قازاقتىڭ ۇلتاراقتاي جەرى ءۇشىن قانىن توككەن، حالقىنىڭ تاۋەل¬سىز¬دىگى ءۇشىن تەبىنگىسى تەردەن كەپپەگەن ءباھادۇر-باتىرلارى¬مىزدىڭ ىشىندە ابىلقايىر حاننىڭ ورنى ءبىر توبە. قازاق دالاسىنا سۇعىنا كىرۋدىڭ سۇرقيا ساياساتىن ۇستانعان رەسەي مەن شىعىستان قۇمىرسقاداي قاپ¬تاعان كۇنگەيدەگى قىتاي كوزىن الار¬تىپ تۇرعان قيىن دا كۇردەلى كەزەڭ¬دە ەل بيلىگىنىڭ تىزگىنىن ۇستاعان با¬تىر بابالارىمىزدىڭ قاي-قاي¬سى¬سىنىڭ دا ەرلىگى مەن ەڭبەگىن ەلەپ-ەس¬كەرۋىمىز كەرەك-اق. ايتسە دە، ءالسىن-ءالسىن ۇلان-عايىر ۇلى دالاعا شاپقىنشى¬لىق جاساعان جوڭعارلار مەن قۇبا قالماقتاردىڭ بەتىن قاي¬تارىپ، ساباسىنا تۇسىرۋدە، كەرەك بولسا سايىن دالامىزدان تىرقىرا¬تا قۋىپ شىعۋداعى ابىلقايىر حاننىڭ جانكەشتى ەرلىگىن تاريح¬شى¬لار الدەقاشان تارازىعا تار¬تىپ، وتكەن كۇندەردىڭ ەنشىسىندەگى تالاسسىز ورنىن تايعا تاڭبا باس¬قانداي دالەلدەپ تە قويدى.  وسىنداي الماعايىپ زا¬مان¬دا اتا جۇرتقا كولدەنەڭ كوك ات¬تى¬نىڭ تابانى تيمەس ءۇشىن باتىر¬لىقتىڭ دا، باتىلدىقتىڭ دا، ءۇل¬كەن ساياساتكەرلىكتىڭ دە ۇلگىسىن كور¬سەتكەن ابىلقايىر حانعا قانشا¬لىق¬تى قۇرمەت كورسەتىپ كەلەمىز دەگەندە ۇيالاتىن تۇسىمىز دا بار.

قازاقتىڭ ۇلتاراقتاي جەرى ءۇشىن قانىن توككەن، حالقىنىڭ تاۋەل¬سىز¬دىگى ءۇشىن تەبىنگىسى تەردەن كەپپەگەن ءباھادۇر-باتىرلارى¬مىزدىڭ ىشىندە ابىلقايىر حاننىڭ ورنى ءبىر توبە. قازاق دالاسىنا سۇعىنا كىرۋدىڭ سۇرقيا ساياساتىن ۇستانعان رەسەي مەن شىعىستان قۇمىرسقاداي قاپ¬تاعان كۇنگەيدەگى قىتاي كوزىن الار¬تىپ تۇرعان قيىن دا كۇردەلى كەزەڭ¬دە ەل بيلىگىنىڭ تىزگىنىن ۇستاعان با¬تىر بابالارىمىزدىڭ قاي-قاي¬سى¬سىنىڭ دا ەرلىگى مەن ەڭبەگىن ەلەپ-ەس¬كەرۋىمىز كەرەك-اق. ايتسە دە، ءالسىن-ءالسىن ۇلان-عايىر ۇلى دالاعا شاپقىنشى¬لىق جاساعان جوڭعارلار مەن قۇبا قالماقتاردىڭ بەتىن قاي¬تارىپ، ساباسىنا تۇسىرۋدە، كەرەك بولسا سايىن دالامىزدان تىرقىرا¬تا قۋىپ شىعۋداعى ابىلقايىر حاننىڭ جانكەشتى ەرلىگىن تاريح¬شى¬لار الدەقاشان تارازىعا تار¬تىپ، وتكەن كۇندەردىڭ ەنشىسىندەگى تالاسسىز ورنىن تايعا تاڭبا باس¬قانداي دالەلدەپ تە قويدى.  وسىنداي الماعايىپ زا¬مان¬دا اتا جۇرتقا كولدەنەڭ كوك ات¬تى¬نىڭ تابانى تيمەس ءۇشىن باتىر¬لىقتىڭ دا، باتىلدىقتىڭ دا، ءۇل¬كەن ساياساتكەرلىكتىڭ دە ۇلگىسىن كور¬سەتكەن ابىلقايىر حانعا قانشا¬لىق¬تى قۇرمەت كورسەتىپ كەلەمىز دەگەندە ۇيالاتىن تۇسىمىز دا بار.
راس، ابىلقايىر تۋرالى تا¬ريحي زەرتتەۋلەر، ادەبي شىعار¬ما¬لار بار¬شىلىق، جەر-جەردە ەسكەرتكىش ور¬ناتىلىپ، كوشە اتاۋلارىن دا بەرگە¬نىمىز راس. دەگەنمەن، باتىر بابا¬مىزدىڭ سۇيەگى قاي جەردە جاتقانىن بىلە تۇرا، ءدال ناقتىلاپ تاۋىپ، باسى¬نا كەسەنە ورناتىپ، قا¬سيەتتى ورىن¬¬عا اينالدىرا الماۋى¬مىز¬دى كۇنى وتكەن كەڭەستىك ساياسات¬پەن ءبۇر¬كەمەلەۋدىڭ رەتى جوق. ەكى رۋ¬دىڭ ارا¬سىنداعى داۋ-جانجالدا ەكى كىسىنى ات¬تان تۇسىرگەندى باتىر دەپ، ەكى ادام¬نىڭ اراسىنداعى داۋ¬دى بىتىستىرگەندى بي دەپ الا¬شاپقىن بولىپ جاتقا¬نى¬مىزدا ەل ءۇشىن ەتىگىمەن سۋ كەشكەن، حالقى ءۇشىن قاھارماندىق ەرلىك كورسەتكەن، قالىڭ قازاقتىڭ قامىن جەپ ءىس قىلعان ساياساتكەر ابىلقايىر حان تۇلعاسىن الدە دە بيىكتەتە تۇسسەك ەش ارتىقتىعى جوق.  ابىلقايىر حان جەر¬لەنگەن ورىندى انىقتاۋ ماسە¬لەسىن تال¬قى¬لاۋ¬عا ارنالعان كوشپەلى توپ¬تىڭ كەڭە¬سىندە قازاقستان مەن رەسەيدىڭ ارحەولوگ، انتروپولوگ، ەتنولوگ، تا¬ريحشى عالىمدارى بۇل باعىتتا قان¬داي شارۋالار اتقارىلۋ قاجەتتىگىن تاعى ءبىر تۇيىندەپ الدى. سودان كەيىن كوش¬پەلى جۇمىس توبى قۇرامىن¬داعى قازاقستاننىڭ حالىق جازۋشىسى، سەناتور ءابىش كەكىل¬بايۇلى مەن ش.ءۋاليحانوۆ اتىن¬داعى تاريح جانە ەتنولوگيا ينس¬تيتۋتى ەتنولوگيا جانە انتروپو¬لوگيا ءبولىمىنىڭ مەڭگەرۋشىسى، ەتنو¬ارحەولوگ، ەتنولوگ، تاريح عىلىم¬دارىنىڭ دوكتورى، پرو¬فەس¬سور سەرىك اجىعالي ءابىل¬قاي¬ىر حان جەرلەنگەن اقتوبە وبلى¬سى، ايتەكە بي اۋدانى اۋما¬عىنداعى “حان مولاسى” قورى¬مىنا ات باسىن تىرەدى. ماقسات – ولكەيەك جانە قابىرعا وزەن¬دەرى¬نىڭ قيىلىسىنىڭ باتىس بەتكەيىندەگى “حان مولاسى” قورىمىنداعى ابىلقايىر بەيىتىن انىقتاۋ.
“حان مولاسى” تۋرالى دەرەك¬تەر ءحVىىى – ءحىح عاسىرداعى ورىس جي¬ھانكەزدەرى مەن عالىم¬دارىنىڭ، شەنەۋنىكتەرىنىڭ جاز¬بالارىندا كوپ كەزدەسەدى. ولار¬دىڭ دايەكتەۋىنشە، ول تاستان سوعىلعان جارتى شار¬شىلى كەسەنە رەتىندە سالىنعان. باتىس جاعىندا كىرەتىن ويىق بولعان. مۇندا باتىر سول كەزدىڭ ءۇردىسى بويىنشا كيىمىمەن جانە قارۋ-جاراعىمەن جەرلەنگەنى ءمالىم.
ءۇش عاسىرعا جۋىق ۋاقىت ءوتىپ كەتكەندىكتەن، بۇل قورىمداعى مولا¬لاردىڭ ءبارى دە قۇلاپ، توبە¬شىك بولىپ قالعان. قازىر حان مولاسى قايسى، قاراشانىڭ بەيىتى قايسى، ايىرىپ بولمايدى. حان مولاسىن بىلەدى-اۋ دەگەندەردىڭ ءبارى دە دۇنيەدەن وزعان. ۋاقىت ءوز دەگەنىن ىستەگەن، جەر بەدەرى دە وزگەرگەن. بۇرىنعى قىراتتىڭ ءوزى تەگىستەلىپ كەتكەن. سوندىقتان “ۇركەر” روما¬نىن جازار كەزدە وسى وڭىردە بو¬لىپ، حان مولا¬سى¬نىڭ قۇلاندىسىن كورگەن قارت¬تار¬مەن كەزدەسىپ، اڭگى¬مەلەسكەن ءابىش اعا كەكىلبايۇلىنا جۇگىنۋ¬دىڭ ءوزى كىم-كىمنىڭ بويىندا ۇلكەن ءۇمىت ۇيالاتقانى شىندىق.
ارادا وتكەن وتىز جىلعا جۋىق ۋاقىت تا ءوز ءىزىن قالدىرسا كەرەك، حالقىمىزدىڭ ءبىرتۋار ۇلى ءابىش اعا دا ءارلى-بەرلى ءوتىپ، جەر بەدەرىن باعامداپ بارىپ ءوزى كەزدەسكەن اقساقالداردىڭ ايتۋى بويىنشا كورگەن مولانىڭ ور¬نىن تاپقانداي بولدى. سول كەزدەرى ەستىگەندەرىن كوز الدىنا ەلەستەتكەن، ءوزى كورگەن مولانى جادىندا جاڭعىرتقان ابەكەڭ ءبىر زيراتتى شامامەن وسى ورىن بولۋى كەرەك دەپ بەلگى قاق¬تىردى. وسىلاي قورىمدى ارالاي ءجۇرىپ، باسقالاي دا بولجام¬داردىڭ بولۋىنا وراي تاعى دا ءبىر مولانىڭ ورنى بەلگىلەندى. ءسويتىپ، ءبىر پاتۋاعا كەلگەن ولار ازىرگە وسى زيراتتاردى قازۋعا بولادى دەگەن توقتامعا كەلدى.
ءبىز قازاقستاننىڭ حالىق جازۋ¬شى¬سى، سەناتور ءابىش كەكىلبايۇلى¬نىڭ ابىلقايىر حان مولاسىن انىقتاۋ بارىسىنداعى پىكىرلەرىنە قۇلاق قويۋدى ءجون سانادىق.
– ابىلقايىر حاننىڭ جەرلەن¬گەن زيراتى تۋرا وسى جەردە ەكەنى¬نە كۇمان جوق. بۇل جونىندە ورىس باس¬پا¬سوزدەرىندە كوپ جازىلعان. ۆ.ن.ۆي¬تەۆسكيدىڭ، ا.ي.لەۆشيننىڭ، ن.پ.رى¬چكوۆتىڭ ەڭبەكتەرىندە ءابىل¬قايىردىڭ قازىرگى اقتوبە وبلىسى، ايتە¬كە بي اۋدانى، “حان مولاسى” دەگەن جەردە جەرلەنگەنى تۋرالى دەرەكتەر كەلتى¬رىلەدى. ابىلقايىردىڭ ايەلى بوپاي، بالاسى نۇرالى وسى اراقاراعاي دەگەن جەردە وتىرعاندا نيكولاي رىچكوۆ كەلىپ، ابىلقايىر حانعا بەرىلگەن اسقا قاتىسىپ، سوندا وسى جەردە ونىڭ زي¬راتى ۇستىنە كوك كۇمبەز تۇرعىزىل¬عانىن جازادى. بۇل كۇمبەزدىڭ سيپات¬تامالارى دا بار. كۇمبەزدى تۇرعىزۋدى ابىلقايىر ولگەننەن كەيىن ريگەلمان دەگەن ورىس ينجەنەرىنە تاپسىرادى. باس¬تاپ¬قىدا ابىلقايىرعا كەسەنەنى بەس¬تاماقتان، سون¬داي-اق، ەمبى وزەنىنىڭ ورتا تۇسىن¬داعى قازىرگى بەكەت اتانىڭ اتاسى جاتقان جەرگە سالۋدى ۇسىنادى. الايدا، ورىس ۇكىمەتى ۋا¬قىتشا دەپ سال¬دىرادى. بۇل كەلى¬سىمگە كەزىندە ابدىرازاق سمايىلوۆ دەگەن جامان¬قالانىڭ اتامانى قاتىس¬قان. جالپى ابىلقايىر حان¬نىڭ ءولىمى تۋ¬رالى ارقيلى ايتى¬لادى. بىرىندە بەل¬گىسىز قازاق جانجال ۇستىندە ابىلقايىر¬دى اتتان جىعىپ ءتۇسىرىپ، وعان باراق سۇل¬تان پىشاق سالدى دەسە، ەكىنشىسىندە حاننىڭ حونتايشىعا اماناتقا بەرگەن بالا¬سى اتتان ءتۇسىردى دەگەن دە بولجام بار. ءتىپتى كەيبىرەۋلەر سول وقيعا¬نىڭ قا¬لاي بولعانى بەلگىسىز دەگەندى دە العا تارتادى. اڭگىمە حاننىڭ قالاي ءولتىرىل¬گەندىگىندە، كىمنىڭ قولىنان قازا تاپ¬قان¬دىعىندا ەمەس، ناق وسى جەردە جات¬قاندىعىنا كوز جەتكىزۋ. ءبىر انىعى – حاننىڭ وسى قورىمدا جات¬قانى داۋ¬سىز شىندىق. بۇل جەردە ەڭ ءبىرىنشى زيرات ءابىل¬قايىر حان¬عا سالىنعان. زيراتتار ون توعى¬زىنشى عاسىردىڭ اياعى¬نا دەيىن ءارتۇرلى جاعدايدا ساقتا¬لىپ جەتكەن، كەيىن قيراعان. سول قيران¬دىلاردىڭ سوڭى سوعىستىڭ الدىنداعى جىل¬دارعا دەيىن جەتكەن. سول كەزدەردە زيرات¬تار¬دى كورگەن، كىمدىكى ەكەنىن ايى¬را الا¬تىنداي اقساقالدار بول¬عان. سولاردىڭ كوبى كەزىندەگى تور¬عاي وبلى¬سىنىڭ قازاقتارى. كەزىندە ماعان ءجون سىلتەگەن كىسىلەردىڭ ءوزى ومىردەن وزعان. جەر بەدەرى دە مەن كەلگەندەگىدەن كوپ وزگەرگەن. جىلدار وتە كەلە زيرات جەر بولىپ، ءىزى تابىلماي قالۋى بەك مۇمكىن. سوندىقتان حان زيراتىن انىقتاۋدى بۇ¬دان ءارى كەشىكتىرۋگە بولمايدى. سولار¬دىڭ ايتۋىنشا، ابىلقايىر¬دىڭ زيراتى وسى قورىمنىڭ سول¬تۇستىك-شىعىس ءمۇيى¬سىندە دەگەن دەرەك بار. قازىر ءبىز بۇل جەر¬دەن ورىن¬بوردان كەلەتىن ەكى قارا جولدىڭ وتەتىنىنە كوز جەتكىزىپ وتىر¬مىز. ءبىرىن¬شىسى ءساتباي جولى، ەكىنشىسى قازىرگى ولكەيەك وزەنىن جاعالاي وتەتىن جول. ەندى وسى ەكى جولدىڭ بويىن دا زەرتتەۋ كەرەك. سولتۇستىك-شى¬عىس ءمۇيىس¬تەگى مەن كورسەتكەن قابىردى دە، ءساتباي جولىنىڭ سولتۇستىك-تەرىسكەي باتىسىن¬داعى زيراتتى دا. قايسىسى حاننىڭ زي¬راتى بولىپ شىعادى، سوعان توقتام جاسا¬لادى، – دەدى ابەكەڭ. ول حال¬قى¬مىزدىڭ تاريحىندا ەرەكشە ورنى بار تۇلعا ابىلقايىر حاننىڭ قابىرىن انىق¬تاپ، باسىنا كەسەنە ورناتۋ ءيسى قازاققا ورتاق، ماڭىزدى ءىس ەكەنىن اتاپ ايتتى.
ال 1998-2008 جىلدار ارالى¬عىندا “حان مولاسى” قورىمىندا كەشەندى زەرتتەۋلەر جۇرگىزگەن ەكسپەديتسيالار¬دىڭ جەتەكشىسى سەرىك اجىعاليدىڭ ايتۋىنشا، ول ەلىمىزدىڭ اۋماعىنداعى كونە ەسكەرتكىشتەردى زەرت¬تەۋمەن 35 جىلدان بەرى اينالى¬سىپ كەلەدى ەكەن. وسىدان 35 جىل بۇرىن اقتوبە وبلىسىندا تىركەۋگە الىنعان ەسكەرتكىشتەر سانى ءۇش-تورتەۋ عانا بولسا، بۇگىندە 400-گە جۋىقتاپ وتىرعان كورىنەدى.
– “حان مولاسى” دا كونە قورىم. مۇنداعى كەيبىر قابىرلەر ءحVى عاسىر¬دان قالىپتى. قورىم قابىرعا وزەنى¬نىڭ ولكەيەككە قۇيار تۇسىنان 4 شا¬قى¬رىم قاشىقتىقتا تۇر. بۇل ماڭدى ەر¬تەدە جاپپاس جانە التىن رۋلارى مە¬كەن ەتىپتى. قازىر مۇندا تەك ءتوم¬پە¬شىكتەر مەن كەي تۇستارداعى قۇلپى¬تاس¬تاردان باسقا ەشتەڭە كوزگە ىلىكپەيدى. ءبىر كەزدەردەگى كۇمبەزدى تامدار جەر¬مەن-جەكسەن بولعان. ءبىزدىڭ زەرتتەۋ¬لە¬رىمىزدىڭ ناتيجەسىندە بۇل قورىمدا 942 قابىر بار ەكەنى انىقتالىپ وتىر. ابىلقايىر حان سۇيەگىنىڭ وسى قورىمدا جاتقاندىعىن ەل اۋزىن¬داعى دەرەكتەر عانا ەمەس، ورىس زەرت¬تەۋشىلەرىنەن قال¬عان جازبا دەرەكتەر دە راستايدى. “حان مولاسى” تۋرالى 1771 جىلى جازىلعان ن.رىچكوۆ¬تىڭ، 1832 جىلى جازىلعان ا.لەۆ¬شيننىڭ، 1835 جىلى جازىلعان د.ەريستوۆتىڭ ماقالالارىندا ايتىل¬¬عان. سونداي-اق، كىشى جۇزگە بەلگىلى ادام، پاتشا ارمياسىنىڭ پولكوۆنيگى دەربىسالى بەركىمباەۆ تا ابىلقايىر حاننىڭ زيراتى وسى جەردە ەكەنىن، كۇتىمسىزدىككە ۇشىرا¬عانىن “تورعاي” گازەتىنە جازعان ەكەن. ال ي.كرافت 1898 جىلى “حان مولاسىنىڭ” تور¬عاي¬دان 80 شاقى¬رىم جەردە ەكەنىن، حان قابىرىنىڭ با¬سىندا ءوسىپ تۇرعان اعاش بارىن جا¬زىپ قالدىرعان، سونداي-اق قازاق¬تاردىڭ ول جەردى قاسيەتتى ورىن سانايتىنىن دا اتاپ كورسەتكەن. دە¬رەكتەردە ابىلقايىر حاننىڭ قىپ¬شاق داستۇرىمەن جەرلەنگەنى ايتىل¬عان. ياعني، قارۋ-جاراعى وزىمەن قوسا كومىلگەن. قابىر باسىنا حاننىڭ ۇلى نۇرالى 12 تەرەك ەككەن دەسەدى. سودان ءبىر ءتۇپ اق تال عانا قالىپ، كەيىن ناي¬زا¬عاي ءتۇسىپ جانىپ كەتكەن. سول اق تال¬عا حان جەر¬لەنگەن جەردى كيە تۇتۋشى¬لار اقتىق بايلايتىن بولعان. حان قابىرىن ناقتى انىقتاۋدا زەرت¬تەۋشىلەر وسى دەرەكتەرگە سۇيەنىپ وتىر. قو¬رىم¬داعى قاي قابىردە قارۋ-جاراق بار، قاي تۇستىڭ تو¬پىرا¬عىنان اعاش ءىزى بايقالادى؟.. ارينە، بۇدان 260 جىل بۇرىن ەگىلگەن اعاشتىڭ ورنىن تابۋ وڭاي ەمەس. زەرتتەۋشىلەر وسى زامانعى تەحنيكانىڭ مۇمكىن¬دىكتەرىن پايدا¬لانۋ¬عا تىرىسىپ وتىر. قاجەتتى ما¬مان¬دار جان-جاقتان، ءتىپتى، شەتەلدەر¬دەن دە شاقىرىلعان. ايتالىق، 2007 جىلى بەلگيا مەن يتاليادان كەلگەن ماماندار قورىمدى دەلتاپلانمەن ۇشىپ ءجۇرىپ ءار ءتۇرلى بيىكتەن سۋرەتكە تۇسىرگەن. ال قابىرلەردە مەتالل بار-جوعىن انىقتاۋ ءۇشىن گەورادار پايدا¬لانىلعان. سول ارقىلى 942 قا¬بىر¬دىڭ اراسىنان زەرتتەۋ نىسانى رەتىندە بىرنەشەۋىن تاڭداپ الۋعا مۇمكىندىك تۋىپتى. زەرتتەۋ جۇمىستارى ءازىر اياق¬تالعان جوق. دەگەنمەن، ءابىل¬قايىر حان زي¬راتىن ناقتى انىق¬تاۋدىڭ العى¬شارت¬تارى جەتكى¬لىكتى. بۇعان اقتوبە وبلىسىنىڭ اكىمى ەلەۋ¬سىن ساعىن¬دىقوۆ باستاماشى بولىپ، حان مولاسىن تەزىرەك تا¬بۋعا جان-جاقتى قول¬داۋ كورسە¬تۋگە ازىرلىگىن ءمالىم¬دەدى. ەندىگى قالعان شارۋا ءبىزدىڭ ەنشىمىزدە، – دەدى سەرىك اجىعالي.
وسى شارۋانىڭ باسى-قاسىن¬دا جۇرگەن اقتوبە وبلىستىق تاريحي-مادەني مۇرالاردى قور¬عاۋ ءجونىن¬دەگى ينسپەكتسياسىنىڭ باستىعى بەكارىستان مىرزاباەۆ “حان مولاسى” سياقتى تاريحي ورىندى زەرت¬تەۋ سوناۋ جەتپىسىن¬شى جىلدار¬دىڭ اياق كەزىندە باستالعان دەيدى. بۇعان دەيىن تىڭ جاتقان تىڭ تا¬ريحقا تۇرەن سالعان ءابىش اعا كە¬كىلبايۇلى دەسەك ارتىق ايتقاندىق بولماس. ابە¬كەڭ سول كەلگەنىندە جانگەلدين اۋدانى، اقشىعاناق اۋىلىنىڭ تۇرعىندارى باينازار، سوقىر رامازان دەگەن قارتتارمەن اڭگى¬مەلەسىپ، حان مولا¬سىنىڭ قاي جەردە ەكەنىن سۇراپ بىلەدى. كەيىن تورعاي وبلىسىندا حاتشى بولىپ تۇرعانىندا وزبەكالى ءجانى¬بەكوۆ اعامىز دا وسىندا ارنايى تىك¬ۇشاقپەن كەلىپ، ءبىر توپ اقساقال¬دار¬دى الىپ، حان مولاسىنا زيارات ەتىپ قايتادى. 1983 جىلى ەتنو¬ارحەولوگ-ەتنولوگ، تاريح عىلىم¬دارى¬نىڭ دوكتورى سەرىك اجىعالي¬دىڭ كەلۋىمەن بۇل با¬عىتتاعى شارۋا جۇيەلەنە تۇسكەن. 2007 جىلى اقتوبە وبلىسىنىڭ اكىمى ەلەۋسىن ساعىندىقوۆتىڭ ەرەكشە تاپسىرماسى بويىنشا “حان مولا¬سىندا” زەرتتەۋ جۇ¬مىس¬تارى جالعاس¬تىرىلعان. اينا¬لا توقسان شاقى¬رىم جەردە ەلدى مەكەن جوق. اققۇم اۋى¬لى¬نىڭ تۇرعىندارى كوپ جاردەم بەر¬گەن. حاننىڭ قابىرى قورىمنىڭ ءۇستى¬مەن وتەتىن جامان-قالا، حيۋا، بۇقارا كۇرە جولىنىڭ وڭ جا¬عىندا باتىس جاق شەتتە جاتىر دەگەن بول¬جام باسشىلىققا الى¬نىپ، قازبا جۇمىستارى جۇرگى¬زىلىپتى. ازىرگە حان قابىرى تابىل¬ماپتى. اۋەدەن ءتۇسىرىل¬گەن سۋرەت¬تىڭ ناتيجەسىندە قورىمدى كوك¬تەي وتەتىن كونە جول انىقتالىپ وتىر.
“حان مولاسىندا” قوناقتار¬مەن بىرگە بولعان اقتوبە وبلى¬سىنىڭ اكىمى ەلەۋسىن ساعىندى¬قوۆ ەكسپە¬ديتسيا جەتەكشىسى سەرىك اجىعاليعا ابىلقايىردىڭ سۇيەگىن تابۋ باعى¬تىنداعى قابىرلەردى قازبا جۇمىس¬تارىن مەيلىنشە تەزدەتۋدى قاداپ تاپسىردى. وعان قاجەتتى قارجىنىڭ دا، قازبا جۇمىستارىن جۇرگىزۋگە قا¬جەتتى ادام كۇشىنىڭ دە تابىلاتى¬نىن جەتكىزدى. ولارعا بارلىق تۇر¬مىستىق جاعداي جاساۋعا ۋادە بەردى. ءبۇل باعىتتاعى ماسەلەلەردى ورتاق ويلاسىپ شەشۋ ءۇشىن ءوزىنىڭ ەسىگى قاشاندا اشىق ەكەنىن ءمالىم¬دەدى. ابىلقايىر حاننىڭ قابىرى ناقتى انىقتالعان كەزدە ونىڭ باسىنا لايىقتى كەسەنە تۇرعىزى¬لاتىنىن ايتىپ، جينال¬عانداردىڭ كوڭىلىن كوتەرىپ تاس¬تادى. الايدا، ساۋلەتشىلەر تارا¬پىنان دايىندا¬لىپ جاتقان جو¬بالارعا كونكۋرس جاريالاناتى¬نىن دا جاسىرمادى. “حان مولا¬سى” باسىنا جينالعان حالىق ەپوستىق كەيىپكەر قوبىلان¬دى باتىردىڭ رۋحىن ءتىرىلتىپ، باسىنا كورگەن جۇرت قىزىعاتىنداي كە¬سەنە تۇرعىزۋعا باستاماشى بول¬عان ەلەۋسىن ناۋرىزبايۇلىنىڭ ۋادەدە تۇراتىنىنا كۇمانسىز سەندى.
...ابىلقايىر حان جەرلەنگەن ورىندى انىقتاۋعا بايلانىستى كوش¬پەلى جۇمىس توبىنىڭ “حان مو¬لاسىنىڭ” باسىندا بولۋ شا¬را¬¬سىن¬دا جينالعاندارعا ايتەكە بي اۋدا¬نىنىڭ اكىمى ەسىمحان ەسەنباەۆ باتىر بابامىزدىڭ رۋحىنا ارناپ اس بەرىپ، قۇران باعىشتاتتى. قوناقتار¬عا “قارا¬بۇتاق” جانە “قۇمتوعاي” جشس ديرەكتورلارى امانعالي بەر¬دالين مەن چەمودانوۆ، قارابۇ¬تاق اۋىلدىق وكرۋگىنىڭ اكىمى زويا بولەكوۆا باستاعان اۋىلدىقتار تىكەسىنەن تىك تۇرىپ قىزمەت ەتتى. بۇل ابىلقايىر حان بابامىزدىڭ رۋحىنا ءتاۋ ەتۋدىڭ ۇلگىسىندەي بولدى.

ساتىبالدى ءساۋىرباي، اقتوبە وبلىسى.
«ەگەمەن قازاقستان» گازەتى 10 ماۋسىم 2009 جىل