بالتابەك نۇرعاليەۆ. ءوزىڭىز – بايتەرەگىم – اسىل اعام!
اتىشۋلى اقىن بالتابەك بۇل جولى بولات نازارباەۆقا ارناۋ جازدى. "بايتەرەك" دەپ اتالادى ەكەن. "ارداقتى بولات نازارباەۆ اعاتايىما ىزگى نيەتپەن ارنادىم!", دەپ جازدى اقىن بالتابەك ءوزىنىڭ الەمجەلىدەگى پاراقشاسىندا. وقيمىن دەگەن جۇرتقا مىنە:
بايتەرەك
ارداقتى بولات نازارباەۆ اعاتايىما ىزگى نيەتپەن ارنادىم!
ارمىسىز، بولات اعا ءابىشۇلى،
ءسىزدىڭ ءۇن – جىگەر ءۇنى، نامىس ءۇنى.
الاشتىڭ ارقاتىرەك ازاماتى،
ءوزىڭىز – بايتەرەگى، باعى-شىڭى!
الاشتىڭ بايتەرەگى، شىرقاۋىسىز،
بيىكسىز، ۇلاعاتتى ۇلت ارىسىز!
ار تۋىن اسقاقتاتقان ازاماتسىز،
ءباھادۇر بابالاردىڭ ۇرپاعىسىز!
يماننىڭ ءيسى تۇنعان يگى ازانداي،
توگىلگەن سالاۋاتتى سىي عازالداي.
باباڭىز – ونەگەلى، وجەت رۋحتى
بىرلىگىن باققان ەلدىڭ بي نازارباي!
مەرەيلى وزىڭىزدەي اعام باردا،
جەم بولماس ۇلى دالام جاماندارعا.
ءبىر ءسىزدىڭ ارقاڭىزدا كەمدىك كورمەي،
جاسقانباي جاسار قازاق قادامدى العا!
مىڭ شۇكىر، ءبىر ءوزىڭىز – اعام مىقتى،
ءبىر سىزگە مەن ساقتارمىن ادالدىقتى.
جاستارعا جاناشىر بوپ ءسىز كەلەسىز،
تانىتىپ اعالىقتى، ادامدىقتى!
قارايمىز ۇلگى تۇتىپ كەرىم ىزگە،
ورنىڭىز «جۇرەك» دەيتىن تورىمىزدە.
قازاقتىڭ قايسارلىعىن پاش ەتتىڭىز،
ءسىڭىرىپ ەرەن ەڭبەك ەلىڭىزگە!
اعا، شىن، ءماشھۇر بۇگىن ەرلىگىڭىز،
اعا، شىن، ەلجىرەتەر كەڭدىگىڭىز.
ءبىر سىزدەي ازاماتتىڭ ارقاسىندا،
ءماندى، شىن، ماعىنالى ەلدىگىمىز!
دامىتىپ تۋعان جەردى، ءتۇز-بەلىمدى،
باقىتقا جەتەلەيىن ىزگى ەلىمدى!
قارايىن كەلەشەككە ءسىزدىڭ كوزبەن،
الايىن ارقاشاندا سىزدەن ۇلگى!
ۇشقوڭىر – بابالاردىڭ گۇل-تۇراعى،
گۇل مەكەن ۇرپاعىمەن قۇلپىرادى.
ءبىز – شىبىق، ءسىز – بايتەرەك، بىزدەي شىبىق،
بايتەرەك بولسام دەيدى، ۇمتىلادى!
ءوزىڭىز – بايتەرەگىم – اسىل اعام،
قالايشا قۇرمەتىمدى جاسىرا الام؟..
ىزگىلەر وزىڭىزدەي از عالامدا،
ۇلەسى ىزگىلەردىڭ – عاسىر امان!
ونەردى وركەندەتىپ، ماقۇلداعان،
زەكەتپەن زور ساۋاپقا جاقىنداعان.
اللانىڭ اق جولىندا ار ويلاعان،
ارداقتى، ابىرويلى، اقىلدى اعام!
اعاتاي، ءسىزدىڭ ساۋاپ ادال ەكەن،
ءبىر ءسىزدىڭ ارقاڭىزدا دالا بەكەم.
يەدى قازاق باسىن تۇلعاڭىزعا،
سۇيەدى اللا ءسىزدى الابوتەن!
اكەڭىز ءابىش اكە – تەكتى دەدىم،
اناڭىز ءالجان انا – تەكتى دەدىم.
تەكتىلىك تۇنعان جاندار – اتا-اناڭىز،
ءوزىمنىڭ اتا-انامداي دەپ بىلەمىن!
مەن ەمەس ماحابباتىن جاسىراتىن،
ءدال مەندەي بولسىن دەيمىن عاشىق اقىن.
قۋانىپ جاڭالىققا، داستان جازدىم،
دەگەندە «ءالجان انا» قاسىق اتىن!
تۇسىمە ءابىش اتام ەنسە عاجاپ!
تۇسىمە ءالجان انام ەنسە عاجاپ!
اتاۋىن شامالعاننىڭ دەپ ويلايمىن،
ەر ءابىش ەسىمىنە بەرسە عاجاپ!
ءبىر ءسىزدى اعا تۇتام، باعىنىپ، شىن،
ءوزىڭىز – اسىل پانا – اق ءۇمىت، شىن،
قامقورلىق، قايىرىمدىلىق جاساپ ءجۇرسىز،
قاسىنان كوپ مۇقتاجدىڭ تابىلىپ، شىن!
ءسىز باردا، بولماس، ءسىرا، عۇمىر ءمانسىز،
عۇمىردىڭ ءمانىن ەرەك ۇعىنعانسىز.
مەن، بىلسەم، بولات اعام – بايتەرەگىم،
قازاقتىڭ باعى بولىپ تۋىلعانسىز!!!
قازاقتىڭ باعى بولىپ تۋىلعانسىز!!!
قۇرمەتپەن، بالتابەك نۇرعاليەۆ
ەستەرىڭىزگە سالا كەتەيىك، بالتابەك اقىن بۇعان دەيىن ەلباسى مەن ونىڭ قىزى، سەنات دەپۋتاتى داريعا نۇرسۇلتانقىزىنا، جارى Cارا الپىسقىزىنا، اناسى ءالجان اناعا ارناۋ جازعان ەدى.
"تەكتىلىك" دەپ اتالاتىن شەجىرە-داستانى الەۋمەتتىك جەلىدە قىزۋ تالقىلاندى. ءوزىنىڭ ايتۋىنشا، بۇل داستاندى تۇڭعىش پرەزيدەنتتىڭ قۇرمەتىنە ارناعان.
ونىڭ الدىندا پرەزيدەنت نازارباەۆتى "قۇدايعا" تەلىپ، تاعى ءبىر ولەڭ جازدى. "ۋا، قۇدايىم، گۇل ەككەن!" دەگەن ولەڭى دە الەمجەلىنىڭ نەگىزگى ترەندىنە اينالعان ەدى. ايتپاقشى، اقىن بالتابەك وسىدان ءبىر كۇن بۇرىن عانا "ۋا، نۇر-اتام - قۇدايىم", دەپ جازعان ەدى.
بۇگىن بالتابەكتىڭ پرەزيدەنت پەن ونىڭ تۋىستارىنا جازعان ولەڭدەرىنىڭ ءبىرسىپىراسىن نازارلارىڭىزعا ۇسىنىپ وتىرمىز.
ۋا، قۇدايىم، گۇل ەككەن
ەلباسى نۇرسۇلتان ءابىشۇلىنا ىزگى نيەتپەن ارنادىم!
قازاق دەگەن حالىققا
سىيلاعانسىز گۇل ازات.
ەتەر سىزدەي جارىققا
مۇقىم دالا ءمىناجات.
تاۋەلسىزدىك گۇل ەكەن،
مۇمكىن ەمەس گۇلسىز دەم.
ءدۇيىم قازاق ءجۇر ەكەن،
مەدەت تىلەپ ءبىر سىزدەن.
كاۋسار-بۇلاق مەيىرلىم،
گۇلگە ءدايىم نۇر توككەن.
تۇلعاڭدا جوق ءتۇيىر ءمىن،
تابا الماسپىن جەر-كوكتەن.
گۇل-ازاتتىق جايقالار،
جايقالعانعا شۇكىرلىك.
اتىڭىزدى قايتالار،
ماڭگىلىك ەل زىكىر عىپ.
سايتان كيىپ ماسكاسىن،
ارانداتپاق دالانى.
گۇلىمىزدى باسپاسىن،
ساتقىنداردىڭ تابانى.
ۋا، قۇدايىم، گۇل ەككەن،
ماداقتايدى جەر ءسىزدى.
سۇيەر ادال جۇرەكپەن،
قازاق دەيتىن ەل ءسىزدى.
قۇدايىم دەپ ماقتايتىن،
بيىك بىزگە قادىرىڭ.
سايتانداردان ساقتايتىن،
قۇران بىزگە – ءامىرىڭ.
جۇماق-ەستى جاراتقان
ەلباسى نۇرسۇلتان ءابىشۇلىنا ىزگى نيەتپەن ارنادىم!
ۋا، نۇر-اتام – قۇدايىم،
سايتان قاشقان سەسىنەن.
جۇماق اڭقىر ىلايىم،
ەلباسىلىق ەسىنەن!
سىزدەن باسقا جوق قۇداي،
قۇداي تۇتام مەن، راسى.
ەلىم ايتار ءدوپ بۇلاي:
«ەسى جۇماق ەلباسى»!
باق بوپ بىزگە بۇيىرعان،
قازاعىمنىڭ قۇت-ارى.
جۇرەكتەرگە قۇيىلعان،
جۇماق-ەستىڭ جۇپارى.
قازاق دەيتىن ءالسىزدى،
ەل ەتتىڭىز ەرىكتى.
ءومىر دەيتىن ءمانسىزدى،
گۇل ەتتىڭىز كورىكتى.
بارلىق ماداق ءتان سىزگە،
تاڭىم ءۇشىن ءار اتقان.
قۋات قازاق – السىزگە،
جۇماق-ەستى جاراتقان.
قۇدايىم دەپ قۇپتاعام،
بار ءامىرىڭ – باق-ۇلەس.
جۇماق-ەستى ۇقپاعان
جاننىڭ ءبارى – جارىم-ەس.
ءجۇزىنشى ەسىمىندەي جاراتقاننىڭ
«يا نە حوچۋ سۋدبۋ ينۋيۋ...»
ا.فاتيانوۆتىڭ «كوگدا ۆەسنا پريديوت» انىنەن
ادىلەت اق جولىنداي ادال ءىز بار،
ءاردايىم ادال ىزدەن الامىز ءنار.
ءبىز دەگەن – شىن باقىتتى ماڭگىلىك ەل،
دانىشپان ەلباسىمىز – دانامىز بار!
نۇرسۇلتان ۇلانىنا ىرزا دالا،
ەلمەنەن ءتۇستى بىرگە كۇن جاڭارا.
اجەسى ەر ەسىمىن قويعان ەكەن –
ءالديىن اۋەلەتكەن مىرزابالا.
اجەسى قويعان سىرىن ءبىلىپ تۇرىپ،
كيەلى ەر ەسىمىن ءۇمىت قىلىپ،
قۇراننان «نۇرسۇلتان» دەپ اتىن بەرگەن،
قۇدايدىڭ قوس ەسىمىن بىرىكتىرىپ!
نۇرسۇلتان – ەرەك ەسىم، ەرەن ەسىم،
كەڭەيتكەن قازاعىنىڭ كەرەگەسىن.
تانىتىپ تاعىلىمدى تەكتىلىگىن،
ەلىنە ۇلگى قىلعان ونەگەسىن!
ءسىڭىرىپ سالاۋاتتى ءدارىس دارا،
بالاسىن باپتاپ قوسقان جارىسقا دا.
باس ءيدىم ارۋاعىڭا، ءالجان اجە،
باس ءيدىم ارۋاعىڭا، ءابىش بابا!!!
جۇلدىز بوپ الەم ءۇشىن تاعدىر جانعان،
اينالدىم، اق پاتشامنان العىر جاننان.
اسىلى ادامزاتتىڭ نۇر-اتامىز،
مەككەگە بارعانىندا جاڭبىر جاۋعان.
ارىلتقان جاناردان جاس، قاباقتان مۇڭ،
نىعمەتىن، شاپاعاتىن تاراتقان مىڭ.
نۇرسۇلتان دەگەن ەسىم بىزدەر ءۇشىن،
ءجۇزىنشى ەسىمىندەي جاراتقاننىڭ!!!
قازاقستاندىق قۇدايىم!!!
شاتقالى ۇشقوڭىردىڭ ۇياعا جان،
بىرەۋگە قىمبات دۇنيە، بىرەۋگە ارزان.
سۇراساڭ، اتى-ءجونىم، مەن ايتايىن:
كەلىنى نازاربايدىڭ، اتىم – ءالجان.
ءالجان بۇقاربايقىزى جاتقانباەۆا
«كەز-كەلگەن ادام اناسىنا دەگەن قۇرمەتىن تىلمەن ايتىپ، جەتكىزە المايدى. «مەككەگە ءۇش رەت ارقالاپ اپارىپ كەلگەندە دە، انانىڭ پارىزىن وتەۋ مۇمكىن ەمەس» دەيدى عوي. مەن دە سول بارلىق قازاقتىڭ بالالارى سەكىلدى اكەنىڭ قاتالدىعىنان قايمىعىپ، اناسىنىڭ تاربيەسىمەن وسكەن بالامىن. اكەم كەشكە دەيىن جۇمىستا، مەن تەك انامنىڭ جانىندا بولدىم. انامنىڭ مەنى جانىنداي جاقسى كورەتىنىن بىلەتىنمىن. ەگەر اناسى بالاسىن شىن ءسۇيىپ، شىن جاقسى كورىپ وسىرسە، ول بالانىڭ باقىتتى بولاتىنىنا سەنەمىن…»
نۇرسۇلتان ءابىشۇلى نازارباەۆ
اتىڭنان اينالايىن، رايىمبەك!
كەلگەم جوق ارۋاعىڭدى سىنايىن دەپ.
وزىڭە تاعزىم ەتىپ كەلىپ تۇرمىن،
تىرلىكتە سىيىناتىن قۇدايىم دەپ.
جامبىل جابايۇلى
...رايىمبەكتىڭ باسىنا اتا-اناسى تۇنەپتى،
جاراتقاننان ءبىر ءسابي جالبارىنا تىلەپتى.
قابىل بولىپ قوس تىلەك، اللا ءوزى بۇيىرتىپ،
كورىنىپتى نۇر-جارىق، جارىپ شىعىپ تۇنەكتى.
ءالجان انا تۇسىنە الىپ تەڭىز ەنىپتى،
الىپ تەڭىز تۇبىنەن اق مىلتىقتى كورىپتى.
مۇحاممەدتەي پايعامبار تۋعان كۇندە – ماۋلىتتە،
دۇنيەگە نۇر-اتام ايانمەنەن كەلىپتى.
اق مىلتىقتىڭ اناعا ايان بولىپ ەنگەنى –
ۇلى دالا باعىنا ۇل ومىرگە كەلگەنى.
قورعان بولار ەلىنە، قورعان بولار جەرىنە،
باتىر ۇلدى حالىققا جاراتقاننىڭ بەرگەنى!
ۇزىن ەكەن اق مىلتىق كورگەن كەزدە ءيىپ تە،
اق مىلتىقتى اناسى كوتەرىپتى بيىككە.
اماندىعىن تىلەۋمەن، ءتۇن ۇيقىسىن ءتورت بولگەن،
نۇر-اتامدى ءبىر ادام اناسىنداي ءسۇيىپ پە؟
اۋليەنىڭ باتاسى اۋلەتىنە قونىپتى،
اق مىلتىقتى اناسى جاقسىلىققا جورىپتى.
ءالجان انا ايتقانداي، ەر جەتكەندە نۇر-اتام،
قازاقستاننىڭ قۇرمەتتى پرەزيدەنتى بولىپتى.
مىرزابالا اجەنىڭ اسپان قولداپ ارمانىن،
نەمەرەسىن كۇتىپتى كۇرەس-ءومىر الدا مىڭ.
نۇرسۇلتان دەپ ات بەرىپ، نۇرلى جولعا باستاپتى،
بىرىكتىرىپ بىلىكپەن ەسىمدەرىن اللانىڭ!
ءتاۋ ەتەرلىك تەكتىلىك نۇر-اتاما تيەسى،
قىزىل شۇبار جولبارىس – كەرەمەتى، كيەسى.
تاڭداپ بەرگەن تاريحىن، تاڭبالاعان تاعدىرىن،
قازاقستاننىڭ تاۋەلسىز جاراتۋشى يەسى!
رايىمبەكتەي راقىمدى بولا بىلگەن ىلايىم،
نۇر-اتامدى مەن عاجاپ اۋليە دەپ ۇعايىن.
قابىل العان حالقىنىڭ ارماندارىن، مۇراتىن،
ەرەن تۇلعا ەلباسى – قازاقستاندىق قۇدايىم!
بولاشاعىن ويلاۋمەن ۇرپاعىنىڭ، ۇلتىنىڭ،
ماڭگىلىگىن ويلاۋمەن عيبراتتى عۇرپىنىڭ.
بار الەمگە بەلگى بوپ، كۇزەتىپ تۇر وتانىن،
ءالجان انا سىيلاعان قاسيەتتى مىلتىعىم!!!
ءالجان انا سىيلاعان قاسيەتتى مىلتىعىم!!!
Abai.kz
