اقش تىڭ اسكەري اۋە جانە تەڭىز قورعانىس كۇشتەرى قىتايدى اينالا قورشاپ وتىر. اقش پەن قىتاي اراسىنداعى سالماقتى كيكىلجىڭ 1979 جىلى دا ورىن العان بولاتىن. ودان كەيىنگى ۋاقىتتاردا اقش پەن قىتاي اراسى ءدال قازىرگى ۋاقىتتاعىداي شيەلەنىسكەن ەمەس. 2016 جىلى ەكى ەل اراسىنداعى ساۋدا ساتتىق بويىنشا تاۋار اينالىمى 560 ميلليارد اقش دوللارىنان اسقان ەدى. 2017 جىلى اقش پەن قىتاي اراسىنداعى ساۋدا قارىم قاتىناسى اسا جوعارى دەڭگەيدى كورسەتتى. بۇل سوما 710,4 ميلليارد اقش دوللارىن قۇرادى. سونىڭ ىشىندە:
• ەلەكتروقۇرىلعىلار — 146 ملرد دوللار;
• ماشينى بولشەكتەرى — 110 ملرد دوللار;
• جيھاز ونىمدەرى — 32 ملرد دوللار;
• سپورتتىق زاتتار مەن ويىنشىقتار — 26 ملرد دوللار;
• پلاستماسسا — 16 ملرد دوللار;
• قىزمەت كورسەتۋ سالاسى — 17 ملرد دوللارىن قۇراعان.

ال اپتا سايىن ەكى ەل اراسىندا ۇشاقپەن 110 رەيس ءبىر بىرىنە اتتاندىرىلادى ەكەن. اقش تا 120 مىڭداي قىتايلىق ازاماتتار وقىسا، قىتايدا جۇرگەن اقش ازاماتتارى 20 مىڭعا جەتەر جەتپەس كورسەتكىشتە ەكەن. قازىرگى ۋاقىتتا مۇنىڭ بارلىعى ايتارلىقتاي دارەجەدە تومەندەپ كەتتى.

دونالد ترامپتىڭ ارنايى تاپسىرىسىمەن اقش تاراپىنان قىتايعا 1300 تاۋار ءتۇرىن وتكىزبەۋ بويىنشا بۇيرىق كۇشىنە ەندى. بۇگىنگى كۇنى ەكى ەلدىڭ اراسىنداعى كيكىلجىڭ اسقىنىپ، سانكتسيالىق سوعىستار مەن ءتۇرلى ساياسي ءارى حالىقارالىق دەڭگەيدەگى كيكىلجىڭگە الىپ كەلىپ وتىر. اقش پەن قىتاي اراسىندا ءىت تەحنولوگيالار سالاسىنداعى سانكتسيالىق سوعىس جوعارىدا اتالعان قاراجاتتىڭ اسا كوپ بولىگىن مەنشىكتەدى. بۇل سالادا قىتايدىڭ ءىت ونەرتابىستارىن جىمىسقى جولمەن ۇرلاۋى، اۆتورلىق قۇقىقتى ورەسكەل بۇزۋى اشكەرەلەنىپ، اسا مول قاراجاتتان قاعىلدى. اقش ءوزىنىڭ ءىت سالاسىنداعى كوپتەگەن ءوندىرىسىن مالايزياعا، سينگاپۋرگە، ۇندىستانعا، ۆەتنامعا فيليالدارىن سالىپ، كوشىرىپ جاتىر.

قىتايدا ورىن العان جاعدايدان كەيىن قىتايلىق الىپ كومپانيالار اقش تىڭ ساۋدا مينيسترلىكتەرىنە ءوتىنىش جازۋمەن توقتادى. كيكىلجىڭ مۇنىمەن توقتاعان جوق. اقش قىتايدىڭ ىشكى ساياساتىمەن ورىن الىپ جاتقان جازالاۋ لاگەرلەردەگى جازالاۋ شارالارىن، ادام قۇقىقتارىنىڭ تاپتالۋى ەشقانداي حالىقارالىق قۇقىقتىق نورمالارعا ساي ەمەس دەپ ايىپتاپ وتىر. قىتايدا ءدال قازىرگى ۋاقىتتا كاممۋنيستتىك ۇلتشىلدىق ديكتاتۋرا ورناپ، وزگە ۇلتتاردىڭ قۇقىن تاپتاپ، ومىرلەرىنە قاۋىپ ءتوندىرىپ جاتىر. ونىڭ ىشىندە ءبىزدىڭ ەتنيكالىق قازاقتارىمىز دا بار. كوپتەگەن ساياسي ۇيرەنۋ لاگەرلەرى جۇمىس جاساپ جاتىر.
يمپەريالىق مۇددە الەمدى بولىسكە سالعان يمپەريانىڭ بارىنە ءتان تاريحي قۇبىلىس.

اقش تارابى ءدال قازىرگى ۋاقىتتا قىتايدى جان جاقتان قورشاپ، اسكەري اۋە كۇشتەرى مەن تەڭىز قورعانىس كۇشتەرىن ءۇندى مۇحيتى مەن تىنىق مۇحيتى ارالدارىنا، تايۆان ارالدارىنا، اۆستراليا، جاپونيا، فيليپپين، يندونەزيا، گونگ كونگ جانە وڭتۇستىك قىتاي تەڭىزدەرى ايماقتارىنا، قۇرلىق بولىگىندە اۋعانستان مەن پاكيستاندا قونىستاندىرعان. اسكەري بازالاردى ءوز ارالدارىنا قوندىرۋعا رۇقسات بەرگەن ەلدەردىڭ بارلىعى اقش تىڭ ۇستانىمىن قولداپ وتىر. وسىدان ءبىراز بۇرىن دا ءفيليپپيننىڭ ارالدارىنا «رۋزۆەلت» اتتى سوعىس لاينەرلەرى مەن جۇزدەگەن بومبالاۋشى ۇشاقتارىن الىپ كەلگەن.

بۇل اقش تىڭ ازيا قۇرلىعىنداعى ۇلكەن يمپەريالىق مۇددەسىنىڭ ىسكە اساتىنىن كورسەتىپ وتىر. جاعدايدىڭ قالاي اياقتالارىن ۋاقىتتىڭ ءوزى كورسەتەر.

بەكبولات قارجاننىڭ facebook پاراقشاسىنان

Abai.kz