ەكىنشى دەڭگەيدەگى بانكتەردىڭ بىرقاتارى يپوتەكالىق نەسيەنى قايتا قارجىلاندىرۋ شارتتارىنا وزىندىك تۇزەتۋلەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزىپ جاتقان ءتۇرى بار. الايدا، «سامۇرىق-قازىنا» ۇلتتىق ءال-اۋقات قورى: «بۇل زاڭسىز ارەكەت» دەگەندى العا تارتادى. ءوز تاراپىنان وتاندىق زاەمشىلاردىڭ ءبىرازى «سامۇرىق-قازىنا» قورىنا بانكتەردىڭ كەرەاعار ارەكەتىنە بايلانىستى شاعىمدانىپ، ارىز ايتىپ جاتىر.
«ازاماتتاردان كەلىپ ءتۇسىپ جاتقان شاعىم-ارىزداردى ساراپقا سالعاندا بايقاعانىمىز، كەيبىر بانكتەر يپوتەكانى قايتا قارجىلاندىرۋ باعدارلاماسى بويىنشا ءۇش جىلدان كەيىن پايىزدىق مولشەرلەمەنى كوتەرۋ جونىندە شارت قويىپ جاتقان كورىنەدى. بانكتەردىڭ بۇل ارەكەتى زاڭعا قايشى. باعدارلامادا بەلگىلەنگەن 9 پايىزدىق جانە 11 پايىزدىق ۇستەمە ستاۆكالارى قارىز وتەۋ مەرزىمىندە تولىق قولدانىلادى، بۇل مولشەرلەمە كورسەتكىشتەرىن بىردە-ءبىر بانك ءوز قالاۋىمەن وزگەرتە المايدى»، - دەپ ءمالىم ەتتى وتكەن اپتدا «سامۇرىق-قازىنا ۇلتتىق ءال-اۋقات قورى.

ەكىنشى دەڭگەيدەگى بانكتەردىڭ بىرقاتارى يپوتەكالىق نەسيەنى قايتا قارجىلاندىرۋ شارتتارىنا وزىندىك تۇزەتۋلەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزىپ جاتقان ءتۇرى بار. الايدا، «سامۇرىق-قازىنا» ۇلتتىق ءال-اۋقات قورى: «بۇل زاڭسىز ارەكەت» دەگەندى العا تارتادى. ءوز تاراپىنان وتاندىق زاەمشىلاردىڭ ءبىرازى «سامۇرىق-قازىنا» قورىنا بانكتەردىڭ كەرەاعار ارەكەتىنە بايلانىستى شاعىمدانىپ، ارىز ايتىپ جاتىر.
«ازاماتتاردان كەلىپ ءتۇسىپ جاتقان شاعىم-ارىزداردى ساراپقا سالعاندا بايقاعانىمىز، كەيبىر بانكتەر يپوتەكانى قايتا قارجىلاندىرۋ باعدارلاماسى بويىنشا ءۇش جىلدان كەيىن پايىزدىق مولشەرلەمەنى كوتەرۋ جونىندە شارت قويىپ جاتقان كورىنەدى. بانكتەردىڭ بۇل ارەكەتى زاڭعا قايشى. باعدارلامادا بەلگىلەنگەن 9 پايىزدىق جانە 11 پايىزدىق ۇستەمە ستاۆكالارى قارىز وتەۋ مەرزىمىندە تولىق قولدانىلادى، بۇل مولشەرلەمە كورسەتكىشتەرىن بىردە-ءبىر بانك ءوز قالاۋىمەن وزگەرتە المايدى»، - دەپ ءمالىم ەتتى وتكەن اپتدا «سامۇرىق-قازىنا ۇلتتىق ءال-اۋقات قورى.
مەملەكەتتىك قوردىڭ ءباسپاسوز قىزمەتى تاراتقان مالىمەتتە، سونداي-اق: «سامۇرىق-قازىنا» مەن ەكىنشى دەڭگەيدەگى بانكتەر اراسىنداعى كەلىسىم-شارتتا، ەگەر بانك مەملەكەت قاراجاتىن بەلگىلەنگەن ماقساتقا ەمەس، ءوز ماسەلەسىن رەتتەۋگە جۇمساپ جاتسا، وندا مەملەكەتتىك قور بولىنگەن قاراجاتتى، نە ونىڭ قانداي دا ءبىر بولىگىن قايتا قايتارۋدى تالاپ ەتە الادى دەگەن تارماق بار» دەپ تە كورسەتىلگەن. سونىمەن قاتار، قور مالىمەتىندە: «ازاماتتاردىڭ يپوتەكالىق كرەديتتەرىن ۇكىمەتتىڭ تۇراقتاندىرۋ باعدارلاماسى اياسىندا قايتا قارجىلاندىرۋ ماقساتىندا جۇمسالعان قاراجات قايتا تالاپ ەتىلمەيدى» دەگەن دە ەسكەرتۋ بار.
«سامۇرىق-قازىنا» قورىنىڭ باسقارۋشى ديرەكتورى قايرات ايتەكەنوۆ مىرزا بۇل تۇرعىدا: «قور سەرىكتەس بانكتەردى اتالعان باعدارلاما اياسىندا مەيلىنشە مۇقيات قيمىلداپ، وسىناۋ الەۋمەتتىك ماڭىزدى ميسسيانى ءتيىستى دەڭگەيدە ورىنداۋعا شاقىرادى، يپوتەكالىق نەسيەلەردى قايتا قارجىلاندىرۋعا بولىنگەن قاراجات تەك بەلگىلەنگەن ماقساتقا جۇمسالۋى ءتيىس، بانكتەر ءوز جاۋاپكەرشىلىگىن بورىشكەردىڭ موينىنا جۇكتەي المايدى»، - دەپ ءمالىم ەتتى.
الايدا، اتالعان باعدارلاما اياسىندا مەملەكەت قاراجاتىن الىپ وتىرعان بانكتەردىڭ دەنى، «سىياقى ۇستەمەسىن وزگەرتۋ جايىندا ءبىزدىڭ تاراپىمىزدان ماسەلە كوتەرىلگەن جوق» دەپ، ماڭايىنا شاڭ جۋىتار ەمەس. تسەنتركرەديت بانكتىڭ باسقارۋشى ديرەكتورى مارات كەنجەحانوۆتىڭ حابارلاۋىنشا، اتالعان بانك پايىزدىق مولشەرلەمە كوتەرۋ دەگەن ماسەلەنى «مۇلدەم قوزعاپ وتىرعان جوق». سول سياقتى، تەمىربانكتىڭ اتقارۋشى ديرەكتورى ساۋلە يسينا حانىم دا: «ءبىزدىڭ بانك قايتا قارجىلاندىرۋ باعدارلاماسى بويىنشا سىياقى ستاۆكاسىن كوتەرۋدى جوسپارلاپ وتىرعان جوق» دەپ قىسقا قايىردى.
دەسە دە، Kaspi bank-ءتىڭ اتقارۋشى ديرەكتورى پاۆەل ميرونوۆ ايتقان مىنا ءبىر اڭگىمە توركىنى ءبىراز نارسەنى اڭعارتقانداي. «ءبىزدىڭ قولىمىزداعى بارلىق كەلىسىم-شارتتاردا، قاي باعدارلاما بويىنشا بولسا دا، بانك مولشەرلەمە كورسەتكىشىن وزگەرتە الادى دەگەن باپ بار، بىراق، ارينە، بەلگىلى ءبىر جاعدايعا بايلانىستى عانا. ماسەلەن، زاڭنىڭ وزگەرۋى نە بولماسا بانكتەر مەن ازاماتتاردىڭ قارجىلىق قارىم-قاتىناستى رەتتەيتىن جاڭا ءنورماتيۆتى اكتىلەردىڭ قولدانىسقا ەنۋىنە بايلانىستى سەبەپتەر ورىن الىپ جاتسا»، - دەيدى ميرونوۆ مىرزا.
بىراق، Kaspi bank وكىلىنىڭ «قۇلاعىنا التىن سىرعا» دەي وتىرىپ، بانكيردىڭ بۇل سوزىنە ءۋاج ايتقىمىز كەلەدى. قالاي دەگەنمەن، «سامۇرىق-قازىنا» مەملەكەت قارجىسىن ەكىنشى دەڭگەيدەگى  بانكتەرگە 20 جىلعا سالىپ وتىر، ەندەشە بورىشكەر ءۇشىن، ياعني يپوتەكالىق نەسيەسىن قايتا قارجىلاندىرۋدان وتكەن قاراپايىم ازامات ءۇشىن مولشەرلەمە كولەمىن كوتەرۋ سىندى تاۋەكەل تۋىنداماۋى ءتيىس. ءوز تاراپىنان ميرونوۆ مىرزا: «البەتتە، بورىشكەر ازامات بانكتەن العان كرەديت مولشەرلەمەسىنىڭ قالايدا تومەن بولعانىن قالايدى، ال مەملەكەتتىك باعدارلاما بويىنشا نەسيە ستاۆكاسى، ءتىپتى بانك دەپوزيتتەرىنىڭ نارىقتىق سىياقىسىنان دا تومەن ەكەنىن ەسكەرتكىم كەلەدى» دەپ بانكتەر ءۇشىن وزەكتى كەزەكتى ءبىر ماسەلەنى العا تارتتى.
ال، وتاندىق بانكتەردىڭ بىرىندەگى اقپارات كوزىنىڭ ايتۋىنشا، «ءبىزدىڭ بانكتەر مەملەكەتتەن قارجى الۋ دەگەننىڭ نە ەكەنىن جاقسى بىلەدى».
«جالپى، قارجىگەرلەر شەنەۋنىكتەرگە اسا سەنە بەرمەيدى، اسىرەسە، يپوتەكانى قايتا قارجىلاندىرۋ اياسىندا مەملەكەتتىك قاراجات قايتىپ الىنبايدى دەگەن سوزگە. سوندىقتان دا ولار ءوز تاۋەكەلدەرىن قولدانىستاعى باعدارلاما اياسىنا كىرگىزىپ جىبەرۋدى كوزدەيدى»، - دەيدى اقپارات كوزى. ول، سونداي-اق: «ەگەر مەملەكەتتىك قور اقشانى قايتارىپ السا، وندا بانكتەر سىرتتان، ياعني مەملەكەتتىك ەمەس قارجى كوزدەرىنەن 14-15 پايىزعا قاراجات تارتۋعا ءماجبۇر بولادى، ال يپوتەكانى قايتا قارجىلاندىرۋ ۇستەمەسى  9-11 پايىزدى قۇرايدى. مۇنداي جاعدايدا بانكتىڭ پاسسيۆ جانە اكتيۆ كورسەتكىشتەرىنىڭ مارجاسى تەرىس ناتيجە بەرەدى»، - دەپ تۇسىندىرەدى اقپارات كوزى.
وسى سەبەپتەن دە، مەملەكەتتىك قوردىڭ سەرىكتەس بانكتەرى يپوتەكالىق نەسيە العان ازاماتتارمەن وزىندىك كەلىسىم جاساۋعا بارىپ وتىر. ەستۋىمىزشە، ءىرى بانكتەردىڭ ءبىرى ءوز كليەنتتەرىنە: «ەگەر مەملەكەتتىك قور بانككە بەرگەن قاراجاتىن قايتىپ السا، وندا بورىشكەر قالعان قارىزىن مەرزىمىنەن بۇرىن تولىق كولەمدە وتەپ شىعۋى ءتيىس» دەپ ەسكەرتىپ جاتقان كورىنەدى.
ال، بتا بانك باسقارماسىنىڭ توراعاسى ءانۋار سايدەنوۆتىڭ ايتۋىنشا، مۇنداي جاعدايدا مەملەكەتتىك قور مەن ەكىنشى دەڭگەيدەگى بانكتەر قالاي دا ءبىر مامىلەگە كەلۋى ءتيىس.
«ءبىر جاعىنان العاندا، مەملەكەتتىڭ بۇل باعدارلاماسى الەۋمەتتىك باعىتقا نەگىزدەلگەن، ەكىنشى جاعىنان العاندا – بانكتەر بۇل قاراجاتتى تۇبىندە مەملەكەتكە قايتارۋى ءتيىس جانە دە بەلگىلى ءبىر دەڭگەيدە پايىزدىق ۇستەمە قوسىپ. سوندىقتان دا، بانكتەردىڭ ءوز تاۋەكەلىن باعالاۋ تالاپتارى – ورتا مەرزىمدى پەرسپەكتيۆا اياسىنان قاراعاندا دۇرىس شەشىم»، - دەپ ەسەپتەيدى سايدەنوۆ مىرزا.
بتا بانك باسشىسىنىڭ پىكىرىنشە، مەملەكەتتىك باعدارلاما اياسىندا ءال-اۋقات قورى سەرىكتەس بانكتەرىنىڭ ارقايسىسىمەن كەيىنگى تالاپ، شارت جونىندە بولەك سويلەسكەنى دۇرىس، ماسەلەن بانكتەن مەملەكەتتىك قاراجاتتى شىعارۋ مەرزىمىن ناقتىلاپ بەلگىلەۋ، نە بولماسا قايتا قارجىلاندىرىلاتىن يپوتەكا بويىنشا بانكتەرگە پايىزدىق مولشەرلەمەنى قايتا قاراۋ مۇمكىندىگىن بەرۋ تۇرعىسىندا، دەيدى ءانۋار سايدەنوۆ مىرزا.

«قازاقستان ىسكەرى»، №11, 4-ماۋسىم، 2009 جىل