«بەسسمەرتنىي پولك» دەگەن شارا – ول سوعىستا قازا تاپقانداردى ەسكە الۋ ەمەس، كرەملدىڭ قىرىمدى اننەكسيالاپ، ۋكراينانى توز-توز قىلعان ساياساتىنىڭ قازاقستانعا ارنالعان جوباسى. سونىمەن قاتار، بۇل قاراباح، مولداۆيانى زورلىقپەن ەكىگە ءبولىپ دنەستر اۆتونومياسىن قۇرۋ، گرۋزيادان ابحازيا مەن وسەتيانى سوعىس ارقىلى ءبولىپ الۋ... سياقتى، جالپى وركەنيەتكە قارسى ازعىنداعان يمپەريانىڭ ساياساتى.

رف قازاقستاندا «بۇل ىسپەن» 2008 جىلدان بەرى جۇيەلى اينالىسىپ، سول كەزدەن باستاپ «قازاقستاندا مەملەكەت بولماعان»، «...شەگارا بولماعان»، «... قازاقتا جازۋ بولماعان» دەگەندى سوزدەرىن ايتۋمەن كەلەدى.

وعان رەسمي استانا ءبىر رەت تە تولىققاندى جاۋاپ بەرمەدى. ونىڭ ورنىنا، 2008 ج. استانادا تمد-دا جوق شىركەۋ سالدى. سول شىركەۋلەردى پانالاعان قارۋلى كازاكتار مەن 09.05.2018 كۇنى گەورگي لەنتاسىنان سۆاستيكا تاققان شوۆينيستەر مەن فاشيستىك ەلەمەنتتەر اشىق باس كوتەرۋگە شىقتى. سول اكتسياعا اتا-انالاردىڭ قارسىلىعىنا قاراماي مەكتەپ بالالارىن بۇيرىقپەن شىعارعان مينيستر ساعاديەۆ، سونداي مەملەكەتتىك توڭكەرىسكە دايىندىقتى ۋاعىزداعان شارانى وتكىزۋگە جاعداي جاساعان الماتى قالاسىنىڭ اكىمى بايبەك، وسىنداي مەملەكەتكە قارسى ءىستىڭ بولاتىنىن، 5-ءشى رەت ءوتىپ وتىرعاندا الدىن-الا قاراماعان ءتيىستى قۇقىق جانە قاۋىپسىزدىك ورگاندار باسشىلارى جاۋاپتى. بۇنداي نەمقۇرايلىلىق ساتقىندىققا پارا-پار.

«قازاقستان اليانسى» قوعامدىق ۇيىمى 2016 ج قىركۇيەكتەگى حاتىندا بيلىكتىڭ ەل قورعاۋ ماسەلەسىندەگى نەمقۇرايلىلىعى تۋرالى بىلاي دەپ جازعان ەدى: «شويگۋدىڭ قازاقستانعا اسكەر كىرگىزەمىز دەگەنى، - ول ەلدە ونداعان مىڭ تىڭشىنىڭ قاپتاپ جۇرگەنىن كورسەتسە، وعان رەسمي ورگانداردىڭ ءتيىستى جاۋاپ بەرمەۋى ءۇنسىز كەلىسكەنى بولىپ تابىلادى.

1991 جىلى بقو مەن اتىراۋ وبلىستارىنىڭ جەرلەرىندە كازاكتار اۆتونوميا قۇرامىز دەپ داۋرىققاندا، وسى بيلىك ەل مۇددەسىن قورعاماق تۇگىل، سولارعا قارسى ءبىر اۋىز ءسوز ايتۋعا جارامادى. سول كەزدە م.ەسەناليەۆ، س.اقاتاەۆ، م.اۋەزوۆ، ج.اكىم، ا.زەينۋللين، ا.قادىرباەۆا سياقتى بەلسەندىلەر ەلدى ۇيىمداستىرماعاندا، سول ەكى وبلىستىڭ تاعدىرى ەكىتالاي ەدى».

1991ج كازاكتاردىڭ قولىمەن قازاقستاندى ءبولۋ ساياساتى جۇرگەنى بەلگىلى. بىراق، ءبىزدىڭ باتىر جىگىتتەر مەن قىزداردىڭ ارقاسىندا ول جىمىسقى ساياسات ىسكە اسپادى. قاجەت بولسا كازاگى بار، باسقاسى بار ونداي وپاسىزدىق ساياساتىن ۇمىتاتىن بولادى.

ءوز ازامات-ازاماتشالارىنا كەلگەندە تۇرمەشىل-جىندىحاناشىل بيلىكتىڭ زورلىق، ال پەكين مەن كرەملگە كەلگەندە كونبىس-قۇلدىق ساياساتى – ول ەلدى ىشتەن دە، سىرتتان دا قۇرتاتىن الاياقتىق تىرلىك. سوندىقتان، وپپوزيتسيا بار، پاتريوتتار بار، شەنەۋنىك پەن پرەزيدەنت بار... بارلىعى ەل بىرلىگى جولىندا داۋرىققان بوس اڭگىمە، ءۇش تىلمەن ۇشپاققا شىعارۋ، جەردى ساتىپ ەلدى كوگەرتۋ ت.ب. ناقۇرىستىق تىرلىكتەن ارىلىپ ەس جيىپ، ناقتى ارەكەتكە كوشۋ كەرەك.

جالپى، بىزدەگى ازيالىق دەسپوتيزمگە نەگىزدەلگەن بيلىك ءۇشىن بولىپ جاتقان فاناتيزمدىك كۇرەس، اراب ەلدەرىندەگى ازاتتىقتارىن العاننان 30 جىلدان كەيىن وزدەرىنىڭ بيلىكتەرىن قۇلاتۋعا باعىتتالعان «اراب رەۆوليۋتسيالارىن» جاقىنداتۋدا.

بىرەۋلەر ءابىليازوۆتىڭ پروۆوكاتسياسىنا ەرىپ كوشەدە ەرەۋىلدەپ جۇرسە (2011ج جاڭاوزەن قىرعىنى دا جۇمىسشىلاردىڭ ەلدەگى 56 قوعامدىق ۇيىم قۇرعان «تاۋەلسىزدىكتى قورعاۋ» قوزعالىسىنا ەرمەي، ءابىليازوۆ، كوزلوۆتاردىڭ پروۆوكاتسيالارىنا ەرۋدەن بولعان ەدى), ەكىنشىلەرى، قازاقستاننىڭ دەموكراتتارىمىز دەپ بريۋسسەلگە بارىپ ەۋروپارلامەنت دەپۋتاتتارىنىڭ «قۇلاقتارىنان تەپتىك» دەپ ءوز حالقىنىڭ سايقال سەركەلەرى بولعانىنا ريزا... سوندا بۇل ەلدىڭ قامىن ويلايتىن ءتىرى جان بار ما؟!

ەل بولعان سوڭ، ونىڭ ماقسات-مۇراتى بولماي ما! ۇرى-قارى جينالىپ، كونستيتۋتسيا ەمەس، كوررۋپتسيا بيلەيتىن ەلدە قانداي ماقسات بولماقشى؟!

ۇلتتىق يدەياسى مەن وعان نەگىزدەلگەن يدەولوگياسى جوق قوعام، - ول، قۇل جينالىپ ەل بولمايتىن توبىرلاردىڭ جيناعى!

بۇل قازاقتىڭ ءبىر-بىرىنە جاۋ ەمەسى قالمادى. قارا قازاققا بيلىك جاۋ، بيلىككە ۇلت پاتريوتتارى جاۋ، جازۋشىلار تۋفليجالاعىشتار مەن ونىڭ جاۋلارىنا بولىنگەن، رۋ مەن جۇزگە ءبولىنۋ، ءبىرىن-ءبىرى تاتار، قالماق، ۇيعىر... نە سولاردىڭ جيەندەرى دەپ ءبولۋ...  بولىنۋگە مىڭ سەبەبى بار دا، بىرىگۋگە ءبىر نەگىز جوق ەلدىڭ باسى قالاي قوسىلماق؟! قازاقتىڭ باس بىرىكتىرىپ، ءتورت قۇبىلاسى تەڭ ەل بولۋدى ويلانار كۇنى بولار ما ەكەن؟ الدە ونداي ەل بولۋ ونىڭ باسىنا جازباعان با؟!

بۇل، ب.د. VIII ع. ۇلى تۇرك قاعاناتىنىڭ ىدىراۋى كەزىنەن بەرى ءجۇرىپ كەلە جاتقان تۇركى حالىقتارىنىڭ ءبولىنۋ پروتسەسسى. ونى شىڭعىس حان يمپەرياسى دا توقتاتا المادى. تۇركيانى جاۋلاپ، التىن وردا اسكەرىن تالقانداعان اقساق تەمىر تۇركى مەملەكەتتەرىنىڭ قيراپ، حالىقتارىنىڭ ىدىراۋىن تەزدەتتى. قازاق حاندىعىنىڭ ىدىراپ، ءۇش جۇزگە ءبولىنۋى وسى تەرىس ءۇردىستىڭ جالعاسى. ول بوداندىققا اكەلدى... ەندى تۇركى حالىقتارىنىڭ بىرلىگى مەن وداعى عانا بۇل رەسپۋبليكالاردىڭ تاۋەلسىزدىگىن ساقتايدى.

جانۇزاق اكىم

Abai.kz