جۇرەگىم مەنىڭ نە دەيدى؟

كەمەڭگەر اباي قۇنانباەۆ تولعاۋ، وسيەت تۇرىندەگى قارا سوزدەرىن جاسى ۇلعايىپ، ەگدە تارتقان شاعىندا جازعان. ەڭ ءبىرىنشى قارا سوزىندە دۇنيەنىڭ سان-الۋان بەلەستەرىنەن وتكەنىن ايتا كەلىپ، ەندىگى ومىرىندە عاقليالىق دانالىق سوزدەردى قاعازعا جازا باستاعانىن باياندايدى. ونداعى ويى، كەلەشەك ۇرپاقتىڭ ءبىر كەرەگىنە جاراسىن دەگەنى شىعار. مەن دە ءوز سىرىمدى، ىشكى جان تەبىرەنىسىمدى بۇكپەسىز قاعازعا ءتۇسىرۋ ارقىلى وي-تولعانىس جازعالى وتىرمىن. الايدا، مۇنى اقىن ءتارىزدى قارتايعاندا جازىپ وتىرعان جوقپىن.
بار ماقساتىم - ابايدىڭ ۇلاعاتتى شىعارمالارىنىڭ ىشىندە «مەن مۇندالاپ» تۇراتىن تاعىلىمى تەرەڭ، تانىمى زور قارا ءسوز جازۋ ونەرىن ءتۇپ-تامىرىنا دەيىن زەرتتەپ، ءوز ويىمدى وقىرماندارىما، قۇربى-قۇرداستارىما جەتكىزۋ ارقاسىندا اباي تاعىلىمىنىڭ جۇزەگە اسۋىنا ءوز ۇلەسىمدى قوسۋ.

تاربيە تاعىلىمى

جۇرەگىم مەنىڭ نە دەيدى؟

كەمەڭگەر اباي قۇنانباەۆ تولعاۋ، وسيەت تۇرىندەگى قارا سوزدەرىن جاسى ۇلعايىپ، ەگدە تارتقان شاعىندا جازعان. ەڭ ءبىرىنشى قارا سوزىندە دۇنيەنىڭ سان-الۋان بەلەستەرىنەن وتكەنىن ايتا كەلىپ، ەندىگى ومىرىندە عاقليالىق دانالىق سوزدەردى قاعازعا جازا باستاعانىن باياندايدى. ونداعى ويى، كەلەشەك ۇرپاقتىڭ ءبىر كەرەگىنە جاراسىن دەگەنى شىعار. مەن دە ءوز سىرىمدى، ىشكى جان تەبىرەنىسىمدى بۇكپەسىز قاعازعا ءتۇسىرۋ ارقىلى وي-تولعانىس جازعالى وتىرمىن. الايدا، مۇنى اقىن ءتارىزدى قارتايعاندا جازىپ وتىرعان جوقپىن.
بار ماقساتىم - ابايدىڭ ۇلاعاتتى شىعارمالارىنىڭ ىشىندە «مەن مۇندالاپ» تۇراتىن تاعىلىمى تەرەڭ، تانىمى زور قارا ءسوز جازۋ ونەرىن ءتۇپ-تامىرىنا دەيىن زەرتتەپ، ءوز ويىمدى وقىرماندارىما، قۇربى-قۇرداستارىما جەتكىزۋ ارقاسىندا اباي تاعىلىمىنىڭ جۇزەگە اسۋىنا ءوز ۇلەسىمدى قوسۋ.

تاربيە تاعىلىمى

حالقىمىز ەجەلدەن بالا تاربيەسىنە اسا ءمان بەرگەن. ۇلىنىڭ ۇلاعاتتى، قىزىنىڭ يناباتتى بولىپ ەسەيىپ، ەر جەتۋى اتا-اناسى مەن تۋىس-تۋعاندارى ءۇشىن ءارى قۋانىش، ءارى ماقتانىش.
بۇرىنعىنىڭ جىگىتتەرى ەر تۇلعالى، كەڭ ماڭدايلى، جولبارىس جۇرەكتى، مىنەزدەرى تاستان اۋىر، اتىنا زاتى ساي، ەلىم دەپ تۋعان ەر-ازاماتتار بولاتىن. اتتىڭ قۇلاعىندا وينايتىن، ولىمنەن ۇياتتى ارتىق كورىپ، ار-نامىستى تۋ ەتكەن ادام قىزىعارلىق قاسيەتتەرى تاعى بار ەدى. ال قىزدارى
ەتەگىن اق كويلەكتىڭ التىنداعان،
اجارىڭ اق جامبىداي جارقىلداعان، -
- دەپ اقان سەرى سۋرەتتەگەندەي قىپشا بەلدى، الما مويىن، قولاڭ شاشتى، ءبىر سوزبەن ايتقاندا كورگەن جان كوزايىم بولارلىقتاي. تال بويىنان ۇلگى ونەگە، ءتالىم-تاربيە كورگەندىگى كوزگە ۇرىپ تۇراتىن. ول كەز اتا تۇرىپ ۇل، انا تۇرىپ قىز سويلەمەيتىن زامان ەدى. اعا-اپكەلەرىمىز ۇلكەندى سىيلاپ، كىشىنى ايالاپ، اكە-شەشەسىنىڭ قاس-قاباعىنا قاراپ، ىمىمەن جۇگىرەتىن. «قىزعا قىرىق ۇيدەن تيۋ» دەمەكشى، قاتاڭ تارتىپتەگى شولپىسى شىلدىرلاپ، كۇلكىسى سىڭعىرلاپ قانا اقىرىن ەستىلەتىن قىزدار اپا-جەڭگەلەرىنسىز سىرتقا بەس ادىم اتتاپ باسپايتىن. كوبىنەسە التىن قولدارىمەن انا تاعىلىمىنان ۇيرەنگەن ويۋ-ورنەكتەرىن سالىپ، كەستەلەرىن تىگىپ، قۇراقتارىن قۇرايتىن. ۇلدارى بولسا، ون ۇشتە وتاۋ يەسىمىن دەپ، اتا ۇلاعاتىنان ۇلگى الىپ، ءۇي شارۋاسىن جۇرگىزىپ، باسقارۋعا يكەمدەنە باستايتىن ەدى. سوعان قاراعاندا، «اتا كورگەن وق جونار، شەشە كورگەن توم پىشەر» دەپ دانا حالقىمىز تەككە ايتپاسا كەرەك.
ال ەندى ءوزىمىزدىڭ ءححى عاسىرلىق جاستارىمىزعا كوز جۇگىرتسەك بەسىكتەن بەلى شىقپاعان بالاسىنان باستاپ، قىزىل ءتىلى مەن تالماس جاقتارىنا سۇيەنگەن.
بۇل اسىلىق اسقان زاماندا،
ۇل تۋادى اتامەنەن ەگەسىپ،
قىز تۋادى انامەنەن تەڭدەسىپ،
بالاسى كەتتى تىيۋدان، - دەپ شورتانباي قانايۇلىنىڭ ايتقانىنداي، قازىرگى جاستار ۇلكەندى سىيلاپ، كىشىگە قۇرمەت كورسەتۋدەن جۇرداي، اتا-اناسىن قادىرلەۋ دەگەندى اتىمەن بىلمەيدى. قىلت ەتسە، ەگەسىپ، تايتالاسىپ شىعا كەلەدى. ودان قالسا، جوقتان جاعالاسىپ، جەردەن الىپ، جەرگە سالاتىن ادەتى تاعى بار. بۇرىنعى كەزدەگى ۇكىسىن ۇلبىرەتىپ، قوس ەتەك كويلەك كيگەن اپكەلەرىمىزدىڭ سىپايى ءجۇرىس-تۇرىسىنان، بايسالدى ءىس-ارەكەتىنەن كىسىگە كورسەتكەن سىي-قۇرمەتتەرى، ادەپتى كوزقاراستارى بىردەن اڭعارىلۋشى ەدى. ال بۇگىنگى ءوىزدارىمىزدا ءبىر تامشى كىشىپەيىلدىلىكتىڭ ۇشقىنى قىلاڭ بەرمەيدى. كيىم كيىستەرى دە، ءسوز ساپتاۋلارى دا ورەسكەل. ءوزىن-ءوزى ۇستاۋ، ۇلكەندەردەن قايمىعۋ دەگەندى ۇمىتقان، مىنەزدەرى جەڭىلتەك، ۇشىپ-قونعان كوبەلەكتەي ەركىن، جۇرىستەرى دە اشىق-شاشىق.
سونىمەن قاتار، سالماقتى دا سابىرلى، از سويلەپ، كوپ ءىس تىندىراتىىن سەرىلەرىمىز دە بۇگىنگى تاڭدا سەرىلىگىن جوعالتقان. ەر جىگىتتىڭ ەكى سويلەگەنى ولگەنى دەسەك، وندا جىگىتتەرىمىز كۇنىنە مىڭ رەت ءولىپ، مىڭ تىرىلەتىن شىعار. ار، ۇيات، ىنساپ دەگەن ادامگەرشىلىك تۋرالى سوزدەرگە اعا-بۋىنداي تەرەڭ ءۇڭىلىپ، ۇزاۇۇا بويلاپ، اقىل-وي ولشەمىنە سالىپ، سالماقتامايدى دا، ءۇستىرت قارايدى. ارينە، جالپىعا بىردەي توپىراق شاشپايمىن. قازىرگى تاڭدا دا ىستەرىنە ورنىقتى، جۇمىستارىنا تياناقتى ەلىمىزدى دە، اتا-انامىزدى دا، اعايىن-جۇرتىمىزدى دا كوككە كوتەرىپ، مەرەيىن ءوسىرىپ، قادىر-قاسيەتىن بىلەتىن قانشاما ۇل، قىزدارىمىز، اقىلدى، پاراساتتى جاستارىمىز بار دەسەڭىزشى؟! «دوس جىلاتىپ ايتادى، دۇشپان كۇلدىرىپ ايتادى» دەمەكشى، مەنىكى تەك جاعىمسىز جاقتارىمىزدى اشا كورسەتىپ، ونى بولاشاقتا قايتالاماۋعا، سونىمەن بىرگە، تۇزەتۋگە تىرىسۋىمىز كەرەك دەگەن وي عانا. ەلىمىزدىڭ كەمەل كەلەشەكتە ءوسىپ، وركەندەۋى مەن گۇلدەنۋى بىزدەر، جاستاردىڭ قولىندا. ال جاستارىمىز جاتىپىشەر، كەۋدەسىنە نان پىسكەن، سانا-سەزىمسىز، اقىل-ويسىز بولسا، وندا ەلىمىزدىڭ دامۋىنا قالاي ءوز ۇلەسمىزدى قوسا الامىز. وتان وتباسىنان باستالادى. دۇنيەگە شىر ەتىپ كەلگەن ءاربىر بالانىڭ ەلى مەن جەرىن، ءتىلى مەن ءدىنىن، حالقى مەن سالتىن شەكسىز سۇيۋىنە دە، قادىرلەپ، قاستەرلەۋىنە دە تاربيەلەيتىن، اسەر ەتەتىن اتا-اناسى. حالقىمىزدىڭ ءتالىم-تاربيەگە دە كوڭىل بولەتىنى دە سوندىقتان. اتا سالتىن ارداقتاعان، اعايىن، ەلىڭنىڭ ەرتەڭىن ويلاساڭ تاعىلىمىىڭدى تۇزە! تاربيەڭدى تۇزە!

وزىڭە وزگەنىڭ كوزىمەن قارا

اركىمنىڭ وزىنە دەگەن كوزقاراسى مەن وزگەگە دەگەن كوزقاراسى ءار ءتۇرلى. ءوزىن قالاي باعالايتىندارىنا قاراپ، وزگە تۋرالى نە ويلايتىنىن بىلۋگە بولادى. مۇنداي جاعدايدا: «وزىڭە وزگەنىڭ كوزىمەن قارا»،-دەيدى. ال قالايشا بۇلاي ىستەۋگە بولادى؟ بىرەۋلەر ءوزىن جوعارى، بيىك دارەجەدە، تاكاپپارلىقپەن ماڭعازدانا ۇستايدى. باسقالار وعان ماڭىزدى ادامداي قارايدى. ەندى بىرەۋلەر ۇشقالاق، ءبىر ورىندا تۇرمايتىن ەشكى سياقتى زىر جۇگىرىپ جۇرەتىن پىسىق بولادى. بۇلاردى شوشاقاي دەپ اتايدى. ال ءۇشىنشى توپقا جاتاتىندارىن ءتۇسىنۋ قيىن. ءبىر قاراعاننان نەنى ويلايتىنىن، نەنى كوزدەيتىنىن ءبىلۋ مۇمكىن ەمەس. ءتىپتى، ءومىرى تانىس ادامداردىڭ ءوزى تۇسىنە المايتىن، قالاي ءتىل تابىسۋدى بىلمەيتىن جاعدايلار بولادى. ولار كوپ ۇندەمەيتىن، سىر شاشپايتىن تۇيىق جاندار. جاقسىسى دا، جامانى دا ىشىندە. ومىرگە دەگەن كوزقاراسى الدىڭعى ەكى توپتاعى ادامداردان مۇلدەم بولەك. ال ەندى اينالاڭداعىلاردان ءوزىڭ جايلى نە ويلايتىندىعىن ءبىلۋدىڭ ەڭ جاقسى ءتاسىلى وزىڭە وزگە ادامداي باعا بەرۋ كەرەك.

ۇقپاسقا ايتقان ءسوز جەتىم

ومىردە اقىل، ناسيحات، وسيەت ايتاتىن ادامدار وتە كوپ. ۇلى عۇلامالاردان باستاپ قاراپايىم حالىقتىڭ ءوزى ءبىر-بىرىنە بىلگەنىن ۇيرەتىپ، ومىردەن تۇيگەندەرىنەن كەڭەس بەرىپ كەلەدى. ايتسە دە، سول اقىلدى ايتۋشى بار دا تىڭداۋشى از. اباي قۇنانباەۆتىڭ ويىن تەرەڭ ەتىپ تارقاتىپ ايتساق، بي-بولىستار باسىنان ءسوز اسىرمايتىندار ەكەنى بارشاعا ءمالىم. بيلىك، بىرلىك دەگەندى وزدەرى عانا ايتادى. سونشاما دۇنيەدەن حابارلى ادامدار وزدەرىنەن دارەجەسى تومەن جانداردىڭ ءسوزىن قايدان تىڭداسىن؟ ەكىنشىسى، ۇرى-قارىلار. بۇلار بىرەۋدىڭ قارا تەرگە ءتۇسىپ، قينالىپ تاپقان ادال مالىن ارام جولمەن تابۋشىلار. جەڭىل ءومىردى كوزدەيتىن، «الما ءپىس، اۋزىما ءتۇس» دەيتىن جاندار جاقسىلىقتى تىڭداپ قايتسىن؟ ءۇشىنشى توپتاعى «قوي اۋزىنان ءشوپ الماس» مومىندارعا كەلسەك، ولار كورمەيىن، بىلمەيىن، ەستىمەيىن دەمەيدى. دۇنيەنىڭ بارىنە كوزايىم بولعىسى-اق كەلەدى. بىراق ءومىر شىركىن ولاردىڭ تاعدىرىنا ەڭسەسىن باسىپ تۇراتىن كوكىرەگىن جوععارى كوتەرگىزبەيتىن جوقشىلىق، تارشىلىق دەگەن ازاپتى جازىپ قويعان. كورەر كۇندەرىنە زار بولىپ جۇرگەن جۇرت مۇرىندارىنا سۋ جەتپەي قارا تەرگە ءتۇسىپ، تىرشىلىك ەتۋدىڭ ورنىنا اقىلگوي، دانىشپانداردىڭ اراسىندا جايباراقات وتىرىپ قالاي ناسيحات تىڭداسىن؟ ءتىپتى سول وقىمىستىلارعا دا جەتە المايدى عوي. سوندا ايتۋشىلار بار دا، زەردەلى ويعا زەر سالۋشىلار جوق بولعانى ما؟ «ۇقپاسقا ايتقان ءسوز جەتىم» دەپ تولە بي ايتپاقشى، سونداعى ءنارلى، ءماندى، سىرلى، سۇلۋ سوزدەردىڭ جەلگە ۇشقانى ما؟
بالا دەگەن باۋىر ەت
دۇنيە دەگەن ءفاني بۇل،
بالاسى جوقتا ميات جوق،
بارىنەن دە سول قيىن،
ارتىندا جانعان شىراق جوق.
ايتەكە بي
دۇنيە ەسىگىن اشىپ، ءتاي-ءتاي باسقان ءسابي بولىپ، ودان جەتىگە جەتكەنشە جەردەن تاياق جەگەن بالا بولىپ، وقۋ وقىپ، ءبىلىم الىپ، ەرجەتىپ ەسەيگەن سوڭ، وتباسىن قۇرىپ، جەكە شاڭىراق كوتەرگەننەن كەيىن بارلىعىنىڭ دا تىلەيتىنى ۇرپاق جالعاستىرىپ، ارتىنداعى دۇنيەگە يە بولاتىن پەرزەنت ءسۇيۋ. سوندا بايلار دۇنيە-مۇلىككە يە بولاتىن ۇرپاعىم بولسا دەپ تىلەسە، كەدەيلەر نە دەپ تىلەيدى؟ ومىردە ەڭ باستىسى دۇنيە ەمەس. ول سىلدىرلاعان سۋداي بىردە بار، ال بىردە جوق. شىندىعىنا كەلگەندە باي بولسىن، كەدەي بولسىن، اركىمنىڭ بالا سۇيۋگە قاقىسى بار. جيناعان تەرگەنىنە سان جەتپەگەن ىعاي مەن سىعايلار ۇرپاعىنا سول باردى دۇرىس پايدالانۋعا، ءوز قاجەتىنە جاراتۋعا جول سىلتەپ، ءتالىم-تاربيە بەرۋ كەرەك. ءبىلىم-عىلىم سياقتى جەمىستى ءىس ءۇشىن بارىن اياماي شاشسا دا وكىنىش جوق. سەبەبى، اقىل-ويى تولىپ، بالالىقتىڭ ەركەلىگىمەن ەسىن جيعاننان كەيىن، جوعالتقان نارسەسىن ون ەسە، ءجۇز ەسە ەتىپ قايتارادى.
«بالانىڭ باس ۇستازى - اتا-اناسى» دەمەكشى، قولىندا تىشقاق لاعى جوق كەدەيلەر بالاسىنا وڭ اقىل-كەڭەس بەرىپ، قولىنان كەلگەنىنشە وقىتىپ، ءبىلىمىن كوڭىلىنە توقىتىپ، جوقتىڭ جىرتىعىن جاماۋعا ۇيرەتسە، ەر-ازامات ەتىپ جەتكىزسە، دۇنيەنى ءوزى-اق تاپپاي ما؟ سوندىقتان شاما باردا ءبىرىنشى وقىتۋ كەرەك. كەيىن شاڭىراعىڭدى ۇيىتار، قارتايعاندا قادىرىڭدى ءبىلىپ، الاقانىنا سالىپ الپەشتەر، ءۇمىتىڭدى اقتار سول پەرزەنتىڭ بولار

اسقاق ارمان اڭساعان
ارمان دەگەن اسقاق،
ءومىر سۇرەم اڭساپ،
ۇستاۋعا ونى كەلمەيدى،
اڭشىلىقتا قۇس ساپ.
بەكجان ءمولدىر
ادامنىڭ ارمانى ەشقاشان دا بىتپەيدى. كەدەي ابيلىقتى، باي قۇدايلىقتى اڭسايدى. «ءات­تەڭ، شىركىن-اي!» دەپ تامسانىپ تۇرىپ اڭسايتىنداردا شەك جوق. بىرەۋلەردىڭ تۇككە تۇرمايتىن زاتقا اڭسارى اۋادى. «پا، شىركىن! وسى­لاردىڭ كيىمىن كيىپ، ۇيلەرىندە ۋايىم-قايعىسىز تۇرىپ، بايلىققا بەلشەمنەن باتسام عوي، ارمانىم بولماس ەدى»-دەپ تاياز ويلايدى. ال ءۇيى بار، كۇيى بار بايباتشالار: «مىنا ىعاي مەن سىعايدىڭ اراسىندا مەن عانا جارقىراپ تۇرسام، ءبارى ماعان باس يسە، ارمانىم بولماس ەدى» دەگەن ويدىڭ جەتەگىندە كەتەدى. مۇنىڭ ءبارى بارعا قاناعات، جوققا سالاۋات ايتپايتىن، سانا-سەزىمى ورتاشا نەمەسە تومەن ادامدار.
ارينە، ارمانداۋ كەرەك، دەسە دە، قۇر قيالدان گورى، جۇزەگە اساتىن نارسەگە ۇمتىلىپ، سول ءۇشىن ايانباي ەڭبەك ەتىپ، جالىقپاي تالماي ءىس-ارەكەت جاساۋ كەرەك. سەبەبى، ەشنارسە دە، ەش ۋاقىتتا ەڭبەكسىز كەلمەيدى. ال ەڭبەك - ادامزات بالاسىنىڭ تۇلعا رەتىندە قالىپتاسۋىندا زور ءرول اتقارادى.
ۇرلىق ءتۇبى قورلىق

ۇرىلاردى «الما ءپىس، اۋزىما ءتۇس» دەپ جاتاتىن وڭاي جولمەن ارام بولسا دا، مال تاباتىندار دەدىك. ال ولاردىڭ نە سەبەپتى مۇنداي ءىس-ارەكەتكە باراتىنىن ويلاعان بىرەۋ بار ما؟ سوندا ءومىردىڭ جەڭىلىن تاڭداسا بولعانى، ەرىنشەك، جالقاۋ، اقىماق بولىپ شىعا كەلگەنى مە؟ جوق. ولاي ەمەس، سەبەبى، ولاردىڭ كەز-كەلگەن نارسەنى ۇرلاۋ ءۇشىن جوسپار قۇرۋى، تەرەڭ ويلانۋى، ادامداردى باقىلاۋى كەرەك. مىنە، وسىنىڭ بارىنە اقىل-پاراسات، سانا-سەزىم قاجەت بولادى. دەمەك، باۋكەسپەلەر اقىلسىز دا، اقىماق تا ەمەس. بۇل بىرىنشىدەن. ال ەكىنشىدەن، سول قۇرعان جوسپارلارىنىڭ، ءىس-قيمىلدارىنىڭ ءساتتى جۇزەگە اسۋى ءۇشىن، مۇقياتتىلىق، ەرەن ەڭبەك، وراسان زور كۇش كەرەك. سوندىقتان بۇلار جالقاۋدىڭ دا، ەرىنشەكتىڭ دە قاتارىنا جاتپايدى. بۇعان كوزىمىز جەتتى. ەندى بۇدان قانداي سۇراق تۋى مۇمكىن؟ ەگەر ولار اقىلدى، ەڭبەكقور بولسا، نە ءۇشىن مۇنداي ىسپەن اينالىسادى؟ نەگە قاراپايىم حالىق سياقتى ءوز كۇشتەرىمەن، تابان ەت، ماڭداي تەرىمەن، اقىل-ەڭبەگىمەن كۇن كورمەيدى دەگەن كەز-كەلگەن جاندى تەرەڭ تولعانىسقا سالاتىن ەڭ باستى ساۋال تۋادى. سوزىمە نازار اۋدارساڭىزدار، بۇل ادامدار سول كۇشتەرىن، قولىنان كەلەتىن ىستەرىن، اقىل-پاراساتتارىن قايدا جۇمساۋ كەرەكتىگىن بىلمەيدى. بۇنىڭ جالعىز سەبەبى، بۇرىنعى كەزدە دە، قازىرگى زاماندا دا جۇمىسسىزدىق دەگەن ءبىر عانا اۋىز ءسوز سوڭىمىزدان قالماي كەلە جاتىر. مىنە، ءبىر اۋىز ءسوز سۇراعىمىزعا مىڭ اۋىز جاۋاپ. ەگەر ەڭبەكسىز بولسا قالاي جان باعادى؟ اقىسىن بەرمەيتىن، ەڭبەكتەرىن زايا ەتەتىن بايلارعا ءور كەۋدەسىن باستىرىپ، مالاي بولعىسى كەلمەيدى. سوندىقتان دا امالدىڭ جوقتىعىنان اسى ىسكە بارادى. مۇنىم ۇرىلاردى اقتاعانىم ەمەس، بار بولعانى ومىردە ەشنارسە دە وقىستان بولمايتىنىن ايتقىم كەلگەن. ولاردىڭ زۇلىمدىقتارىنا تۇسىنىكتەمە بەرگەنىم. ۇرىلار تەك وسىنداي سەبەپتەن عانا ۇرلىققا بارمايدى. ىشىندە شىنىمەن دە قارىندارىن قامپيتىپ، اياقتارىن تالتيتىپ الىپ جالقاۋلىقتىڭ كەسىرىنەن، ساناسىنىڭ تومەندىگىنەن ءبىر جۇتىم اراق ءۇشىن عانا ارامدىققا باراتىندار دا بار. ولارعا كەشىرىم جوق.
قورىتا ايتساق، «ۇرلىق ءتۇبى - قورلىق» دەگەندەي، ىشەرگە اس، كيەرگە كيىم تاپپاي، اش-جالاڭاش قالساڭ دا ۇرلىق-قارلىققا، زۇلىمدىق-زورلىققا بارماۋ كەرەك. بىرەۋدىڭ كوز جاسىنا، قارعىسىنا قالاسىڭ. قارعىس ورگە باستىرمايدى، كوز جاس جاۋاپسىز جىبەرمەيدى. وزگەنىڭ باقىتىن تارتىپ الىپ، ءوزىڭ باقىتتى بولا المايتىنىڭدى تەرىس جولعا تۇسەيىن دەگەن جاندار ومىردەرىڭدى وكسىتەتىن قاتەلىككە بوي بەرمەڭدەر. اباي قۇنانباەۆ:
سەن دە ءبىر كىرپىش دۇنيەگە،
كەتىگىن تاپ تا، بار قالان! -
دەپ ايتقانداي، اركىم ءوز ءومىرىن جالعاندىققا، جاۋىزدىققا قۇرماي، شىنايى باقىتقا، ادال ەڭبەكپەن قۇرسا ەكەن دەيمىن.

ءمولدىر بەكجان
الماتى وبلىسى
جامبىل اۋدانى
قاراسۋ ورتا مەكتەبىنىڭ
11 سىنىپ وقۋشىسى

«جاس قازاق ءۇنى» گازەتى