17-ءنشى جەتوقسان كۇنى جىلداعى ادەت بويىنشا، جەلتوقساندىقتار، زيالىلار، جاستار قاراسى ەلۋ-الپىس ادام جەلتوقسان ەسكەرتكىشىنە گۇل قويىپ، تاعزىم ەتتى. زيالىلاردىڭ اراسىندا مۇحتار شاحانوۆ، دۋلات يسابەكوۆ، سوفى سماتاەۆ، وتەجان نۇرعاليەۆتەر، قوعامدىق ۇيىم وكىلدەرىنەن دوس كوشىم، اسىلبەك قوجاحمەتوۆتەر، ساياسي پارتيا «ازات» جسدپ-سىنىڭ تەڭ توراعاسى جارماحان تۇياقباي بولدى. ەسكەرتكىشتىڭ الدىندا جالاۋ كوتەرگەن جەلتوقساندىقتار مۇحتار شاحانوۆتى كۇتىپ ءبىراز تۇردى. ول كىسى كەلگەننەن سوڭ جۇرت اراسىندا اڭگىمە ايتىپ تاعى بىرقانشا ۋاقىت بوگەلدى. سونىڭ اراسىندا امانعازى كارىپجانوۆ باستاعان ءبىر-ەكى اقىن جەلتوقسان جايلى ولەڭدەرىن وقىدى. ولەڭدەرىنىڭ ماعىناسى قازاقتىڭ بايلىعى شەتكە كەتتى، قازاقتىڭ رۋحى ويانباي جاتىر، ولدىك، قۇرىدىق دەگەن پەسسيميستىك سارىندا.

17-ءنشى جەتوقسان كۇنى جىلداعى ادەت بويىنشا، جەلتوقساندىقتار، زيالىلار، جاستار قاراسى ەلۋ-الپىس ادام جەلتوقسان ەسكەرتكىشىنە گۇل قويىپ، تاعزىم ەتتى. زيالىلاردىڭ اراسىندا مۇحتار شاحانوۆ، دۋلات يسابەكوۆ، سوفى سماتاەۆ، وتەجان نۇرعاليەۆتەر، قوعامدىق ۇيىم وكىلدەرىنەن دوس كوشىم، اسىلبەك قوجاحمەتوۆتەر، ساياسي پارتيا «ازات» جسدپ-سىنىڭ تەڭ توراعاسى جارماحان تۇياقباي بولدى. ەسكەرتكىشتىڭ الدىندا جالاۋ كوتەرگەن جەلتوقساندىقتار مۇحتار شاحانوۆتى كۇتىپ ءبىراز تۇردى. ول كىسى كەلگەننەن سوڭ جۇرت اراسىندا اڭگىمە ايتىپ تاعى بىرقانشا ۋاقىت بوگەلدى. سونىڭ اراسىندا امانعازى كارىپجانوۆ باستاعان ءبىر-ەكى اقىن جەلتوقسان جايلى ولەڭدەرىن وقىدى. ولەڭدەرىنىڭ ماعىناسى قازاقتىڭ بايلىعى شەتكە كەتتى، قازاقتىڭ رۋحى ويانباي جاتىر، ولدىك، قۇرىدىق دەگەن پەسسيميستىك سارىندا.

سودان گۇلدى شالا-پالا قويعان جۇرت جاپىرىلىپ كەيىن قايتىپ، توپتاسا، قولتىقتاسا «مەنىڭ قازاقستانىمدى» شىرقاپ، تاۋەلسىزدىك مونۋمەنتىنىڭ الدىنا كەلىپ، شوعارلاندى. سول جەردە مۇحتار شاحانوۆ: «2011 جىلعى جەلتوقساننىڭ 25 جىلدىعىنا كينو ءتۇسىرىلىپ، كىتاپ شىعۋى كەرەك. جەلتوقساندىقتار ءوز وي-پىكىرلەرىن ايتۋى كەرەك. ايتپەسە، باسقا كۇنى شىقساق ءبىزدى سوتتايدى قازىر»، دەدى. ونىڭ ءسوزىن جالعاستىرعان جارماحان تۇياقباي «جەلتوقساندىقتارعا سوعىسقا قاتىسقان ارداگەرلەرمەن بىردەي ستاتۋس بەرىلىپ، جەلتوقساندى ۇيىمداستىرعان ادامدار كوزى ءتىرى كەزدە ونىڭ شىندىعىنىڭ اشۋىلۋىنا پرەزيدەنت يا ۇكىمەت مەملەكەتتىك-قوعامدىق كوميسسيا قۇرۋى كواجەت»، دەپ بارىپ توقتادى. جيىننىڭ سوڭىنان قۇران وقىلدى. بىراق، وعان قاناعاتتانباعاندار تاعى دا قۇرىدىق، بىتتىك دەگەن سارىنداعى ولەڭدەرىن وقىپ جاتتى. ال، جۇرت بولسا، جايبىراقات تارقاسىپ جاتتى.

سول ماڭدا جۇرگەن دوس كوشىم مىرزا جەلتوقساندىقتاردىڭ سوڭعى كەزدەگى ارەكەتتەرى (جۇمىرتقا لاقتىرۋ، 17-18-ءى كۇندەرى الاڭعا شىقپاي-اق قويايىق دەگەن مالىمدەمە) تاريحي كوتەرىلىسىتىڭ جۇرت نازارىنداعى باعاسىن كەتىرىپ، جەلتوقسانعا دەگەن ەل قۇرمەتىنە قىلاۋ تۇسىرگەنىن ءسوز ەتتى.

بىراق، ۆ.كوزلوۆقا قاراتا جۇمىرتقا لاقىترعان تالعات رىسقۇلبەكوۆ پەن گۇلباھرام ءجۇنىس، 17-18-ءى كۇندەرى الاڭعا شىقپاي-اق قويايىق دەپ مالىمدەمە جاساعان وزگە دە جەلتوقسانشىلاردىڭ ءبارى دە ۇرانداتىپ، جالاڭ ايعايعا جانىن سالىپ الاڭدا ءجۇر.

پوليتسيا بىلتىرعىداي ءنوپىر بولىپ كەلگەن جوق. ءبىرلى-جارىم عانا قىزىل جاعالىلار ءجۇر. ولار تەك باقىلاپ قانا تۇردى. سويتسەك، ولاي بولاتىن ءجونى بار ەكەن. وسىدان بىرنەشە كۇن بۇرىن الماتىداعى بىرقاتار جوعارعى وقۋ ورىندارىنىڭ ۇستازدارى، باسشىلىعى، ستۋدەنتتەرى ءبارى بىرىگىپ، وسى كۇنى الاڭعا بارىپ، گۇل قويىپ، جەلتوقسان قۇرباندارىن ەسكە الماققا ۇيعارعان. بەيبىت تۇردە. ويتكەنى، بۇل ۇلتتىق تاريحتاعى ازاتتىق ءۇشىن بولعان قانتوگىس، كۇرەس ەكەنى بەلگىلى. الايدا، الماتى قالاسى اكىمشىلىگى وقۋ ورىندارىنىڭ باسشىلارىنا حابارلاسىپ، جەلتوقسانعا بايلانىستى شارالارىڭىزدى وقۋ ورىندارىڭىزدا وتكىزە بەرىڭىزدەر، الاڭعا كەلمەي-اق قويىڭىزدار دەگەن «ءوتىنىش» ايتىپتى. سوندا الماتى قالاسى اكىمشىلىگى نەدەن قورقادى؟ ول نە ۇرەي؟ احمەتجانوۆتىڭ كەڭسەسىن اۋدارىپ تاستاماق بولىپ جۇرگەن ەشكىم جوق.

بۇل بيلىكتىڭ ءوز حالقىنان سونىڭ ىشىندە جاستاردان ولەردەي قورقاتىنىن كورسەتەدى. ءوزى ءۇشىن. ويتكەنى، ۇرىنىڭ ارتى قۋىس دەگەن ءسوز بار عوي. اققا قۇداي جاق ەكەنى بەلگىلى. جوعارىنىڭ قامسىز ۇيقىسىنىڭ قامقورشىسىنا اينالعان جەرگىلىكتى بيلىكتىڭ اسىرە ساقتىعى ءبارىبىر قوعامداعى قايتا تۇلەپ، قايتا ويانىپ كەلە جاتقان ۇلتتىق رۋحتى، مەملەكەتتشىلدىك سانانى توقتاتا الماق ەمەس. وعان كەشەگى تاۋەلسىزدىك كۇنى بالاسىن جەتەكتەپ الاڭعا گۇل قويىپ جاتقان قازاقتاردىڭ سانىنىڭ قاس قارايسا دا تولاستاماۋى دالەل. وعان بۇگىنگى جەلتوقسان قۇرباندارىن ەسكە الۋعا ءوز اياعىمەن كەلگەن جۇرت پەن اسىرەسە جاستاردىڭ قاراسىنىڭ كوپ بولۋى كۋا.

«اباي-اقپارات»