«مايرا» دەگەن ات قازاقتىڭ قۇلاعىنا مايداي جاعادى. ويتكەنى تاعدىر مايرا ەسىمدى بىرنەشە قىزىمىزعا بۇلبۇلدىڭ ۇنىندەي عاجاپ داۋىس بەرگەن. سول مايرالاردىڭ بۇگىنگى الدى، ءسىرا، - مايرا كەرەي بولسا كەرەك. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنا ەڭبەگى سىڭگەن ءارتىس، مەملەكەتتىك سىيلىقتىڭ لاۋرەاتى، كوپتەگەن بەدەلدى حالىقارالىق بايقاۋلاردىڭ لاۋرەاتى مايرا مۇحەمەدقىزىن بۇگىندە بىلمەيتىن قازاق جوق شىعار. ەندەشە سول ءانشى مايرانىڭ «سارسەنبىنىڭ ساتىندە...» ايتقان سىر-سۇحباتىنا نازار اۋدارىڭىز.

- مايرا مۇحامەدقىزى، عاجاپ داۋىسىڭىزدىڭ ارقاسىندا تابانىڭىز تيمەگەن ەل كەمدەكەم. قازاقستاننان گورى، سىرتتا كوپ جۇرەسىز. تاۋەلسىزدىك مەرەكەسى كەزىندە قايدا بولاسىز؟

- سىرت ەلدەن كەلگەن مەن ءۇشىن تاۋەلسىزدىك شەكسىز باقىت بولعاندىقتان، وسى مەرەكەنى ءوز ەلىمنىڭ ساحناسىندا، ءوز جەرىمنىڭ توپىراعىندا قارسى العاندى ءجون كوردىم. ال ەۋروپادا ءان ايتۋ ارقىلى مەن شەبەرلىگىمدى شىڭداپ، ءبىلىمىمدى تولىقتىرۋدان جالىققان ەمەسپىن. ويتكەنى وسىنىڭ ءبارى - ءتۇبى ەلىمە قايتاتىن بايلىق...

- كلاسسيكالىق مۋزىكانى كوبىنەسە تەك ەۋروپالىق مادەنيەتكە عانا ءتان دەيتىندەر بار. ءتىپتى: «قازاققا وپەرا كەرەك ەمەس،      بۇل - بىزگە جات ونەر»، - دەگەندەر دە بولدى. مۇنداي كورسوقىرلىق پىكىرلەردەن حابارىڭىز بار ما؟

«مايرا» دەگەن ات قازاقتىڭ قۇلاعىنا مايداي جاعادى. ويتكەنى تاعدىر مايرا ەسىمدى بىرنەشە قىزىمىزعا بۇلبۇلدىڭ ۇنىندەي عاجاپ داۋىس بەرگەن. سول مايرالاردىڭ بۇگىنگى الدى، ءسىرا، - مايرا كەرەي بولسا كەرەك. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنا ەڭبەگى سىڭگەن ءارتىس، مەملەكەتتىك سىيلىقتىڭ لاۋرەاتى، كوپتەگەن بەدەلدى حالىقارالىق بايقاۋلاردىڭ لاۋرەاتى مايرا مۇحەمەدقىزىن بۇگىندە بىلمەيتىن قازاق جوق شىعار. ەندەشە سول ءانشى مايرانىڭ «سارسەنبىنىڭ ساتىندە...» ايتقان سىر-سۇحباتىنا نازار اۋدارىڭىز.

- مايرا مۇحامەدقىزى، عاجاپ داۋىسىڭىزدىڭ ارقاسىندا تابانىڭىز تيمەگەن ەل كەمدەكەم. قازاقستاننان گورى، سىرتتا كوپ جۇرەسىز. تاۋەلسىزدىك مەرەكەسى كەزىندە قايدا بولاسىز؟

- سىرت ەلدەن كەلگەن مەن ءۇشىن تاۋەلسىزدىك شەكسىز باقىت بولعاندىقتان، وسى مەرەكەنى ءوز ەلىمنىڭ ساحناسىندا، ءوز جەرىمنىڭ توپىراعىندا قارسى العاندى ءجون كوردىم. ال ەۋروپادا ءان ايتۋ ارقىلى مەن شەبەرلىگىمدى شىڭداپ، ءبىلىمىمدى تولىقتىرۋدان جالىققان ەمەسپىن. ويتكەنى وسىنىڭ ءبارى - ءتۇبى ەلىمە قايتاتىن بايلىق...

- كلاسسيكالىق مۋزىكانى كوبىنەسە تەك ەۋروپالىق مادەنيەتكە عانا ءتان دەيتىندەر بار. ءتىپتى: «قازاققا وپەرا كەرەك ەمەس،      بۇل - بىزگە جات ونەر»، - دەگەندەر دە بولدى. مۇنداي كورسوقىرلىق پىكىرلەردەن حابارىڭىز بار ما؟

- ءيا، قازاققا وپەرانىڭ كەرەگى جوق دەگەن ءسوز «اباي» مەن «قۇران كارىم» كەرەك ەمەس دەگەندەي اسەر ەتتى ماعان. جانىمدى اۋىرتتى. دامىعان ەلدەردىڭ وپەرا تەاترلارى سونداعى حالىقتىڭ ماقتانىشىنا اينالعان. ءتىپتى كلاسسيكاعا دەگەن ۇلكەن قۇرمەت داستۇرگە اينالىپ كەتكەن. بۇل دەگەنىمىز - سول حالىقتىڭ ونەرگە دەگەن ۇلكەن ماحابباتىنىڭ كورىنىسى، ءارى دەڭگەيىنىڭ بيىكتىگى. وكىنىشكە قاراي، ءبىزدىڭ تەلەارنالارىمىز بەن راديولارىمىزدى كىلەڭ باتىستىق ارزان مۋزىكالار جاۋلاپ العان زامان بوپ تۇر قازىر.

- جاڭادان اشىلعالى جاتقان «كلاسسيكا» راديوسى وسى ولقىلىقتىڭ ورنىن تولتىراتىن شىعار...

- «كلاسسيكا» راديوسى ناعىز تالانتتار پەن ونەرپازداردىڭ ءۇنىن حالىققا جەتكىزىپ ناسيحاتتاسا، دۇرىس بولار ەدى...

- ايتپاقشى، استانادا 1200 ورىندىق وپەرا تەاترى سالىنىپ جاتىر. كەلەسى جىلى قۇرىلىسى بىتەدى دەگەن ءسوز بار. ەندەشە، الماتىداعى 793 ورىندىق وپەرا تەاترىنا ادام تولتىرۋ قيىنعا تۇسكەن بۇگىنگى كەزەڭدە استانانىڭ 1200 ورىندىق تەاترى ەرتەڭگى كۇنى قاڭىراپ بوس تۇرماي ما، قالاي ويلايسىز؟

- تەاترعا كورەرمەننىڭ كەلمەۋىنە، زالدىڭ تولماۋىنا حالىقتى كىنالاۋعا بولمايدى. بۇل - تەاتر باسشىلىعىنىڭ السىزدىگىنەن، بىلىكسىزدىگىنەن بولاتىن جاعداي. ويتكەنى تىڭدارمان قاشاندا كوڭىلى قالاعان دۇنيەنى ىزدەپ ءجۇرىپ كورۋگە، ىزدەپ ءجۇرىپ تىڭداۋعا بار. «كوش جۇرە تۇزەلەدى» عوي، ارينە. بىراق تەاتردى الەمدiك ارەناعا شىعارۋ ءۇشiن مىقتى باسشى كەرەك. تەاترلاردى ناعىز كاسىبي ماماندار باسقارعان ءجون دەپ ويلايمىن.

- بىزدە ەسترادامەن ەكى ءان ايتقاندار «جۇلدىز» بولىپ جاتىر. ال ءسىز تابيعاتى كۇردەلى، تانىمى تەرەڭ وپەرانى تاڭدادىڭىز. وپەراعا قاراعاندا، ەسترادانىڭ تابىسى ءتاۋىر ەكەنىن قازىر ەلدىڭ ءبارى بىلەدى. وپەرانىڭ جولىندا جۇرگەنىڭىزگە وكىنبەيسىز بە؟

- مەن ەشقاشاندا وپەرا ءانشىسى بولعانىما وكىنبەيمىن. ءتىپتى وسىنداي وي قاپەلىمدە باسىما كەلمەپتى. كەرىسىنشە، وپەراعا دەگەن ماحابباتىمنىڭ شەكسىزدىگىنەن وسى قۇدىرەتتى ونەر جولىن تاڭداعانىمدى زور مارتەبە سانايمىن. ءارى داۋىسىمدى كۇتىپ-باپتاپ، حالىققا ادال قىزمەت ەتۋ ءۇشىن بارىمدى سالامىن. ونى ايتاسىز، ءانشى بولىپ جاراتىلىپ، حالىقتىڭ رۋحاني ومىرىنە تامشىداي بولسا دا قىزمەت ەتكەنىمدى باقىت سانايمىن. جانە وسىنداي تاعدىردى ماڭدايىما جازعان اللاھقا مىڭ مارتە ريزامىن.

- كوپشىلىككە مۇحامەدقىزى بولىپ تانىلدىڭىز. سودان با، كەيىننەن كەرەي بولعانىڭىزعا «كەيىگەندەر» كوپ بولدى عوي...

- تەگىمدى اۋىستىرعاندا، ءبىراز جۇرتتىڭ ءبىرتۇرلى توسىرقاي قاراعانى راس. ءتىپتى اتاسىنىڭ ەسىمى پايعامبارىمىزدىڭ اتىمەن اتتاس بولعاندىقتان الىپ تاستادى دەپ، ءدىني استار ىزدەگەندەر دە بولىپتى. ءاۋ باستا مۇحامەدقىزى بولىپ شىققانىما ۇيرەنىپ قالعان تىڭدارمانىمدى تۇسىنەمىن. دەگەنمەن كوبىنەسە ەۋروپا ەلدەرىنىڭ ساحناسىندا ونەر كورسەتەتىندىكتەن، «كەرەي» ءارى قىسقا، ءارى ىقشام كورىندى. كىم نە دەسە دە، مەن ءوز ەلىمنىڭ ماقتانىشى ەكەنىمدى ۇلكەن سۇيىسپەنشىلىكپەن ايتا كەلە، ول ەشقاشاندا وزگەرمەيتىنىنە كامىل سەنەمىن. ويتكەنى سول قۇرمەتكە ساي بولۋ ءۇشىن، ەڭبەك ەتۋدەن تالعان ەمەسپىن.

- سوڭعى جىلدارى قازاقتىڭ رۋحىن كوتەرەتىن وپەرالىق شىعارمالار تۋعان جوق. مۇنىڭ سىرى كومپوزيتورلار ءجيى ايتاتىن قالاماقىعا عانا بايلانىستى ما؟

- بىزدە قازاقتىڭ ۇلتتىق رۋحىن كوتەرەتىن «اباي»، «ءبىرجان-سارا»، «قىز جىبەك»، «ابىلاي حان» وپەرالارى ۇلتقا دەگەن سۇيىسپەنشىلىك پەن ۇلتىڭا دەگەن ماحابباتىڭدى وياتادى. بىراق جاڭا وپەرالار جازىلماي جاتقانى جانىمىزعا باتاتىنى دا راس. ال وسى جاعدايدى قارجىعا سىلتەۋ - اشەيىن سىلتاۋ عانا. كوكىرەگى وياۋ، ۇلتىنا دەگەن شەكسىز ماحابباتى بار جاندار ۇلتى ءۇشىن جانىن بەرۋگە ءازىر بولسا، تالاي نارسە ءوز ءجونىن تابار ەدى. سونداي ازاماتتار بار بولعاي دەپ تىلەيىك!

- ونەر الەمىندەگى دوستىق پەن باقتالاستىق جونىندە نە ايتار ەدىڭىز؟

- ونەر الەمىندەگى شىنايى دوستىقتى كورىپ ءوستىم. ونى ءومىر دالەلدەپ تە كەلەدى. قاشاندا سانالى، وزىنە سەنىمدى جاندار ەشقاشان بىرەۋدىڭ قۋانىشىنا قىزعانبايدى، كەرىسىنشە، قۋانادى. ال باقتالاستىق پەن كورەالماۋشىلىقتى وزىنە سەرىك ەتكەن جانداردى ىشكى دۇنيەسى تاياز، وي-ساناسى تومەن، وزىنە-ءوزى سەنىمى جوق ادامدار دەر ەدىم.

- ال ءسىز باسقا ءبىر ارىپتەسىڭىزدىڭ قىزعانىشى سالدارىنان زارداپ شەگىپ كوردىڭىز بە؟

- زارداپ شەكتىم دەپ ايتا المايمىن. بىراق ادىلەتسىزدىكتى كوردىم، كورىپ تە كەلەم. بىراق حالىقتىڭ اق باتاسىمەن كوگەرىپ، تالانتىما سەنگەندىكتەن، ەش نارسەگە مويىعان ەمەسپىن. بىراق ادىلەتتى اللا تاعالا بارىنە دە كۋا، اركىم ءوز ىستەگەن ىسىنە، سوزىنە جاۋاپ بەرەدى دەپ ويلايمىن. مەن مىقتى بولعاندىقتان كىنالىمىن. سوندىقتان ولار مەنى قىزعانادى دەپ ءوزىمدى قايراپ وتىرامىن. مەن وسكەن ەلدىڭ كوسەمى ماو تسزە دۋن: «حالىقتىڭ كوزى ارقاشاندا قارداي اپپاق تازا، ادىلەتتى»، - دەگەن ەدى. ەندەشە، حالىقتان ەشكىم ارتىق ەمەس.

- ءبىزدىڭ بۇگىنگى قوعام قوي ۇستىنە بوزتورعاي جۇمىرتقالاعان زاماندى باستان كەشىپ جاتىر دەپ ويلايسىز با؟

- جوق، ارينە. ول زامان كەلەشەكتىڭ ەنشىسىندە. بىراق سول ۇمىتپەن، سەنىمگە يەك ارتىپ، لايىم سولاي بولعاي دەپ ءومىر ءسۇرىپ كەلەمىز. سونداي زاماندى كەلەشەك ۇرپاق كورسىن دەگەن تىلەكپەن ايانباي قىزمەت ەتۋدەمىز. سول ءۇشىن كۇرەسۋ - ءار ادامنىڭ ۇرپاق الدىنداعى بورىشى دەپ ويلايمىن.

- حالىقتىڭ الەۋمەتتىك جاعدايى وڭىپ تۇرماسا دا، بىزدە ءبارى كەرەمەت دەپ، ماقتانىشپەن كەۋدە قاعىپ جاتاتىنىمىز بار، كەيدە. وسىنى ءسىزدىڭ كوزقاراسىڭىزبەن ولشەسەك...

- «جاقسى ءسوز - جارىم ىرىس» دەپ، اتام قازاق بەكەر ايتپاعان عوي. ءبىز وسى كۇنگە دەيىن قاناعاتتى سەرىك ەتىپ، ءومىر سۇرگەن حالىقپىز. سوندىقتان دا اللا تاعالا قازاقستان حالقىنا بار جاقسىلىقتى نيەتىنە قاراي بەرۋدە. كەيدە جاقسىلىق ويلاپ، جاقسى كوڭىل كۇيمەن جۇرسە، ادامعا ءومىر ءسۇرۋ جەڭىلىرەك بولادى دەپ ويلايمىن. سوندىقتان بارىمىزعا نەگە ماقتانباسقا؟ نەگە قاناعات ەتپەسكە؟

- اۋىل ساحناسىنا سوڭعى رەت قاشان شىققانىڭىز ەسىڭىزدە مە؟

- ناۋرىز ايىندا شىڭجاڭنىڭ ءۇرىمجى تەلەارناسى «ناۋرىز-دۋمان» تەلەكەشىنە شاقىردى. سوندا قىتاي قازاقتارىنىڭ الدىندا ۇلكەن كونتسەرت وتكىزدىم. ونداعى قانداستارىمىز مەنىڭ اتىمدى كوپتەن بەرى بىلەدى. بىراق «مىڭ ەستىگەننەن ءبىر كورگەن ارتىق» دەگەن شىعار، زالدا بوس ورىن بولمادى.

- شىعارماشىلىق جاعىندا قانداي جاڭالىقتارىڭىز بار؟

- اباي اتىنداعى وپەرا جانە بالەت تەاترىندا «فاۋست» وپەراسىندا مارگاريتانى سومدادىم. تاعى باسقا ۇلكەن جوسپارلارىمدى جۇزەگە اسىرۋعا تىنباي ەڭبەكتەنىپ جاتىرمىن. جەمىستى بولىپ جاتسا، حالىق تا كۋا بولار دەپ ويلايمىن.

- كوپشىلىك ونەر ادامدارىنىڭ ونەردەگى بەت-بەينەسى مەن ومىردەگى ءىس-ارەكەتتەرى سايكەس كەلمەي جاتادى. ءسىز وسىعان كەلىسەسىز بە؟

- «سەمىزدىكتى قوي عانا كوتەرەدى» دەيدى عوي، ياعني ناعىز ءانشى بولۋ ءۇشىن، الدىمەن ناعىز ادام بولۋ كەرەك.

ويتكەنى ادامي قاسيەت، ادامگەرشىلىك، تازالىق دەگەن - بارىنەن قىمبات نارسە. ال ول انانىڭ سۇتىمەن، قورشاعان ورتادان سىڭىرگەن تاربيەگە بايلانىستى داريدى. تالايدى كورىپ ءجۇرمىز عوي، ادامنىڭ ءبارى ءومىر ساحناسىندا بەت-پەردەمەن جۇرەدى. پەندەمىز عوي، سوندىقتان كەيبىرەۋلەر ومىردە ءوزىن-ءوزى تابا الماي، ادامي قاسيەتىنەن ايىرىلادى. كەيبىرى ءومىر اعىمىنداعى كەزدەسەتىن جاعدايلارعا توتەپ بەرە الماي، ءوزىن جوعالتىپ جاتسا، ەندى ءبىرى تۇلعا بولىپ، باسقاعا ۇلگى بولا الادى. ال ەندى مۇنىڭ قايسىسىنىڭ كوپ ەكەنىن مەن ايتا المايمىن.

- ەسترادا باعىتىنداعى اندەردى تىڭدايسىز با؟ قازاق ەستراداسى قاي دەڭگەيدە؟

- اباي اتامىز «قۇلاقتان كىرىپ بويدى الار، اسەم ءان مەن ءتاتتى كۇيدى» ايتپادى ما؟ ەندەشە، قازاقتىڭ حالىق اندەرى مەن مۋزىكاسى جانىممەن ۇندەسىپ، جۇرەگىمنىڭ لۇپىلىمەن بىرگە اندەتەدى. ال «ۋاقىت - ەڭ جاقسى سىنشى» دەسەك، ءاننىڭ ەسەرىن دە، ەستىسىن دە حالىق ءوزى اجىراتۋعا ءتيىس.

ويتكەنى بۇگىندە قاراپ وتىرساڭ، كىمنىڭ ءانشى، كىمنىڭ ءبيشى ەكەنىن شاتاستىراتىن بولدىق. ەكى ءان ايتىپ، ءبىر كليپ تۇسىرگەن «جۇلدىزدارعا» قاراپ، قازىرگى ۋاقىتتا ەڭ وڭاي كاسىپ يەسى ءانشى بولۋ سياقتى كورىنەدى. ال سونىڭ ءبارىن تالانتتى دەپ ايتۋعا اۋزىڭ دا بارمايدى. ارينە، «ءاي...» دەيتىن اجە بولماعاسىن، نە شارا؟ سوندىقتان مەن ءۇشىن ەڭ دۇرىسى - تەلەديداردى قوسىپ، ەسەر ءان تىڭداپ، ۋاقىتتى بوسقا كەتىرگەننەن گورى، ءبىر ءسات كىتاپ وقىعان ارتىق، ءارى پايدالى.

اڭگىمەلەسكەن -

ارداق يمانبەكقىزى،

«D»

«وبششەستۆەننايا پوزيتسيا»

(پروەكت «DAT» № 17 (100) 11 مامىر 2011 جىل