ەرباقىت امانتايۇلى. ماعجاننىڭ سۋرەتىن لەنين قۇتقارىپ قالىپتى
ماعجاننىڭ مۇراجايىندا لەنيننىڭ سۋرەتى نەگە تۇر؟ بۇل ساۋالدى اقىن ماعجان جۇماباەۆتىڭ تۋعان اۋىلى سارىتومارداعى مۇراجايعا باس سۇققان ادامداردىڭ كوبى قويادى. سۇراۋعا ءداتى بارماعاندارى وزدەرىنشە توپشىلايدى، «سول باياعى ءتىرى جۇرگەن كوممۋنيستەردىڭ ءىسى شىعار» دەيتىندەر دە بار. شىنىمەن دە، قالالارداعى تاس مۇسىندەرىنە دەيىن الىنىپ تاستالىپ جاتقاندا، پوەزيا پايعامبارى اتانعان قازاق اقىنى مۇراجايىنىڭ قاق تورىندە ماڭدايى جالتىراپ «كۇن كوسەمنىڭ» تۇرۋىندا نە سىر بار؟
ماعجان - ءدال وسى لەنين باستاعان، كەيىن ستالين قوستاعان قاتىگەز ساياساتتىڭ جازىقسىز قۇرباندارىنىڭ ءبىرى. وعان «حالىق جاۋى» دەگەن جالا جابىلىپ، 1938 جىلى اتىلىپ كەتكەنى بەلگىلى. بىراق سوڭعى كەزدەرى اقىن اتىلماپتى، ونى سىبىردە باۋىرجان مومىشۇلى كورىپتى-ءمىس دەگەن اڭگىمەلەر اراگىدىك ايتىلىپ قالىپ ءجۇر. بۇل باسقا ءبىر ماقالاعا وزەك بولماق، ءبىزدىڭ ايتپاعىمىز - مۇراجايداعى ۆلاديمير لەنيننىڭ سۋرەتى حاقىندا.
ماعجاننىڭ مۇراجايىندا لەنيننىڭ سۋرەتى نەگە تۇر؟ بۇل ساۋالدى اقىن ماعجان جۇماباەۆتىڭ تۋعان اۋىلى سارىتومارداعى مۇراجايعا باس سۇققان ادامداردىڭ كوبى قويادى. سۇراۋعا ءداتى بارماعاندارى وزدەرىنشە توپشىلايدى، «سول باياعى ءتىرى جۇرگەن كوممۋنيستەردىڭ ءىسى شىعار» دەيتىندەر دە بار. شىنىمەن دە، قالالارداعى تاس مۇسىندەرىنە دەيىن الىنىپ تاستالىپ جاتقاندا، پوەزيا پايعامبارى اتانعان قازاق اقىنى مۇراجايىنىڭ قاق تورىندە ماڭدايى جالتىراپ «كۇن كوسەمنىڭ» تۇرۋىندا نە سىر بار؟
ماعجان - ءدال وسى لەنين باستاعان، كەيىن ستالين قوستاعان قاتىگەز ساياساتتىڭ جازىقسىز قۇرباندارىنىڭ ءبىرى. وعان «حالىق جاۋى» دەگەن جالا جابىلىپ، 1938 جىلى اتىلىپ كەتكەنى بەلگىلى. بىراق سوڭعى كەزدەرى اقىن اتىلماپتى، ونى سىبىردە باۋىرجان مومىشۇلى كورىپتى-ءمىس دەگەن اڭگىمەلەر اراگىدىك ايتىلىپ قالىپ ءجۇر. بۇل باسقا ءبىر ماقالاعا وزەك بولماق، ءبىزدىڭ ايتپاعىمىز - مۇراجايداعى ۆلاديمير لەنيننىڭ سۋرەتى حاقىندا.
مۇراجاي ديرەكتورى ايگۇل ءجۇنىسباەۆانىڭ ايتۋىنشا، پرولەتاريات كوسەمىنىڭ سۋرەتى مۇراجاي سوڭعى رەت كۇردەلى ءجوندەۋدەن وتكىزىلگەن كەزدە قويىلعان ەكەن. ونىڭ وزىندىك سىرى بار. كەزىندە قانىشەرلەر قازاقتىڭ قايماعى سانالعان ازاماتتاردىڭ جانىن عانا الىپ قويعان جوق، مۇرالارىن ءتۇگەل جويىپ، ءتىپتى بەينەلەرىن دە حالىقتىڭ ساناسىنان جوعالتۋدى كوزدەدى. ماعجانعا ايىپ تاعىلىپ، ايدالىپ كەتكەن كەز. كەزەك تۋىستارىنا دا كەلگەن. جەندەتتەر اعاسى ابەمۇسىلىمنىڭ ءۇيىن تىنتۋگە كىرىسەدى. ماعجاننىڭ قولجازبالارىن، كىتاپتارىن، ءتىپتى سۋرەتتەرىنە دەيىن تۇگەل الىپ كەتەدى. سول كەزدە ابەمۇسىلىم ءىنىسىنىڭ ءبىر سۋرەتىن توردە ءىلۋلى تۇرعان لەنيننىڭ پورترەتىنىڭ ارتىنا تىعا قويادى.
تىنتۋشىلەر ءۇيدىڭ استاڭ-كەستەڭىن شىعارعانىمەن، توردەگى كوسەمنىڭ سۋرەتىنە تيىسە قويمايدى.
ماعجاننىڭ ساقتالىپ قالعان بۇل شاعىن سۋرەتى لەنين پورترەتىنىڭ تاساسىندا ۇزاق جىلدار بويى تۇرادى. كەيىن كوسەمنىڭ پورترەتى ەسكىرگەننەن كەيىن الىنىپ تاستالىپتى. بىراق ءدال سول راماعا ابەمۇسىلىمنىڭ ۇلى عابدىلكارىم مەن زايىبى گۇلبارام عابدوللاقىزىنىڭ ۇلكەيتىلگەن سۋرەتى قويىلادى. ءۇي يەلەرى الگى سۋرەتتى ەرەكشە قۇرمەت تۇتقان. ونىڭ شاڭىن ءسۇرتۋ، ىلىنگەن ورنىن اۋىستىرۋ جۇمىستارىن گۇلبارامنىڭ ءوزى عانا ىستەيدى ەكەن. سۋرەتكە ەشكىمدى جولاتپاعان. ونىڭ سەبەبى، لەنين الىنىپ تاستالعانىمەن، ارتىندا تىعۋلى تۇرعان اتالارى ماعجاننىڭ سۋرەتى سول قالپىندا قالدىرىلعان، دەمەك، سۋرەتتى كەلىنىنىڭ ءوزى عانا كۇتىپ ۇستاۋى قايىن اتاسىنا كورسەتكەن قۇرمەتى شىعار.
عابدىلكارىم مەن گۇلبارام قايتىس بولادى، ودان ءتورت قىز، ەكى ۇل قالعان. بالالارى تىعۋلى سۋرەت تۋرالى ەشتەڭە بىلمەگەن. ۇلى مارات بىردە اتا-اناسىنىڭ سۋرەتىن ءتۇرلى-تۇستىگە اۋىستىرۋ ماقساتىمەن العان كەزدە ارتىنان بەيتانىس ادامنىڭ سۋرەتى شىققان. بەلگىلى بولعانداي، بۇل اقىن ماعجاننىڭ 1935-36 جىلدارى تۇسكەن سۋرەتى بولاتىن. ءسويتىپ، اقىننىڭ سۋرەتى لەنيننىڭ ارقاسىندا امان قالىپ، بۇگىنگى كۇنگە دەيىن جەتتى. ال مۇراجايداعى لەنين پورترەتى ماعجاننىڭ بەينەسىن ساقتاپ قالۋ ءۇشىن قويىلعان ەكەن. بىراق لەنين سۋرەتى تۇپنۇسقا ەمەس.
تاسبولات بەكەنوۆ، ماعجاننىڭ نەمەرە ءىنىسى:
- مەن ماعجاننىڭ ءىنىسى ءسالىمجاننان تۋعانمىن. شەشە جاعىنان دا تۋىس بولىپ شىعامىز. مەنىڭ شەشەم ءبيبىزايىپ جۇمابايدىڭ قىزى ءرازيادان تۋادى. مارقۇم شەشەم ماعجاننىڭ سۋرەتتەرى سالىنعان ءبىر البومدى تىعىپ، ساقتاپ جۇرەتىن. 1989 جىلى اقىن اقتالعان كەزدە جازعىش جۋرناليستەر كوبەيدى عوي. سونىڭ بىرەۋى سۇراپ اكەتكەن، اتىن دا بىلمەيمىن، كەيىن قايتارعان جوق. شەشەم دە دۇنيەدەن وزدى. كىم العانىن بىلمەگەن سوڭ، ىزدەگەن دە جوقپىز. سوندىقتان لەنين پورترەتىنىڭ ارتىنا تىعىلىپ ساقتالعان سۋرەتى - قولىمىزدا قالعان جەكە تۇسكەن جالعىز بەينەسى.
ايگۇل جۇنىسباەۆا، ماعجان جۇماباەۆ مۇراجايىنىڭ ديرەكتورى:
- مۇراجايعا كەلگەن كىسىلەردىڭ كوزى راسىندا بىردەن لەنينگە تۇسەدى. وقۋشىلار دا الدىمەن سونى سۇرايدى. بۇل سۋرەتتىڭ تاريحىن بىرەۋ ءبىلسە، بىرەۋ بىلە بەرمەيدى. ءبىز ماعجانعا «حالىق جاۋى» دەپ جالا جاۋىپ، ۇستاپ اكەتكەن كەزدە اعاسى ابەمۇسىلىم ونىڭ سۋرەتىن ۆلاديمير ءيليچتىڭ پورترەتىنىڭ ارتىنا تىعىپ، امان ساقتاپ قالعاندىعىن تاپتىشتەپ ايتۋدان جالىقپايمىز. مۇراجايداعى جادىگەرلەر سانى دا ونشا كوپ ەمەس. 300-گە جۋىق قانا. بىراق ءارقايسىسىنىڭ ماڭىزى زور. ماعجاننىڭ زايىبى زىليحا اپامىز تاپسىرعان ەسكى قۇران، جاينامازى مەن ەتىگى دە وسىندا. قۇندى جادىگەرلەردىڭ ءبىرى - ماعجاننىڭ 1922 جىلى جارىق كورگەن «پەداگوگيكا» كىتابى مەن 1923 جىلى شىققان ولەڭدەر جيناعى. ومبى مۇعالىمدەر سەمينارياسىندا وقىپ جۇرگەندەگى سىنىپتان سىنىپقا كوشۋ حاتتاماسى دا وسىندا تۇر.
دەرەك: سارىتومارداعى ماعجان جۇماباەۆتىڭ مۇراجايى 1989 جىلى ورتا مەكتەپتىڭ ءبىر بولمەسىندە اشىلعان ەكەن. 1993 جىلى اقىننىڭ 100 جىلدىق مەرەيتويى قارساڭىندا بورەنەدەن ءتورت بولمەلى جاڭا عيمارات سالىنىپ، سوعان كوشكەن. 115 جىلدىعىن تويلاردىڭ الدىندا كۇردەلى جوندەۋ جۇرگىزىلگەن. قورداعى جادىگەرلەر سانى - 284.
ەرباقىت امانتايۇلى, قىزىلجار
«الاش ايناسى» گازەتى
