ءبىزدىڭ قازاق اتاسىن ايتىپ ماقتانىپ قويماسا بويىنا اس باتپايدى. بىراق ماقتانۋعا تۇرارلىق باباڭ بولسا ونى اۋىزعا العاننىڭ ەش سوكەتتىگى جوق شىعار. تەك سول قاسيەتتى قاننىڭ جۇرناعى بويىڭنان تابىلىپ تۇرسا كانە. ءجۇرسىن كوكەمنىڭ اۋىزىنان: - ارعى اتام ايگىلى قارا قىپشاق قوبىلاندى، - دەگەندى ارەدىك ەستىپ قالامىز ءھام جىرلارىنان كەزدەستىرەمىز. بولسا بولار. ءتۇر-سيپاتى شىنايى باتىرعا كەلىڭكىرەيدى. ءسىرا، قازىر سۋرەتتەرىن كورىپ جۇرگەن بۇرىنعى شالداردىڭ ءبارى ساقالدى بولعاسىن با، ەجەلگى اقىندار مەن باتىرلار دا جۇكەڭ سياقتى جاراسىمدى ساقال قويعان شىعار دەپ توپشىلايمىن.وتكىر جۇزىندە بيلەتپەيتىن قىلىشتاي قيىپ تۇسەر مىنەزىن ادام  ءتۇسىنىپ بولمايدى. اشۋعا مىنسە ارىستانداي ايباتتى، الشاڭ باسىپ كەلە جاتقاندا الىستان قاراساڭ الاتاۋ بولماعانمەن توبە كوشىپ كەلە جاتقانداي، ءازىل ايتسا ءتىلىنىڭ ۇشىن كەسىپ يتكە تاستاساڭ جەمەيتىڭدەي «ۋلى»، سال-سەرىلىگى ءبىر باسىنا جەتىپ ارتىلاتىن، ساحناعا شىقسا ەلدى ءۇيىرىپ اكەتەتىن شەشەن، الپىستى القىمداسا دا ءومىر ءسۇرۋدىڭ بار امالىن مەڭگەرىپ، ۋاقىت، زامان كوشىنەن قالماي كەلە جاتىرعان ءجۇرسىن ەرماننىڭ قازاق ولەڭىنە سىڭىرگەن ەڭبەگىن اركىم ارقالاي ايتا جاتار. ال، ايتىس اقىندارى ءۇشىن وسى ءبىر «پىسىق» شالدىڭ (شال دەۋگە اۋىز بارماسا دا كوز كورىپ، كوڭىل سەنىپ وتىر) ورىنى ەرەكشە ەكەنىن استىن سىزىپ اتاپ وتكىم كەلەدى. باقىتجامال اپامىزدىڭ (زايىبى) عانا ازداپ بيلىگى جۇرەتىن وسى ادۋىندى اعامىزدىڭ باسىندا «بالەنباي ەۆرەي قىزمەت جاساپ وتىرعان شىعار» دەپ تاڭ قالامىن.

ءبىزدىڭ قازاق اتاسىن ايتىپ ماقتانىپ قويماسا بويىنا اس باتپايدى. بىراق ماقتانۋعا تۇرارلىق باباڭ بولسا ونى اۋىزعا العاننىڭ ەش سوكەتتىگى جوق شىعار. تەك سول قاسيەتتى قاننىڭ جۇرناعى بويىڭنان تابىلىپ تۇرسا كانە. ءجۇرسىن كوكەمنىڭ اۋىزىنان: - ارعى اتام ايگىلى قارا قىپشاق قوبىلاندى، - دەگەندى ارەدىك ەستىپ قالامىز ءھام جىرلارىنان كەزدەستىرەمىز. بولسا بولار. ءتۇر-سيپاتى شىنايى باتىرعا كەلىڭكىرەيدى. ءسىرا، قازىر سۋرەتتەرىن كورىپ جۇرگەن بۇرىنعى شالداردىڭ ءبارى ساقالدى بولعاسىن با، ەجەلگى اقىندار مەن باتىرلار دا جۇكەڭ سياقتى جاراسىمدى ساقال قويعان شىعار دەپ توپشىلايمىن.وتكىر جۇزىندە بيلەتپەيتىن قىلىشتاي قيىپ تۇسەر مىنەزىن ادام  ءتۇسىنىپ بولمايدى. اشۋعا مىنسە ارىستانداي ايباتتى، الشاڭ باسىپ كەلە جاتقاندا الىستان قاراساڭ الاتاۋ بولماعانمەن توبە كوشىپ كەلە جاتقانداي، ءازىل ايتسا ءتىلىنىڭ ۇشىن كەسىپ يتكە تاستاساڭ جەمەيتىڭدەي «ۋلى»، سال-سەرىلىگى ءبىر باسىنا جەتىپ ارتىلاتىن، ساحناعا شىقسا ەلدى ءۇيىرىپ اكەتەتىن شەشەن، الپىستى القىمداسا دا ءومىر ءسۇرۋدىڭ بار امالىن مەڭگەرىپ، ۋاقىت، زامان كوشىنەن قالماي كەلە جاتىرعان ءجۇرسىن ەرماننىڭ قازاق ولەڭىنە سىڭىرگەن ەڭبەگىن اركىم ارقالاي ايتا جاتار. ال، ايتىس اقىندارى ءۇشىن وسى ءبىر «پىسىق» شالدىڭ (شال دەۋگە اۋىز بارماسا دا كوز كورىپ، كوڭىل سەنىپ وتىر) ورىنى ەرەكشە ەكەنىن استىن سىزىپ اتاپ وتكىم كەلەدى. باقىتجامال اپامىزدىڭ (زايىبى) عانا ازداپ بيلىگى جۇرەتىن وسى ادۋىندى اعامىزدىڭ باسىندا «بالەنباي ەۆرەي قىزمەت جاساپ وتىرعان شىعار» دەپ تاڭ قالامىن. ايتپەسە سان سالادا قاجىرلى ەڭبەك ەتە ءجۇرىپ، قازاق حالقىنىڭ اقسۇيەك ونەرى - ايتىستى 26 جىل بويى وگىزدەي ورگە سۇيرەپ كەلە جاتقان ادامنىڭ ەندىگى ەسەبىنەن جاڭىلىپ، «الجىپ» كەتەتىن كەزى كەلدى عوي. وسىنشاما جىل «پەرىسى» مەن «سەرىسى» بار، «ساۋى» مەن «جىندىسى» بار ونەر ادامدارىمەن الىسىپ، ارپالىسىپ ءجۇر. قازاق دەگەن حالىقتىڭ كىناز كوڭىلىنەن شىقسام دەپ العىس پەن قارعىستى قاتار ارقالاپ كەلە جاتقان قايراتكەردىڭ قايسارلىعى ەرىكسىز تاڭداي قاقتىرادى. ەرتەرەكتە ءبىر ولەڭىندە:

-تاعدىر دەگەن قاعازى تۋالەتتىڭ،

جىرتىلمايتىن جەرىنەن جىرتىلادى، -

دەپ جازىپتى.  اللانىڭ ادامعا بەرگەن اسىل سىيىن نەگە سونشاما مانسۇق ەتىپ، قۇنسىز نارسەگە تەڭەدى دەپ باسىندا قابىلداي قويماعانمەن، ويلانا كەلە، ءومىردىڭ شورت سىنۋى دا، وتكىنشى ەكەنى دە شىندىق بولعاسىن ىشتەي كەلىسەسىڭ.

جۇكەڭنىڭ از جازۋىن ءسوز قۇدىرەتى مەن ولەڭ دەگەن سيقىرلى دا كيەلى نارسەگە اسا ءبىر جاۋاپكەرشىلىكپەن قارايتىنى دەپ تۇسىنگەنىمىز ابزال شىعار.

ايتپەسە ءبىراز قالتالى ازاماتتاردىڭ ءتىلىن تاۋىپ ايتىسقا دەمەۋشى قىلىپ جۇرگەندە ءوزىنىڭ دە جەكە شارۋاسىن تاس ءتۇيىن قىلىپ، توم-توم كىتاپتارىن شىعارىپ الۋعا مۇمكىندىگى بار ەمەس پە؟

....تاعايىن دەپ تۇرعام جوق

جوقتى كىنا

بۇل نە ءداستۇر؟

زاماننىڭ توقتىعى ما؟

...قۋاناسىڭ

قازاقتار قاعىپ الار

قاراعايداي ءمۇيىزىڭ جوقتىعىنا! («ءمۇيىز كەسۋ» دەگەن ولەڭىنەن) -

دەپ ومىرگە ادام بولىپ كەلگەنىنە ءبىر تاۋبە دەسە،

الشى تۇسپەي اسىعىم

اشقاننان سوڭ قارىنىم

ارباكەش بوپ تاسىدىم

الماتىنىڭ جارىمىن...

 

...تەك كوڭىلىم كىرلەنبە،

بىلەم ءازىر باعامدى:

جۇرت ءسوز تاسىپ جۇرگەندە

مەن تاسىدىم ادامدى! («الماتىداعى ارباكەش» دەگەن ولەڭىنەن) -

دەگەن جىر جولدارىنان ماڭدايى تاسقا سوعىلعان ساتتەرىندە دە مويىماي، جاسىماي اقىندىقتىڭ ازاپتى جولىنا ابدەن كوندىككەن جانكەشتىنىڭ بەينەسىن كورەمىز.  سويتە كەلە ارباكەش بولعان قيىن كۇندەرى دە، قايتا ورمەلەپ باستىق بولعان شاعى دا، ايتىس ءۇشىن «سايتانمەن دە، سايقالمەن دە» ارباسقان كەزدەرى دە كوزىنەن بۇل-بۇل ۇشىپ جانىندا ولەڭنەن باسقا سىرلاسى قالماعان ۋاقىتتا بىلايشا كۇڭىرەنە تۇسەدى:

 

دوس دەيتىن دوس تا قالمادى،

ساناما ءتۇستى سالماعى;

شىن دوستى اجال جالمادى.

الدامشىلارى الدادى.

قۇلاعانىمدى كۇتىپ ءجۇر

قارانداپ قاسىمدا قالعانى

وڭ جاققا مەنى سالعالى،

ءۇش جەردەن بۋىپ-تاڭعالى.

سۇيەگىمە ءتۇسىپ سول كۇنى،

تونىمدى تالاپ العالى!

 

اسان اتامىز جەرۇيىق ىزدەپ قايعى ورانسا، ءجۇرسىن اعامىز ادال دوس ىزدەپ كوڭىلى قۇلازيدى.. سىرت پىشىنىنە قاراپ تۇرساڭ ولاي دەۋىنە  نەگىز جوق سياقتى، الگىندە ايتقانىمىزداي ءومىر ءسۇرۋدىڭ بار امالىن مەڭگەرگەن، ماتەريالدىق جاعدايى ءبىراز اقىننان كوش ىلگەرى ادامنىڭ «جىلاي» بەرۋىنە بولمايتىن شىعار دەپ ويلايسىڭ. بىراق بىرەۋدىڭ ىشىندە نە جاتقانىن قايدان بىلەيىك. دۇنيەدەگى بار قۇبىلىستى جۇرەگىمەن قابىلدايتىن اقىن ادامنىڭ سىرتى كۇلىپ جۇرگەنىمەن، ءىشى جىلاپ جاتاتىنى زاڭدى قۇبىلىس قوي. ءار ايتىسكەردى ءوز بالاسىنداي قامقورلاپ، قاناتتىعا قاقتىرماي جۇرەتىن وسى ءبىر كەيدە قاتال، كەيدە جۇمساق، كەيدە جومارت، كەيدە ساراڭ، بىردە كول، بىردە ءشول اعامىزدى ايتىسقا بولا تۋعان شىعار دەپ قالامىن.  قۋاتتى قولىمەن قۇشاقتاپ تۇرىپ « بۇل بالا مەنىڭ شاكىرتىم، جىندىلاۋ» دەپ قويادى كەيدە.

مەنىڭ «جىندى» ۇستازىم، م.ماقاتاەەۆ اتىنداعى سىيلىقتىڭ يەگەرى ءجۇرسىن ەرمان   الپىسقا تولادى جاقىندا...

 

 

«دەۋشى ەدى ءبىزدى جاس اقىن» اتتى ادەمى ولەڭىندە سارىتاپ بولعان ساعىنىش بار;

....جان كورىنبەي كوزىڭە

وي ويلايسىڭ نە ءتۇرلى.

قىزدىڭ ءبارى وزىڭە

قۇمارتاتىن سەكىلدى.

 

ورتەسە ولەڭ وزەكتى

وزىڭدىكى - بۇل عالام.

ولەڭىڭ بار گازەتتى

وقيتىنداي كۇللى ادام.

 

تاڭ قالماسقا تاڭ قالدىق،

كوز سۇزبەسكە كوز سۇزدىك.

بۇل نە دەگەن اڭعالدىق،

بۇل نە دەگەن ەسسىزدىك!

 

...بيىك ۇستاپ ەڭسەنى

تاسىماسقا تاساتىن،

ساعىندىم-اۋ مەن سەنى،

جايراڭداعان جاس اقىن!، - دەپ بالاڭ كۇنىن اڭسايدى، قىزىق ادام...

بولدى، ەندى جاسارا المايدى، العا تارتا بەرسىن،اعامىز  كەمپىرىن تانىماي قالعانشا عۇمىر كەشسە ەكەن!!!

مىناۋ پروۆينتسيالىق ءبىر بەيباقتىڭ مۇڭى عوي، قايبىر جىلى ارمانىما اق قانات بايلاعان الماتىعا الىپ- ۇشىپ جەتكەندە سىرلاسارعا، مۇڭداسارعا ادام تاپپاي قايتىپ بارا جاتقاندا قاعاز بەتىنە تۇسكەن -ءدى...

 

الماتى - اقىندار قالاسى

ولەڭ جازدىم اسىلدارعا قۇرمەت قىپ،

سولار جۇرگەن جولدى بىزدەر ۇلگى ەتتىك.

بۇل جىرىمدى باسار ەكەن قاي گازەت،

قاي اعامنان ەستىر ەكەم ءبىر بوقتىق.

 

ەشقايسىسىنا بولماعاسىن ەش قۇنىم،

كوشە كەزىپ، كەلەم جاياۋ كەشقۇرىم.

قاسقىر شاۋىپ، ەنەسىنەن اداسقان،

قاسقا قۇلىن سەكىلدەنىپ كەسكىنىم.

 

ارۋاعى نەبىر جايساڭ اسىلدىڭ،

قويناۋىنا جاسىرىنعان عاسىردىڭ.

ءىزىن ىزدەپ، اۋرە بولام كەشەگى،

مۇقاعالي، تولەگەن مەن قاسىمنىڭ

 

بۇل الماتى - داڭعازادان قالماعان،

التىنبەك پەن زامانبەكتى جالماعان.

الاتاۋ تۇر ءوپ-وتىرىك جىندى بوپ،

وتەجاننىڭ مىنەزىنەن اۋماعان.

 

قانداي ىستىق ۇلىلاردىڭ مەكەنى،

بۇلدانعاندا بۇدىرايعان شەكەلى.

بيىك-بيىك سارايلار مەن كەڭسەلەر،

ەسەنعالي كوكەم قۇساپ كەتەدى.

 

نە عاجايىپ حيكايا بار بۇل ماڭدا،

جەتكىزبەيتىن قاشقان مەنەن قۋعانعا.

جازۋشىلار وداعى تۇر قاڭىراپ،

باسىن شايقاپ، مەرەكە مەن نۇرلانعا.

 

ورالدىقتىڭ كىم بەرەدى باعاسىن

بەرىپ جاتسا، امالسىزدان الاسىڭ.

قاي قۋىستان شىعار ەكەن قىلتيىپ،

قايىرى جوق قادىر دەگەن ناعاشىم.

 

الماتى وسى ۇرلايدى ىلعي ۇيقىمدى،

اۋەلەگەن اۋەنى بار سيقىرلى.

ەسالاڭداۋ ەسەنين جوق بولعانمەن،

ەسەنقۇلداي جيەنى بار سۇيكىمدى.

 

تىنىقپاسام تارىلادى تىنىسىم،

ەلگە كەتەم، بۇيتكەن تىرلىك قۇرىسىن.

باتا وقىدىم ورازالى باسىندا،

كۇنى بويعى بىتىرگەن بار جۇمىسىم.

 

قوش، الماتى، جۇرەم سەنى ساعىنا،

عاشىق بولىپ، وزەنىڭە، تاۋىڭا.

تۇمانبايداي ءسابي قالا بولساڭ عوي،

ءبىر-ەكى كۇن قالار ەدىم تاعى دا...

 

سوقپاقباەۆتى اسىپ كەتكەن دار اعاش،

دار اعاشتان جانارىڭدى الا قاش.

ءجۇرسىن اعام دا تەلەفونىن المايدى.

قاي ساۋنادا وتىر ەكەن جالاڭاش...

«اباي-اقپارات»