سوڭعى جىلدارى ەلىمىزدىڭ الەۋمەتتىك-ساياسي ومىرىندە قوعامدىق قاتىناستار سالاسىنداعى ءتۇبىرلى وزگەرىستەر، تۇرعىنداردىڭ ازاماتتىق بەلسەندىلىكتەرىنىڭ ءوسۋى باسىم سيپات الدى. ازاماتتىق قوعام ينستيتۋتتارىن ۇدەمەلى جانە دايەكتى تۇردە قالىپتاستىرۋ، ازامات پەن مەملەكەتتىڭ اراسىنداعى سەرىكتەستىك قاتىناستىڭ ورنىعۋى رەفورمالاردى العا باستىرۋدىڭ كوزگە ايقىن شالىناتىن ينديكاتورىنا اينالدى.

كەز كەلگەن دەموكراتيالىق قوعامنىڭ مەملەكەتتىك جانە جەكەمەنشىك سەكتورمەن ءوزارا قاتىناستا بولاتىن دامىعان «ءۇشىنشى» سەكتورمەن سيپاتتالاتىندىعى بەلگىلى، مۇنىڭ ءوزى كوپشىلىكتىڭ الەۋمەتتىك ماڭىزى بار شەشىمدەردى قابىلداۋ مەن ولاردى بىرگە جۇزەگە اسىرۋ پروتسەسىنە قاتىسۋ مەحانيزمىنىڭ پايدا بولۋىن نەگىزدەيدى.

ازاماتتىق قوعام قالىپتاسۋىنىڭ ماڭىزدى قۇرامداس بولىگى ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمداردىڭ ءىس-قىزمەتى بولىپ تابىلادى.

ەگەر جاعدايدى ابستراكتىلى-ىقتيمالدىق مودالدىقتا باعالايتىن بولساق «ءۇشىنشى سەكتور» ەلدەگى قوعامدىق-ساياسي پروتسەستەردى ودان ءارى دەموكراتيالاندىرۋعا وڭ ىقپال ەتەدى. ەرىكتى نەگىزدە ءىس-ارەكەت جاساپ جانە باستاما كوتەرە وتىرىپ كوپتەگەن ۇەۇ قازىردىڭ وزىندە الەۋمەتتىك سالانىڭ وتكىر ماسەلەلەرىن شەشۋگە ايتارلىقتاي ۇلەس قوسۋدا.

ماسەلەن، مۇنى كوپ بالالى جانە جالعىزباستى انالاردىڭ، جەتىم بالالاردىڭ، قيىن جاسوسپىرىمدەردىڭ، ەكولوگيالىق اپاتتار قۇرباندارىنىڭ پروبلەمالارىمەن اينالىساتىن ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمدارعا قاتىستى ايتۋعا بولادى. ءتۇرلى الەۋمەتتىك توپتار مۇددەلەرىنىڭ كوپتۇرلىلىگىن كورسەتەتىن ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمداردىڭ تارماقتالعان جۇيەسىن قالىپتاستىرىپ، نىعايتۋ ەلىمىزدەگى ازاماتتىق قوعامدى ورنىقتىرۋدىڭ ماڭىزدى ينديكاتورى بولىپ تابىلاتىندىعى كۇمانسىز.

تالداۋ بۇگىنگى كۇنى قازاقستاندا قوعامدىق بىرلەستىكتەردەن، قورلاردان، مەملەكەتتىك ەمەس كوممەرتسيالىق مەكەمەلەردەن جانە الەۋمەتتىك ماسەلەلەرمەن اينالىساتىن باسقا دا ۇيىمداردان تۇراتىن جەتكىلىكتى دارەجەدە ديففەرەنتسيالدانعان ۇكىمەتتىك ەمەس سەكتوردىڭ قالىپتاسقانىن كورسەتەدى.

سوڭعى جىلدارى ەلىمىزدىڭ الەۋمەتتىك ساياسي ومىرىندە تۇبەگەيلى وزگەرىستەر بولۋدا، حالىقتىڭ ازاماتتىق بەلسەندىلىگىنىڭ ءوسۋى بايقالادى. بۇل ماعىنادا ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمداردىڭ تارماقتالعان جۇيەسىن قۇرۋ جانە نىعايتۋ قازاقستانداعى ازاماتتىق قوعامدى قالىپتاستىرۋدىڭ ماڭىزدى ينديكاتورى بولىپ تابىلادى. ناق ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمدار قوعامدىق قاتىناستاردىڭ وزىندىك ءبىر رەتتەگىشى بولىپ تابىلادى، مەملەكەت پەن ازاماتتاردىڭ اراسىن جالعاستىرۋشى ءرولىن اتقارادى، وزىنە قوعامداعى الەۋمەتتىك جاڭعىرۋلاردىڭ كوپتەگەن فۋنكتسيالارىن الادى.

ەڭ الدىمەن، قازاقستاندا «ءۇشىنشى سەكتوردىڭ» قالىپتاسۋىنىڭ قازاقستاندىق مەملەكەتتىلىكتىڭ قالىپتاسۋىنا ورايلاس كەلگەندىگىن اتاپ ايتۋ قاجەت. مەملەكەتتىك ورگاندار مەن ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمداردىڭ ءوزارا قاتىناسىن تالداۋ شارتتى تۇردە ءۇش كەزەڭدى ءبولىپ الۋعا جانە ولارعا قىسقاشا سيپاتتاما بەرۋگە مۇمكىندىك بەرەدى:

1. كەزەڭ - «ستيحيالىق»، كوپتەگەن ۇەۇ-ءنىڭ ستيحيالى تۇردە

قۇرىلۋ پروتسەسىمەن، مەملەكەتتىڭ ۇكىمەتتىك ەمەس سەكتورعا كوڭىل

اۋدارماۋىمەن ەرەكشەلەنەدى;

2. كەزەڭ - «تالداۋ»، مەملەكەتتىڭ «ءۇشىنشى سەكتورعا» قاتىستى

تەك جالپى پوزيتسيالارى عانا ايقىندالعان، ءۇشىنشى سەكتورمەن ءوزارا

قاتىناس جونىندەگى بىرىڭعاي مەملەكەتتىك ساياسات تولىق مولشەردە

جاسالىنباعان;

3. كەزەڭ - «ىنتىماقتاستىق». بۇل ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمدارمەن

ءوزارا قاتىناس جونىندەگى مەملەكەتتىك مەحانيزمدى جاساۋ ماسەلەسىن

قويۋمەن سيپاتتالاتىن ساپالىق جاڭا كەزەڭ. مۇنداي جاعدايدا

ۇكىمەتتىك ەمەس سەكتوردىڭ مەملەكەتپەن تەڭ قۇقىقتى سەرىكتەستىك

پرينتسيپىندە ناقتى ىنتىماقتاسۋى ۇلكەن ماڭىزعا يە بولادى.

دەموكراتيالىق قوعامدا ۇەۇ كوپتەگەن فۋنكتسيالاردى ورىندايدى، ولاردىڭ اراسىنداعى نەگىزگىلەرى مىنالار بولىپ تابىلادى:

- تۇلعانى ساياسي الەۋمەتتەندىرۋگە قاتىسۋ;

- كوپشىلىكتىڭ جەرگىلىكتى پروبلەمالاردى شەشۋگە قاتىسۋىن

قامتاماسىز ەتۋ;

- ساياسي شەشىمدەردى تالقىلاۋعا جانە قابىلداۋعا قاتىسۋ;

- ۇكىمەتتىك باعدارلامالاردى جۇزەگە اسىرۋعا قاتىسۋ مەحانيزمى;

- قوعامدىق قىزمەتكە قاتىسۋ تاجىريبەسى وزگە ساياسي قىزمەتكە

(مەملەكەتتىك، پارتيالىق) دايىندىق ىسپەتتى;

- كاسىپتىك كادرلاردى دايىنداۋ.

ادەبيەتتە ۇەۇ-نىڭ كوپتەگەن انىقتامالارى بار: nongovernmental organizations, نكو، نكپو، نگو.

تالداۋ ماقساتتارى ءۇشىن ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمداردىڭ بەس نەگىزگى سيپاتتاماسىن: كوممەرتسيالىق ەمەس، مەملەكەتتىك ەمەس، ساياسي پارتيا ەمەس، ءدىني بىرلەستىك ەمەس، ولاردىڭ قوعامدىق پايدالى قىزمەتىن ءبولىپ الۋعا بولادى.

بۇل جەردە ونداي سيپاتتامالاردىڭ وزىندە قاراما-قايشىلىقتار بار ەكەندىگىن، ءسوزدىڭ بەلگىلى ءبىر ماعىنادا «ءوزىن جوققا شىعاراتىندىعىن» ەسكەرتۋ قاجەت. سوندىقتان ۇەۇ-نىڭ قوعامداعى ورنىن انىقتاعان كەزدە بايىپتى قاتىناس اسا ماڭىزدى.

بۇل سيپاتتامالاردىڭ ارقايسىسىن بولەك الىپ قاراۋعا بولادى:

- كوممەرتسيالىق ەمەس: قارجىلاندىرۋ شارتى - گرانتتار،

سۋبسيديالار، مەملەكەتتىك الەۋمەتتىك تاپسىرىس فورماسى + ۇيىمدى

دامىتۋ ماقساتىندا كوممەرتسيالىق قىزمەتپەن اينالىسۋ مۇمكىندىگى;

- مەملەكەتتىك ەمەس: دەگەنمەن ۇەۇ مەن مەملەكەتتىڭ ءوزارا

قاتىناسى قاجەت - زاڭدىلىق بازا;

- ساياسي ەمەس: سايلاۋعا، ۇگىتكە قاتىسۋ + ساياسي پارتيالارمەن

بىردەي قاتىناستا بولۋ;

- ءدىني ەمەس: ايىرىم كريتەريى، ماقساتتاردىڭ ورتاقتىعى بولۋى

مۇمكىن;

- قوعامدىق پايدالى قىزمەت: مەملەكەتتەگى الەۋمەتتىك ساياساتتى

جاڭاشا ءتۇسىنۋ.

ۇەۇ-نىڭ وسىناۋ فۋنكتسيالارى مەن سيپاتتامالارىنان شىعارا وتىرىپ مەملەكەت بۇگىنگى كۇنى «ءۇشىنشى سەكتورعا» قاتىستى ساياساتىن قالىپتاستىرادى. بۇل جەردە بۇگىندە قوعامدىق سەكتوردى ءبىرىنشى كەزەكتە ساپالى، سالماقتى، ەڭ الدىمەن، ۇيىمدىق-پراكتيكالىق جاعىنان قولداۋ پروبلەماسى تۋىندايدى.

الەۋمەتتىك ماڭىزدى مىندەتتەردى جۇزەگە اسىرۋدا ۇكىمەتتىك ەمەس سەكتوردىڭ مەملەكەتپەن تەڭ قۇقىقتى سەرىكتەستىك پرينتسيپىندە ناقتى ىنتىماقتاسۋى ۇلكەن ماڭىزعا يە بولادى.

ەلباسىنىڭ 2000 جىلعى 24 قازانداعى قازاقستان حالقىنا جولداۋىندا «ۇكىمەتتىك ەمەس قوعامدىق ۇيىمدار بۇگىنگى كۇننىڭ وزىندە قازاقستانداعى قۇقىققورعاۋ قىزمەتىندە دە جانە قوعامدى الەۋمەتتىك تۇراقتاندىرۋدا دا ۇلكەن ءرول وينايدى. الەۋمەتتىك ماڭىزدى جوبالاردى جۇزەگە اسىرۋعا، جەكەلەي العاندا، گرانت جۇيەسى ارقىلى، بايىپتى مەملەكەتتىك قولداۋ قاجەت. بۇل ورايدا دا اۋقىمدى جۇمىستاردى باستايتىن ۋاقىت جەتتى» دەلىنەدى. پرەزيدەنتتىڭ 2002 جىلعى جولداۋىندا دا «ازاماتتىق قوعام ينستيتۋتتارىنىڭ ودان ءارى دامۋىنا قولداۋ جاساۋ» مىندەتى قويىلعاندىعىن اتاپ ءوتۋ قاجەت.

بۇگىندە مەملەكەتتى «ءۇشىنشى سەكتورعا» «بەت بۇردى» دەپ سەنىممەن ايتۋعا بولادى، بۇعان ول ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمداردىڭ دەموكراتيالىق پروتسەستەردەگى ءرولىن سەزىنۋ ارقىلى كەلدى. بۇعان قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمدارىن مەملەكەتتىك قولداۋ قونتسەپتسياسىنىڭ قابىلدانۋى مىسال بولا الادى. كونتسەپتسيادا ەلىمىزدەگى قوعامدىق سەكتوردىڭ قازىرگى كەزدەگى جاعدايىنا تالداۋ جاسالىنعان، ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمداردى مەملەكەتتىك قولداۋدىڭ ماقساتتارى مەن باسىمدىقتارى، ونى جۇزەگە اسىرۋدىڭ دەڭگەيى، پرينتسيپتەرى مەن مەحانيزمدەرى ايقىندالعان.

ۇكىمەتتىك ۇيىمداردى مەملەكەتتىك قولداۋدىڭ نەگىزگى ماقساتى رەتىندە كونتسەپتسيادا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى الەۋمەتتىك ساياساتتى جۇرگىزۋدە قاتىناستاردىڭ جاڭا ۇلگىسىن قالىپتاستىرۋ، الەۋمەتتىك باعىتتالعان ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمدارعا ولارمەن بەلسەندى ىنتىماقتاسۋ جولىمەن ءتيىمدى قولداۋ كورسەتۋ، ولاردى الەۋمەتتىك ماڭىزدى پروبلەمالاردى شەشۋگە تارتۋ، اقپاراتتىق، كونسۋلتاتيۆتىك، ادىستەمەلىك، ۇيىمدىق-تەحنيكالىق قولداۋ، سونىمەن قاتار ولارعا مەملەكەتتىك تاپسىرىس ارقىلى كومەك كورسەتۋ جايلارى ايقىندالعان،

اتالعان كونتسەپتسيادا «ۇكىمەتتىك ەمەس» تۇسىنىگى ساقتالىنادى، ويتكەنى ەلباسىنىڭ قازاقستان حالقىنا جولداۋىندا، ونى ورىنداۋ ءۇشىن دە وسى كونتسەپتسيانىڭ جوباسى جاسالىنىپ وتىر ەمەس پە، ناقتى «ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمداردى» مەملەكەتتىك قولداۋ جايىندا ايتىلادى.

ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمداردى مەملەكەتتىك قولداۋ فورمالارىنا قاتىستى بىلاي دەپ اتاپ كورسەتىلگەن: «...زاڭدىلىق ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمداردى قولداۋدىڭ مەملەكەتتىك ساياساتىن تىكەلەي قاراستىرمايدى، ءبىر-ءبىرىنىڭ ىستەرىنە ارالاسپاۋ پرينتسيپتەرىن جانە ءوز قىزمەتىن تاراپتاردىڭ كەلىسىمدەرى نەگىزىندە اتقارۋدى بەكىتەدى». ءوز كەزەگىندە قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ «ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمدار تۋرالى» زاڭىنىڭ 9 بابىنىڭ 1 تارماعىندا: «مەملەكەت قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ زاڭدىلىعىندا بەلگىلەنگەن تارتىپپەن ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمداردىڭ قىزمەتىنە سوڭعىلارى مەملەكەتتىك ورگاندارعا ءوتىنىش جاساعان جاعدايدا اقپاراتتىق، كونسۋلتاتيۆتىك، ادىستەمەلىك، ۇيىمداستىرۋ-تەحنيكالىق كومەك كورسەتەدى» دەپ تۇجىرىمدالادى.

سول سياقتى 2001 جىلعى 16 قاڭتارداعى «كوممەرتسيالىق ەمەس ۇيىمدار تۋرالى» زاڭنىڭ 40-بابى كوممەرتسيالىق ۇيىمدار ءوز قىزمەتىنىڭ ماقساتتارىنا سايكەس مەملەكەتتىك ورگاندارمەن ولارمەن كەلىسىم جاساپ، ولار ءۇشىن بەلگىلى ءبىر جۇمىستار ورىنداۋ جولىمەن ىنتىماقتاسا الادى دەپ بەلگىلەيدى. بۇل ەرەجەلەردەن كوممەرتسيالىق ەمەس ۇيىمدار اتقارعان جۇمىستىڭ تەگىن ىستەلىنبەيتىندىگى تۇسىنىكتى بولىپ شىعادى، ونى مەملەكەت تولەيدى. ءسوز كوممەرتسيالىق ەمەس ۇيىمداردىڭ قىزمەتىن تىكەلەي قارجىلاندىرۋ تۋرالى بولىپ وتىرعان جوق. مەملەكەت كوممەرتسيالىق ەمەس (ۇكىمەتتىك ەمەس) ۇيىم تاراپىنان بەلگىلى ءبىر جۇمىستىڭ اتقارىلعاندىعى تۋرالى كەلىسىم شارت جاساپ نەمەسە كەلىسىمگە قول قويا وتىرىپ كونكۋرستىق ىرىكتەۋ جولىمەن بەلگىلى ءبىر الەۋمەتتىك پروبلەمانى شەشەدى.

الەۋمەتتىك تاپسىرىس فورماسىنداعى مەملەكەتتىك قولداۋ بيلىكتىڭ رەسپۋبليكالىق، وڭىرلىك جانە جەرگىلىكتى ورگاندارىنىڭ الەۋمەتتىك جانە قوعامدىق-پايدالى باعدارلامالاردى ناقتى ورىنداۋ جانە اتقارىلعان جۇمىس ءۇشىن ءتيىستى تولەم الۋ مۇمكىندىگىن بەرۋ ارقىلى جۇزەگە اسىرىلادى. كونتسەپتسيانىڭ 3 تاراۋىندا «الەۋمەتتىك تاپسىرىستىڭ تاقىرىبى ناقتى الەۋمەتتىك-ماڭىزدى پروبلەمالاردى شەشۋگە باعىتتالىنعان ماقساتتى الەۋمەتتىك شارالاردى (اكتسيالاردى، باعدارلامالاردى) جاساۋ جانە (نەمەسە) جۇزەگە اسىرۋ، سونىمەن قاتار رەسپۋبليكالىق جانە جەرگىلىكتى ماقساتتى باعدارلامالار شارالارىنا كونكۋرستىق نەگىزدە قاتىسۋ بولىپ تابىلادى» دەپ انىق ايتىلعان.

قويىلىپ وتىرعان ماقساتقا سايكەس مىناداي مىندەتتەر ايقىندالىپ وتىر:

1. مەملەكەتتىك ورگاندار مەن ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمداردىڭ ءوزارا قاتىناسى مەن ىنتىماقتاسۋى جۇيەسىن جەتىلدىرۋ;

2. ازاماتتىق باستاماشىلدىقتىڭ ءوسۋى ءۇشىن جاعداي جاساۋ;

3. مەملەكەتتىك الەۋمەتتىك تاپسىرىس ارقىلى الەۋمەتتىك باعىتتالىنعان ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمداردىڭ باعدارلامالارىن قارجىلاندىرۋ;

4. مەملەكەتتىك ورگاندار مەن قوعامدىق بىرلەستىكتەردىڭ ءوزارا قاتىناسى جونىندە كەڭەستەر قۇرۋ;

5. بىرلەسكەن شارالار وتكىزۋ (كونفەرەنتسيالار، «دوڭگەلەك ۇستەلدەر»، سەمينارلار، الەۋمەتتىك ماڭىزدى پروبلەمالار بويىنشا ترەنينگتەر، قايىرىمدىلىق، مادەني-كوپشىلىك اكتسيالارى جانە باسقالار);

6. قازاقستاننىڭ ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمدارىنىڭ قىزمەتىن اقپاراتتىق قامتاماسىز ەتۋ;

7. ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمداردى تىركەۋ شارتتارىن جۇمسارتۋ.

بۇل جەردە ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمداردى مەملەكەتتىك قولداۋدى قالىپتاستىرۋ جانە جۇزەگە اسىرۋ ماسەلەلەرىنە دەگەن قاتىناس مىناداي پرينتسيپتەرگە نەگىزدەلۋى ءتيىس:

*زاڭنامالىق - قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ قولدانىستاعى زاڭدىلىق نورمالارىن ساقتاۋ;

*سەرىكتەستىك - ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمدار مەن مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ الەۋمەتتىك پروبلەمالاردى شەشۋگە، الەۋمەتتىك ساياساتتىڭ باسىمدىقتارىن ايقىنداۋعا بىرلەسە قاتىسۋى;

• اشىقتىق - تاراپتاردىڭ اشىقتىعى جانە مەملەكەتتىك الەۋمەتتىك تاپسىرىستى بەرۋدە بارلىق مۇددەلى ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمدار ءۇشىن اقپاراتتىڭ جالپى قولجەتىمدىلىگى;

• تەڭ قۇقىقتىلىق - بارلىق ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمداردىڭ تەندەرگە قاتىسۋداعى تەڭ قۇقىعىن قامتاماسىز ەتۋ;

• كەلىسىمدىلىك - قويىلعان ماقساتقا قول جەتكىزۋ جانە جالپى قىزمەتتى ۇيىمداستىرۋ ادىستەرى بويىنشا كەلىسىلگەن شەشىمدەر قابىلداۋ;

• جاۋاپكەرشىلىك - تاراپتاردىڭ الەۋمەتتىك تاپسىرىستى ورىنداۋدا بەكىتىلگەن مەملەكەتتىك كەلىسىمشارتتى قاتاڭ ساقتاۋى.

كونتسەپتسيادا ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمداردى مەملەكەتتىك قولداۋ ءارتۇرلى فورمالاردا: اقپاراتتىق، كونسۋلتاتيۆتىك، ادىستەمەلىك، ۇيىمداستىرۋ-تەحنيكالىق، سونىمەن قاتار مەملەكەتتىك الەۋمەتتىك تاپسىرىس ارقىلى قولداۋ كورسەتۋ تۇرىندە جۇزەگە اسىرىلۋى مۇمكىن ەكەندىگى ايقىندالعان.

قازىرگى كەزدە كونتسەپتسيا بازاسىندا ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمداردى 2006-2008 جىلدارعا مەملەكەتتىك قولداۋ باعدارلاماسى جاسالىنعان. باعدارلاما ەلىمىزدىڭ مەملەكەتتىك ورگاندارى مەن ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمدارىنىڭ اراسىندا سەرىكتەستىك قاتىناستاردىڭ ءتيىمدى جۇيەسىن قۇرۋعا باعىتتالىنعان.

باعدارلامانىڭ ماقساتى - ازاماتتىق قوعامنىڭ ءبىر بولىگى رەتىندە قازاقستاندا ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمداردىڭ تۇراقتى دامۋى ءۇشىن جاعداي جاساۋ جانە ولاردىڭ مەملەكەتتىك بيلىك ورگاندارى تاراپىنان قولداۋ جانە ءوزارا قاتىناس نەگىزىندە قوعامنىڭ الەۋمەتتىك ماڭىزدى پروبلەمالارىن شەشۋدەگى ءرولىن كۇشەيتۋ.

باعدارلامادا كەشەندى شەشىمى ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمداردىڭ ساپا جاعىنان ءوسۋىن ىنتالاندىراتىن مىناداي مىندەتتەر ايقىن كورسەتىلگەن:

- مەملەكەتتىك ورگاندار مەن ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمداردىڭ ءوزارا قاتىناسى مەن ىنتىماقتاستىعى جۇيەسىن جەتىلدىرۋ;

- الەۋمەتتىك ماسەلەلەردى شەشۋمەن اينالىساتىن ەلىمىزدىڭ ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمدارىنا اقپاراتتىق، كونسۋلتاتيۆتىك، ادىستەمەلىك، ۇيىمداستىرۋ-تەحنيكالىق قولداۋ كورسەتۋ;

- ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمداردىڭ قىزمەتىن قامتاماسىز ەتەتىن قۇقىقتىق بازانى جەتىلدىرۋ;

- مەملەكەتتىك الەۋمەتتىك تاپسىرىس جۇيەسىن قالىپتاستىرۋ;

- مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەردىڭ ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمدارمەن ىنتىماقتاسۋ جانە ءوزارا قاتىناسى ماسەلەلەرى بويىنشا دايىندىقتارىن جانە ماماندانۋ دارەجەلەرىن كوتەرۋ جۇيەسىن جاساۋ;

- ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمدار قىزمەتىنىڭ مونيتورينگى;

- حالىقارالىق ۇيىمدارمەن ىنتىماقتاستىقتى دامىتۋ.

باعدارلامانى جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن بەلگىلەنگەن شارالاردى كەزەڭىمەن ورىنداۋدى كوزدەيتىن شارالار جوسپارى جاسالىنعان. جوسپار مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ باعدارلامانى ورىنداۋ جونىندەگى قىزمەتىن ۇيلەستىرۋگە جانە باقىلاۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.

ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمداردى مەملەكەتتىك قولداۋدىڭ رەسپۋبليكالىق باعدارلاماسىن قابىلداۋ ءدال وسىنداي اۋماقتىق باعدارلامالاردى جاساۋعا جانە جۇزەگە اسىرۋعا ىقپال ەتتى، مۇنىڭ ءوزى ۇەۇ-نىڭ وڭىرلەردەگى جۇمىسىن جانداندىرا ءتۇستى.

باعدارلامانى دايىنداۋعا مەمورگاندار، ۇكىمەتتىك ەمەس جانە حالىقارالىق ۇيىمدار وكىلدەرىنىڭ قاتىسقاندىعىن اتاپ ءوتۋ قاجەت.

مەملەكەتتىڭ قوعامدىق سەكتوردىڭ قىزمەتىن زاڭنامالىق قامتاماسىز ەتۋ جونىندە ەلەۋلى شارالار قابىلداۋىنىڭ ارقاسىندا بۇگىندە ۇەۇ قىزمەتىن رەتتەۋ بولىگىندە زاڭنامالىق بازا جەتىلدىرىلدى.

وسى جەردە جاڭادان قابىلدانعان «مەملەكەتتىك الەۋمەتتىك تاپسىرىس تۋرالى» زاڭدى اتاپ ءوتۋ قاجەت. اتالعان زاڭدا ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمداردى مەملەكەتتىك قولداۋدىڭ باسىمدىقتارى، پرينتسيپتەرى، مەحانيزمدەرى، تاراپتاردىڭ مىندەتتەرى، ونى جۇزەگە اسىرۋدىڭ دەڭگەيى كورسەتىلگەن. زاڭ ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمداردىڭ مەملەكەتتىك بيۋدجەت قارجىسى ەسەبىنەن الەۋمەتتىك ماڭىزدى پروبلەمالاردى شەشۋگە قاتىسۋى ءۇشىن قۇقىقتىق نەگىزدى قامتاماسىز ەتەدى.

زاڭ ۇەۇ مەن مەملەكەتتىڭ ءوزارا قاتىناستارىنىڭ قۇقىقتىق نەگىزىن جاسايدى، ولاردىڭ قاتىناستارىن وركەنيەتتى جانە ءسوزدىڭ شىن مانىندە سەرىكتەس ەتە تۇسەدى. بۇگىندە مەملەكەت قانداي دا ءبىر پروبلەمانى شەشۋدە دە اكىمشىلىك رەسۋرسقا مەيلىنشە از سۇيەنۋى كەرەك. قولداۋ، سونىڭ ىشىندە قارجىلاي قولداۋ كورسەتە وتىرىپ «ءۇشىنشى سەكتورمەن» ءوزارا سەنىمدى قاتىناس ورناتۋ ماڭىزدى. زاڭ كوپتەگەن مەملەكەتتىك ورگاندارعا، سونىڭ ىشىندە ورتالىق، وڭىرلىكتەرگە دە، سەرىكتەستىك قاتىناس ورناتۋ ءۇشىن مۇمكىندىكتەر اشىپ وتىر.

ۇەۇ ءۇشىن زاڭ الەۋمەتتىك جوبالاردى جۇزەگە اسىرۋ كەزىندە بۇرىننان بارلارىنا قوسىمشا قارجىلاندىرۋ كوزدەرىن جاسايدى.

قوعام ءۇشىن جالپى العاندا زاڭ ازاماتتىق قوعام ورناتۋداعى جاڭا كەزەڭدى پاش ەتتى. ول ۇەۇ سانىنىڭ ولاردىڭ جۇمىسىنداعى جاڭا ساپاعا اۋىسۋىنا ىقپال ەتەتىن بولادى.

سونىمەن، مەملەكەت پەن ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمداردىڭ ءوزارا قاتىناسىنىڭ نەگىزگى ماقساتى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى الەۋمەتتىك ساياساتتى جۇرگىزۋدەگى قاتىناستاردىڭ جاڭا ۇلگىسىن جاساۋ، الەۋمەتتىك باعىتتالىنعان ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمدارعا ءولارمون بەلسەندى ىنتىماقتاسۋ، ولاردى الەۋمەتتىك ماڭىزدى پروبلەمالاردى شەشۋگە تارتۋ ارقىلى ءتيىمدى كومەك، قولداۋ كورسەتۋ بولىپ تابىلادى.

مەملەكەتتىك جانە كوممەرتسيالىق ەمەس سەكتورلاردىڭ ىنتىماقتاسۋى شەڭبەرىندە قازىرگى ساتتە بىرلەسە جۇزەگە اسىرىلعان باستامالاردىڭ، الەۋمەتتىك ماڭىزدى جوبالاردى ورىنداۋدىڭ، بىرلەسە جەمىستى ءجۇمىس ىستەۋدىڭ مىسالدارى بەلگىلى. سوندا دا بولسا، ىنتىماقتاستىقتى دامىتۋ كەزەڭى جاڭا باستالدى دەپ سيپاتتالىنادى جانە بۇل سالادا ءبىزدىڭ ورتاق ماقساتىمىز -قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا ەركىن، ءتيىمدى جانە قاۋىپسىز قوعام ورناتۋعا قول جەتكىزۋ شەڭبەرىندە كوپ جۇمىستار اتقارۋ قاجەت بولادى.

گۇلنار جاقىپوۆا

Abai.kz