جاقىندا قىتاي حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ شاۋەشەك قالاسىنداعى ءوزىنىڭ ۇيىندە قازاقتىڭ ۇلكەن جازۋشىسى، «قىلمىس» رومانىنىڭ اۆتورى قاجىعۇمار شابدانۇلى دۇنيەدەن ءوتتى. جازۋشىنىڭ ارۋاعىنا قايىر-حوش ايتا وتىرىپ، مىنا ءبىر جايتقا نازار اۋدارعاندى ءجون كوردىك. سوڭعى ۋاقىتتا شەتەلدە تۇراتىن وسى ۇلكەن قالامگەردى بولەكتەپ، مەنشىكتەپ، وپپوزيتسيالىق كوزقاراستاعى توپتاردىڭ وكىلى ەتىپ كورسەتۋ ارەكەتى بەلەڭ الدى. شىن مانىندە، قاجىعۇمار بيلىككە دە، وپپوزيتسياعا دا كوڭىلى قۇلاعانىن بىلدىرگەن جان ەمەس. اشكەرەلەسە كەڭەس وكىمەتىنىڭ ۇرداجىق ساياساتىن اشكەرەلەدى، قىتايدىڭ قاھارىنا ۇشىرادى. ول بارشامىزعا ورتاق، جالپىحالىقتىق سيپاتتاعى جازۋشى. بىلايشا ايتقاندا، حالىق جازۋشىسى. ول تۋرالى اڭگىمەنى كەزىندە «قازاق ادەبيەتى» گازەتى باستاعان. قاجىعۇمار اقساقالدى سول دەڭگەيدە باعالاعانىمىز دۇرىس ەدى. سەبەبى، ول: «مەن قازاقستانداعى بيلىكتى قولدايمىن»، - دەپ، نەمەسە «بەلگىلى ءبىر توپتاردىڭ تاراپىندامىن»، «وپپوزيتسيانىڭ جاعىندامىن»، - دەپ حات جازعان جوق قوي. ءارى-بەرىدەن سوڭ، ول كىسىدە مۇنداي وي بولماعان بولۋى دا مۇمكىن. كەيدە وسىنداي حالىقتىق جازۋشىلارىمىزدى ءوز دەڭگەيىمىزدەگى باقاستىقتىڭ قۇربانىنا شالىپ جىبەرەتىنىمىز بار. قاجىعۇمارداي ينتەللەكتىسى جوعارى، ءومىردىڭ اششى-تۇششىسىن كورگەن، حالىقتىق سيپاتتاعى جازۋشىنى ازعانتاي توپتىڭ «كۇرەس قۇرالى» ءتارىزدى مەنشىكتەپ، تاۋ تۇلعانى الاسارتقاندا نە ۇتامىز؟ ودان ۇلتقا، حالىققا نە پايدا؟

جاقىندا قىتاي حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ شاۋەشەك قالاسىنداعى ءوزىنىڭ ۇيىندە قازاقتىڭ ۇلكەن جازۋشىسى، «قىلمىس» رومانىنىڭ اۆتورى قاجىعۇمار شابدانۇلى دۇنيەدەن ءوتتى. جازۋشىنىڭ ارۋاعىنا قايىر-حوش ايتا وتىرىپ، مىنا ءبىر جايتقا نازار اۋدارعاندى ءجون كوردىك. سوڭعى ۋاقىتتا شەتەلدە تۇراتىن وسى ۇلكەن قالامگەردى بولەكتەپ، مەنشىكتەپ، وپپوزيتسيالىق كوزقاراستاعى توپتاردىڭ وكىلى ەتىپ كورسەتۋ ارەكەتى بەلەڭ الدى. شىن مانىندە، قاجىعۇمار بيلىككە دە، وپپوزيتسياعا دا كوڭىلى قۇلاعانىن بىلدىرگەن جان ەمەس. اشكەرەلەسە كەڭەس وكىمەتىنىڭ ۇرداجىق ساياساتىن اشكەرەلەدى، قىتايدىڭ قاھارىنا ۇشىرادى. ول بارشامىزعا ورتاق، جالپىحالىقتىق سيپاتتاعى جازۋشى. بىلايشا ايتقاندا، حالىق جازۋشىسى. ول تۋرالى اڭگىمەنى كەزىندە «قازاق ادەبيەتى» گازەتى باستاعان. قاجىعۇمار اقساقالدى سول دەڭگەيدە باعالاعانىمىز دۇرىس ەدى. سەبەبى، ول: «مەن قازاقستانداعى بيلىكتى قولدايمىن»، - دەپ، نەمەسە «بەلگىلى ءبىر توپتاردىڭ تاراپىندامىن»، «وپپوزيتسيانىڭ جاعىندامىن»، - دەپ حات جازعان جوق قوي. ءارى-بەرىدەن سوڭ، ول كىسىدە مۇنداي وي بولماعان بولۋى دا مۇمكىن. كەيدە وسىنداي حالىقتىق جازۋشىلارىمىزدى ءوز دەڭگەيىمىزدەگى باقاستىقتىڭ قۇربانىنا شالىپ جىبەرەتىنىمىز بار. قاجىعۇمارداي ينتەللەكتىسى جوعارى، ءومىردىڭ اششى-تۇششىسىن كورگەن، حالىقتىق سيپاتتاعى جازۋشىنى ازعانتاي توپتىڭ «كۇرەس قۇرالى» ءتارىزدى مەنشىكتەپ، تاۋ تۇلعانى الاسارتقاندا نە ۇتامىز؟ ودان ۇلتقا، حالىققا نە پايدا؟ شابدانۇلىنا شىن جاناشىرلىق جاساساق، «بيلىك جامان بولعان سوڭ، قاجىعۇمارعا نازار اۋدارمادى»، - دەگەن سىڭايداعى اڭگىمە ايتىپ، ونىڭ اتىن ساياسي ساۋداعا اينالدىرىپ جىبەرمەۋىمىز كەرەك ەدى.
بۇلاي دەۋىمىزدىڭ سەبەبى، ونى ەلگە قايتارۋ تۋرالى اڭگىمە ءبىزدىڭ زيالىلاردىڭ اۋزىمەن وسىعان دەيىن دە تالاي ايتىلعان. جازۋشىنىڭ ءوزى اتاجۇرتقا ورالۋدى ويلاپ، ەلگە حات جازعان دا. الايدا، ول كىسىگە شاۋەشەك قالاسىنىڭ توپىراعى بۇيىردى. جازۋشىنى ەلگە اكەلمەگەنىمىزگە وكىنىپ، «كەزىندە بيلىك سەلت ەتپەدى»، ءتىپتى «قىلمىستى» مەملەكەتتىك سىيلىققا ۇسىنعاندا سىيلىق جونىندەگى كوميسسيا ءارتۇرلى سىلتاۋلارمەن سىزىپ تاستادى»، - دەگەن اڭگىمەلەر ءالى دە ايتىلىپ ءجۇر. سوڭعى كەزدە قاجىعۇمارعا كەزدەسكەن كەدەرگىلەردىڭ بارىنە «بيلىك جامان بولعان سوڭ، وعان نازار اۋدارماعاندىقتان»، - دەگەن سىڭايداعى سوزدەر ايتىلىپ، توپىراعى سۋىپ ۇلگەرمەگەن جازۋشىنىڭ اتىن ساياساتقا اكەپ «سالىپ» جاتىرمىز. ويتۋگە بولمايدى عوي. قاجىعۇماردى باعالاساق، ونى حالىقتىق، ۇلتتىق تۇرعىدا قورعاۋىمىز قاجەت. اڭگىمەنى سول تۇرعىدا ايتۋىمىز كەرەك ەمەس پە؟ جازۋشىنىڭ ءسوزىن بيلىك سويلەسە دە، وپپوزيتسيا بولماسا بەلگىلى ءبىر توپتار ايتسا دا، ماسەلە كىمنىڭ ايتقانىندا ەمەس. كىم ايتسا ايتسىن، بىراق ءوز مۇددەسىنە پايدالانباي ايتسا دەيسىڭ. ويتكەنى، سانالى عۇمىرىندا سان ءتۇرلى قيىندىق كورگەن جازۋشىنىڭ ەسىمىن ەگەسكە سالىپ جىبەرۋىمىز مۇمكىن عوي. قاجىعۇمارعا الدەقانداي جاقسىلىق جاساي قالسا، سونى وزدەرىنىڭ جوباسىنا كىرگىزىپ، ءسوزدىڭ ەسەسىن جىبەرمەۋدىڭ، ايتەۋىر ول جايلى بىردەڭە ايتىپ قالۋدىڭ قارەكەتىن جاساپ جاتقانداردىڭ ويلانعانى ءجون شىعار. تاۋ تۇلعانى، ۇلتتىڭ جازۋشىسىن الاسارتپاعان ابزال.
2007 جىلى اسا كورنەكتى قازاق جازۋشىسى مۇحتار ماعاۋين چەحياعا قونىس اۋداردى. ەشبىر ىڭ-شىڭسىز، داۋ-دامايسىز، دابىراسىز شەتەلگە كەتتى دە قالدى. كەتەتىنى جايلى ەشبىر مالىمدەمە جاساماي-اق، تۋىستارى مەن قالامداس-قاتارلاستارىمەن قوشتاسىپ، ءۇن-ءتۇنسىز كەتە باردى. سودان بەرى بالاسى ەدىگەمەن چەحيا استاناسى پراگادا تۇرىپ جاتىر. ەستۋىمىزشە، جاعدايى جاقسى. ەكى قاباتتى ۇيدە ءومىر ءسۇرىپ جاتقان كورىنەدى. قايبىر جولى عالامتوردا ماعاۋيننىڭ قالپاق كيىپ، كوكپەڭبەك كولدىڭ جاعاسىندا قارماق سالىپ وتىرعان سۋرەتى جارىق كوردى. ينتەرنەتتە جۇرت تىنىش وتىرسىن با؟ جازۋشىنىڭ سۋرەتىن كورىپ، ءتۇرلى پىكىر جازدى. پىكىر بىلدىرۋشىلەردىڭ ءبىرى «كوردىڭدەر مە، ماعاۋيننىڭ جاعدايى جاقسى. «جارماقتى» جازعان جازۋشى ەندى «قارماق» دەگەن رومان جازادى»، - دەپ كەكەسىن ءبىلدىرىپتى. بىراق بۇل نازارعا الاتىن اڭگىمە ەمەس. جاقسىنىڭ ارتىنان ءسوز ەرەدى. قاڭقۋ ءسوز قاشاندا ايتىلا بەرەدى عوي. ماعاۋيندەي ۇلكەن جازۋشىنىڭ بەدەلىنە ودان كىر جۇعا قويماس. ول - قالاي دەگەندە دە، قازاققا قۇندى دۇنيەلەر بەرگەن قالامگەر. سىنشى ءامىرحان مەڭدەكە ايتپاقشى، ارعى-بەرگى تاريحتى قامتىپ، سىعىمداپ جازاتىن جازۋشى. قازاقتى «قازاق حاندىعى داۋiرiندەگi ادەبيەتپەن» سۋسىنداتقان، «بەس عاسىردى جىرلاپ»، «قوبىز سارىنىنا» باسقان ادام. وقىرماندار ونىڭ قالامىمەن «الاساپىرانعا» ءتۇسiپ، «كوك مۇنارداي» قالىقتادى. جاسى وتىزعا تولماي-اق، ادەبيەتكە «تازىنىڭ ءولiمi» اتتى تاماشا تۋىندى سىيلادى. شەتەلدە جازعان «جارماعىنىڭ» ءوزى نەگە تۇرادى؟ پراگانىڭ «ارت-فوكۋس» باسپاسىندا جارىق كورگەن سول رومان قولىمىزعا ءتيىپ ۇلگەرمەي، جابىلىپ ينتەرنەتتەن وقىدىق. «جۇلدىز» جۋرنالىنىڭ بىرنەشە سانىنا دا قاتار شىعىپ، تايلى-تاياعىمىز قالماي وقىماپ پا ەدىك؟ بىراق ايتپاعىمىز ول ەمەس.
ەستۋىمىزشە شەتەلگە كەتكەنىنە ءتورت جىلداي ۋاقىت بولعان جازۋشى ارالىقتا ەلگە كەلىپ كەتىپتى. وندا دا دابىرا قىلماي، ءوزى ارالاساتىن ءۇش-ءتورت قالامگەرمەن عانا حابارلاسقان. جيدەبايدى ارالاپ، تۋعان جەرى - شىعىس قازاقستان وبلىسى، شۇبارتاۋ اۋدانىنىڭ بارشاتاس اۋلىنا بارىپ، اتا-باباسىنىڭ ارۋاعىنا ءتاۋ ەتىپ قايتىپتى. بيىل 70-كە تولعان جازۋشىنىڭ مەرەيتويى پراگانى قاق جارىپ اعاتىن ۆلتاۆا وزەنىنە باۋىرىن توسەگەن «ەۋروپا» كەمەسىندە ءوتىپتى. جازۋشىنىڭ بالا-شاعاسى قوناقتاردى تىك تۇرىپ قارسى العان كورىنەدى. ماعاۋيننىڭ تويىندا ەلدەن بارعان قوناقتارمەن بىرگە قىرعىز، تۇرىكمەن، چەح، اعىلشىن، ورىس وكىلدەرى دە بولعان ەكەن. جەتپىس جىلدىققا كوككە جەتپىس مارتە وت شاشۋ اتىلىپتى. وت شاشۋدىڭ ءتۇيىنى جەتپىس دەگەن سانمەن جارقىراپتى. سوندا ءبىر امەريكاندىق مەيمان مەرەيتويىن مۇحتارشا وتكىزگىسى كەلەتىنىن ايتىپ ارمانداعان ەكەن. مۇنى ماعاۋيننىڭ پراگاداعى مەرەيتويىنا بارىپ قايتقان جۋرناليست بازارباي الەۋحانۇلىنىڭ ماقالاسىنان وقىعانبىز. بىراق ايتپاعىمىز بۇل دا ەمەس.
ايتقىمىز كەلگەنى، مۇحتار ماعاۋين شەتەل اسىپ، چەحياعا كەتكەندە بىرەۋلەر ونى ديسسيدەنت جازۋشى ەتىپ كورسەتكىسى كەلدى. ديسسيدەنت - لاتىن تىلىنەن اۋدارعاندا كەلىسپەۋشى، شەگىنۋشى دەگەن ماعىنا بەرەدى. ديسسيدەنت كوزقاراستاعى ادام، ديسسيدەنت جازۋشى دەگەنىمىز ءوز ەلىندە، ءوز ورتاسىندا قالىپتاسقان كوزقاراسقا قارسى تۇرۋشى. بىلايشا ايتقاندا كەلىسپەيتىن، وزگەشە ويلايتىن ادام. ديسسيدەنت تەرمينى 1960 جىلدارى كەڭەستەر وداعى مەن شىعىس ەۋروپادا قولدانىلعان. مۇنداي كوزقاراستاعى ادامدار، جازۋشىلار كوبىنە ءوز مەملەكەتىندەگى ساياسي جۇيەمەن، كوزقاراستارمەن، ورتامەن كەلىسپەيدى. ديسسيدەنت جازۋشىلاردىڭ ۇستانىمى، ومىرلىك كوزقاراسى قوعامعا قايشى كەلگەندىكتەن، كەڭەس ۇكىمەتى كەزىندە مۇنداي جازۋشىلاردىڭ شىعارمالارىن جاريالاۋعا تيىم سالعان. سول سەبەپتى دە، ولار قوعاممەن كەلىسپەي، شەتەل اسىپ كەتكەن. ال ەندى مۇحتار ماعاۋيندى ديسسيدەنت ەتىپ كورسەتۋدىڭ قاجەتى قانشا؟ ونىڭ شەتەلگە كەتۋىن - iرiلiككە بالاپ، كەشەگى بۋنيندەردىڭ ەرلiگi دەپ باعا بەرگەندەر دە بار. ءتىپتى «ماعاۋيندى قازاقستانعا قاي بەتiمiزبەن شاقىرامىز؟» «اعا، ءسىزدى الماتى دا ساعىندى» دەگەن ماقالالار جارىق كوردى ءباسپاسوز بەتىندە. «ماعاۋين - ديسسيدەنت جازۋشى ەمەس» دەگەن ماقالالار دا جازىلدى. كىم قالاي ويلاسا دا ءوز ەركىندە عوي. ايتسە دە ماعاۋيندى ديسسيدەنت ەتىپ كورسەتكەندە ءبىز نە ۇتامىز؟ وسى تۇرعىدا ويلانىپ كورەيىكشى... راس، ماعاۋين تابيعاتىندا كەلىسىمپاز جازۋشى ەمەس. ول - ءوز ورتاسىنا سىيماي جۇرەتىن جازۋشى. شىعارمالارى دا، پىكىرلەرى دە قالىپتاسقان پىكىرلەردەن وقشاۋ. ءارى ونىڭ قارسىلاستارى دا ء(تىپتى جاۋلارى دەسەك تە بولادى) كوپ. ساياساتتاعى قارسىلاستارى (جاۋلارى) ەمەس. ءوز ورتاسى، رۋحاني ورتاداعى دۇشپاندارى. ماعاۋيننىڭ كەلىسپەيتىن، كەلىسە المايتىن تۇستارى، وزگەلەرمەن پىكىر قاراما-قايشىلىعى ءوز ورتاسىندا بولدى دەيىك. ال ەندى ول بۇكىل قوعاممەن، ءتىپتى ەلدەگى بيلىكپەن سىيىسا الماي كەتكەن جوق قوي. ءارى قازاقستاندا ونىڭ شىعارمالارىن جاريالاۋعا تىيىم سالىنباعان. ەندەشە ماعاۋيننەن ديسسيدەنت جاساپ، ول حالىق ءۇشىن، ۇلت ءۇشىن ارىستانداي الىسىپ، قۋعىن-سۇرگىن، قۋدالاۋ كورىپ ءجۇر دەپ داۋرىعىسقان توپتىڭ مۇددەسى نە؟ بۇدان نە ۇتادى؟ قاجىعۇماردىڭ دا تاۋەلسىزدىك العاننان كەيىنگى ءبىزدىڭ قوعاممەن ەشبىر پىكىر قاراما-قايشىلىعى تۋىنداعان جوق. ءارى-بەرىدەن سوڭ، ەلگە كەلۋدى اڭساپ كەتكەن قالامگەر. ونىڭ ارۋاعىن وزىمىزبەن ەگەستىرىپ قايتەمىز؟ ودان دا بۇعان دەيىن دە شىققان كىتاپتارىن قايتا باسپايمىز با؟ اتىن اسپەتتەپ ناسيحاتتاي تۇسپەيمىز بە؟ «مەنىكى»، «سەنىكى» دەپ ءبولىپ العاننان ول كىسىگە نە ابىروي؟
ديسسيدەنت دەگەننەن شىعادى، كەزiندە «كومسومولسكايا پراۆدانىڭ» بەتىندە الەكساندر سولجەنيتسىننىڭ «بiز رەسەيدi قالاي جونگە كەلتiرەمiز؟» دەگەن پۋبليتسيستيكالىق تولعاۋى جارىق كوردى. تولعاۋدى رە-سەيدiڭ ۇلكەن-كiشiسi, پارلا¬مەنتi باستاپ، زيالىلارى ءبارى تالقىعا سالدى. تالدادى. ءبىزدىڭ مۇحتار ماعاۋين دە «ۇلتسىزدانۋ ۇرانى» اتتى زارلى تولعاۋ جازدى. وسىندايدا سىنشى ءامىرحان مەڭدەكەنىڭ ماعاۋيننىڭ شىعارماسى جايلى ايتقان مىنا ءبىر پىكىرى ويعا ورالادى. «ۇلتسىزدانۋ ۇرانى ا.ي.سولجەنيتسىننىڭ «بiز رەسەيدi قالاي جونگە كەلتiرەمiزiن» ون وراپ الادى. مازمۇنى جونiنەن دە. ءمانi جونiنەن دە. تەرەڭدiگi جونiنەن دە. وتiمدiلiگi مەن وتكiرلiگi جونiنەن دە. زارۋلiگi مەن قۇندىلىعى جونiنەن دە. بiراق مۇحتار ما¬عاۋيننiڭ ساراپتامالىق ىڭعايدا جازىلعان زارلى تولعاۋى بيلiك تاراپىنان دا، قازاق زيالىلارى تاراپىنان دا قولداۋ تاپقان جوق. جارايدى، ابدەن ورىستانىپ، مەيلiنشە ورىسشالانىپ كەتكەن بيلiكتiڭ جايى مەن جاعدايى تۇسiنiكتi-اق بولسىن. ال ماعاۋيننiڭ جەتەر جەرگە جەتكەنiمiزدi قاداپ ايتىپ، ۇلتسىزدانۋدى ءدال وسىلاي جالعاستىرا بەرسەك ۇلتتان ايىرىلاتىنىمىزدى، «قازاق» دەگەن ۇلتتى بiرجولاتا جوعالتىپ الاتىنىمىزدى تياناقتاپ، سارالاپ بەرگەن جانە تىعىرىقتان شىعۋدىڭ جولىن كورسەتكەن «ۇلتسىزدانۋ ۇرانىن» قازاق زيالىلارى نەگە قولداپ، قوستاپ-قۋاتتاپ كەتپەدi?»، - دەيدى مەڭدەكە. شىنىندا ويلانتاتىن ساۋال. ءامىرحان مەڭدەكە مۇنىڭ جاۋابىن قازاق زيالىلارىنىڭ التىباقان الاۋىزدىعى، جاپپاي بويكۇيەزدiگi مەن بەيداۋا دارمەنسiزدiگiنىڭ سالدارىنان دەپ تۇسىندىرگەن ەكەن. الايدا، «حالىق ءسوزى» گازەتىنەن جاقىندا سولجەنيتسىن جايلى قىزىقتى پىكىر وقىدىق. جۋرناليست ماقات سادىق الەكساندر سولجەنيتسىننىڭ وسىدان 20 جىل بۇرىن جازعان «بiز رەسەيدi قالاي جونگە كەلتiرەمiزىن» «شاتپاق» دەپ باعالاپتى. ونىڭ ايتۋىنشا، سولجەنيتسىننىڭ ايتقاندارىنىڭ بىردە-ءبىرى ومىرگە سايكەس كەلمەي ايدالادا قالعان. سوتسيوليستىك ءبىلىم مەن سپورتتى جامانداپ، ۇلى وتان سوعىسىن ەسكە الماۋعا شاقىرعان ول، بيلىكتە پارتيالىق جۇيە بولماسىن دەپ كوكىگەن. سول سولجەنيتسىننىڭ ساندىراعى كەرىسىنشە بولىپ شىقتى»، - دەيدى ماقات سادىق. بۇل نەنى كورسەتەدى؟ سولجەنيتسىننىڭ ساياساتتىڭ ادامى ەمەس ەكەنىن كورسەتەدى. بىزدىڭشە سولجەنيتسىننىڭ تۇلعاسى باسقا، ماعاۋيندىكى باسقا. بىراق اڭگىمە وندا ەمەس. ەكەۋىن بىرىكتىرەتىن نارسە ۇلتتىق تۇرعىدا جازعان تولعاۋلارى، ۇلتقا قاتىستى ايتقان ويلارى. سولجەنيتسىندە شوۆينيستىك كوزقاراس باسىم بولدى. كەڭەس ۇكىمەتى قۇلاعاننان كەيىن ەلىنە قايتىپ ورالعان ونى رەسەي ۇلتتىق تۇلعا رەتىندە باعالادى. رەسەيدىڭ مۇنىسى دۇرىس بولدى. بىراق سولجەنيتسىننىڭ ۇلتقا قاتىستى ايتقاندارىنىڭ ءبارى ساياساتتا «ساياسي ساندىراق» بولىپ شىقتى. ءبىر ەلدىڭ سىرتقى جانە ىشكى ساياساتى، حالىقارالىق ساياسات - مۇنىڭ ءبارى كاسىبي ماماننىڭ اينالىساتىن ءىسى. اقىن-جازۋشىنىڭ، قالام ۇستاعانداردىڭ تەك ۇلتتىڭ مۇددەسىن قورعاپ سويلەۋگە مۇمكىنشىلىگى بار. ۇلتتىڭ ماسەلەسىن ايتپاسىن ەمەس، ايتسىن. تەك ولار ۇلت ماسەلەسىن قوزعاعاندا اسىرە كوركەمدىككە سالىپ، ءوسىرىپ، بايبالامعا سالىپ جىبەرمەسە دەيسىڭ.
بايقاساق، كەيبىر قارەكەتتەرىمىزبەن ءبىز دە مۇحتار ماعاۋيندى ياعني رۋحانياتتىڭ ادامىن اكەپ ساياساتقا «سالماق» بولىپپىز. رۋحانياتتىڭ ادامى دەگەنىمىز دە تارشىلىق ەتەر، بالكىم. ماعاۋين - ۇلتتىڭ ادامى، ۇلتتىق دەڭگەيدەگى تۇلعا. ال ەندى ۇلتتىڭ ادامى بولۋ - بەلگىلى ءبىر ساياسي توپتىڭ مۇشەسى بولۋ ەمەس قوي. ۇلتتىڭ ادامى ساياسي توپتىڭ دەڭگەيىنەن جوعارى تۇرادى. وپپوزيتسياداعى بولماسا الدەبىر توپتاعى «بەسىكتەن بەلى شىقپاعان» كەيبىر ازاماتتار ماعاۋيندەي كەسەك تۇلعانى ءوز تاراپىنداعى، ءوز قولىنداعى شوقپار ەتىپ پايدالانام دەسە قاتەلەسەدى. ءبىز مۇحتار ماعاۋيننىڭ ۇلتتىڭ ادامى، ۇلتتىڭ تۇلعاسى ەكەنىن ەسكەرۋىمىز كەرەك. سول دەڭگەيدە سويلەتۋىمىز كەرەك. ماعاۋين عانا ەمەس، قازىر بىزدە ۇلكەن جازۋشىلارىمىزدى بولمايتىن ىستەرگە ارالاستىرىپ، سولاردىڭ بەدەلى مەن فاميلياسىن پايدالانۋ ءۇردىسى بەلەڭ الدى. ۇلتىمىزدىڭ تۇلعاسى شەرحان مۇرتازانى قازىر اندا دا مىندا دا سۇيرەيتىن بولدىق. ءتىپتى ەسكەرتكىشتىڭ اشىلۋ سالتاناتىندا ءوزىمىز سويلەي سالاتىن ءسوزدى دە شەرحان مۇرتازاعا ايتقىزامىز. وسىلايشا شىعارمالارى ارقىلى دا، بىلايعى ومىردە دە كەسەك ويلار ايتىپ جۇرگەن ءىرى جازۋشىنى الدەبىر ۇساق ىستەرگە سۇيرەلەپ، ءوز مۇددەمىز ءۇشىن پايدالانىپ، تاۋداي تۇلعاسىن الاسارتىپ جاتقانىمىزدى بايقاماي دا ءجۇرمىز. قازىر جۋرناليستەردىڭ كوپشىلىگى نە ماسەلەگە بولسىن پىكىر ايتۋعا جازۋشىلارعا جۇگىرەتىن بولدى. قيت ەتسە جازۋشى، دراماتۋرگ دۋلات يسابەكوۆكە جۇگىرەمىز. ول كىسى دە پىكىر بىلدىرۋدەن جالىقپايدى. دۇرىس قوي، ۇلت جاناشىرى رەتىندە ويىن ايتسىن. بىراق ءار ىسكە دۋلات يسابەكوۆتى ارالاستىرۋ ارقىلى ۇلكەن دراماتۋرگتى دا «ءار نارسەگە ارالاسقىش» ەتىپ كورسەتۋدىڭ قاجەتى قانشا؟ جازۋشىلاردى، ولاردىڭ ءسوزىن ءوز مۇددەمىزگە پايدالانعاننان نە ۇتامىز؟
ءسوزىمىزدىڭ القيسساسىن قاجىعۇمار شابدانۇلىنان باستادىق قوي، سول جازۋشىمەن تۇيىندەيىكشى. «ساياسات دەگەن نە دەسەم، ساسىق قۋلىعىم ەكەن»، - دەمەكشى، سول مەكەنگە رۋحانياتتىڭ ادامدارىن «تىقپالاعانىمىز»، الدەبىر ساياساتتىڭ بوداۋىنا بايلاپ جىبەرەتىنىمىز ءجونسىز بولار. جالپى قاجىعۇمار شابدانۇلى، مۇحتار ماعاۋين، شەرحان مۇرتازا بولسىن، باسقا دا قاي جازۋشىنى بولسا دا ۋاقىتشا پيعىلدارىمىز بەن ۋاقىتشا مۇددەلەرىمىز ءۇشىن الاسارتىپ الماعانىمىز ءجون شىعار. ويتسەك، جازۋشىلار ۇلتتىڭ ەمەس، بەلگىلى ءبىر توپتىڭ عانا ادامى سياقتى كورىنىپ قالۋى مۇمكىن عوي. قاجىعۇمار شابدانۇلىنان تارقاتىپ، مۇحتار ماعاۋين تۋرالى ءسوز قوزعاعاندا ءبىزدىڭ ايتقىمىز كەلگەنى وسى بولاتىن.

«حالىق ءسوزى» گازەتى