سۋرەت ازاتتىق راديوسىنىڭ سايتىنان الىندى

تاۋەلسىز قازاق ەلى پارلامەنتىنىڭ تۇڭعىش توراعاسى،

عۇلاما عالىم، ۇستاز، ساياساتكەر، بيىل 80 جىلدىق

مەرەيتويىن اتاپ وتكەلى جاتقان

سەرىكبولسىن ءابدىلداۇلى ابدىلدينگە

اقسۋات

…اعىپ جاتىر سانسىز بۇلاق باس قۇراپ،
جايقالادى سۋ بويىندا جاس قۇراق،
ءبىزدىڭ سەكەڭ، سەرىكبولسىن اعانىڭ
تۋعان جەرى، وسكەن جەرى اقسۋات.

بۇل وڭىردە جاز ايىندا كۇن ىستىق،
اقسۋاتتان اقتارىلعان ىرىس، قۇت.
بۇل قازاقتا سان مىڭداعان جەر اتى،
ال اقسۋات — سەكەڭ ءۇشىن تىم ىستىق!

كوز تالادى مۇنار، مۇنار، مۇناردان،
بالاپاندار ءبىر ارماننان — ءبىر ارمان.
ءبىر زاماندا قاراكەرەي قابانباي
قۋباس اتىن اقسۋاتتان سۋارعان.

اقسۋاتتان مەيىر ءشولى قانسا دا،
باسىن شۇلعىر سايگۇلىكتەر تامسانا.
الماس قىلىش — اقتامبەردى جىراۋ دا
اقسۋاتقا ات شالدىرعان قانشاما.

بۇل اقسۋات كوردى نەبىر ەرلەردى،
ەرلەر وتكەن جەرگە گۇلدەر ونگەندى.
كوكجال باراق جاۋىن وسى وڭىردە
ءبىر زاماندا ويسىراتا جەڭگەندى.

بۇزىلماسى ءۇشىن شىرقى جۇرتىنىڭ
ەل قورىعان ەرلەر الماي ءبىر تىنىم،
بي بورانباي، قۋ داۋىستى قۇتتىباي،..
وسى وڭىردە داڭقىن جايعان ۇلتىنىڭ.

ىزدەۋمەنەن اقيقاتتى الداسپان
سان مىڭ جىلدار ءبىر-بىرىمەن جالعاسقان.
التاي مەنەن تارباعاتاي تاۋلارى
وسى وڭىردە ءبىر-بىرىمەن جالعاسقان.

سالعان بابام تالاي رەت جاتقا ويران،
"اقسۋات" دەپ جاقسى ىرىممەن ات قويعان.
وسى وڭىردە كوك تۇرىكتىڭ ۇرپاعى —
كوكبورىلەر شين ەلىنە لاپ قويعان.

تۇرعانىمەن التىن كۇنى ورىندا،
جاڭا تۋعان قيىق اي جوق سولىندا،
سول جاۋىنگەر كوك تۇرىكتىڭ كوك ءتۇستى
كوك بايراعى قازاعىمنىڭ قولىندا.

جاراتىلعان كىلەڭ يگى تىلەكتەن،
اتقا قونعان "حالقىم!" دەگەن جۇرەكپەن،
بۇل وڭىردەن شىققان ەردە ەسەپ جوق
تۋعانىنان اقيقاتتى تۋ ەتكەن.

قاتار قويعان دالاسى مەن تاۋلاردى،
تىك ۇستاعان اقيقاتتى، ارماندى،
بۇگىندەرى قازاق، ورىس، باسقا ۇلت تا
شىندىعى ءۇشىن قۇرمەت تۇتقان جان بار-دى…

اتى-ءجونى — سەرىكبولسىن ءابدىلدين،
اتقا قونعان جازۋىمەن تاعدىردىڭ.
از دا بولسا ءبىلۋ ءۇشىن بىردەمە
اقسۋاتقا مەن دە اتىمدى شالدىردىم…

جەلتوقساننىڭ جاراسى…

…جاس كەزىنەن ءوزىن مىقتاپ قولعا الدى،
وڭاشادا توقسان رەت تولعاندى.
ساكەڭ جاستان جەر قادىرىن بىلەتىن،
سودان وقىپ، جەر مامانى بولعاندى.

باسقا اڭگىمە — جەرگە بارىن بەردى مە،
باسقا اڭگىمە — يگىلىگىن كوردى مە؟..
تاڭداپ العان ماماندىعى بويىنشا
باسقا اڭگىمە — قيىندىقتى جەڭدى مە؟..

ۇستاز بولدى، عالىم بولدى بەلگىلى،
بولعان دا ەمەس الا بوتەن ەرلىگى.
شىققان ەمەس، بىراق ونىڭ ويىنان
سوڭعى كەزگى قالجىراعان ەل مۇڭى.

"بولدىم!" دەسەڭ، تاعى دا ارمان كوكتەيدى،
جەتىپ تۇرىپ، تاعى ءبىر ءىس جەتپەيدى…
مىڭ توعىز ءجۇز سەكسەن التىنشى جىلعى
سول وقيعا كوز الدىنان كەتپەيدى…

ەكى ءجۇزدى ساياساتتى كىم كوردى؟
ادام شوشىر ءبىر سۇمدىقتى بىلگەندى…
ءىزى سۋىپ ۇلگەرمەگەن جەلتوقساندا ايگىلى،
ول ماسكەۋدە قىزمەتتە جۇرگەندى…

ۇلت نامىسى تاپتالاتىن تابانعا،
جازىقسىزدان قان توگىلگەن الاڭدا.
بىراق تۇندە بۇكىل قازاق تاپ بولعان
قالاي، قالاي، سۇرقاي، سۇمدىق زامانعا؟..

ءبارى ەسىندە سول ازاپتى كۇندەردىڭ،
جان ازابى سول ازاپتى تۇندەردىڭ،
قازاعىنىڭ سول جاستارى بەيكۇنا
قولىمەنەن سورلاعانىن كىمدەردىڭ؟

قيىپ تۇسكەن قازاعىنىڭ ارمانىن،
بولعان ءىستىڭ ەگجەي-تەگجەي بار ءمانىن،
تاق تالاسى، باق تالاسى جولىندا
ول سەزگەندەي كىمدەر ايداپ سالعانىن؟

جاڭا الاڭنان قارا تۇندە قارلىعا،
جاستار ءۇنى جەتكەندەي مە زارلى دا…
باق تالاسى، تاق تالاسى جولىندا
قۇرباندىققا ۇلتىن شالعانداردى دا،

ءبىرىن-ءبىرى بىردەن ساتقانداردى دا،
ىندەرىنە كىرىپ جاتقانداردى دا،
قازاعىمنىڭ بوزداقتارىن الاڭدا
شولاق كۇرەك الىپ شاپقانداردى دا،

ءبىرىن-ءبىرى ايداپ سالعانداردى دا،
ارتتا بۇعىپ ءۇنسىز قالعانداردى دا،
لاۋلاپ جانعان نامىسىنىڭ وتىنا
ءوز-وزىمەن كۇيىپ جانعانداردى دا،

جاڭا الاڭدا سالعان ويرانداردى دا،
الىپ پارا تويماي، تويعانداردى دا،
العاش بىلگەن كىمنىڭ — "كىمدەر" ەكەنىن،
جازالاۋعا قولىن قويعانداردى دا؟..

ول ورتەنە جازداعاندا نامىستان،
وڭاشادا ويلارىمەن الىسقان…
وسىنداي ءبىر توم-توم ىسپەن — قۇجاتپەن
سەكەڭ سولاي ماسكەۋ جاقتا تانىسقان.

بۇل سۇمدىقتان ول جاعاسىن ۇستاعان!..
ەل نامىسى — ەردىڭ بويىن قىستاعان.
سودان كەيىن سەلقوستىقتىڭ بارلىعىن
ءوز بويىنان بىردەن جۇلىپ تىستاعان.

ادام ەمەس دەپ ماقتانعان: ء"وستىپ ەم…"
ويلاپ تۇرساڭ شىعاتىن ءسوز ەستىدەن.
انا ءبىر جىل سىر بويىندا سەكەڭنىڭ
ءوز اۋزىنان بۇل جايلاردى ەستىگەم…

جانعا باتقان ۇلتقا جاپقان جالاسى،
كوز الدىندا قانسىراعان دالاسى…
ءالى كۇنى سىزداتادى ءون-بويىن
اۋزى بىتەۋ جەلتوقساننىڭ جاراسى…

تۇلپار-مىنەز

…سودان بەرى جايدى كوردى ول كوپتەگەن،
سول ءبىر سۋرەت كوز الدىنان كەتپەگەن.
قاي زاماندا اقيقاتتىڭ جولى اۋىر،
قانداي جەڭىس وڭايلىقپەن جەتپەگەن.

قازىر سونداي جاس ەمەسىن بىلەدى،
كەيدە اڭسايدى تىنىشتىقتى جۇرەگى.
تاۋەلسىزدىك العان مىناۋ جاس ەلى
جاقسى بولىپ وركەندەسە — تىلەگى!

بۇل ومىردەن كوردى تالاي سىناقتى،
ارىقتاردان كوردى تالاي سۋ اقتى،
ول شىندىقتى ايتقان كەزدە قاشان دا
جارق ەتەدى الماس قىلىش سياقتى!

ەل مۇددەسى — سەكەڭ ءۇشىن باستى ارمان،
ونىڭ جولى وسى ارادان باستالعان.
انا جىلعى ەڭ العاشقى ەڭ ەركىن
قالاۋلىلار كەڭەسىن دە باسقارعان.

…بەرى اعاتىن وزەن كەنەت ارى اققان،
داۋىل تۇرعان الدە قايدان، تاراپتان…
ەركىن ويلى سول كەڭەستى بۇل بيلىك
ەسكەرتپەستەن بىراق تۇندە تاراتقان.

باسىن شۇلعىپ، قولپاشتاعان، قولداعان،
ءبىر ادامعا تابىنار كۇن ورناعان.
سودان بىلاي تاۋەلسىزدىك اسپانىن
سەنىمسىزدىك بۇلتى باسىپ، تورلاعان.

كۇن كۇركىرەپ اشىق كۇندە اسپاننان،
قارسى شىققان اباقتىعا تاستالعان.
ەلدىڭ كوزىن باقىرايتىپ قويىپ-اق
ەل بايلىعىن جاپپاي توناۋ باستالعان.

قاتەلىكتەر كەتىپ جاتىر كوپتەگەن،
جول جابىلعان وزىق ويعا ەپتەگەن.
ال ەلىندە قانداي سايلاۋ بولسا دا
بىردە-ءبىرى ونىڭ ءادىل وتپەگەن…

اقساقال جاس… ءبارىن، ءبارىن ويلايدى،
وڭاشادا قالىڭ ويعا بويلايدى.
ەل حالقىنىڭ ءارى-ءسارى كۇي كەشكەن
جاعدايى دا جانعا باتپاي قويمايدى…

قاشان دا ونىڭ قينالعانمەن جانى ءبىر،
اتتى تاعى كوكجيەكتىڭ تاڭى نۇر.
ارقالاعان سەنىم مەنەن مول ءۇمىت
تۋعان جەرگە كوكتەم كەلدى تاعى ءبىر.

كوك بىتكەندى شۋاعىمەن بۇرلەتكەن،
قونىپ جاتقان ۇلى دۋمان، دۇرمەكپەن،
كوڭىل شىركىن تاڭنان كۇتكەن ءناسىبىن
بولار ما ەكەن ءبىر ەرەكشە بۇل كوكتەم؟..

بىرەۋ — قارسى، بىرەۋ — ونى قولداعان،
ءومىر جولى — باستان ءتۇزۋ بولماعان.
ۇزاق جولدا جالعىز ەمەس ايتەۋىر،
جەتىپ جاتىر بالا-شاعا، دوس-جاران.

قاي ۋاقتا دا كۇرەس جولى – اۋىر جول،
تىنىش ەمەس، بۋىرقانعان داۋىلدى ول.
ءبىر ۇمىتپەن قارايتىنداي وزىنە
ەل جاقتاعى ءبىر قانشاما قاۋىمدى ەل…

ءسوزى، ءىسى — اقىن جازعان ولەڭدەي،
ءىنىسى بار، سەرىگى بار تولەندەي.
اكەجان مەن عالىمجانداي قوس ءىنى
ات شالدىرىپ، انە، مىنە، كەلەردەي…

زامانبەك تە، جارماحان دا ىنىلەر،
ءار قايسىسى ءبىر-ءبىر تۇلعا — ىرىلەر.
التىنبەگى، بولاتى مەن ورازى،
ولار باردا ءتۇن تۇنەگى تۇرىلەر.

ولار باردا تاڭى كۇلىپ اتقانداي،
ىرگەسىنە جۇرت كەپ قونىپ جاتقانداي.
زاۋرەش پەنەن باقىتگۇلدەي قوس قىزى
قوس كەلىنى — قارلىعاش پەن ماقپالداي…

بۇل وڭىردە ەڭىستەر بار، ورلەر بار،
بوساعا بار، قۇرمەتتەيتىن تورلەر بار.
امانگەلدى، ءامىرجان مەن ەرمۇرات،
تاعى قانشا ەر كوڭىلدى ەرلەر بار…

بىرلىك كەرەك — وكپەلەيتىن كەز بە ەدى،
جابا المايسىڭ شىن ويىڭدى كوزدەگى.
وڭاي ەمەس، ءبارىن ءتىزىپ شىعۋ دا
سارالايدى تاريحتىڭ بەزبەنى.

ول دا تۇلعا – ءسال ساياقتاۋ بالتاش تا،
وزىنشە بوپ كۇمپيگەن سوڭ ءار قاسقا،
دەپ ويلايدى: "شارشاعان-اۋ، قاجىعان،
ايعايلاۋ مەن ءتىل قاتپايتىن جار تاسقا؟.."

كۇندەردى ويلاپ، جايباراقات شۋاقتى،
قيالىمەن جاقىنداتار جىراقتى،
ويلاندىرعان ءاليحاننىڭ جايى دا،
كەيدە ءبارىن ۇعۋ قيىن سياقتى…

…بۇل ادامزات اقيقاتقا جەتە مە،
جەتكىزبەستەن ءومىر جەلىپ وتە مە؟
اقسۋاتتان ات سۋارعان اقتاڭگەر
جاراسادى-اۋ تۇلپار-مىنەز سەكەڭە…

جۇماش كەنەباي

Abai.kz