قازاقستاندا باسقا ۇلت ماسەلەسى جوق، «قازاق ماسەلەسى»، اسىرەسە مەملەكەتقۇراۋشى ۇلت توڭىرەگىنە توپتاستىرۋدىڭ ماڭىزى كۇننەن كۇنگە ارتىپ كەلەدى. قايمانا قازاقتىڭ قاراسى 70 پايىزدى يەكتەپ قالعان كەزدە ەل ىشىندەگى زاڭدى ۇلتتىق ۇردىستەردى جورگەگىندە تۇنشىقتىرۋعا تىرىسىپ باعاتىن بوتەن پيعىلداعىلاردىڭ جىمىسقى تىرلىگىنە ەندى توزبەسپىز. زيالىلاردىڭ كوكىرەگىنە شەر قۇيعان، الدەكىمدەرگە ەسەسى كەتىپ جاتقان قازاقتىڭ زاڭدى مۇددەسىمەن ساناسپاۋعا ەشكىمنىڭ قاقىسى جوق. ءالحامدۋليللا، 67 پايىزعا جەتكەن شاقتا «بەرەگەن قولىم الاعان» دەگەندەي، قازاقتىڭ شەرلى تاريحتا كورمەي كەتكەن نەسىبەسىن تالاپ ەتەتىن كۇن تۋدى. سول تاريحي 67 پايىزدان باستاپ مەملەكەتقۇراۋشى ۇلتتىڭ كونسوليداتسياسى جۇيەلى ءھام تەگەۋرىندى تۇردە جۇزەگە اسۋى ءتيىس.

جالعان كونسوليداتسيا جارعا جىعادى

قازاقستاندا باسقا ۇلت ماسەلەسى جوق، «قازاق ماسەلەسى»، اسىرەسە مەملەكەتقۇراۋشى ۇلت توڭىرەگىنە توپتاستىرۋدىڭ ماڭىزى كۇننەن كۇنگە ارتىپ كەلەدى. قايمانا قازاقتىڭ قاراسى 70 پايىزدى يەكتەپ قالعان كەزدە ەل ىشىندەگى زاڭدى ۇلتتىق ۇردىستەردى جورگەگىندە تۇنشىقتىرۋعا تىرىسىپ باعاتىن بوتەن پيعىلداعىلاردىڭ جىمىسقى تىرلىگىنە ەندى توزبەسپىز. زيالىلاردىڭ كوكىرەگىنە شەر قۇيعان، الدەكىمدەرگە ەسەسى كەتىپ جاتقان قازاقتىڭ زاڭدى مۇددەسىمەن ساناسپاۋعا ەشكىمنىڭ قاقىسى جوق. ءالحامدۋليللا، 67 پايىزعا جەتكەن شاقتا «بەرەگەن قولىم الاعان» دەگەندەي، قازاقتىڭ شەرلى تاريحتا كورمەي كەتكەن نەسىبەسىن تالاپ ەتەتىن كۇن تۋدى. سول تاريحي 67 پايىزدان باستاپ مەملەكەتقۇراۋشى ۇلتتىڭ كونسوليداتسياسى جۇيەلى ءھام تەگەۋرىندى تۇردە جۇزەگە اسۋى ءتيىس.

جالعان كونسوليداتسيا جارعا جىعادى

ۇلتتار اراسىنداعى مادەني-الەۋمەتتىك، ەكونوميكالىق-ساياسي سالا بويىنشا باسەكەلەستىك اقش-تىڭ ىشكى احۋالىن وزگەرتىپ بارا جاتىر. سامۋەل حانتينگتوننىڭ «ءبىز كىمبىز؟» دەپ باس قاتىرعانى وسى جايت. امەريكانىڭ قىرىق قۇراۋ حالقىن توپتاستىرۋعا باعىتتالعان دەموكراتيالىق ۇردىستەر، مەملەكەتتىك ساياسات ءوز كەزەگىندە اقش-تاعى ەتنيكالىق توپتاردىڭ دەگراداتسياسىنا دا قىزمەت ەتىپ جاتىر. ەندى 10-15 جىلدان كەيىن الگى حانتينگتون قانقۇسا بولىپ وتىرعانداي «ناعىز امەريكالىقپىن!» دەگەن اقش پاتريوتىن تاپپايتىن بولامىز. انەۋگۇنى فۋتبول ماتچىندا رەسەي باسىلىمدارى ورىسى كوپ قازاقستان قۇراماسىن «قازاقتار» دەپ اتاپ جاتتى. ۇلتىن ەلدىڭ اتىمەن اتاۋ الەمدە قالىپتاسقان ءۇردىس. سوعان ساي ەل ىشىندەگى وزگە ۇلتتاردى قازاق دەپ اتاۋدىڭ ابەستىگى بولماسا جانە وعان ەشكىم نامىستانباسا كەرەك. مەملەكەت قۇراۋشى ۇلت - قازاق حالقىنىڭ مۇددەسى - ەلدىڭ تەرريتوريالىق تۇتاستىعىن ساقتاۋ، ءتول مادەنيەتى مەن ءتولتۋما ءداستۇرىن قايتا تۇلەتىپ، كەڭ قولدانىسقا جەتكىزۋ، اۋىلدان قالاعا قاراي جىلجىپ، شىن مانىندە، ساياسي ۇلتقا اينالۋىنا مۇمكىندىك بەرەتىن قالالىق ۇلتقا اينالۋ، جوعارى تەحنولوگيالىق سالالاردى يگەرىپ، كاسىبي بىلىكتىلىگىن شىڭداۋ، مەملەكەتتىك ءتىل - قازاق ءتىلىن كوركەيتۋ، سىرتتاعى قانداستارىن قايتارۋ.

ساياساتتانۋشى رۇستەم قادىرجانوۆتىڭ ايتۋىنشا، قازاقستان حالقىنىڭ كونسوليداتسياسى، ساياسي ليدەرلىك ارقىلى بەرىك توپتاسقان. «ساياسي ليدەرلىك» دەپ وتىرعانىمىز ەلباسى ن.نازارباەۆتىڭ قاجىرلى ەڭبەگى مەن سىندارلى ساياساتى ارقاسىندا كوپەتنيكالى ەلىمىزدە ساياسي تۇراقتىلىق پەن ۇلتارالىق كەلىسىم بار. جەدەل دامىپ كەلە جاتقان ەكونوميكالىق ورلەۋ ءوز كەزەگىندە ەل تىنىشتىعى مەن تۇراقتىلىعىن قامتاماسىز ەتتى. ەڭ باستىسى، قازاق حالقىنىڭ وزگەلەر ءۇشىن وزەگىن جۇلىپ بەرەتىن اسىل قاسيەتى مەن بەكزات بولمىسى كوپەتنيكالى مەملەكەتىمىزدىڭ تۇتاستىعىنىڭ كەپىلى ەكەنىن ەستەن شىعارماعان ءجون. ال ءازىمباي عاليدىڭ سوزىمەن اشىپ ايتقاندا، جاڭا كونسوليداتسيا - ەلدى قازاقتاندىرۋ ساياساتىن باتىل قولعا الۋ.

دومينانتتى ۇلتتىڭ ءورىسىن كەڭەيتسەك...

قازاق مەملەكەتقۇراۋشى ۇلت بولعانىمەن، مادەني-رۋحاني كەڭىستىكتە دومينانتتى رولگە يە بولىپ ۇلگەرگەن جوق. بۇل جەردە قازاق مادەنيەتىنىڭ دومينانتتىلىعى تۋرالى اڭگىمە بولىپ وتىر. ساياسي جانە ينتەللەكتۋالدى ەليتا، كاسىپكەرلىك ورتانىڭ ءسۇت بەتىنە شىعارلارى - قازاقتار. الايدا تىلدىك، دىندىك جانە مادەني دومينانتتىلىق ماڭىزدى فاكتورعا اينالىپ وتىر.

ساياساتتانۋشى ءازىمباي عاليدىڭ ايتۋىنشا، قازاقستاندىقتار «ۇلكەن قازاق ۇلتىنا» توپتاسۋى كەرەك. ءدىنى ءوز ەركى، بىراق مەملەكەتتىك ءتىلدى ءبىلۋى ءتيىس. قازاقستانداعى ازاماتتار «ۇلكەن قازاق ۇلتىنا» بىرىگۋگە قارسى ەمەس. مىسالى، وزبەكتەر مەن ۇيعىرلاردىڭ ءتورتىنشى نەكەسى وزگە ۇلتتارمەن جاسالادى. وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسىندا وزبەك بالالارىنا قازاقشا ەسىم قويۋ ۇردىسكە اينالعان. ءبىر قىزىعى، شالا قازاقتارعا قاراعاندا باسقا ۇلت وكىلدەرىنىڭ قازاق ءتىلىن مەڭگەرۋگە دەگەن ىنتاسى كۇشتىرەك. قازاق باسقا ۇلت وكىلدەرىنىڭ باقۋاتتى ءومىر سۇرۋىنە جاعداي جاسادى. ەندى قايتارىمى كەرەك. وزگەلەرگە قايتارۋ قيىن ەمەس، ول مەملەكەتقۇراۋشى ۇلت توڭىرەگىنە توپتاسسا، جەتىپ جاتىر.

كونسوليداتسيانىڭ جولايىرىقتارى:

قوسپوليۋستى كونسوليداتسيا نەمەسە تىلدىك تۇرعىدان توپتاسۋ

قازىرگى كەزدە كوپتەگەن سالالاردا تىلدىك تۇرعىدان جىكتەلىس، مەملەكەتتىك ءتىل مەن رەسمي ءتىلدىڭ اراسىندا باقتالاستىق بار. سوندىقتان ۇكىمەت باسشىسى كارىم ءماسىموۆ مىنبەرلەردە تۇگەلدەي قازاقشا سويلەگەندە ءورىستىلدى اعايىندارعا جاقپاي قالدى.

قازاقستانداندىرۋ نەمەسە ازاماتتىق كونسوليداتسيا

مەملەكەتتىك ساياساتتىڭ نەگىزگى باعىتى - قازاقستاندىق ۇلت يدەياسىنىڭ نەگىزىندە جالپىۇلتتىق ازاماتتىق كونسوليداتسياعا قول جەتكىزۋگە جۇمىلدىرىلعان. الايدا ازاماتتىق قوعام تولىق قالىپتاسپاي تۇرىپ، ازاماتتىق كونسوليداتسياعا ەمىنە ءتۇسۋىمىز قيسىنسىز بولار. بۇل باعىتتى شەنەۋنىكتەرمەن بىرگە ءورىستىلدى وپپوزيتسيا وكىلدەرى، ءورىستىلدى ازاماتتار قوس قولىن كوتەرىپ قولدايدى.

قازاقىلاندىرۋ نەمەسە ۇلتتىق كونسوليداتسيا

ۇلتتىق كونسوليداتسيا - مەملەكەتتىلىكتىڭ تاريحي-ۇلتتىق ءدىڭىن قۇرايتىن فاكتور. بۇكىل قازاقستاندىقتار مەملەكەتقۇراۋشى ۇلتتىڭ عاسىرلار بويعى داستۇرلەرى مەن قۇندىلىقتارىنا قۇرمەتپەن قاراپ قانا قويماي، ولاردىڭ تۇرمىستىق تىرشىلىگىندە كەڭىنەن قولدانىسقا ەنۋى قاجەت. ۇلتتىق كونسوليداتسيانىڭ قوزعاۋشى كۇشى - مەملەكەتقۇراۋشى ۇلت، قالىڭ قازاق. قازاق زيالىسى مەن قازاقتىلدى باق-تىڭ باستى تاقىرىپتارىنىڭ ءبىرى وسى قازاقتاندىرۋ، وتارسىزدانۋ ءۇردىسى.

وي-تۇجىرىم:
«باتىرلار جىرىن» تىڭداپ وسكەن كەز كەلگەن قارادومالاق مىناداي سۇراقتارعا: «كىمنىڭ ۇرپاعىنانسىڭ؟» - «ادام اتانىڭ ۇرپاعىنانمىن». «كىمنىڭ ۇممەتىنەنسىڭ؟» - «مۇحاممەد س.ع.س. ۇممەتىنەنمىن». «كىمنىڭ مازھابىنانسىڭ؟» - «يمام اعزام مازھابىنانمىن». «كىمنىڭ ميللەتىنەنسىڭ؟» - «يبراھيم حاليۋللا ر.ح.ع. ميللەتىنەنمىن». «كىمنىڭ سيلسالاسىنانسىڭ؟ - «قۇل قوجا احمەت ياسساۋي سيلسالاسىنانمىن». «ۇلتىڭ كىم؟ - قازاق...» دەپ جەتپىس شاقتى سۇراقتارعا مۇدىرمەي جاۋاپ بەرەتىن. بۇل كەشەگى ۇلتىمىزدىڭ اداستىرماس رۋحاني تەمىرقازىعى، ۇلتتىق كونسوليداتسياسىنىڭ ايقىن كورىنىسى، قالىڭ قازاقتى قىرىق قۇراۋ دىننەن، قىرىق پىشاق بولىپ كەرىسۋدەن ساقتايتىن التىن دىڭگەگى بولسا كەرەك.

قۇباش ساعيدوللاۇلى

«الاش ايناسى» گازەتى 11 ماۋسىم 2009 جىل