وتكەن اپتادا قازاقستان جازۋشىلار وداعى «بۇگىنگى كۇن: قازاق دراماتۋرگياسى جانە تەاتر رەپەرتۋارى» اتتى تاقىرىپتاعى ءۇشىنشى پلەنۋمىن وتكىزدى. بۇل شاراعا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مادەنيەت جانە اقپارات ءمينيسترى مۇحتار قۇل-مۇحاممەد، قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتى اكىمشىلىگى ءبولىم مەڭگەرۋشىسىنىڭ ورىنباسارى الىبەك اسقاروۆ، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مادەنيەت جانە اقپارات مينيسترلىگىنىڭ اقپارات جانە مۇراعات كوميتەتىنىڭ توراعاسى باۋىرجان وماروۆ سىندى ايتۋلى ازاماتتار قاتىستى. پلەنۋمدا جازۋشى-دراماتۋرگتەر، تەاتر سىنشىلارى مەن رەجيسسەرلار ءوز ويلارىن اشىق ايتىپ، تەاتر ونەرىنىڭ دامۋى جونىندە كەلەلى پىكىرلەرىن ورتاعا سالدى.
«تەاتر ونەرى ارقىلى رەسپۋبليكامىزدى بۇكىل الەم تانىعان ەل دارەجەسىنە كوتەرىپ، بۇگىنگى زامانعا ساي وركەندەۋىمىزگە تولىق مۇمكىندىك بار. بۇل ىرگەلى مىندەتتىڭ جۇزەگە اسۋىنا قالامگەر-دراماتۋرگتەرىمىز دە ءوز ۇلەستەرىن قوسىپ كەلەدى. بولاشاقتا دا قوسا بەرمەك. قوسۋعا ءتيىس. ويتكەنى، تەاتر ونەرىنىڭ قاينار كوزى مەن ارقاۋى – ۇلتتىق دراماتۋرگيا»، – دەپ ءسوز باستاعان جازۋشىلار وداعىنىڭ باسقارما توراعاسى نۇرلان ورازالين حح عاسىر قازاق قاۋىمى ءۇشىن جاۋاپتى كەزەڭ بولعانىن، جاڭعىرۋ، قايتا ورلەۋ، جاسارۋدى قازاق ونەرى باستان كەشكەنىن، سول كەزدە قازاق تەاترى ءوزىنىڭ قارلىعاشتارىن ۇشىرا باستاعانىن، جەتكىزدى. «ءبىز تەاتردى حالىققا ءسوزىمىز وتەتىن، حالىققا جان-دۇنيەمىزدى جارقىراتىپ اشىپ بەرەتىن بىردەن-ءبىر التىن ارقاۋلى كەڭىستىك دەپ باعالايتىن ەدىك. جاھاندانۋ دەيتىن داۋىردە تەاتردىڭ جاڭا كەزەڭى باستالدى. سونىڭ ءتۇيىندى ءساتى ءساۋىردىڭ 9-ى كۇنى لەرمونتوۆ اتىنداعى مەملەكەتتىك ورىس دراما تەاترىندا ەلباسىنىڭ تەاتر قايراتكەرلەرىمەن بولعان جيىنىندا اشىق بايقالدى. نۇرسۇلتان نازارباەۆ تەاتر، رەپەرتۋار، دراماتۋرگيا جونىندە، جاڭا داۋىردە قالاي جازۋعا بولادى، جاڭا قاھارمان كىم دەگەن سۇراقتى بىزگە توتەسىنەن قويىپ، ۇيىمداستىرۋ شارالارىن قالاي اتقارۋعا بولاتىنىن الدىمىزعا تارتتى. ءبىزدىڭ كوپتەن جوسپارلاپ جۇرگەن بۇل باسقوسۋىمىز سونىڭ جالعاسى ءتارىزدى بولىپ وتىر»، — دەدى نۇرلان مىرقاسىمۇلى.
جازۋشى-دراماتۋرگ، قازاقستان جازۋشىلار وداعى دراماتۋرگيا كەڭەسىنىڭ توراعاسى ءسۇلتانالى بالعاباەۆ: «ۇلان-اسىر، كول-كوسىر قازاق ادەبيەتىنەن جاقسى پەسا تابىلمايدى دەگەنگە سەنۋ قيىن. ءتىپتى وتكەن جىلى مادەنيەت جانە اقپارات مينيسترلىگىنىڭ ارنايى مەملەكەتتىك گرانتىنا يە بولىپ، ۇزدىك شىققان وننان استام بەلگىلى دراماتۋرگتەردىڭ جاڭا پەسالارىنىڭ ءبىر-ەكەۋىنە عانا بولماسا، قالعاندارىنا 50 تەاترىمىزدىڭ ساحناسىنان ورىن تيمەپتى. تاپسىرما بويىنشا كونكۋرستاردا جەڭىمپاز بولعان شىعارمالار ەلىمىزدىڭ تەاتر ساحنالارىندا كوپتەپ قويىلۋعا ءتيىستى ەمەس پە”، — دەپ جيىلعان كوپشىلىككە ساۋال تاستادى. مۇنى ەلباسى ءسوزىن دە ەلەمە¬گەندىك دەپ تۇسىنەتىنىن دە جەتكىزدى. قازاق درا¬ماتۋرگياسى مەن تەاتر رەپەرتۋارىنا قاتىستى وزەكتى پروبلەمالاردىڭ بىرتىندەپ رەتتەلىپ شەشىلۋى ورايىندا مونيتورينگ جۇرگىزۋ، جاس رەجيسسەرلەر مەن جاس دراماتۋرگتەر تولقىنىن تاربيەلەۋ، پەسالارعا لايىقتى قا-لاماقى تولەۋ، دراماتۋرگيالىق شىعارمالارعا مەملەكەتتىك كونكۋرس جاريالاۋدى جالعاستىرۋ، دراماتۋرگيا كەڭەسىنىڭ جۇمىسىن جاقسارتا ءتۇسۋ ماسەلەلەرىن نازاردان تىس قالدىرمادى.
ال، قازاقستاننىڭ حالىق جازۋشىسى دۋلات يسابەكوۆ: «2030 جىلى قازاق ادەبيەتىندە دراماتۋرگ بولماي قالۋى مۇمكىن. ويتكەنى، قازىر 40 جاستاعى دراماتۋرگ جوق. ساۋساقپەن سانارلىق قانا قالدى»، — دەپ اعىنان جارىلدى. ونان سوڭ، دراماتۋرگتەردىڭ اۋدارما پەسا قويۋعا اۋەس تەاتر باسشىلارىنا وكپەسى بارىن جەتكىزدى. بۇل سىنعا وراي ع.مۇسىرەپوۆ اتىنداعى اكادەميالىق بالالار مەن جاسوسپىرىمدەر تەاترىنىڭ ديرەكتورى تالعات تەمەنوۆ «بىزدە بۇگىنگى كۇندى ايشىقتاپ بەرەتىن جاقسى دراماتۋرگيا جوق» دەدى. سونىمەن قاتار، بالالار مەن جاسوسپىرىمدەر تەاترىنىڭ باسشىسى تەاتر پروبلەمالارىنىڭ بۇگىن عانا تۋىنداماعانىن، تالاي جىلداردان بەرى قوردالانىپ كەلە جاتقاندىعىن العا تارتتى. «تەاتر پروبلەماسى 30-50-ءشى جىلداردا دا بولعان، الداعى ۋاقىتتا دا بولا بەرمەك»، — دەي كەلە، جازۋشىلاردىڭ تەاترعا سيرەك كەلەتىنىن، سويتە تۇرا سىن ايتاتىنىن جەتكىزدى. بەلگىلى تەاتر سىنشىسى اشىربەك سىعاي بولسا: «قازاقتىڭ ادەبيەتى باي. ينستسەنيروۆكاعا جۇگىنۋ كەرەك. ادەبي مونتاجداۋعا بارۋ كەرەك. قازىر كۇنكورىس سپەكتاكلدەرى قاپتاپ كەتتى. ەلىمىزدىڭ 7 تەاترى رەجيسسەرسىز وتىر. تەاتر سالاسىندا جۇيە جوق، تەاتر مەن دراماتۋرگيادا بايلانىس ۇزىلگەن»، — دەپ اششى شىندىقتىڭ بەتىن اشتى. بەلگىلى تەاتر سىنشىسى، پروفەسسور باعىبەك قۇنداقباەۆ: «وبلىستارداعى تەاترلاردىڭ نە ىستەپ، نە قويىپ جاتقاندىعىندا ەشكىمنىڭ شارۋاسى جوق. ەكى باس تەاترىمىزدا قىرعىز دراماتۋرگتەرىنىڭ سپەكتاكلدەرى قويىلىپ جاتىر. ال بىشكەككە بارىڭىزشى، قىرعىز تەاترلارىندا ءبىزدىڭ قويىلىمدار كورسەتىلەدى مە ەكەن؟»، – دەدى. رەجيسسەر اۋباكىر راحيموۆ جازۋشىلار وداعىنىڭ دراماتۋرگيا كەڭەسى مەن تەاترلاردىڭ بىرلەسىپ جۇمىس ىستەۋىن ۇيىمداستىرۋ قاجەت¬تىگىنە نازار اۋداردى.
پلەنۋمنىڭ سوڭىنا قاراي قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مادەنيەت جانە اقپارات ءمينيسترى مۇحتار قۇل-مۇحاممەد تالقىلانعان ماسەلەگە بايلانىستى ءوز ويىن ءبىلدىردى. «ەلباسىمىز باسەكەگە قابىلەتتىلىك تۋرالى ۇلتتىق يدەيانى ايتقان ەدى. ول — ەكونوميكانىڭ عانا ەمەس، نەگىزىنەن ۇلتتىق ونەردىڭ، ۇلتتىق مادەنيەتتىڭ، ۇلتتىق ادەبيەتتىڭ باسەكەگە قابىلەتتىلىگى. بۇگىن¬گى زاماندا ءبىزدىڭ قازاق سياقتى حالىققا ءبىلىم-عىلىمنىڭ، پاراساتتىڭ، رۋحانياتتىڭ بيىكتىگى كەرەك. دۋلات يسابەكوۆ پەساسى¬نىڭ شەتەل ساحنالارىنا جول اشۋى ءبىزدىڭ ونەردىڭ دە باسەكەگە قابىلەتتىلىگىن ايقىن كورسەتەدى. قازاق دراماتۋرگياسىندا توقىراۋ ەشقا¬شان بولعان ەمەس، الداعى ۋاقىتتا دا بولدىرمايمىز. جاقسى پەسالار¬عا “تاۋەلسىزدىك تولعاۋى” دەگەن اتپەن كونكۋرس جاريالاۋىمىز سونىڭ ايعاعى» — دەي كەلە شەشىمىن تاپپاي تۇرعان بىرنەشە ماسەلەنىڭ ءتۇيىنىن تارقاتتى. مينيسترلىك جانىنان جەتى ادامنان تۇراتىن كوركەمدىك كەڭەس قۇرىلاتىن بولدى. وبلىستىق تەاترلارعا دا وسى تاراپتان پەسا ۇسىنۋ قاراستىرىلماق. تەاتر ماسەلەلەرىن جازاتىن جۋرنال بيىلدان قالماي شىعۋعا ءتيىستى. باسقا تىلدەردەن ۇزدىك پەسالار اۋدارىپ، كىتاپ ەتىپ شىعارۋدىڭ دا جاعدايى جاسالماق.
وسى ساتتە ەلباسىنىڭ بيىلعى ءساۋىر ايىنداعى تەاتر قايراتكەرلەرىمەن كەزدەسۋى ەسكە ورالادى. سول كەزدەسۋدە نۇرسۇلتان ءابىشۇلى: «وتاندىق تەاترلاردىڭ رەپەر-تۋارىنا تاۋەلسىزدىكتىڭ بيىك تالاپتارىنا ساي، وسى زامانعى تاقىرىپ¬تارعا جازىلعان، كوركەمدىك ساپاسى جوعارى جاڭا پەسالاردى كوپتەپ الۋ كەرەك»، — دەپ اتاپ كورسەتىپ، ساحنا ونەرىن جاڭا بيىكتەرگە كوتەرۋ جونىندەگى نەگىزگى ماقسات-مىندەتتەردى بەلگىلەپ بەرگەن ەدى. بۇل سونىڭ جالعاسى بولعاي!

اقان بىرلىك
«انا ءتىلى» گازەتى 12 ماۋسىم 2009 جىل