باتىرحان دارىمبەت. «ول سۇمىراي ارامىزدان شىقتى عوي!»
VII ءبولىم. سۇرگىننەن كەيىنگى سەرگەلدەڭ
2 تاراۋ
«ول سۇمىراي ارامىزدان شىقتى عوي!»
ب.دارىمبەتتىڭ ماعجان جۇماباەۆ جايلى اياقتالماعان كىتابىنان ءۇزىندى
10 جىلعا سوتتالعان ماعجان 1936 جىلى مەرزىمىنەن بۇرىن ماكسيم گوركيدىڭ جاردەمىمەن ەلگە ورالدى. بۇل كەزدە ەل تانىماستاي وزگەرگەن بولاتىن. 1930-1932 جىلدارداعى اشتىق ەلدىڭ جارتىسىنا جۋىعىن جالماپ كەتسە، وقىعان ازاماتتار تۇگەلىمەن ايداۋدا ەدى. سوندىقتان ماعجان الماتىعا كەلمەي، اۋەلى قىزىلجارعا تۇراقتاعىسى كەلەدى. ونداعى ويى، ەلدەگى جاعدايمەن تانىسۋ، مۇمكىندىگى بولسا قاراجات جيناپ الدەنىپ العان سوڭ عانا ورتالىققا بارۋ. بۇل ويىن 1937 جىلدىڭ باسىندا سابيتكە جازعان حاتىندا ماعجان بىلاي بىلدىرەدى: «مەن قازاقستانعا جاڭا جولعا تۇسكەنىمدى ءوزىمنىڭ قالام كۇشىممەن كورسەتسەم دەگەن جالعىز تىلەكپەن ورالدىم. قالاي بولعاندا دا ورتالىققا جەتۋىم كەرەك دەپ شەشتىم. ەگەر جولعا قاراجات تاپسام ورتالىققا بارۋدى ويلاپ وتىرمىن (ت.كاكىشۇلى، «ماعجان-ساكەن، ا. «قازاق ۋنيۆەرسيتەتى»، 1999, 406 ب.).
VII ءبولىم. سۇرگىننەن كەيىنگى سەرگەلدەڭ
2 تاراۋ
«ول سۇمىراي ارامىزدان شىقتى عوي!»
ب.دارىمبەتتىڭ ماعجان جۇماباەۆ جايلى اياقتالماعان كىتابىنان ءۇزىندى
10 جىلعا سوتتالعان ماعجان 1936 جىلى مەرزىمىنەن بۇرىن ماكسيم گوركيدىڭ جاردەمىمەن ەلگە ورالدى. بۇل كەزدە ەل تانىماستاي وزگەرگەن بولاتىن. 1930-1932 جىلدارداعى اشتىق ەلدىڭ جارتىسىنا جۋىعىن جالماپ كەتسە، وقىعان ازاماتتار تۇگەلىمەن ايداۋدا ەدى. سوندىقتان ماعجان الماتىعا كەلمەي، اۋەلى قىزىلجارعا تۇراقتاعىسى كەلەدى. ونداعى ويى، ەلدەگى جاعدايمەن تانىسۋ، مۇمكىندىگى بولسا قاراجات جيناپ الدەنىپ العان سوڭ عانا ورتالىققا بارۋ. بۇل ويىن 1937 جىلدىڭ باسىندا سابيتكە جازعان حاتىندا ماعجان بىلاي بىلدىرەدى: «مەن قازاقستانعا جاڭا جولعا تۇسكەنىمدى ءوزىمنىڭ قالام كۇشىممەن كورسەتسەم دەگەن جالعىز تىلەكپەن ورالدىم. قالاي بولعاندا دا ورتالىققا جەتۋىم كەرەك دەپ شەشتىم. ەگەر جولعا قاراجات تاپسام ورتالىققا بارۋدى ويلاپ وتىرمىن (ت.كاكىشۇلى، «ماعجان-ساكەن، ا. «قازاق ۋنيۆەرسيتەتى»، 1999, 406 ب.).
بۇل ەكى ارادا ماعجان ەلدەگى تۋىسقاندارىن ارالاپ ماۋقىن باسۋعا تىرىستى. 1936 جىلدىڭ شىلدە ايىندا ول اتاسى جۇمابايدىڭ ناعاشىلارى جاۋىر اتىعايلاردىڭ ەلىنە بارادى. بۇلار قازىرگى ومبى وبلىسى موسكالەنكو اۋدانىنداعى 4 اۋىلدى مەكەندەيدى ەكەن: تۇما، ساعا، قىزىلاعاش، قاراعاش دەگەن. 1989 جىلى وسى اۋىلدارعا ىزدەپ بارىپ ماعجاندى كورگەن ەكى اداممەن سويلەسكەنىم بار. سولاردىڭ ءبىرى - ساحۋزادا دەگەن اتىعاي اۋلىنىڭ تۇرعىنى بىلاي دەگەن بولاتىن: «شامامەن 1936 جىلدىڭ شىلدەسى بولسا كەرەك. ءبىر كۇنى اتاقتى اقىن ماعجان وسىندا كەلەتىن بولىپتى دەگەن حابار دۇڭك ەتە ءتۇستى. ءبىز قاراۋىلدىڭ ىشىندەگى جاۋىر دەگەن ەل بولامىز...
جاۋىر - ماعجاننىڭ اتاسى جۇمابايدىڭ ناعاشىسىنىڭ ەلى. ماعجاننىڭ اكەسى بەكەننىڭ اعاسى نۇرمۇحاممەدتىڭ بالاسى احمەتجان كونفيسكاتسيا كەزىندە اقتوبە جاققا جەر اۋدارىلىپ، ونان قايتقان سوڭ تۋعان جەرىندە بەلسەندىلەر مازا بەرمەي وسى جاققا كەلىپ تۇراقتاعان ەكەن. ايداۋدان ارىپ كەلگەن ماعجاندى بوي جازسىن، ەل-جۇرتتىڭ اراسىندا بولسىن دەپ وسىندا شاقىرىپ اكەلگەن وسى احمەتجان.
- ءبىز ول كەزدە جاسپىز. ماعجان اعامىز كوبىنەسە وسىنداعى بىرنەشە اۋىلدىڭ ۇلكەنى بولىپ جۇرگەن زەينىش تاماۇلى دەگەن كىسىمەن بىرگە بولدى. ماعجاننىڭ ەسلامعا شىعارعان ولەڭىندە ايتىلاتىن زەكەڭ دەگەن كىسى وسى زەينىش اعاي. ول كەزدە جاۋىرلار تۇما، ساعا، قىزىلاعاش، قاراعاش دەگەن ءتورت اۋىل بولىپ تۇراتىن. ماقاڭ وسى ءتورت اۋىلدا دا بولدى.
- ماعجاندى ۇيىنە كىمدەر شاقىردى؟
- وسى اۋىلدا باس كوتەرەرلەردىڭ ءبارى شاقىردى عوي.
- ۇيىنە شاقىرعانداردىڭ ءبارىن كەيىن نكۆد ۇستاپ كەتتى دەگەن نە ءسوز؟
- ول ءسوز راس. ون شاقتى ادامدى الىپ كەتتى. سودان قايتىپ كەلگەن عابدىلعالىم. ون جىل وتىرىپ كەلدى.
- كىمدەردى ۇستاپ كەتتى؟ اتتارىن اتاماس پا ەكەنسىز؟
- ەسىمە تۇسكەنىن ايتايىن...
قاريا ءبىراز ويلانىپ قالدى. ەلۋ ءۇش جىل بۇرىن بولعان وقيعالاردى ەسكە ءتۇسىرۋ وڭاي شارۋا ەمەس.
- بايمۇقان، جەكەمۇرات، ونىڭ ءىنىسى جاڭاعى عابدىلعالىم.... ساعادان اۋشاحمان بايىمبەتۇلىن ۇستادى... قىزىلاعاشتان مۇحامەتجاندى.. تۇمادان قاليدى، تۇرسىننىڭ قابدوللاسىن ۇستادى.. قىزىلاعاشتان ءالىمجان يساۇلى دا ۇستالدى.. وسىلار قالىپتى ەسىمدە...
- اعا، بۇلاردى ورگانعا كىم ايتتى ەكەن؟ بىلمەيسىز بە؟ ماعجاندى كىمنىڭ قوناق قىلعانىن نكۆد قايدان بىلەدى.
- ول سۇمىراي ارامىزدان شىقتى عوي!
- كىم ەكەنىن ايتىپ جىبەرمەس پە ەكەنسىز؟ - دەپ سۇرادىق.
ساحۋزادا بالاسى ەسەنالىگە، كەلىنى زايراعا قارادى. ولار بولسا اكەسىنەن كوزدەرىن تايدىرىپ اكەتتى.
- بىلەمىن، - دەدى اقساقال، - بىراق ايتا قويۋ قيىن. ءوزى ول دۇنيەگە كەتىپ قالعان ادام. بالالارى، نەمەرەلەرى بار. سولارعا قارا تاڭبا عوي. ايتا المايمىن-اۋ دەپ قورقام.. نەمەرە-شوبەرەلەرىنىڭ نە كۇناسى بار. اتالارىنىڭ وپاسىزدىعى ءۇشىن ولار ۇياتقا باتادى عوي. ەلدىڭ بەتىنە نە دەپ قارايدى... اقساقال نازارىن تومەن سالىپ وتىرىپ قالدى. ءبىز دە ونى قىستامادىق. ءوزى بەلسەنىپ ايتپاعان سوڭ نە دەپ بولار...
