مۇحتار شەرىم. كۇيەۋىم «كورنەكى قۇرال» ەكەن...
«وتىز ۇلىڭ بولعانشا، وسىراق شالىڭ امان بولسىن!» دەگەن ءسال نەلەۋ ماقال بار، جاسىرىپ قايتەيىن، كۇيەۋىم ەلۋدەن ەندى اسسا دا، يەگىندە ساقال بار... قازەكەمنىڭ ماقالىنان دا اينالايىن، كۇيەۋىمنىڭ جىبەكتەي ساقالىنان دا اينالايىن، جۇرت جەتى بالاعا جەتە الماي جىم-جىرت وتىرسا، اۋىلدا نە قىزىق بار دەيسىز، «ءىشىمىز پىسقان» سوڭ، بالالار سانىن جيىرماعا جەتكىزىپ قويعانىمىزدى بايقاماي قالىپپىز... ەكى رەت ەگىز بولدى، الدىمىزدا ءتورت بالامىز بار ەدى، بارلىعىن قوسقاندا، سەگىز بولدى. ەگىز ۇل تاپقاندارعا قالادان پاتەر بەرۋشى ەدى، «جاعدايلارىڭىز قالاي؟» دەپ اكىمدەر كەلۋشى ەدى، تىرس ەتكەن تىسىر ەستىلمەگەن سوڭ، اۋىل اكىمىنە ءوزىمىز باردىق.
- نەمەنەگە كەلدىڭىز؟-دەپ بۇرقىلدادى قاتيپاش اكىم.
- ەگىز ۇل تاپقاندارعا قالادان پاتەر بەرىلمەي مە ەكەن؟
- سەندەر نەمەنە، قالادا «پروپيسكادا» ما، ەدىڭدەر؟
- قالادا تانىسقانبىز.
- ۇكىمەت ءۇشىن تۋاتىنداي، بىردەڭە سۇراۋعا قۇمار ەكەنسىڭدەر!
- پوشتاعا بارسام، بالالارىما جاردەماقى شىقپاپتى... قايدا ارىزدانسام ەكەن؟
- وسى سەن-اق جىبىرلاپ تۋا بەرەدى ەكەنسىڭ! كۇيەۋىم سەنى مىسالعا الىپ، ماقتايدى دا وتىرادى. «جالعىز بالامىزدىڭ بەتىنە قاراپ وتىرا بەرەمىز بە، نە ويلاپ ءجۇرسىڭ؟ جينالىستان جينالىسقا كەتەسىڭ، ءوزىڭدى كۇتە-كۇتە شارشادىم!» دەيدى. پالە بولدىڭدار عوي!
- التىن القانى كۇتكەلى التى اي بولدى...
- استانادان كەلمەي جاتسا، جاتا قالىپ، جىلايىن با؟
«وتىز ۇلىڭ بولعانشا، وسىراق شالىڭ امان بولسىن!» دەگەن ءسال نەلەۋ ماقال بار، جاسىرىپ قايتەيىن، كۇيەۋىم ەلۋدەن ەندى اسسا دا، يەگىندە ساقال بار... قازەكەمنىڭ ماقالىنان دا اينالايىن، كۇيەۋىمنىڭ جىبەكتەي ساقالىنان دا اينالايىن، جۇرت جەتى بالاعا جەتە الماي جىم-جىرت وتىرسا، اۋىلدا نە قىزىق بار دەيسىز، «ءىشىمىز پىسقان» سوڭ، بالالار سانىن جيىرماعا جەتكىزىپ قويعانىمىزدى بايقاماي قالىپپىز... ەكى رەت ەگىز بولدى، الدىمىزدا ءتورت بالامىز بار ەدى، بارلىعىن قوسقاندا، سەگىز بولدى. ەگىز ۇل تاپقاندارعا قالادان پاتەر بەرۋشى ەدى، «جاعدايلارىڭىز قالاي؟» دەپ اكىمدەر كەلۋشى ەدى، تىرس ەتكەن تىسىر ەستىلمەگەن سوڭ، اۋىل اكىمىنە ءوزىمىز باردىق.
- نەمەنەگە كەلدىڭىز؟-دەپ بۇرقىلدادى قاتيپاش اكىم.
- ەگىز ۇل تاپقاندارعا قالادان پاتەر بەرىلمەي مە ەكەن؟
- سەندەر نەمەنە، قالادا «پروپيسكادا» ما، ەدىڭدەر؟
- قالادا تانىسقانبىز.
- ۇكىمەت ءۇشىن تۋاتىنداي، بىردەڭە سۇراۋعا قۇمار ەكەنسىڭدەر!
- پوشتاعا بارسام، بالالارىما جاردەماقى شىقپاپتى... قايدا ارىزدانسام ەكەن؟
- وسى سەن-اق جىبىرلاپ تۋا بەرەدى ەكەنسىڭ! كۇيەۋىم سەنى مىسالعا الىپ، ماقتايدى دا وتىرادى. «جالعىز بالامىزدىڭ بەتىنە قاراپ وتىرا بەرەمىز بە، نە ويلاپ ءجۇرسىڭ؟ جينالىستان جينالىسقا كەتەسىڭ، ءوزىڭدى كۇتە-كۇتە شارشادىم!» دەيدى. پالە بولدىڭدار عوي!
- التىن القانى كۇتكەلى التى اي بولدى...
- استانادان كەلمەي جاتسا، جاتا قالىپ، جىلايىن با؟
قۇلايىن دەپ تۇرعان ءۇيىمىزدى سىلايىن دەپ جاتقان كۇيەۋىمە كەلىپ، اڭگىمەگە تارتتىم.
- توقتاتايىقشى،--دەدىم.
- توقتايىق،--دەدى ول.
- اقشا بەر، سپيرال سالدىرامىن، ەگەر كوتەرىپ قويسام، قالاعا بارىپ، الدىرامىن...
ەركەكتە ەس جوق، مەندە «تىنىش جاتشى!» دەيتىندەي سەس جوق، تاعى دا جۇكتى بولىپ قالدىم. ايتپاقشى، اۋىلدىڭ بۇرىنعى مال دارىگەرى، بۇگىندە «گينەكولوگ» بولىپ ىستەيتىن ىشكىشبەككە بارىپ، «بالا كوتەرۋدى توقتاتىپ بەرىڭىزشى!» دەسەم، تۇككە تۇسىنبەيتىن توپاس: « ونى كۇيەۋىڭىزگە ايتىڭىز. مەنىڭ قانداي قاتىسىم بار؟» دەپ تۇر. انە، ءبىزدىڭ اۋىلدىڭ مامانى! جاس ماماندارعا «ءبىزدىڭ اۋىلعا كەل، التىن بەرەمىز!» دەسە، كەلەدى، كەلەدى دە، التىندى الىپ، كەتىپ قالادى. يت بايلاسا تۇرمايتىن اۋىل عوي، ءبىزدىڭ اۋىل! اۋدان اكىمىنىڭ اۋزى الباستىنى دا جۇتىپ سالا بەرەدى دەيدى بىلەتىن جۇرت. استانادان اۋىلعا بولىنگەن قارجى قارىنعا كەتەدى دەيدى، ال ءبىزدىڭ بالا -شاعا كارتوشكەنىڭ قابىعىن دا جەيدى...
قۇداي-اۋ، قازاقتىڭ سانىن كوبەيتۋدى ءبىزدىڭ عانا ماڭدايىمىزعا جازىپ قويعان-اۋ دەيمىن، كەلەر جىلى تورتەم تۋىپ، تورتەمنىڭ جورگەگىن كۇندە جۋىپ، ءتورت قىزىم تورتەۋىن تالاسا كوتەرىپ، كۇيەۋىم بولسا، «بۇلاردىڭ ءبارىن قالاي باعامىن؟» دەپ كۇرسىنە جوتەلىپ، اقىرى ون ەكى بالالى بولدىق. بالالارىمنىڭ اتتارى دا قىزىق، ءوزىم مەكتەپتە قازاق ءتىلىنىڭ مامانى بولعاندىقتان، تىرناقشا، قايىرما، ەسىمدىك، ەتىستىك اتتى قىزدارىمىز، لەپبەلگى، سۇراۋبەلگى، جاقشا، وداعاي، شىلاۋ ەسىمدى ۇلدارىمىزدىڭ كوزدەرى جايناپ، تۇرا سالا ساعىز شايناپ، شاپقىلاپ ءجۇر، قۇداي ءوزى كەشىرسىن، كورشىمىز «بالالارىڭ بىرتىندەپ جىلاماي ما، جاپپاي جىلاعىندا، قۇلاعىمىز تۇنىپ كەتەدى، يتىمىزگە دەيىن قورىققانىنان ۇلىپ كەتەدى» دەپ الا كوزىمەن اتقىلاپ ءجۇر... «ەندى ەلدەن ۇيات بولار» دەپ جۇرگەنىمىزدە، كورپەدەن «ۇيات كەتىپ»، ەك رەت تورتەم تۋىپ، «وي، اللا بۇدان كەيىن كەرەگى جوق!» دەدىك. مەنىڭ كۇيەۋىمنىڭ اتا-بابالارى ىلعي ەگىزدەن، ۇشەمنەن تۋعىزاتىن اسىل تۇقىمدىلار گەنەتيكاسىنا جاتاتىندار ەكەن. قويشى، نە كەرەك، بالالارىمىز جيىرماعا جەتىپ، ءبىر بالامىزدىڭ اتىن نۇكتەباي قويدىق. نۇكتە.توچكا. بۇدان كەيىن كەرەگى جوق... «بالالى ءۇي بازار» دەگەن ءسوزدى ءبىز «بالالى ءۇي پارلامەنت ءماجىلىسى» دەپ وزگەرتتىك. ويتكەنى، اناۋ جەتپەيدى، مىناۋ جەتپەيدى دەگەندەي، ۇيمىزدە كۇندە ءماجىلىس... تىلشىلەر دە كۇندە كەلەدى. «قالاي تۋىپ جاتىرسىز؟» دەپ سۇرايدى. سۇراعىنىڭ سيقىن... مەن ءبىر كولدەنەڭدەتىپ تۋىپ جاتقانداي...
ءبىر كۇنى كۇيەۋىم ۇشتى-كۇيلى جوعالىپ كەتتى. قورانىڭ ءىشىن، ءۇيدىڭ شاتىرىن بالا-شاعامىزبەن قاراپ شىقتىق. جوق. قورىققانىمنان ەڭىرەپ جىلاي باستاپ ەدىم، داۋسىم ەستىلمەي قالدى. سويتسەم، جيىرما بالام جامىراي جىلاعاندا، بۇكىل اۋدان جىلاعانداي باسىم اينالىپ كەتتى عوي. كەشكە تەلەبەزەردى قوسسام، وبلىستىڭ دەنساۋلىق ساقتاۋ دەپارتامەنتىنىڭ باستىعى سويلەپ جاتىر ەكەن. ءبىر كەزدە كۇيەۋىمدى كورسەتتى! تىرجالاڭاش شەشىندىرىپ تاستاعان! مەديتسينا ستۋدەنتتەرىنىڭ الدىندا قاقيىپ تۇر. ابىرويىن قوس الاقانىمەن جاۋىپ الىپتى... دەپارتامەنت باستىعى: «قۇرمەتتى ستۋدەنتتەر! مىنا كىسى توقتاماس ولەرمەنوۆ، جيىرما بالانىڭ اكەسى! جيىرما! كورنەكى قۇرال رەتىندە الدارىڭا اكەلگەن رەكتورلارىڭىزعا راحمەت! اقىسىنا ءبىر بالاسىن وقۋعا تەگىن قابىلدايتىن بولىپ كەلىسىپتى. ءىشىم-جەمى ناشار، كوتەرەم قوي سياقتى تىريعان ارىق بولسا دا، ەركەكتىگى ەرەكشە! ال، جاستار اراسىندا بەلسىزدىك جارىسىپ بارادى! پروستاتيت پاتشا بولدى! نەگە؟ ەلىمىزدى ناشاقورلىق، شىلىمقورلىق، ماسكۇنەمدىك تۇتقىنعا الدى... توقتاماس اعا، ءسىز ەسىرتكى پايدالاناسىز با؟» دەپ سۇرادى. كۇيىپ كەتكىر كۇيەۋىم: «جوق، ناسىباي عانا اتامىن، اتامىن دا، توسەككە تەز جاتامىن!» دە-ەپ تۇر...دەپارتامەنت باستىعى: «بىزدە بالا ءولىمى وتە كوپ، كوبىنە ءبىزدى كىنالايدى. ال، توقتاماس كوكەمىزدىڭ بالالارىن قوراعا التى كۇن اش قاماپ قويساڭ دا ولمەيدى، قويلار سياقتى ماڭىراپ جاتا بەرەدى»-دەپ «كەرەمەت مىسال كەلتىرگەن» بولدى.
ەرتەڭىنە قالاعا ۇشتىم. مەديتسينا وقۋ ورنىنا بارسام، كۇيەۋىمدى «نۇر وتان» باستىعى اكەتكەن دەيدى. ەڭىرەپ وتىرىپ، سولاردىڭ عيماراتىنا بارسام... زال تولا اكىم-قارالار، باستىقتار... «جەمقورلىققا قارسىمىز!» اتتى اكتسيانىڭ وتىرىسى ەكەن، كۇيەۋىمنىڭ اۋزىن اپانداي اشتىرىپ، بيىك تۇعىرعا تۇرعىزىپ قويىپتى. «نۇر وتان» باستىعى بولسا كەرەك، قولىندا كورسەتكىش تاياق، توقتاماسىمنىڭ اشىلعان اۋزىن كورسەتىپ: «كوردىڭىزدەر مە، بۇل كىسىنىڭ دە اۋزى سەندەردىكىندەي. سەندەردە ەكى-ءۇش بالا، مۇنىڭ جيىرما بالاسى بار! سوندا دا، مەملەكەت قارجىسىن جەمەيدى! جۇرەگى اينيدى! جەمقورسىڭدار ءبارىڭ!» دەپ تۇر! جۇگىرىپ بارىپ، تىريعان كۇيەۋىمدى ارقالاپ الدىم دا، زالدان شىعا بەردىم. «بۇل كىمنىڭ قاتىنى؟ ەركەك ۇرلاعانى نەسى؟» دەگەن داۋىسقا دا قارامادىم. سول ارقالاعان كۇيى اۆتوبۋسقا وتىرىپ، سول ارقالاعان كۇيى ۇيگە جەتىپ، ەنتىگىمدى باستىم دا: «نە، جيىرما بالانىڭ اۆتورى جالعىز سەن بە ەدىڭ؟ سواۆتور ەمەسپىز بە؟!» -دەپ ۇرىسا جونەلدىم... كۇيەۋىم: «بالا اسىراۋ وڭاي دەيمىسىڭ؟ كورنەكى قۇرال بولعانىم ءۇشىن تيىن-تەبەن بەرەدى» دەپ مىڭگىرلەدى... قالاعا قايتادان ارقالاپ اپارعىم كەلىپ كەتتى.
- وتىر ارقاما!-دەپ بۇيىردىم.
- قايدا؟-دەپ سۇرادى ول.
- قالاعا! «نۇر وتانعا!»
- كەشىرىڭىزدەر، «نۇر وتاندا» ءمىن جوق، ال، كۇيەۋىمدە ءۇن جوق... جاسا، قازاق!
«اباي-اقپارات»
