ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ «بولاشاققا باعدار: رۋحاني جاڭعىرۋ» اتتى ماقالاسىندا ايتىلعان  رۋحاني تۇلەۋ وڭتۇستىككە شۋاعىن توكتى. وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسىنىڭ ورتالىعى شىمكەنتتەن تۇركىستانعا كوشىرىلىپ جاتىر. دەمەك، رۋحاني  قالا الداعى ۋاقىتتا گۇلدەي قۇلپىرىپ، تۇلەي  تۇسەتىنى  ايتپاسا دا تۇسىنىكتى. وسى ورايدى پايدالانىپ، رۋحاني جاڭعىرۋدى بۇگىننەن باستاپ، وبلىس اتاۋىن تۇركىستان، يا تۇران وبلىسى دەپ وزگەرتەتىن كەز كەلگەن سياقتى.

وتكەنگە – سالاۋات. تاۋەلسىزدىكتىڭ العاشقى جىلدارى قازاقتىڭ تاريحي جەرىنىڭ ەشكىمگە تيەسىلى ەمەس ەكەنىن كورسەتۋ ءۇشىن وبلىستاردىڭ اتىنا «قازاقستان» اتاۋىن قانجىعالاتىپ قويعان ەدىك. وسىلايشا، «قانجىعاداعى قازاقستان» ءوز ميسسياسىن ويداعىداي ورىنداپ، قازاق جەرىنىڭ بىرتۇتاستىعىنىڭ ساقتالۋىنا ءوز سەپتىگىن تيگىزدى. بىراق بۇل ءاۋ باستا ۋاقىتشا اتاۋ بولعانىن دا ۇمىتپاۋىمىز قاجەت.

ءسوزىمىزدى مىسالدارمەن باستايىق. ماسەلەن، كورشىمىز رەسەيدە «وڭتۇستىك رەسەي گۋبەرنياسى» دەگەن ۇعىم بار ما؟ نەمەسە «باتىس قىتاي پروۆينتسياسى» دەگەن اتاۋدى ەستىپ پە ەدىڭىز؟ كەز كەلگەن مەملەكەتتى الىڭىز… ايماقتاردىڭ اتاۋىنا مەملەكەتتىڭ اتىن قوسارلاپ قويعان ەلدى تاپپايسىز. ەسەسىنە سولتۇستىك كورەيا، وڭتۇستىك كورەيا دەگەن ءبىر-ءبىرىنىڭ سايا ساتىن قولدامايتىن قوس ەل بار ەكەنىن ەسىڭىزگە ءتۇسىرىڭىز. الدىنداعى  «وڭتۇستىك،  سولتۇستىك» دەگەن گەوگرافيالىق اتاۋ بۇل ەكى ەلدىڭ بولەك-بولەك مەملەكەت ەكەنىن كورسەتىپ تۇر. وسى ءبىر مەملەكەتكە قاراتا «وڭتۇستىك كورەيا وبلىسى» دەپ اتاپ كورىڭىزشى. ەزۋىڭىزگە ەرىكسىز كۇلكى ۇيىرىلەدى. وسى مىسالداردان-اق مەملەكەتتىڭ اتاۋىن ەلدىڭ ءبىر وڭىرىنە تەلۋگە بولمايتىنىن اڭعاراسىز.

ءبىزدىڭ ەلدە مەملەكەتتىڭ اتىن يەلەنگەن ءتورت وبلىس بار. ونىڭ سىرتىندا ەڭبەكشىقازاق، الاكول، تاسقالا، شاردارا اۋداندارىندا ءبىر-ءبىر اۋىلىنىڭ اتاۋىن «قازاق ستان» دەپ ايدارلاپ، الدەقانداي ەتىپ قويعانبىز. اياققا نىق تۇرىپ، دامىعان قاسيەتتى مەملەكەتتىڭ اتاۋىن بۇلاي اۋىلدىق، اۋداندىق، قالا بەردى، وبلىستىق دەڭگەيگە ءتۇسىرۋدىڭ قانشالىقتى قاجەتى بار؟ بەلگىسىز. بەلگىلىسى، مىسالى، بىرىنشىدەن، شىعىس قازاقستان وبلىسى دەپ ءۇش ءسوزدى ايتىپ جاتقاننان گورى ەكى اۋىز ءسوز تابۋعا بولادى عوي؟ ايتۋعا دا، ەستىلۋگە دە وڭاي. ەكىنشىدەن، باتىس قازاقستان وبلىسى دەپ جاتپاي، اقجايىق نەمەسە ورال وبلىسى، وڭتۇستىك دەگەننىڭ ورنىنا تۇركىستان، تۇران، سولتۇستىك دەگەننىڭ ورنىنا قىزىلجار وبلىسى دەپ اتاساق، ونوماستيكا ماسەلەسىندە قوردالانىپ قالعان ءبىراز تۇيتكىلدى ماسە لەلەردى شەشە الار ەدىك.

ءتۇيىن ورنىنا

ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ «بولاشاققا باعدار: رۋحاني جاڭعىرۋ» اتتى ماقالاسىنا تەرەڭ ۇڭىلگەن ادام بۇل باستاماعا قارسى بولماسى انىق. قازاقستان – مەملەكەتتىڭ اتاۋى. تاۋەلسىزدىك  العاننان كەيىن وسى ءبىر اتاۋ ەلىمىزدىڭ برەندىنە  اينالىپ، كۇللى الەم جۇرتشىلىعىنىڭ نازارىن وزىنە اۋدارا ءبىلدى. «سولتۇستىك قازاقستان»، «شىعىس قازاقستان»، «وڭتۇستىك قازاقستان»، «باتىس قازاقستان» دەپ ءبىر قازاقستاندى تورتكە بولمەي تاريحي اتاۋلارىن بەرىپ، ءبىرتۇتاس قازاقستان ەتەر كەز جەتتى. رۋحاني جاڭعىرۋ دەگەننىڭ ءوزى وسىنداي ماسەلەلەردەن باستالماي ما؟ ءسىز نە دەيسىز؟

ءالي المەن

Abai.kz