27 قازان  كۇنى تارازدا قالا كۇنىنە وراي، جەلتوقسان كوتەرىلىسىنىڭ قاھارمانى قايرات رىسقۇلبەكوۆتىڭ ەڭسەلى ەسكەرتكىشى بوي كوتەردى. سونداي-اق، سول كوتەرىلىستەن سىر شەرتەتىن “جەلتوقسان – 86” ورتالىعى سالىندى.  ورتالىقتىڭ جالپى الاڭى 280 شارشى مەتردى قۇرايدى. اتالعان ورتالىقتا ق.رىسقۇلبەكوۆتىڭ جەكە زاتتارى مەن كوتەرىلىسكە قاتىستى قۇندى دەرەكتەر جيناقتالعان بۇرىش، جەلتوقسانعا جامبىل وبلىسىنان قاتىسقان جاستار تۋرالى دەرەكتەر، بەلگىلى تۇلعالاردىڭ جازبالارى مەن باق ماتەريالدارىنان قۇرالعان كورمە ورنالاسقان.

جەر-جەردە سول جەلتوقساندىقتاردى جازالاپ،  سوتتاعان  كومسومولداردىڭ 100 جىلدىعى اتالىپ جاتقاندا، بۇل جاڭالىق  بۇلت اراسىنان كۇن شىقانداي اسەر ەتكەنى راس.

"بۇل كوتەرىلىس تۋرالى ايتىلمايدى" دەپ اۋىزدى قۋ شوپپەن سۇرتۋگە بولمايدى. ايتىلىپ، جازىلىپ جاتقان دەرەكتەر كوپ. جانە، اينالامىزدا سول كەزەڭنىڭ كۋاگەرلەرى دە ءجۇر. تەك، ناسيحاتىن جاساي بىلسەك بولعانى. ماسەلەن، وسى كوتەرىلىسكە قاتىسقان جاستاردى اقتاپ، تالاي تاريحي شىندىقتى اشىپ بەرگەن جەلتوقسان ۇيىمى تۋرالى ءبىرى بىلسە، ءبىرى بىلمەس.

ول ۇيىم "قازاقفيلم" كينوستۋدياسىندا، 1989 جىلدىڭ مامىر ايىندا قالدىباي ابەنوۆ، ەرلان دەكەلباەۆ، امانجول نالىباەۆ، حاسەن قوجاحمەتوۆ، قۇتتىبەك ايماحان، باقتىبەك يمانقوجا، جارمۇحامەد تلەگەنوۆ، قۇربانباي حالمۇراتوۆ سىندى ازاماتتاردىڭ ۇيىتقى بولۋىمەن قۇرىلعان. ۇيىمنىڭ ماقساتى – كوتەرىلىسكە قاتىسقان جاستاردى اقتاۋ، تۇرمەدەگى جەلتوقساندىقتاردى بوساتىپ الۋ، جەلتوقسان قاھارماندارىنا قۇقىقتىق مارتەبە بەرۋ جانە، ەڭ باستىسى، جەلتوقسان كوتەرىلىسىنىڭ تاريحي شىندىعىن اشۋ ەدى. سول ماقساتتا، 1991 جىلدىڭ 17-تامىزى كۇنى سەمەي تۇرمەسىنە بارىپ، قايرات رىسقۇلبەكوۆتى ولتىرگەن باسكەسەر، رەتسەدەۆيست ۆلاسەنكومەن سۇحبات جاسايدى. جانە، قايراتتىڭ اكەسى نوعايباي اقساقالدى ۆلاسەنكومەن جۇزدەستىرىپ، ءبىراز جايتتىڭ بەتىن اشادى. ول جەردە بەلگىلى بولعانى، قايراتتىڭ سوڭعى حاتى دەپ جۇرگەنىمىز – جاساندى حات ەكەنى انىقتالادى. الايدا، ول سۇحباتتىڭ ءبىر بولىگى بەلگىسىز سەبەپتەرمەن جوعالىپ كەتكەن. بىراق، سۇحباتتىڭ جازباشا نۇسقاسى قالدىباي ابەنوۆتىڭ ۇيىندە ساقتالعان.

ۆلاسەنكونىڭ ايتۋىنشا، ول كامەرادا باسىندا 5 ادام بولعان. سوسىن، 16 كۇنى ءۇش ادامدى بولەك كامەراعا الىپ كەتكەن. ءسويتىپ، قايرات پەن الگى باسكەسەر وڭاشا قالادى. ال، ءتورت كۇننەن كەيىن، ياعني، 21-مامىرعا قاراعان ءتۇنى 21 جاسىندا، №21 كامەرادا قايراتتىڭ ولىگى تابىلادى. بۇل كادرلەر قالدىباي ابەنوۆتىڭ “اللاجار” فيلمىندە دە  كورسەتىلگەن. جانە قايرات تۋرالى وسى زەرتتەۋلەردىڭ باسىن قوسىپ،  تۇرىسبەك ساۋكەتاي “ەمەننىڭ ءيىر بۇتاعى” دەگەن ەستەلىك كىتاپ شىعارعان.

وكىنىشتىسى، سول قايراتتاردى ۇرىپ-سوعىپ، جازالاعان دا ءوزىمىزدىڭ قازاق شەندىلەرى ەدى. ءتىپتى، گ. كولبين سول كەزدەگى جوعارعى سوتتىڭ توراعاسى ايتمۇحامبەتوۆكە:

- ءبىر جۇمادا نەشە ادامدى سوتتادىڭ؟ نەگە اتۋ جازاسىنا بەرمەيسىڭ؟ - دەپ  اپتاسىنا جينالىس اشىپ، شۇيلىگىپ وتىرعان. سول اتۋ جازاسىنىڭ جازىقسىز قۇربانى قايرات بولدى.

بىراق، ۋاقىت ءبارىن ءوز ورنىنا قويادى. كەزىندە “ماسكۇنەم” دەپ ايىپتالعان سول جاستار بۇگىنگى كۇننىڭ قاھارماندارى. ەندىگى ۇرپاق ولارعا ەسكەرتكىش قويىپ، اتتارىن ماقتانىشپەن اتايتىن بولادى. ال، تاراز قالاسىندا اشىلعان بۇل ەسكەرتكىش سول وزگەرىستەردىڭ باسى. سوندىقتان دا، Abai.kz اقپاراتتىق پورتالىنىڭ اتىنان وسى ىسكە قولداۋ بىلدىرگەن جامبىل وبلىسىنىڭ باسشىسى اسقار مىرزاحمەتوۆتىڭ كومانداسىنا مىڭ العىس ايتامىز. جەلتوقسان كوتەرىلىسىن قۇرمەتتەگەن مىرزاحمەتوۆكە مىڭ العىس!  جانە، بۇل ءۇردىس باسقا وڭىرلەرگە دە ۇلگى بولادى دەپ سەنەمىز!

نۇربيكە بەكسۇلتانقىزى

Abai.kz