مەن ەس بىلگەلى ول شال سول جەردە وتىراتىن. كۇن ۇزاققا تاپجىلمايتىن. قاي كەزدە كەلىپ، قاي كەزدە كەتەتىنىن دە بىلمەيسىڭ. تاڭ اتىسىمەن كوزىڭدى تىرناپ اشىپ، كوشەگە شىقساڭ، كورەتىنىڭ - سول بەينە. اۋىل جۇرتشىلىعى ءتىپتى بۇل قۇبىلىسقا ءمان دە بەرمەيتىن بولعان، ويتكەنى كوزدەرى ۇيرەنگەن، بىراق مەن ءار كۇنى ۇيقىدان ويانا سالا، كوشەنىڭ باس جاعىنان سول شالدى ىزدەيتىنمىن. سەبەبى ول مەنىڭ بالالىعىمنىڭ تەمىر قازىعىنا اينالعان. ەگەر ونى جوعالتسام، ونىمەن بىرگە بالالىعىمدى دا جوعالتىپ الاتىن سياقتى بولىپ كورىنەتىن دە تۇراتىن، سول سەبەپتى مەن ول شالدى كوز الدىمنان ءبىر كۇن دە تاسا ەتكەن ەمەسپىن.

توقتاسىن ەدى مەن ءدال قازىر ءسوز ەتكەلى وتىرعان كوشەمىزدىڭ ءتىرى ەسكەرتكىشىنىڭ ازان شاقىرىپ قويعان ەسىمى. ءوزى ءبىر الاسا بويلى، پۇشىق مۇرىن، سەلدىر شاشتى، قالىڭ مۇرتتى قايىستاي قارا شال-تۇعىن. ءومىردىڭ تاۋقىمەتىن تالاي تارتقاندىعىن ماڭدايىنداعى تەرەڭ سىزاتتاردان، كوزىندەگى تۇڭعيىق مۇڭنان، قوشقىل ءجۇزىن تورلاعان اجىمدەردەن، قالا بەردى قويىلعان ەسىمىنەن دە اڭعارۋ قيىن ەمەس. سودان بولار، ءوزىنىڭ بويىنا ساي جاراتىلعان قىسقالاۋ ساۋساقتارىنىڭ اراسىنان ەرتەلى-كەش ماxوركاسى تۇسپەيتىن. الگى شىلىمىن شەكسىن-شەكپەسىن، ايتەۋىر ءتۇتىنىن بۋداقتاتىپ قويىپ، كوشەنىڭ ارعى بەتىندەگى ارىقتىڭ اعىسىنا قارايتىن دا وتىراتىن. ۋاقىتتىڭ ءبىر ورنىندا تۇراقتاپ قالمايتىنىن ءسات سايىن جىلعالاردان جۇيتكىپ اققان اساۋ اعىس سان قايتارا ەسىنە سالىپ، تۇنجىراعان ۇستىنە تۇنجىراي تۇسەتىن. جانارىن ارىقتىڭ جاعاسىنداعى جالبىزعا بايلاپ، ءۇن-ءتۇنسىز ويعا شوماتىن. قارا شالدىڭ نە ويلاپ، نە ءتۇيىپ وتىرعانىن ەشكىم دە ءتۇسىنىپ، بىلگەن ەمەس. ءوزى دە ەشكىمگە ەشتەڭە ايتايپايتىن. نە بولسا دا ىشىتەن تىناتىن. تەك، “ۇعىنارىڭ بار بولسا،جانارىمنان ۇعىن” دەگەندەي، جانارىنان عانا سىر شەرتەتىن. وكىنىشتىسى سول - بۇل اۋىلدا قارت كوزىنەن سىر اڭديتىن ءبىر دە ءبىر جاننىڭ تابىلماعاندىعى. ونسىز دا جاسى سەكسەندى القىمداعان قارا شال ەندى قانشا كۇتە السىن؟ تۇبىندە جانارىنا جاسىرعان سىر ساندىعىن و دۇنيەگە وزىمەن بىرگە اكەتىپ تىندى عوي جارىقتىق...

ءبىزدىڭ تانىستىعىمىزدىڭ قالاي باستالعانى ءالى ەسىمدە. ول كەزدە مەن شىبىق ءمىنىپ، كوشە شاڭىن كوككە كوتەرىپ جۇرگەن قارا بورباي، ۇزىن سيراقتاردىڭ ءبىرى بولاتىنمىن. جازدىڭ ءبىر جايما شۋاق كەشكىلىگىندە جاس شىبىقتى ات قىپ ءمىنىپ، تومەنگى جاقتان كەلە جاتىر ەدىم، كەنەت ارتقى تۇستان "ەي، بالا، بەرى كەل" دەگەن داۋىس شىقتى. مەن سەلت ەتە قالدىم. بەلۋاردان ءسال اساتىن الاسالاۋ بويىمدى ۇرەي شارپىپ، جۇدىرىقتاي جۇرەگىم سول ساتتە-اق القىمىما تىعىلدى. ۇرەيدىڭ تۇلا بويدى بيلەگەنى سونشالىق - نە تۇراقتارىمدى، نە تايىپ تۇرارىمدى بىلمەدىم. جايلاپ ارتىما بۇرىلىپ قاراسام، جول جيەگىندە ۇستىنە قويۋ كوك كوستيۋم، باسىنا سۇر قالپاق كيگەن، قولىندا ماxوركاسى بار شوكىمدەي قارا شال وتىر. وسى ۋاقىتقا شەيىن بۇل كوشەنىڭ انا باسىنان مىنا باسىنا كۇنىنە ون قايتارا شاپقىلاپ وتسەم دە، ءلام-ميم دەپ كورمەگەن قارا شالدىڭ داۋىسى وسى جولى قاتقىل شىقتى. مەن ءسال ابدىراپ تۇرعان كۇيدە:

- مەن بە، اتا؟ - دەدىم. داۋىسىمدا ءدىرىل بارى انىق سەزىلدى.

- ءيا، سەن بالا، بەرى كەل، - دەدى قارت سابىرلى ۇنمەن.
ۇلكەننىڭ ايتقانىن جەردە قالدىرمايتىن بالا كوڭىلىممەن، جۇرەگىمنىڭ دۇرسىلدەي سوققانىنا  قاراماستان اياعىمدى سىلتىپ باسىپ  قارت قاسىنا تايادىم. ەكى كەشتىڭ اراسىندا جۇزىنەن اڭعارعانىم اشۋدىڭ لەبى بولدى. ىزاعا بۋلىققاننان بولسا كەرەك ەكى بەتىنىڭ  ۇشى نارتتاي جانىپ، قارسى الدىندا تۇرعان مەنىڭ باسىمنان  اياعىما شەيىن كوزىمەن ءبىر ءسۇزىپ شىقتى دا:

- قارياعا نەگە سالەم بەرمەي وتەسىڭ؟ – دەدى قارت سوزىنە اۋىر ءزىل قوسىپ.

ونسىز دا تۇلا بويىمدى تولىقتاي بيلەگەن ۇرەي ساۋساقتارىمنىڭ باسىنان اياعىمنىڭ ۇشىنا دەيىن شىرماۋلاپ، ايتار ءسوزىم كومەيىمە تىعىلىپ، نە دەرىمدى بىلمەي ءبىراز ساسقالاقتاپ تۇرىم دا:

- كورمەي قالدىم، اتا، - دەپ باسىمدى تومەن سالدىم.

- ماڭدايىڭداعى كوز بە الدە ءبوز بە ءوزى؟ - دەدى قارت جاۋابىما قاناعاتتانباي.

مەندە ءۇن جوق. باسىمدى تومەن سالعان كۇيى ءالى تۇرمىن. سالدەن كەيىن الگى شال مەنى كەشىردى-اۋ دەيمىن، تۇنىپ تۇرعان تىنىشتىقتى ءوزى ءتۇردى:

- كىمنىڭ بالاسىسىڭ؟

- باقىتبەكتىڭ.

- باقىتبەگىڭ كىم؟

- قىلىشبەك اتانىڭ ۇلى

- ءوي، جۇگەرمەك، باقىتبەكتىڭ بالاسىمىن دەگەنشە، قىلىشبەكتىڭ بالاسىمىن دەپ نەگە بىردەن ايتپايسىڭ؟

- مەن اتامنىڭ كوزىن كورمەدىم عوي، اتا ،- دەدىم ءوز-ءوزىمدى اقتاپ الماققا.

ارادا تاعى ۇنسىزدىك پاتشالىق قۇردى. مەنىڭ بۇل سوزىمنەن كەيىن قارا شال قولىنداعى ءتۇتىنى بۋداقتاعان ماxوركاسىن ەكى-ءۇش قايتارا ەمىرەنە سوراپتادى دا، وكپەسىنە تولعان ءتۇتىندى سوعىپ تۇرعان سامالدىڭ باعىتىنا قوساقتادى. اينالاعا ءبىر قاراپ، قارا جەرگە ءبىر قاراپ، ۇزاق ويلاندى.

- بىلەسىڭ بە، شىراعىم، cەنىڭ اتاڭ ەردىڭ ەرى ەدى عوي، - دەدى قارا جەردەن كوزىن الماستان، - مايدان دالاسىندا بولسىن، اۋىل اراسىندا بولسىن قىلىشبەككە تەڭ كەلەر ازامات بولعان ەمەس. ويى زەرەك، اقىلى اسقاق ەدى عوي جارىقتىقتىڭ،  - دەپ قوس ساۋساعىنا قىستىرعان شىلىمىن قايتا اۋىزىنا اپاردى. بۇل كەزدە كۇن دە ۇياسىنا باتىپ قالعان. باعاناعى بۇرقىراعان كوك ءتۇتىن ءتۇن قاراڭعىلىعىنا جاسىرىنىپ ۇلگەرگەن. قارا شالدىڭ قوشقىل ءجۇزى ۇيىرىلگەن ىمىرتقا تۇمشالانىپ، كورىنبەۋگە اينالعان. قارت تاعى ءبىراز وي ۇستىندە وتىردى دا:

- سولاي، شىراعىم، قىلىشبەكتەي ازاماتتىڭ نەمەرەسى ۇلكەندى ەلەمەي وتپەۋى كەرەك. قاريا كورسەڭ، امانداسىپ ءجۇر. بىزگە وزگە ەشتەڭە قاجەت ەمەس. ال ەندى جولىڭنان قالما، ۇيىڭە بار، - دەپ وڭ قولىنا قىستىرعان شىلىمىمەن ءبىز تۇراتىن ءۇيدىڭ توڭىرەگىن نۇسقادى.تەك وسى ساتتە عانا بارىپ، وزىمنەن كەتكەن اعاتتىقتىڭ اۋىر سالماعىن سەزىندىم. انشەيىندە شاپقىلاپ ۇيگە كىرەتىن مەنىڭ بۇل جولى ۇيگە باراتىن قۇلقىم دا بولمادى.

سول كۇنى ءتۇن ورتاسىنا دەيىن ۇيقىسىز جاتتىم. ويىما الگى شوكىمدەي قارا شال سان ورالدى. ءاجىم تورلاعان ءجۇزى، مۇڭ تۇنعان جانارى، كەلتە تاناۋى كوز الدىمنان ءبىر كەتپەدى. قاريالاردىڭ بۇل ومىردەن كۇتەرى تەك اماندىق پەن ساۋلىق قانا ەكەندىگى جانىمدى جەگىدەي جەدى. ءبىز قارتتاردى جاسارىن جاسادى، اسارىن اسادى دەپ ويلاپ جۇرسەك، ولاردىڭ ومىردەن ءالى الىنباعان اماندىعى، ساۋلىعى بار ەكەن. قوس جانارى جاۋتەڭدەپ بىزدەرگە قاراۋىنىڭ استارىندا دا وسى اماندىق پەن ساۋلىق جاتقانىن ءبىز قايدان بىلەيىك؟! ولارعا ەندىگى كەرەگى ۇزاق عۇمىر، توگىلگەن ءشالى-شاپان، استا-توك داستارحان دەسەك، قاتەلەسكەنىمىز، جاڭىلىسقانىمىز، جاڭساق ويلاعانىمىز. بىزدەردىڭ ولار ءۇشىن تىلەگەن دۇعا-تىلەكتەرىمىز - ۇزاق عۇمىر، كورسەتكەن قۇرمەت-قوشەمەتىمىز - يىقتارىنا جاپقان ءشالى-شاپان، مەيىرىمىمىز بەن كەڭ پەيىلىمىز - استا-توك داستارحان ەكەنىن كىم تۇسىنگەن؟ دۇنيەدە ۇلىلاردىڭ بارلىعى قاراپايىم كەلەتىنىندەي، جاڭالىقتاردىڭ بارلىعى قاتەلىكتەن اشىلاتىنىنداي، قارتتاردىڭ جۇرەگىنە اپاراتىن جول دا وسى ءبىر ءىلتيپات پەن ىزگىلىكتىڭ توڭىرەگىندە جاتقانىن ءتۇسىنۋ ادام بالاسىنا قانشالىقتى قيىن بولدى دەسەڭىزشى؟! قۇددى ءبىر قوي تەرىسىن جامىلعان قاسقىرداي تالاي جىل سىر بەرمەگەن.

سول كۇننەن باستاپ كوشەمىزدىڭ ءتىرى ەسكەرتكىشىنە اينالعان قارا شالعا سالەم بەرمەي وتپەيتىن بولدىم. ارى وتسەم دە، بەرى وتسەم دە شىلىمنىڭ ءيىسى تەرىسى تۇگىلى ەتىنە سىڭگەن الگى شالعا امانداسىپ، ساۋلىعىن سۇراپ كەتىپ ءجۇردىم. وسىلايشا ايلار ءوتىپ، كۇندەر جىلجىپ جاتتى. ءبىر كۇنى كەزەكتى سالەم بەرىپ قاسىنا بارعانىمدا، وزىنە شاقتاپ كەسىپ قويعان گازەتىنە ماxوركاسىن وراعالى وتىر ەكەن. كوڭىلى ءسال تۇنجىراۋ سياقتى ەدى، مەنىڭ كەلگەنىمدى كورىپ قۋانىپ كەتتى دە:

- كەل، بالا، وتىر قاسىما، - دەپ ءوزى وتىرعان ۇزىن ورىندىقتىڭ ءبىر شەتىن يەگىمەن نۇسقادى.

مەن جانىنا جايعاستىم. قارا شال جاڭاعى شاقتاپ قيىلعان گازەتىنە جارتى ۋىس ماxوركانى سالدى دا، تەكەمەتتى وراعانداي دوڭگەلەتىپ كەپ جىبەردى. “ال كەرەك بولسا، شىلىمدى وسىلاي جاسايتىن بولعانى ما؟” دەپ ويلادىم. سويتسەم، بۇل ءالى بىتپەگەن شارۋا ەكەن. سوسىن الگى ورالعان گازەتتىڭ شەتىنەن تىلىمەن جالاقتاي ءوتىپ، ۇزىنا بويلاي جاپسىرىپ شىقتى. مەن اڭ-تاڭمىن. بۇل مەنىڭ شىلىم وراۋدىڭ ءادىسىن العاش كورۋىم ەدى، الايدا ول ونىمەن بىتپەدى، ارتىنان جاڭاعى وراعان شىلىمىن ۇش جاعىنان بۇراپ-بۇراپ ۇشكىرلەپ قويىپ، قالتاسىنداعى سىرىڭكەسىمەن تۇتاتىپ كەپ جىبەرگەندە، كوك ءتۇتىن اسپانعا قاراي بۇرق ەتە قالدى. قارا شال كوتەرىلگەن كوك ءتۇتىننىڭ ورتاسىنان كوزىن سىعىرايتىپ ماعان قارادى دا:

- مەن بىلسەم، وسى سەنىڭ شەشەڭ مۇعالىم ەمەس پە؟ - دەدى.

- ءيا، مۇعالىم.

- گازيتكە جازىلا ما؟

- جازىلادى.

- مەنىڭ مىنالارىم تاۋسىلىپ بارادى، - دەپ قالتاسىنان ءۇش-ءتورت گازەتتىڭ قيقىمىن شىعاردى. - بۇنى مەن بۇگىننەن قالدىرماي بىتىرەمىن. ال ەرتەڭگە ماxوركا ورايتىن ەشتەڭە بولماي تۇر. ۇيىڭدە وقىلعان نەمەسە ەسكى گازيتتەرىڭ بولسا، ماعان اكەلسەڭ قايتەدى؟ - دەدى قارت بار جانارىن مەن وتىرعان تۇسقا توڭكەرىپ. مەن قارا شالدىڭ شىلىمسىز وتىرعان كەيپىن كوز الدىما ەلەستەتە المادىم. قولىنداعى تەمەكىسىنىڭ ءتۇتىنى سونسە، ونىمەن قوسا بۇل اۋىلدىڭ ءتۇتىنى دە بىرگە سونەتىندەي كورىندى. ونسىز دا اماندىق پەن ساۋلىققا شولىركەپ جۇرگەن بۇل قارت ەندى شىلىمنان تارىقپاسا ەكەن دەپ ويلادىم. ءسويتتىم دە:

- بولۋ كەرەك، اتا. انام قازانعا سۋ ىسىتارىندا تامىزدىققا گازەت جاعىپ جۇرگەنىن كورگەنمىن، - دەپ ايتقانىم سول-اق ەكەن، قارا شالدىڭ سولعىن ءجۇزى جادىراپ سالا بەردى.

- سەن بالا، سول گازيتتەردى ماعان قازىر اكەلىپ بەرسەڭ قايتەدى، - دەدى قارت تاعاتى تاۋسىلارداي.

- جاقسى، اتا. وندا ءسىز مەنى ەشقايدا كەتىپ قالماي وسىندا كۇتىڭىز، - دەدىم دە ۇيگە قاراي ەنتەلەي جۇگىردىم.

ۇيگە كەلسەم، راسىندا دا گازەت دەگەن جەتەرلىك. ءبىرى ۇستەل شەتىندە، ءبىرى ساندىق ۇستىندە، ەندى ءبىرى جەردە جاتىر. بۇل گازەت ماسەلەسى شەشىلدى-اۋ دەپ قۋانا بەرگەنىمدە، ويىما قايداعى جوق بىردەڭەلەردىڭ ساپ ەتە قالماسى بار ما؟ بۇلاردىڭ قايسىسى وقىلعان؟ قايسىسى كەرەكسىز؟ ەگەر دە قازىر اكەم مەن انام وقىماعان گازەتتى الىپ كەتىپ، ەرتەڭ ىزدەپ قالسا قايتپەكپىن؟ ونىڭ ۇستىنە انامنىڭ گازەت-جۋرنالداردان اقىن-جازۋشىلاردىڭ سۋرەتتەرىن، ولەڭدەرىن، قاناتتى سوزدەرىن قيىپ الىپ، جيناستىراتىنى بار ەدى. ال بۇلاردىڭ ىشىندە سول دۇنيەلەر بولىپ قالسا، نە ىستەمەكپىن؟ كەيدە اۋىل مۇعالىمدەرىنىڭ ءبىرى جازىلعان گازەتكە ەكىنشىسى جازىلماي الماسىپ وقيتىنى جانە بار. بۇل ءوزى ناقتى ءبىزدىڭ گازەت پە؟ “قاپ، جاڭا سۇراعاندا “گازەتكە جازىلمايدى” دەپ ايتا سالماعانىمدى قاراشى،” - دەپ بىلتەدەي ۇزىن ساۋساقتارىممەن ەرنىمدى ءبىر شىمشىپ الدىم. ەندى ارتقا شەگىنەر جول جوق. قارت بولسا كۇتىپ وتىر. ونىڭ ۇستىنە ەرتەڭگە ماxوركاسىن ورايتىن گازەتى دە قالماعان. جاڭا عانا تۇسكەن كوڭىلىن ءبىر سەرپىلتىپ كەتىپ ەدىم. "جوق ەكەن" دەپ قايتا بارسام، نالىپ قالادى-اۋ دەپ تاعى ويلادىم. ءسويتتىم دە، نە دە بولسا الگى گازەتتەردىڭ بىرەۋىن الماققا بەل بۋدىم. ارى ويلانىپ، بەرى ويلانىپ ساندىقتىڭ ۇستىندەگى جاتقان گازەتتەردى لىپ ەتكىزىپ ىشقىرىما تىعىپ الدىم دا، كۇپايكەممەن ۇستىنەن كورىنبەستەي تۇمشالاپ، زىپ بەرىپ ۇيدەن اتىلا شىقتىم. سول جۇگىرگەننەن قارا شالدىڭ قاقپاسىنىڭ الدىنا كەلىپ بىراق توقتادىم. كەلسەم، قارا شال جاڭادان وراعان شىلىمىن ءالى بۋداقتاتىپ وتىر ەكەن.

- ءيا، بالا، بار ما ەكەن؟ - دەدى قارت ماعان تەسىلە قاراپ.

- بار، اتا، اكەلدىم، - دەدىم سىبىرلاي سويلەپ.

- بار بولسا، بەرى اكەل.

ۇرلىعىن جاسىرعان ۇرىداي ء“ۇي جاقتان بىرەۋ-مىرەۋ قاراپ تۇرعان جوق پا”  دەپ جالتاقتاي قاراپ بارىپ، ىشقىرىما تىقپالاعان "جاس الاش" دەگەن ۇلكەن جازۋى بار بىرنەشە گازەتتى الىپ شىعىپ ەدىم.

- وx-وx-وۋ! - دەدى قارت مارقايا ءۇن قاتىپ، - مەن سەنى جۇپ-جۇقا بىردەڭە اكەلەتىن شىعار دەپ وتىرسام. مىناۋىڭ ءبىر ەمەس ءۇش گازيت قوي. بۇل ماعان تالاي كۇنگە جەتەدى. سەن بالا جارادىڭ. ءما، ۇستا مىنانى، - دەپ جان قالتاسىنان ءبىر ۋىس تولى قانت-كامپيت، ىرىمشىك-قۇرتىن الىپ شىعىپ، مەنىڭ قارلىعاشتىڭ قاناتىنداي قوس الاقانىما لىق ەتكىزىپ سالا سالدى.

بىردە جانارىمدى كامپيتكە قاداپ، بىردە قۇرتقا ءتۇسىرىپ، نە دەرىمدى بىلمەي ءبىراز تۇرىپ قالدىم. مەنىڭ بۇلاي قىسىلىپ-قىمتىرىلىپ تۇرعانىمدى باسقاسا كەرەك:

-ەي بالا،سەن ءۇيتىپ ىڭعايسىزدانبا، ول سەنىڭ تازا ەڭبەگىڭ، - دەدى قارت قالتاسىنا گازەتتى تىقپالاپ جاتىپ.

مەنىڭ ومىرىمدەگى العاشقى ايىرباس ساۋدا ءدال وسىلاي باستالعان بولاتىن. ءبىزدىڭ ارامىزداعى ايىرباس ساۋدا بۇدان كەيىن دە تالاي جالعاستى. ۋاقىت وتكەن سايىن بۇل كاسىپكە مەن دە ابدەن ىسىلدىم. ۇيگە جاڭا گازەت كەلسە، ول وقىلىپ بىتكەنىنشە اڭديتىندى شىعاردىم. تىڭشىلىق بارىسىندا وقىلعاندارى قاي تۇستا، وقىلماعاندارى قاي تۇستا جاتاتىنى دا بەلگىلى بولدى. بۇدان كەيىن مەنىڭ بويىمدى سەنىمدىلىك بيلەپ، قارا شالعا گازەت كەرەك بولعانىندا شىمىرىكپەستەن ساندىق ءۇستىن تازالاپ كەتەتىن ادەت تاپتىم. ءبىر كۇنى كەزەكتى گازەت اپارعانىمدا قاريا قالتاسىن ارى اقتارىپ، بەرى اقتارىپ  بەرەتىن دانەڭە تاپپاعان سوڭ، ءتوس قالتاسىنان قىزىل تۋ مەن قاسقاباس ادامنىڭ بەينەسى بەينەلەنگەن توسبەلگىنى قولىما ۇستاتا سالدى.

مەن ءسال كىبىرتىكتەپ قالدىم. كوزىمە كونە دۇنيەدەي كورىندى.

- اتا، مىناۋىڭىز قىمبات دۇنيە عوي، - دەدىم ءوزى دە قيماي تۇرعان شىعار دەگەن ويدا.

- ونىڭ ەندى ماعان كەرەگى شامالى. قارتايدىم. ەرلىك سەندەرگە ۇلگى بولسىن. كوكىرەگىڭە تاعىپ ءجۇر، - دەپ جۇرەك تۇسىمنان ەكى مارتە قاقتى.

باتىرلىقتىڭ بەلگىسىنە اينالعان توسبەلگىنى مەن تالاي ويىنعا تاعىپ باردىم. اتىسساق تا، شابىسساق تا، قالا بەردى تىعىلماق ويناساق تا كەۋدەمنەن تاستامادىم. بىراق سول توسبەلگى ءبىر كۇنى جوعالدى. ويىن قۋىپ ءجۇرىپ قايدا ءتۇسىرىپ العانىمدى بىلمەيمىن. الا كەشتەن قارا تۇنگە دەيىن ىزدەدىم. تابا المادىم. ەرلىك ءۇشىن بەرىلگەن ءبىر توسبەلگى قۇمعا ءسىڭدى. كىنالى مەن.

ءبىزدىڭ اۋىلدا تەك قارا شال عانا ەمەس، ەركەك اتاۋلىنىڭ بارلىعى دەرلىك تەمەكىگە اۋەس ەدى. ولاردىڭ قاتارىندا مەنىڭ اكەم دە بار. جۇمىستان قولى قالت ەتە قالسا بولدى، شىلىمىن اۋىزىنا قىستىرىپ شىعا كەلەتىن. بىردە كومىر قورانىڭ كولەڭكەسىن سايالاي تەمەكى تارتىپ وتىر ەكەن. جانىنا ويناقشىپ كەلدىم دە:

- اكە، نەگە وسى توقتاسىن اتا شىلىمدى كوپ شەگەدى؟ - دەپ ويسىز وتىرعان اكەمە سۇراقتى تىكەسىنەن قويدىم.

- ول اتاڭ سوعىسقا قاتىسقان، كول بوپ اققان ادام قانىن كورگەن كىسى. سول ەسكى ەلەستەردەن ارىلماققا تارتادى دا، - دەدى سۇراعىما جاۋاپتى الدە قاشان دايىنداپ قويعان ادامداي.

- ال ءسىز نەگە شىلىم شەگەسىز؟ - مەن بىلسەم سوعىسقا قاتىسپاعانسىز، توگىلگەن ادام قانىن كورمەگەنسىز.

- مەن بە… مەن اسكەردە بولدىم عوي. ال اسكەر ادامعا ءبارىن ۇيرەتەدى. جاماندى دا، جاقسىنى دا. سونداعى بۇتكىل جاقسىنى ۇيرەنىپ، قالعانى وسى بولعانداي اۋەستەنىپ كەلگەنىمىزدى قارامايسىڭ با، - دەپ جىميىپ قويدى.

- سوندا كەيىن مەن دە اسكەرگە بارعاندا شىلىم شەگەتىن بولامىن با؟

- جوق، بالام، سەن شەكپە، - دەپ الىپ الاقانىمەن ماڭدايىمنان سيپادى. - سەن انا توقتاسىن اتاڭنىڭ سوعىس كەزىندە تانكيست بولعانىن بىلەسىڭ بە؟ - دەدى اكەم ۇزىلگەن اڭگىمەنى قايتا جالعاپ.

- جو-و-ق، - دەدىم مەن تاڭىرقاي.

- ول اتاڭ تانكيست بولعان. ال نەگە تانكيست بولعانىن بىلەسىڭ بە؟ - دەدى اڭقاۋ بالاسىن تاعىدا قىزىقتىرا ءتۇسىپ.

- جو-و-ق.

- سولدات تانكيست بولۋ ءۇشىن، ونىڭ بويى ءبىر مەتر جەتپىس ءتورت سانتيمەتردەن اسپاۋى كەرەك. ال توقتاسىن اتاڭنىڭ بويى قانشا؟

- بىلمەيمىن. بىراق ەداۋىر الاسا عوي.

- مىنە، سوزىمە دالەل ەمەس پە؟ - دەپ اكەم ماساتتانىپ قالدى.

ەرتەڭىندە اۋداننان شىعاتىن اپتالىق گازەتتەردىڭ ءبىرىن قولتىعىما قىستىرىپ الىپ، قارا شالعا تاعى كەلدىم. كوشە بويلاي مايماڭ باسىپ بارا جاتقان قازدارعا تەسىلە قاراپ وتىر ەكەن. مەنىڭ كەلگەنىمدى بايقاعان دا جوق. ءوز ويى وزىندە. كورشىسى ەرمەكتىڭ التى قازى ارىققا ءبىر-ءبىر سۇڭگىپ شىقتى دا، تەمىر قاقپاسىنىڭ استىنان ءوتىپ اۋلاسىنا كىرگەندە بارىپ كوزىنە ىلىنەر دۇنيە تاپپاي، جانارى جىلتىڭداپ مەن وتىرعان تۇسقا ءتۇستى.

- ءوي بالا، سەن قاشان كەلگەنسىڭ؟ - دەدى قارت ماعان ۇركە قاراپ.

- كوپ بولمادى،اتا، - دەپ قارا شالدىڭ بۇل قىلىعىنا سىقىلىقتاي ءبىر كۇلىپ الدىم.

- مەن، مىنا ەرمەكتىڭ قازدارىن ايتام دا...نە دەگەن سەمىز وزدەرى...نە جەيدى ەكەن سونشا بۇلار...

- جەم بەرەتىن شىعار اتا.

- نە بەرسە دە ءدال بۇنداي سەمىز قاز كورسەم، كوزىم شىقسىن، - دەپ تاڭىرقاي باسىن شايقادى.

- اتا، مەن سىزگە گازەت الىپ كەلدىم، - دەپ قولتىعىما قىستىرعان دۇنيەلەرىمدى قارتقا ۇسىندىم.

- وسى سەنىڭ تاڭدايىڭنىڭ ءدامى كەتكەندە عانا كەلەتىنىڭ جامان. وتكەندە گازيت تاپپاي مىنا زۋلفيادان الدىردىم. سوزبالاماي ءجيى-ءجيى كەلىپ تۇرساڭشى، - دەپ قالتاسىنداعى بار جىلى-جۇمساعىن ماعان بەردى.

سول ساتتە جاڭاعى دەنەسى مايعا بوككەن سۇر الا قازدار قوقىلداي كوشەگە قايتا شىقتى. قارت جانارى تاعى سول تۇسقا اۋدى. مەندە مويىنىمدى قىلتىيتىپ قوسىلا قاراپ قويامىن. سالدەن كەيىن قارا شال ماعان بۇرىلىپ:

- سەن بالا، ءالى وسىندامىسىڭ؟ - دەدى داۋىسىن سوزا سويلەپ.

- ءيا، اتا. سىزدەن ءبىر نارسە سۇرايىن دەگەنمىن.

- ال،سۇرا! - دەدى قارت ءبىر يىعىن كوتەرىپ قويىپ.

- ءسىزدىڭ سوعىسقا قاتىسقانىڭىز راس پا؟

- راس!

- ءسىزدى سوندا تانكيست بولدى دەيدى عوي.

- بولدىم!

- قانشا ادام ءولتىردىڭىز؟

- نە دەيدى؟

- قانشا ادام ءولتىردىڭىز؟ - دەدىم جاڭاعى ءسوزىمدى قايتا قايتالىپ.

- ونى ساعان كىم ايتىپ ءجۇر؟

- اكەم! - دەدىم كوكىرەگىمدى اۋاعا كەرە تولتىرىپ.

قارا شالدىڭ جاڭاعى شىرايلى ءجۇزى كوز الدىمنان لەزدە عايىپ بولىپ، قاباعى قاتۋلانىپ، ءجۇزى سۇرلانىپ شىعا كەلدى. اينالاسىنا جالتاق-جالتاق قارايلاپ، جەردە جاتقان ءبىر شىبىقتى قولىنا الدى دا:

-وتتاپتى، اكەڭ! مەنىڭ ولتىرگەنىم ادام ەمەس، فاشيست! - دەپ قولىنداعى جاس شىبىقپەن جون ارقامنان سالىپ كەپ قالدى. ولەردەگى داۋىسىم سوندا شىقتى. كوشەنى باسىما كوتەرە، ايقايلاي جىلادىم. الگىندە عانا قوس قولىما مىقتاپ قىسىپ وتىرعان بار تاتتىلەرىم سول جەردە شاشىلىپ قالا بەردى…

ءبىر كۇنى شىرت ۇيقىدا جاتقانمىن. انام كەلىپ تۇر-تۇرلاپ قويماعان سوڭ وياندىم. كوزىمدى اشسام، قاسىمدا باسىنا جاۋلىعىن تاعىنعان انام وتىر. ءجۇزى جابىرقاۋلى. ۇيقىدان جاڭا ويانعان مەنىڭ بەتىمنەن بار مەيىرىمىمەن ءسۇيدى دە:

- بالام،تۇرا عوي. ءشايىڭدى دايىنداپ قويدىم. ءىشىپ ال. تۇندە توقتاسىن اتاڭ قايتىس بولىپتى، مەن قازىر سول ۇيگە كومەكتەسۋگە بارامىن، - دەپ ايتۋى مۇڭ ەكەن، توسەكتە جارتىلاي جالاڭاش جاتقان قالپىممەن دالاعا جان ۇشىرا اتىپ شىقتىم. ءوز كوزىمە ءوزىم سەنەر ەمەسپىن. قارا شال، ورىنىندا جوق.

كوشە تۇنعان ىڭىرسىعان داۋىس. ايقايلاعان جوقتاۋ. قاراۋىتقان كوپشىلىك. ماعان بۇلاردىڭ ءبىرى دە تانىس ەمەس. كىلەڭ جاتتار. جاقىنىمدى جوقتاۋشىلار. تىرىسىندە امانداسىپ،ساۋلىعىن سۇراي الماي، ولگەننەن كەيىن كوڭىل ايتۋعا اسىققاندار. اۋىل اقساقالىنىڭ الدىنداعى ءبىر مىندەتىن اتقارۋعا جينالعاندار. وسى ءبىر كورىنىس كوز الدىمدا ەلەس بولىپ وتكەن ساتتە، جانارىمدا  مولتىلدەگەن جاس تۇندى. ءجۇزىمدى سۋاردى. وكسىتتى. ويتكەنى ماعان كەرەگى، ماعان اسا  قىمباتى مىنا اسقان ابىرا-دابىرالىق ەمەس، كوشە شاڭىن كوككە كوتەرگەن اۋىل xالقى ەمەس، كۇن ۇزاققا ءوز ويىنا ءوزى تۇنشىعىپ وتىراتىن، بالالىعىمنىڭ اينىماس ءبىر بولشەگىنە اينالعان شوكىمدەي قارا شال ەدى…

تەمىرلان قىلىشبەكوۆ

Abai.kz