ءبىز كەيدە وبلىسىمىزدىڭ اكىمى ارحيمەد مۇقانبەتوۆتىڭ باسقارۋ ءتاسىلىنىڭ «ەرەكشەلىگىن»  ونشا تۇسىنە بەرمەيتىنىمىز بار. مۇمكىن،  جاستايىنان ۇلىق بولعان ىسكەر جىگىتىمىزدىڭ وزىندىك قۇپيا سىرلارىن ۇعا بەرمەيتىن شىعارمىز. نەگىزىنەن جۇرتتان جىراقتاۋ، وزگەلەرگە سىر اشا بەرمەيتىن، بيلىكتەن ەرتەرەك ءدام تاتىپ قالعان ادامنىڭ تابيعاتى سولاي شىعار. بۇل ەندى ءبىر قۇدايعا بولماسا، قاراپايىم پەندەنىڭ ەنشىسىنە بۇيىرماعان تىلسىم دۇنيە.

مۇنى نەگە ايتىپ وتىرمىز؟ وعان تامىزىق بولاتىن بىرەر فاكتىنى كولدەنەڭ تارتساق، ماسەلەنىڭ ءمان-جايى بەلگىلى بولارى ءسوزسىز.

جاقىندا اكىمىمىز استاناعا بارىپ، ورتالىق كوممۋنيكاتسيالار قىزمەتىنىڭ ءباسپاسوز ورتالىعىندا ەسەپ بەرىپ قايتتى. تەك ءبىزدىڭ اكىمنىڭ عانا ەمەس، بارشا ۇلىق اتاۋلىنىڭ ۇستانعان ءداستۇرى عوي، وعان اسا توقتالماي-اق، قويالىق. ءبىزدى تاڭ قالدىرعانى ول ەمەس. ءبىزدى ەلەڭ ەتكىزگەن سول باسقوسۋدا ارحيمەد ءوزىنىڭ اتىنا ءبىر توپ ادامنىڭ اتىنان ءوتىنىش-حات كەلگەندىگىن، سول ءۇشبۋ حاتتا وبلىسىمىزدىڭ اتاۋىن قوستانايدان تورعايعا اۋىستىرۋ جايى ايتىلعاندىعىن جۇرتقا جايىپ سالدى. ءسوز سوڭىندا ءوزىنىڭ بۇل وزگەرىسكە قارسى ەكەندىگىن قاداپ ايتتى. مۇنىسىن، ءبىز ارينە، تەرىس ءۋاج دەپ ايتا المايمىز. شىندىعىندا دا قوستاناي دا ەجەلگى تورعاي سەكىلدى تاريحي اتاۋ، قاسيەتتى ولكە، قازاقتىڭ دا تاعى ءبىر كيەلى جەرى. ءبىر قازاقى اتتى ەكىنشىسىمەن اۋىستىرعاندا نە ۇتامىز؟ ودان دا اناۋ قابىرعاسى سوگىلمەي جاتقان پەتورپاۆەل مەن پاۆلودار اتاۋىن وزگەرتسە الدەقايدا ءادىل بولماس پا ەدى؟

الايدا وسى ورايدا ءبىزدىڭ كوكەيىمىزدە تالاي ساۋال قالدى. بىرىنشىدەن، ءبىز وسى حات تۋرالى نەگە استانادان ەستيمىز؟ بۇل ەندى كۇندە ايتىلاتىن وسەگىمىز ەمەس، وبلىسىمىزدىڭ بەلگىلى-بەلگىلى تۇلعالارى قول قويعان اسا ماڭىزدى دۇنيە دەسەك، ارتىق ايتپاسپىز. ەندى نەگە ونى وبلىسىمىزداعى ماڭدايىمىزعا بىتكەن جالعىز عانا قازاق تىلىندەگى «قوستاناي تاڭى» گازەتىنە باسىپ، ءدۇيىم جۇرتتى حاباردار ەتپەسكە؟ مۇمكىن، سوندا ءبىز اتالمىش حاتتاعى ايتىلعان ۋاجدەردى ءوزىمىز ۇعىنىپ، تالداۋ جاسار ما ەدىك؟  مۇنى سونشا قۇپيا ۇستاپ، جۇرتتان جاسىرۋدىڭ استارىندا قانداي سىر جاتىر؟ بولماسا وعان قاراپايىم جانداردىڭ اقىلى جەتە قويماس دەپ ويلادى ما ەكەن؟ الدە بۇل اكىمىمىزدىڭ جۇمىس ىستەۋ ءتاسىلى ما؟ سولاي شىعار، ويتكەنى اكىمىمىز ۇنەمى وبلىسىمىزداعى زيالى قاۋىمنان ءوزىن اۋلاق ۇستاۋعا تىرىسادى. ماسەلەن، ول وسىندا كەلگەلى ءوزى قۇرىلتايشى بولىپ تابىلاتىن جالعىز گازەتىمىز—«قوستاناي تاڭىنا» باس سۇعىپ، ەسىگىن دە اشقان جوق. ونىڭ الدىنداعى اكىمدەر كۋلاگين دە،سادۋاقاسوۆ تا جۋرناليستەردىڭ جاعدايىنان مول حاباردار ەدى.

وسى رەتتە ماعان بىردە قاراعاندىدان شىعاتىن «ورتالىق قازاقستان» گازەتىنىڭ باس رەداكتورى ماعاۋيا سەمبايدىڭ: «بىزدە ءبىر قالىپتاسقان جاقسى ءداستۇر بار. ءبىزدىڭ وبلىسقا كىم اكىم بولىپ كەلمەسىن، جۇمىسقا كىرىسەر الدىنا وسىنداعى ەكى گازەتتىڭ باسشىسىن شاقىرىپ الىپ، جاعدايىنا قانىعىپ، قانداي كومەك قاجەتتىگىن سۇراپ وتىرۋشى ەدى» دەپ اعىنان اقتارىلعانىن ايتا كەتكەن ءجون شىعار. ءبىز بولساق وعان ءبىر جاعىنان ءسۇيىنىپ، ەكىنشى جاعىنان كۇيىنىپ قايتتىق.

جارايدى، جاڭاعى حاتىمىزدىڭ جايىنا قايتا ورالايىق. اكىمىمىز وسى حاتتىڭ  كەلگەندىگىن ايتىپ قانا توقتالعان جوق. ول: «وسى حاتقا قول قويعان ادامنىڭ ءبارى بىردەي بۇل ۇسىنىستان حاباردار ەمەس كورىنەدى. مەن سۇراعان ادامداردىڭ بارلىعى دا وعان قول قويماپتى. بۇلار-بىرنەشە اۋداندارعا اكىم بولعان سابىرجان احمەتوۆ پەن سازگەر قاليبەك دەرىپەسالديندەر. ولار بۇعان قول قويماپتى»، دەيدى.

بۇعان ەندى نە دەۋگە بولادى؟ ءبىز، بىرىنشىدەن، اكىمنىڭ ولاردى وزىنە شاقىرىپ الىپ، سۇراعاندىعىنان سەسكەنىپ وتىرمىز. ول جەردە جاڭاعى ەكى ادامعا قىسىم جاساماعاندىعىنا كىم كەپىلدىك بەرە الادى؟ بۇكىل ءبىر وبلىستى اشسا الاقىنىندا، جۇمسا جۇدىرىعىندا ۇستاپ وتىرعان ۇلكەن ۇلىقتىڭ الدىندا قاسقايىپ قارسى تۇرۋعا ەكىنىڭ ءبىرىنىڭ باتىلى جەتپەۋى دە عاجاپ ەمەس. ويتكەنى ءوز باسىم «مەن قول قويعان جوقپىن» دەپ باس تارتۋىنان ۇلكەن كۇمانىم بار.

حاتتى ۇيىمداستىرۋشىلاردىڭ الگىلەرمەن تەلەفون ارقىلى حابارلاسىپ، كەلىسىمىن الۋى مۇمكىن. سوسىن سىرتىنان  قول قويىپ جىبەرگەن دە بولار. ءتىپتى سولاي بولعاندىعىنىڭ وزىندە تۇگەل 17 ادامنىڭ ەكەۋىنىڭ عانا باس تارتۋى  بۇل حاتتى تۇگەلدەي جوققا شىعارۋعا نەگىز بولا المايدى. ويتكەنى  اكىمنىڭ ءسوزىنىڭ سارىنان اتالمىش حاتتى دومالاق ارىزدىڭ قاتارىنا جاتقىزۋعا دەگەن نيەتى اڭعارىلاتىن سەكىلدى.

ءبىر قىزىعى، اكىمىمىز وسىلاي دەي كەلە جالپى بۇل حاتتاعى كوتەرىلگەن ماسەلەنىڭ وبلىستىق قوعامدىق كەڭەستە قارالاتىندىعىن دا ايتىپ ءوتتى.

سوندا دەيمىز-اۋ، مۇنداعى جۇرتىڭ بارلىعى دەرلىك ونداعى ايتىلعان پروبلەما قانشالىقتى دايەكتى، قانشالىقتى قيسىندى ەكەندىگىنەن مۇلدەم حابارسىز بولسا، ول قوعامدىق كەڭەستە قالاي قارالادى؟ شەشىمى ونسىز دا بەلگىلى وسىناۋ قيسىنسىز ماسەلەنى كەڭەستىڭ نازارىنا ۇسىنۋدىڭ قانشالىقتى قاجەتى بار؟ ونىڭ ورنىنا بۇرىنعى اكىمدەر كۋلاگين مەن ساداۋاقسوۆتىڭ كەزىندە بىزدەگى قوردالانىپ قالعان انا ءتىلىمىزدىڭ قيىن ءتۇيىنى جىل سايىن القالى جيىندا تالقىلانىپ جۇرگەن، ال ارحيمەد كەلگەلى ول مۇلدەم ۇمىتىلىپ، كەيىنگە ىعىستىلىپ تاستالعان وسى ماسەلە قوعامدىق كەڭەستىڭ تاقياسىنا تار كەلە مە؟ الدە وعان بۇل كەڭەستىڭ دە پارمەنى جەتپەي مە؟   ەندى مۇنداي كەلەڭسىز جايتتى ءبىر بىلسە ارحيمەد قانا بىلەدى. ال ءبىزدىڭ وعان ميىمىز جەتپەي وتىر.

ايتپاقشى، ءبىز ءسوز قىلىپ وتىرعان استاناداعى اتاقتى باسقوسۋدا اكىمىز: «بۇل حاتقا بولا حالىقتىڭ اراسىندا شۋ كوتەرۋدىڭ قاجەتى جوق» دەگەندى قوسىپ قويعان ەدى. مۇمكىن، بار ماسەلە وسىندا جاتقان بولار؟

جايبەرگەن بولاتوۆ

قوستاناي

Abai.kz