرەن ەكپىنمەن ەڭبەك ەتۋىمىز كەرەك! كەرتارتپالىقتىڭ تيگىزگەن كەسىر-كەسەپاتى از ەمەس!.. بىرنارسە ءبىلىپ، سىناسا، مەيلى عوي، جاۋاپ بەرىپ جاتىرمىز، ال «اناۋ قارسى شىققان ەكەن، مەن دە قارسى شىقسام، قاتاردان قالماسپىن» – دەگەن توبىرلىق پيعىل توبىقتان قاققاننان باسقا تولىق شەشىمىن تاپقان ىسكە تيگىزەر پايداسى جوق ەكەنىن ءتۇسىنۋىمىز كەرەك.

«قۇلدىق پسيحولوگيالى قوعامدا بيلىكتىڭ ءالىپبي رەفورماسىن جاساعانى – ۇلكەن ەرلىك!»

ۇلت مۇددەسى ءۇشىن كۇرەسۋشىلەردىڭ 77-جىلدان بەرى ارمانداپ كەلە جاتقان ارمانى ورىندالاتىن بولعان سوڭ، ەلباسى شەشىمىنە ەل بولىپ قۋانىپ جاتقانى انىق. بىراق كەز-كەلگەن وزگەرىستىڭ كەدەرگى-قيىندىقسىز، قارسىلىقسىز وتپەيتىنى بەلگىلى. ءبىز ەڭ ءبىرىنشى بۇل قارسىلىقتى 26 جىلدا دا مەملەكەتتىك ءتىلدى مەڭگەرمەگەن ءورىستىلدى قوعامنان كۇتكەن ەدىك. ءوزىنىڭ يمپەرياليستىك ماقساتتاعى ورىس كيريلليتساسى قوراسىنان شىعارماۋعا بارىن سالاتىن رەسەيدەن كۇتكەن ەدىك. ءيا، ءورىستىلدى قوعام دا، رەسەيدىڭ جيرينوۆسكي سەكىلدى شوۆينيست ساياساتكەرلەرى دە قارسىلىعىن كورسەتىپ جاتىر. ال بىراق ەڭ قاتتى قارسىلىق – ۇلت مۇددەسى ءۇشىن جۇرگەن ۇلتشىلداردان دا شىققاندا اڭتارىلىپ، تۇسىنبەي قالدىق…

ارينە، پىكىر ايىرماشىلىعى ءۇشىن، تالعام تالاسى سەكىلدى ەشكىمدى ايىپتاۋعا بولماس

ءالىپبي رەسمي بەكىتىلىپ كەتسە دە، لاتىن ءالىپبيى جوبالارى جونىندە ينتەرنەت الەمىندە ءالى قىزۋ ايتىس-تالاس ءجۇرىپ جاتىر. كەيبىرەلەر: اناۋ ايتتى – ءبىتتى، مىناۋ ايتتى-كەتتىك! ويلاناتىن نە بار، لاتىنعا قارسىمىز»-دەپ، ايقايعا سۇرەڭ قوسۋدا. ەندى ءبىرى: «بۇل رەسەي وتارشىلدىعىن قولداۋ، ۇلتىمىزدىڭ رۋحاني تاۋەلسىزدىگىن تارك ەتۋ!»-دەپ قارسى شىعۋدا. ءبىر قۋانارلىعى لاتىن ءالىپبيىن قولداۋشىلار – ياعني رەسەيدىڭ رۋحاني وتارىنان قۇتىلۋدى قۋانا قۇپتاۋشىلار اناعۇرلىم باسىم جانە دالەل-دايەكتەرى مەن داۋىستارى ايقىن. اسىرەسە، جاستار جاعى باسىم بولىپ تۇر.

ءيا، وسى ەڭ الدىمەن «لاتىن الىپبيىنە مەملەكەت تۇگەل وتە مە، الدە تەك قازاق ءتىلى عانا وتە مە؟»-دەگەن باستى سۇراق – ەلدىڭ سۇراعى بولىپ تۇر. ەرتەڭ بۇگىنگى حالىمىزدەي مەملەكەتتىك ءتىل ءوز جايىندا- بوساعادا، رەسمي ءتىل –ورىس ءتىلى توردە كەلە جاتقانىنداي جاعداي ەندى ءالىپبي ستاتۋسىندا دا قايتالانباي ما؟ زاڭ تىلىمەن ايتقاندا، دە-يۋرە ويداعىداي ەكى ءتىلدىڭ دە-فاكتو ادىلەتسىز ستاتۋستارى ەندى الىپبيدە قايتالانبايتىنىنا كىم كەپىلدىك بەرە الادى؟

ال زيالىلار اياق استىنان ويلاي قالعان وزدەرىنە ءتان ەمەس ماسەلە – قارجى ماسەلەسىنە، ءتۇرلى قيىندىقتارعا كەلەتىن بولساق، بولاشاق ۇرپاقتار ءۇشىن، ۇلتتىڭ رۋحاني تاۋەلسىزدىگى قانداي قارجى شىعىنى بولسا دا، (مۇنايى اعىپ جاتقان ەلدە كولدەنەڭ كول-داريا شىعىندار بولماي جاتقانداي), ارينە، قيىندىقتار دا بولادى، قانداي اۋىرتپالىق پەن قاتەلىكتەر بولسا دا، قۇربان ەتۋگە بولادى.

2013 جىلى جازىلعان اتالمىش ماقالامدا ايتقان ەكەنمىن، تاعى دا قايتالاۋعا تۋرا كەلىپ تۇر:

«لاتىنعا ءوتۋ – ەڭ الدىمەن ەردىڭ اتىنان بۇرىن ەلدىڭ اتىن تازا قازاقشا جازۋعا قول جەتكىزەر ەدى… ءبىز بۇرىن دا، تالاي ايتىپ، جازىپ كەلە جاتقانىمىزداي، ەڭ الدىمەن مەملەكەتىمىزدىڭ اتىن دۇرىستاپ الۋىمىز كەرەك. تاعى دا قايتالايمىز، قازاقستان رەسپۋبليكاسى ەمەس، قازاق رەسپۋبليكاسى بولۋى ءتيىس. كەشەگى كەڭەس يمپەرياسى كەزىنىڭ وزىندە قازاق (سوۆەتتىك سوتسياليستىك) رەسپۋبليكاسى اتانعاندا، تاۋەلسىز كەزىمىزدە قايداعى ءبىر «ستانعا» جابىسىپ قالدىق… بۇدان ءتۇبى شىعاتىنىمىزدى 2012 جىلعى جولداۋىندا ەلباسىمىز دا ايقىن مالىمدەپ، بولاشاقتا «قازاق مەملەكەتى» بولامىز دەگەن ەدى. سونىمەن بىرگە مەنىڭ ايتارىم، وسى شەت تىلىنە، مىسالى حالىقارالىق ورتاق ءتىل اعىلشىن تىلىنە ءبىزدىڭ ەلدىڭ اتى نەگە قازاق تىلىنەن ەمەس، ءوزىمىزدى كەشە وتارلاپ كەلگەن رەسەي تىلىنەن اۋدارىلادى؟ نەگە «Kazakhstan» دەپ ورىستىڭ «كازاحستان» سوزىنەن اۋدارىلادى؟ نەگە «قازاقستان» دەگەن ءوزىمىزدىڭ قازاق تىلىنەن «Qazaqstan» دەپ ءتارجىمالانبايدى؟ مىنە، قۇلدىق پسيحولوگيانىڭ باسى قايدا جاتىر؟ باس اتاۋىمىزدا، بۇۇ-دا جاتىر… سوندا ونى اۋدارىپ، جازىپ بەرەتىندەر قازاق ەمەس، تاۋەلسىز قازاقستان ازاماتى ەمەس، رەسەي ازاماتتارى بولعانى ما؟ باياعىدا بالتىق ەلدەرى ءار ارىپتەرىنىڭ ۇلتتىق،ءتول تۇرعىعا نەگىزدەلۋى ءۇشىن كۇرەستى. مىسالى، ەستونيانىڭ استاناسى تاللين قالاسىنىڭ اتىنا تاعى ءبىر «ن» قوسىلىپ، تاللينن بولىپ وزگەرتىلدى. نە دەگەن ۇلتتىق مىنەز، نە دەگەن ساۋاتىلىق پەن جاۋاپتىلىق دەسەڭىزشى…»

مەنىڭ قاۋىپتەگەنىم، سىرتتان دا، ىشتەن دە لاتىن الىپبيىنە قارسىلىق ۇدەي بەرسە، ساكەن ءىنىم ايتقانداي، «ماسكەۋ تۇشكىرمەي جاتىپ «جاراكىماللا» دەيتىن، سول نە ايتسا دا «ءلابباي» دەپ، باس شۇلعيتىن» بيلىگىمىز ماقساتىنان اينىپ قالا ما دەگەن وي بولاتىن. قۇلدايعا شۇكىر، پرەزيدەنت جارلىعى شىقتى – ساياسي شەشىم جاسالدى! ەندى قالعان كەمشىلىكتەرىن الداعى ۋاقىتتا تۇزەي بەرەمىز! ءبىزدىڭ «قازاق ءۇنى» سايتىندا جاريالانعان ماقالاسىندا جۋرناليست جولىمبەت ماكىش باۋىرىمىز ايتقانداي: «قايتا وسىنداي اۋىر جاعدايدا، قۇلدىق پسيحولوگياسى اسقىنىپ تۇرعان قوعامدا بيلىكتىڭ مۇنداي رەفورما جاساۋعا تالپىنىپ جاتقانى – ۇلكەن ەرلىك!»

رەسەيدىڭ وزىندە دە لاتىنعا كۇرت بەت بۇرۋ باستالىپ كەتتى قازىر. لاتىن الىپبيىنە ءوتۋدى قولداعان رەسەيدىڭ 1919 جىلدان باستالعان بۇل قادامى رەسەي وقۋ-اعارتۋ حالىق كوميسسارى ا.لۋناچارسكيدىڭ ايتۋىنشا كەڭەس وداعىنىڭ جانە دۇنيەجۇزىلىك پرولەتاريات كوسەمى ۆ.ي. لەنيننىڭ ءوزىنىڭ باستاماسى بولعان. «يا نە سومنەۆايۋس، چتو پريدەت ۆرەميا دليا لاتينيزاتسي رۋسسكوگو شريفتا، نو سەيچاس ناسپەح دەيستۆوۆات بۋدەت نەوسموتريتەلنو. پروتيۆ اكادەميچەسكوي ورفوگرافي، پرەدلاگاەموي كوميسسيەي اۆتوريتەتنىح ۋچەنىح، نيكتو نە پوسمەەت سكازات ني سلوۆا، كاك نيكتو نە پوسمەەت ۆوزراجات پروتيۆ ۆۆەدەنيا كالەنداريا. پوەتومۋ ۆۆوديتە ەە (نوۆۋيۋ ورفوگرافيۋ) پوسكورەە. ا ۆ بۋدۋششەم موجنو زانياتسيا، سوبراۆ دليا ەتوگو اۆتوريتەتنىە سيلى، ي رازرابوتكوي ۆوپروسوۆ لاتينيزاتسي. ۆ بولەە سپوكوينوە ۆرەميا، كوگدا مى وكرەپنەم، ۆسە ەتو پرەدستاۆيت سوبوي»-دەگەن كوممۋنيستەردىڭ ماڭگىلىك كوسەمى ۆ.ي.لەنين رەسەيدىڭ بۇكىل ايماعى بولاشاقتا لاتىن الىپبيىنە وتۋگە ءتيىس ەكەندىگىن ايتادى.

ال كەرى تارتقان كەيبىرەۋلەر لاتىن ءالىپبيىنىڭ گرەك ءالىپبيىنىڭ ءبىر تارماعى ەكەنىن ايتىپ، مۇقاتقانداي بولادى. ءيا، بۇل راس. لاتىن تۇركىنىڭ دە، قازاقتىڭ دا ءالىپبيى ەمەس. بىراق، بىرىنشىدەن گرەك ءالىپبيىنىڭ لاتىن نۇسقاسى ەكىنشى نۇسقا – سلاۆياندىق يمپەرياشىل ورىس كيريلليتساسىنان تارالۋ اۋماعى مەن جاڭا ينتەرنەتتىك تەحنولوگيا قۇرالى رەتىندە ايىرماشىلىعى جەر مەن كوكتەي جوعارى. ال كيريلليتسانىڭ يمپەريالىق-شوۆينيستىك پيعىلى جايلى 1935 جىلى رەسەيدىڭ لاتىن الىپبيىنە ءوتۋ تۋرالى شەشىم شىعارىپ، لاتىننىڭ ورىس نۇسقاسىن جاساعان مەملەكەتتىك كوميسسيا توراعاسى، پروفەسسور ن.ف. ياكوۆلەۆ بىلاي دەيدى:

«1. ۆسياكايا گرافيكا نە تولكو تەحنيكا پيسما، نو ي ەگو يدەولوگيا — الفاۆيت وتراجاەت ۆ سەبە يدەولوگيۋ سوزداۆشەگو ەگو وبششەستۆا ي كلاسسا (گرەچەسكي ي لاتينسكي الفاۆيت ەپوحي ۆوستوچنوي ي زاپادنوي يمپەري،كيريليتسا، پەتروۆسكي گراجدانسكي شريفت).

2. رۋسسكي گراجدانسكي الفاۆيت ۆ ەگو يستوري ياۆلياەتسيا الفاۆيتوم سامودەرجاۆنوگو گنەتا، ميسسيونەرسكوي پروپاگاندى، ۆەليكورۋسسكوگو ناتسيونال-شوۆينيزما، چتو ۆ وسوبەننوستي پروياۆلياەتسيا ۆ رۋسسيفيكاتورسكوي رولي ەتوگو الفاۆيتا پو وتنوشەنيۋ ك ناتس. مەنشينستۆام بىۆشەي روسسيسكوي يمپەري (زاپيسكا گەنەرالا كاۋفمانا ي در. دوكۋمەنتى). ۆ تو جە ۆرەميا ەتوت الفاۆيت ياۆلياەتسيا ورۋديەم پروپاگاندى رۋسسكوگو يمپەرياليزما زا رۋبەجوم (سلاۆيانوفيلستۆو، بوربا زا پروليۆى). لاتينسكي الفاۆيت ۆ ناستوياششەە ۆرەميا فاكتيچەسكي ۋجە پەرەروس ۆ مەجدۋنارودنۋيۋ گرافيچەسكۋيۋ وسنوۆۋ، ۆ وسوبەننوستي پوسلە توگو، كاك نا سوۆەتسكوم ي وتچاستي نا زارۋبەجنوم ۆوستوكە ون دەلاەتسيا ودنيم يز لوزۋنگوۆ كۋلتۋرنوي رەۆوليۋتسي. ۋنيفيكاتسيا ناتسيونالنىح لاتينسكيح الفاۆيتوۆ نا سوۆەتسكوم ۆوستوكە (نتا، ندا، نگا), نەسموتريا نا نەكوتورىە ەە نەدوستاتكي، ياۆلياەتسيا رەالنىم شاگوم ۆپەرەد نا پۋتي ك سوزدانيۋ ەدينوگو مەجدۋنارودنوگو الفاۆيتا.

6.سوۆرەمەننىي رۋسسكي الفاۆيت، كاك ي درۋگيە ناتسيونالنىە گرافيكي (ەۆرەيسكايا، گرۋزينسكايا، ارميانسكايا ي پر.), زاترۋدنيايۋت يازىكوۆوە ي كۋلتۋرنوە وبششەنيە ناتسيونالنوستەي ۆنۋتري سويۋزا، ۆ چاستنوستي، مەشايۋت پولزوۆاتسيا ناراستايۋششەي ۆو ۆسەح يازىكاح مەجدۋنارودنوي تەرمينولوگيەي. ناوبوروت، ۆۆەدەنيە مەجدۋنارودنوگو الفاۆيتا نا لاتينسكوي وسنوۆە، ەدينوگو دليا ۆسەح ناتسيونالنوستەي سويۋزا ي پرەدنازناچەننوگو سمەنيت ناتسيونالنىە رازنوۆيدنوستي لاتينسكوگو الفاۆيتا ۆو ۆسەم ميرە، ياۆيتسيا ودنوي يز رەشايۋششيح پرەدپوسىلوك، كوتورايا ۆ نەۆيداننوي دو سيح پور ستەپەني وبلەگچيت يازىكوۆوە ي كۋلتۋرنوە ۆزايمووبششەنيە ناتسيونالنوستەي (سيستەما دۆۋيازىچنوگو وبۋچەنيا ۆ ناتسوبلاستياح ي ۆو ۆتوروي ستۋپەني، يزۋچەنيە يازىكوۆ). ۆ ەتوم سمىسلە مەجدۋنارودنىي الفاۆيت نا لاتينسكوي وسنوۆە ەست شاگ نا پۋتي ك مەجدۋنارودنومۋ يازىكۋ. ناوبوروت، رۋسسكي الفاۆيت، كاك ي درۋگيە ناتسيونالنىە الفاۆيتى، ۆ ناستوياششەە ۆرەميا ۋجە پروتيۆورەچيت تەمپۋ رازۆيتيا ي يسپولزوۆانيا مەجدۋنارودنوگو زاپاسا سلوۆ.

9. لاتينسكايا گرافيكا ۆ بولشەي ستەپەني، چەم رۋسسكي گراجدانسكي شريفت، وتۆەچاەت ۋروۆنيۋ سوۆرەمەننوي پوليگرافيچەسكوي تەحنيكي ي فيزيولوگي چتەنيا ي پيسما. ەتو وب’ياسنياەتسيا تەم، چتو سوۆرەمەننايا لاتينسكايا گرافيكا، كاك ي فيزيولوگيا گلازا ي رۋكي سوۆرەمەننوگو چەلوۆەكا، سووتۆەتستۆۋيۋت سوۆرەمەننومۋ ۋروۆنيۋ رازۆيتيا تەحنيكي، توگدا كاك گرافيچەسكيە فورمى سوۆرەمەننوگو رۋسسكوگو الفاۆيتا (كاك ي درۋگيح ناتسيونالنىح الفاۆيتوۆ ۆوستوكا) وتۆەچايۋت بولەە نيزكومۋ ۋروۆنيۋ رازۆيتيا پرويزۆوديتەلنىح سيل، ا سلەدوۆاتەلنو ي تەحنيكي پيسما ي چتەنيا. پوەتومۋ فورمى لاتينسكيح بۋكۆ پو سراۆنەنيۋ س رۋسسكيمي ەكونومنەە ۆ سمىسلە پروسترانستۆا، بولەە چەتكي ي ۋدوبنى دليا چتەنيا ي پيسما ي بولەە كراسيۆى ي ۋدوبنى دليا حۋدوجەستۆەننوي ستيليزاتسي. پەرەحود نا لاتينسكي الفاۆيت س سوحرانەنيەم تەحنيچەسكيح ي گرافيچەسكيح دوستوينستۆ پوسلەدنەگو داست زناچيتەلنۋيۋ ەكونوميۋ بۋماگي، مەتاللا ي رابوچەي ەنەرگي (10-15%), چتو ۆىرازيتسيا ۆ دەسياتكاح ميلليونوۆ ەجەگودنو ي وبلەگچيت پروتسەسسى چتەنيا ي پيسما. كرومە توگو پوليگرافيچەسكايا يندۋستريا پولۋچيت وگرومنۋيۋ ەكونوميۋ ي راتسيوناليزاتسيۋ پرويزۆودستۆا وت ۆۆەدەنيا ەدينوگو ستاندارتنوگو مەجدۋنارودنوگو الفاۆيتا (زاتراتى نا وبورۋدوۆانيە، ستاندارتيزاتسيا ي راتسيوناليزاتسيا پرويزۆودستۆا).

لاتىنعا وتۋگە بەكىنىپ، ورىس ءالىپبيىن جاساپ قويعان ء(ۇش نۇسقاسىنىڭ ءبىرى تۇرىك نۇسقاسىنا نەگىزدەلگەن) وسى مەملەكەتتىك كوميسسيا شەشىمىن ستالين عانا قارسى بولىپ، توقتاتىپ تاستايدى. بۇل جەردە ۆ.ي. لەنيننىڭ ورىس بولۋدى ارمانداعان وزگە ۇلت وكىلىنىڭ ءوز ۇلتىنا زيانى ورىستان دا بەتەر قاتتى تيەتىنى جايلى ءسوزى ەسكە تۇسەدى….وسى رەسەيدىڭ ءتىل مەن ءالىپبي جونىندەگى باستى يدەولوگى، ايگىلى پروفەسسور ن.ف.ياكوۆلەۆ باسقارعان نەبىر مارعاسقا عالىمداردان قۇرالعان مەملەكەتتىك كوميسسيانىڭ قورىتىندىلارىنا قاراپ-اق، ءبىزدىڭ كەيبىر زيالىلارىمىز تابىنىپ جۇرگەن ورىس كيريلليتساسىنىڭ وراسان كەمشىلىكتەرى مەن يمپەرياشىل-شوۆينيستىك پيعىلدارىن بىلە بەرۋگە بولادى.

ەرتەڭ رەسەيدىڭ ءوزى لاتىنعا ءوتىپ كەتىپ جۇرسە، 1991 جىلى بىزدەن بۇرىن رەسەيدىڭ ءوزى كسرو-دان تاۋەلسىزدىك الىپ كەتكەنى سياقتى، كەڭەستىك كيريلل قورادا جالعىز ءبىز قالىپ كەتىپ جۇرمەيىك.

مىسالى، مەن ءوز جەكە باسىمدى ويلاسام، لاتىن ءالىپبيىنىڭ ەنۋىنە ەڭ بىرىنشىلەردىڭ قاتارىندا قارسى شىعۋىم كەرەك ەدى. ويتكەنى، ەرتەڭ لاتىنعا وتكەندە تيراجى مەن وقىرمانى كۇرت ازاياتىن گازەتىم مەن سايتتارىم، باسپام بار، شىعاراتىن كىتاپتارىم بار. بىراق مەن ءوزىمدى ، قازىرگى ءحالىمدى ەمەس، رۋحاني تاۋەلسىزدىكتى قاستەرلەگەندىكتەن، قازىر ەشقانداي جارلىق كۇتپەي-اق باياعىدان لاتىن الىپبيىندە حات الماساتىن جاستاردىڭ بولاشاعىن ويلاعاندىقتان، لاتىن ءالىپبيىن بارىنشا قولداپ وتىرمىن. مىسالى گەرويحاننىڭ بالاسى ماعجان باياعىدان بەرى كيريللدەن گورى لاتىندى كوپ قولداناتىنىن مەن جاقسى بىلەمىن. ساكەننىڭ ۇيىندەگى بالامىز دا سمس-ءتى لاتىنشا جازادى.

كەڭەستىك تاۋەلدى كەزەڭدە تۋىپ-وسكەن بىزگە جايلى، ءوزىمىز شىققىمىز كەلمەيتىن كيريل-قوراعا تاۋەلسىز ەلدە وسكەن قازاق جاستارى سىيمايدى!

ءبىز قالايىق، قالامايىق، لاتىن ءالىپبيى باياعىدان ءبىزدىڭ ومىرىمىزگە ەنىپ كەتتى. ىشەتىن ءدارىمىز، مىنەتىن كولىگىمىز، كيەتىن كيىمىمىزگە دەيىن لاتىن ارپىندە جازىلادى. لاتىنعا قارسىلىعىن دا مەنىڭ باۋىرلارىم لاتىنشا اشىلاتىن سايتتار مەن الەۋمەتتىك جەلىلەردە جازىپ، لاتىنشا پوشتالارىندا ساقتاپ جاتىر.

ال شىندىعىنا كەلگەندە، مەن ءوز باسىم، توقەتەرىن ايتقاندا، ورىس كيريلليتساسى قوراسىنان، وتارلىقتان شىعۋ ءۇشىن كەز-كەلگەن الفاۆيتكە بولسا دا، ءوتۋدى قولدار ەدىم. ال لاتىن ءالفاۆيتى كەز-كەلگەن الفاۆيت ەمەس، ماڭدايالدى، وسى زاماننىڭ، ينتەرنەت ءداۋىرىنىڭ پروگرەسسيۆتى، №1 ءالفاۆيتى. ينتەرنەتتى قاراپ وتىرساڭىز، ساۋالنامالار مەن پىكىرلەردىڭ 80 پايىزى لاتىندى قولدايدى. وسى ءبىزدىڭ كەيبىر زيالىلارىمىز ءبىر ءسات وزدەرىنىڭ قامىنان دا باسقانى، بولاشاقتى، ۇرپاعىنىڭ جايىن ويلاسا بولادى عوي. ارقايسىسى ءوزىنىڭ جاساپ العان وزىمپازدىق ءورىسى تار «تەوريالارىنىڭ» تۇتقىنى بولماي، العا دا ءبىر قاراۋ كەرەك قوي. وسى ورىستىڭ كيريلليتسا قوراسىنان شىعۋعا قورقاتىندار نەگە نەگىزسىز قالتىراي بەرەتىنىنە تۇسىنبەيمىن. رەسەيدىڭ اناۋ-مىناۋ بۇلتالاقتاپ، بىلقىلداعانداردى ەزىپ-جانشىپ كەتەتىن يمپەريالىق كەرزى ەتىگىن جالاۋ بولىپ شىعادى بۇل!..

قازاقتىڭ ۇلت رەتىندە جويىلىپ كەتۋ قاۋپى لاتىنعا كوشۋدە ەمەس، كوشپەۋدە، ياعني كيريلليتسا وتارىندا قالا بەرۋدە كۇشەيە بەرەدى. قازاقستان رەسەي ىقپالىنان – كيريلليتسا ايماعىنان شىعۋعا ۇمتىلىپ جاتقانى ءۇشىن رەسەي قارسى بولۋدا. سوندا ءبىز كىمدى قولداۋىمىز كەرەك؟ قازاقستاندى ما، رەسەيدى مە؟ كەز-كەلگەن نامىسى بار، ساۋاتى بار قازاق ارينە، ءوز ەلى قازاقستاندى قولدايدى. مىسالى، تاعى دا قايتالايمىز، كيريلليتسا ايماعىنان شىعۋ- رۋبل ايماعىنان شىعۋمەن بىردەي ساياسات ەكەنىن كەز-كەلگەن ساۋاتتى ادام ءبىلۋى كەرەك قوي.

بيلىكتىڭ لاتىنعا وتەمىز دەگەنىن ۇلتىم دەگەندەردىڭ كوبىسى قۋانا قولداۋدا. ءتىپتى ناعىز بيلىككە – نازارباەۆقا راديكالداردىڭ ءوزى بۇل قادامدى قۇپتاپ وتىر. ال مەملەكەتتىك ءتىل ءۇشىن كۇرەسىپ جۇرگەن ۇلتشىلدار ەڭ الدىمەن ورىس كيريلليتساسىنان قۇتىلۋدى قولداۋى كەرەك ەمەس پە؟

جاي ادام اداسسا – ءوزى عانا اداسادى. ال قالام ۇستاپ، قايرات كورسەتىپ جۇرگەندەر اداسسا، ەلدى دە اداستىرادى. اسىرەسە، لاتىننىڭ ساياسي-رۋحاني جەتىستىگى مەن پايداسىن تۇسىنە بەرمەيتىن، ءوز پىكىرى جوق قاراپايىم حالىق ەرىپ كەتەدى.

بۇل جەردە اراب تىلىندەگى بارلىق مەملەكەتتەردىڭ، قىتاي مەن جاپونيا سەكىلدى الەم الپاۋىتتارىنىڭ قوسىمشا ءالىپبيى – لاتىن ءالىپبيى بولعان سياقتى ورىس كيريلليتساسىن دا قوسىمشا ءالىپبي رەتىندە قالدىرۋدى دا ويلاستىرۋعا بولار. بىراق بۇل بۇگىنگى كونستيتۋتسيامەن بەكىتىلسە دە، مەملەكەتتىك ءتىلدى لاقتىرىپ تاستاعان رەسمي ءتىل – ورىس ءتىلىنىڭ باسقىنشىلىعىن قايتالاماۋى ءتيىس.

ءباسپاسوز بەن ينتەرنەتتى قاراپ وتىرساق، لاتىنعا ءوتۋدى جاستاردىڭ 80 پايىزى قولداپ وتىر. ءتۇرلى ينتەرنەت پورتالداردىڭ ساۋالنامالارى مەن پىكىرلەرىنە قاراساڭ دا، ەلدىڭ باسىم بولىگى لاتىنعا ءوتۋدى قولداۋدا. بۇگىنگى تەحنولوگيا – لاتىن الفاۆيتىندە.

لاتىنعا قارسى شىعۋشىلارعا ءبىر عانا فورمۋلا ايتايىن. بيلىك ايتتى ەكەن دەپ جاساندى قارسى شىعۋعا بولمايدى. ال ءجۇدا، قارسى شىققىڭ كەلىپ بارا جاتسا، رەسەي ءبىزدىڭ لاتىنعا وتۋىمىزگە، ياعني قورالارىنان شىعامىز دەگەنگە جانتالاسا قارسىلاسۋدا. ەندەشە، سەن دە رەسەيگە قارسى شىق! لاتىنعا ءوتۋدى قولدا. ۇلت مۇددەسى ءۇشىن كۇرەسىپ كەلە جاتقان تۇلعالاردىڭ قازاق مۇددەسىن ويلاۋدىڭ ورنىنا ورىس كيريلليتساسىنىڭ قۇرساۋىنان شىقپايىق دەگەنى پارادوكس ەمەس پە؟ رەسەيگە جامان بولعان نارسە – قازاققا جاقسى بولاتىنىنا كەز-كەلگەن ساۋاتتى ادام بىلمەي مە؟ وتارلاۋدا وتكەن 70-جىلدا وسىنى تۇسىنبەيتىندەرگە تاڭىم بار…

قورىتا ايتقاندا، ورىستىڭ رۋحاني وتارشىلدىعىنان قۇتىلۋدىڭ، رۋحاني تاۋەلسىزدىكتىڭ باستى جولدارىنىڭ ءبىرى – الىپپە اۋىستىرۋ. لاتىنعا ءوتۋ- تاۋەلسىزدىكتى ويلايتىندار ءۇشىن بالاماسىز بايلام بولۋى كەرەك!

قۇدايعا شۇكىر، وعان دا جەتتىك. ال لاتىننىڭ ءۇتىرلى نۇسقاسى كوزگە كۇيىك بولىپ تۇرسا، ول ومىرگە ەنگەندە، كەمشىلىەتەرى كورىنگەندە، تۇزەتىلە بەرەدى. ءالىپبي وزگەرتۋگە بولمايتىن قۇران ەمەس. وزبەكتەر ءتورت رەت، تۇرىكپەندەر مەن تاجىكتەر ەكى-ءۇش رەت قايتا تۇزەدى الىپپەلەرىن. تۇزەۋگە جۇمىس ىستەيىك! كۇزەۋگە ەمەس!

مەملەكەتتىك ءالىپبي – مەملەكەتتىڭ تۇتاستىعى ءۇشىن قىزمەت ەتۋى كەرەك

ەڭ باستىسى، 2017 جىلى 26 قازان كۇنى – 1940 جىلى كەڭەس يمپەرياسى كۇشپەن ءبىر كۇندە كىرگىزە سالعان كيريلليتسا قوراسىندا 77 جىل قامالعان ءالىپبيىمىز بوداندىقتان بوساعان كۇن!

بوستان رۋحقا باعىتتالعان كوشىمىز قوزعالدى، كولىكتى بولسىن دەيىك! مەملەكەتتىك ءتىلىمىزدى مىندەتتەۋ تۋرالى ماقالالارىمىزدا تالاي جازعانداي، «ءجۇزۋدى ۇيرەنۋ ءۇشىن سۋعا ءتۇسۋ كەرەك!»http://www.qazaquni.kz/2011/09/14/8911.html

سوندىقتان، قازاق رۋحانياتىنداعى تاريحي كۇن – 2017 جىلعى 26 قازاندى لاتىن گرافيكاسىنا نەگىزدەلگەن جاڭا قازاق ءالىپبيى كۇنى دەپ بەلگىلەسە، ارتىق ەمەس.

تاۋەلسىز قازاق ەلىنىڭ 2017 جىلى كيريلليتسادان لاتىن الىپبيىنە ءوتۋى – بيىلعى الاش قوزعالىسىنىڭ 100 جىلدىعىنا ارنالعان لايىقتى تارتۋ دەپ بىلۋگە بولادى.

رۋحاني جاڭعىرۋدىڭ باستى تەمىرقازىعى –قازاقتىڭ لاتىن ءالىپبيىن ءبىز ءبارىمىز قولداۋعا ءتيىسپىز.

بۇل مەملەكەتتىك ءالىپبيدى مەملەكەتتىڭ بارلىق ازاماتى قولداۋى جانە قولدانۋى كەرەك!

قازاقستان ورىس مادەني ورتالىعىنىڭ توراعاسى لۋكاشەۆ ۆسەۆولود: «لاتىن الىپبيىنە كوشۋدى قالامايتىن ادام جوق شىعار دەپ ويلايمىن. بىرىنشىدەن – بۇل تاريحي كەزەڭ. نەگە؟ لاتىن الىپبيىنە ءبىز قالاساق تا قالاماساق تا كوشەمىز. بۇل قۇبىلىستى تاريحي كەزەڭ دەپ اتاۋدىڭ سەبەبى – قوعام قازىرگى تاڭدا كەز كەلگەن وزگەرىسكە دايىن، سول سەبەپتى دە قوعام قارسىمىن نەمەسە قولدايمىن دەگەن ەكى تاراپقا ءبولىنىپ وتىرعان جوق. بارلىعىنىڭ پىكىرى ءبىر – لاتىن الىپبيىنە قايتكەن كۇندە دە كوشۋ قاجەت جانە دە بۇل ماسەلەدە ۇلتقا بولىنۋگە بولمايدى», – دەيدى.

ءيا، قازاقستاندا تۇراتىن وزگە ۇلىستاردى، ورىس، وزبەك، ۇيعىر، ۋكراين، نەمىس، كارىس جانە تاعى باسقالاردى ءبىز نەگە كەمسىتۋىمىز كەرەك؟ سوندا ولاردى قازاقتىڭ جاڭا لاتىن الىپبيىندە وقۋ باقىتىنان ايىرامىز با؟ ويتكەنى، ورىس مەكتەپتەرىنىڭ 70-80 پايىزى قازاق بالالارى جانە از بولسا دا وزگە تۇركى حالىقتارى دا بار.

ەلىمىزدىڭ ۇستانعان باستى ساياساتى – تىلدىك، ۇلتتىق كەمسىتۋشىلىككە جول بەرمەۋدىڭ جارقىن جەتىستىگى – وسى، مەملەكەت ازاماتتارىنا مەملەكەتتىك الىپبيلىك تەڭدىك بولادى.

ەلباسىمىز ءوز سوزىندە ناقتىلاپ ايتقانداي، لاتىن ءالىپبيى قابىلدانعان سوڭ، مەملەكەتتىڭ نەگىزگى رەسمي ءالىپبيى رەتىندە جۇمىس ىستەيتىن بولۋى ءتيىس.

مەملەكەتتىك ءالىپبي – مەملەكەتتىڭ تۇتاستىعى ءۇشىن قىزمەت ەتۋى كەرەك.

مەملەكەتتىك لاتىن ءالىپبيى – مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ زاڭدى تورىنە شىعۋىنا جول اشۋى ءتيىس!

لاتىن ءالىپبيىن قابىلداۋ – رۋحاني تاۋەلسىزدىك ەكەنىن جاقسى ءتۇسىنىپ، جاپپاي قولداعان ەلدىڭ سەنىمى كوڭىل قۋانتادى.

جاڭا رۋحاني جەتىستىككە جەتەلەيتىن جاڭا لاتىن ءالىپبيى – جالپىۇلتتىق تالقىلاۋدىڭ جارقىن ناتيجەسى.

لاتىن قارپىن تالقىلاۋدا زور بەلسەندىلىك كورسەتكەن حالىق ەندى جاڭا ءالىپبيىمىزدى ومىرگە ەنگىزۋدە دە قارقىندى قايرات تانىتۋى ءتيىس. ياعني، قولعا الىپ قانا قويماي، قولدانۋدى دا باستاي بەرۋىمىز كەرەك.

لاتىن الىپبيىنە ءوتۋ – رۋحاني تاۋەلسىزدىككە جاسالعان بولاشاعى زور جارقىن قادام بولۋى ءۇشىن قوعامنىڭ قولداۋى كەرەك! ياعني، ءسىز بەن ءبىزدىڭ قارەكەتىمىز قاجەت!

قازىبەك يسا

Abai.kz