قر پرەزيدەنتI نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ نازارىنا!

قۇرمەتتi نۇرسۇلتان ءابiشۇلى!

قازاق تاريحىنداعى اسا iرi وقيعالاردىڭ بiرi - ەلiمiزدiڭ تاۋەلسiزدiك الىپ، دەربەس مەملەكەت بولۋى، ەكiنشiسi, تاعدىردىڭ تالكەگiمەن الەمنiڭ 45 ەلiنە تارىداي شاشىلعان قازاقتىڭ ءوز وتانى - قازاقستان­عا كوپتەپ ورالۋى ەدi. وسى تۇرعىدان قاراعاندا، 20 جىلدا قول جەتكەن جەتiس­تiكتەرiمiز بەن ەلiنە ورالعان 800 مىڭ قانداسىمىزدىڭ قاتارعا قوسىلىپ، ەگەمەن­دi ەلدiڭ iرگەسiن بەكەمدەگەنiن جوققا شىعارمايمىز.

قۇرمەتتi نۇرەكە!

قر پرەزيدەنتI نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ نازارىنا!

قۇرمەتتi نۇرسۇلتان ءابiشۇلى!

قازاق تاريحىنداعى اسا iرi وقيعالاردىڭ بiرi - ەلiمiزدiڭ تاۋەلسiزدiك الىپ، دەربەس مەملەكەت بولۋى، ەكiنشiسi, تاعدىردىڭ تالكەگiمەن الەمنiڭ 45 ەلiنە تارىداي شاشىلعان قازاقتىڭ ءوز وتانى - قازاقستان­عا كوپتەپ ورالۋى ەدi. وسى تۇرعىدان قاراعاندا، 20 جىلدا قول جەتكەن جەتiس­تiكتەرiمiز بەن ەلiنە ورالعان 800 مىڭ قانداسىمىزدىڭ قاتارعا قوسىلىپ، ەگەمەن­دi ەلدiڭ iرگەسiن بەكەمدەگەنiن جوققا شىعارمايمىز.

قۇرمەتتi نۇرەكە!

1992 جىلى وتكەن دۇنيەجۇزi قازاقتارىنىڭ العاشقى قۇرىلتايىندا "بۇل دۇنيەدە بiزدiڭ بiر عانا وتانىمىز بار، ول - تاۋەلسiز قازاقستان" دەپ ايداي الەمگە جار سالعانىڭىز ەسiمiزدە. ءارi اعىڭىزدان اقتارىلىپ الىستاعى اعا­يىنعا: "قازاقستاننىڭ كەڭ قۇشاعى سiزدەرگە ارقاشان اشىق، باۋىرلار", - دەپ ەدiڭiز. ءسويتiپ، سiزدiڭ ۇيعارىمىڭىزبەن 1992 جىلى 26 ماۋ­سىمدا قابىلدانعان "كوشi-قون تۋرالى" زاڭ رەسپۋبليكامىزدىڭ تاۋەلسiزدiك الۋىنا بايلانىستى تاريحي وتانىنا قايتىپ ورالعىسى كەلەتiن تاياۋ جانە شەتەلدەگi قازاقتاردى قابىلداۋعا دايىن ەكەنiن جاريا ەتكەن بولاتىن. كوپ كەشiكپەي-اق وسى ماسەلەگە بايلانىستى رەسمي قۇجاتتار دايىندالىپ، ولارعا سايكەس iس-شارالار دا ءجۇردi. اۋەلi ۇكiمەتارالىق ەڭبەك كە­لiسiمشارتى نەگiزiندە موڭعولياداعى باۋىر­لارى­مىزدان 65 مىڭعا جۋىق ادام تۋعان ەلگە اتباسىن بۇردى. ءسويتiپ، قونىس اۋدارۋعا بايلانىستى ماسەلەلەردi قاراۋ ماقساتىندا كوميسسيالار قۇرىلىپ، تيiستi ۋازiرلiكتەرگە، باسقا دا قۇزىرلى مەكەمەلەرگە iس-شارالاردى شۇعىل جۇزەگە اسىرۋ ءۇشiن مiندەتتەر قويىلعان ەدi.

وسىلايشا، ساليقالى كوش كەرۋەنگە اينالدى. وسى ءۇردiس 2005-06 جىلدارعا دەيiن ءساتتi جالعاسىن تاپتى. 2005-08 جىلدارى جىلىنا 15 مىڭ وتباسىنا كۆوتا بولiنسە، سiزدiڭ تاپسىرماڭىزعا وراي، 2009 جىلدان باستاپ ول 20 مىڭ وتباسىنا ۇلعايتىلدى. شىن مانiندە كوشi-قون كۆوتاسىنا بولiنەتiن قارجىنىڭ كوبەيۋi جانە دە وسى سالادا جۇمىس اتقارۋشىلاردىڭ قولىنىڭ تازا بولماۋى كوشi-قون سالاسىنداعى سىبايلاس جەمقورلىقتىڭ قالىپتاسۋىنا نەگiز بولدى. رەتسiزدiك، تارتiپسiزدiك قالىپتاسىپ، قانداستار تاعدىرى ويىنشىققا اينالدى. سول سەبەپتi دە 2006-07 جىلداردان باستاپ سىرتتان كەلەتiن اعايىننىڭ سانى كۇرت تومەندەدi نەمەسە كەرi كوشۋشiلەر پايدا بولدى. بiر اۋىز سوزبەن ايتقاندا، قازاق كوشi بارىنشا سايابىر تارتتى. مiنە، وسىنداي قيىن جاعدايدا كوش توڭiرەگiندەگi قۇزىرلى ورگانداردىڭ قۇلاعىن ۇستاپ وتىرعان ازاماتتار ءوزiنiڭ باس پايداسى مەن ورىنتاعىن ويلاپ، سiزدi جانە سiز باسقارىپ وتىرعان مەكەمەلەردi الداۋعا كiرiستi. ايران iشكەن "اكۋلالار" قۇتىلىپ، بiرلi-جارىم "مايشاباق" - ورالماندار تورعا ءتۇستi. وسىدان بارىپ اعايىنداردى كiنالايتىن اداسۋلار دا پايدا بولدى. مۇنداعى اعايىن-تۋىس­قاندارىنىڭ الاكوزدiگi تاعدىر تالكەگiمەن اتى ارىپ، تونى توزىپ كەلگەن قانداستاردىڭ كەرi كەتكەن كوشiن كەۋدەسiنەن ونان ارى يتەردi. تاريحي كوشكە سىزات ءتۇستi.

كوشi-قون سالاسىندا 2005 جىلدان بەرi جىل سايىن ميللياردتاعان تەڭگە ورالمانداردىڭ اتىنان جالعان قۇجات جاساۋشىلاردىڭ قالتاسىندا كەتتi. كوكشەتاۋدىڭ قىزىلجار، سەمەيدiڭ كۋرچاتوۆ ەلدi­مەكەندەرiندەگi «نۇرلى كوشپەن» سالىن­عان ۇيلەردiڭ جارامسىزدىعى جايىندا جايسىز اقپار تارادى.

كوشi-قون پوليتسياسى كوميتەتiنiڭ توراعاسى، ميليتسيا گەنەرال-مايورى حيبراتۋللا دوسقاليەۆ باس پروكۋراتۋرادا وتكەن بiر جينالىستا 67 مىڭ ادامنىڭ قازاقستاننىڭ جاردەماقىسىن الىپ، جەكە كۋالiگiن الماي قاشىپ جۇرگەندiگiن ايت­قان. ساراپشىلار ولاردىڭ كوبiنiڭ ومiردە جوق، ء"ولi جاندار" ەكەنiنە بولجام جاسايدى.

بۇدان سىرت كوشi-قونعا ارنايى بولiنگەن قارجىنىڭ يگەرiلمەي قالۋى جىل سايىن ءجۇز بەردi. ماسەلەن، ءار جىلعى كۆوتا مولشەرiن 20 مىڭ وتبا­سى­عا دەيiن جەتكiزۋ كوزدەلگەنiمەن، ول 2009 جىلى       15 534 وتباسى، نەمەسە 78 پايىز، 2010 جى­لى 10 مىڭ وتباسى بولىپ، 50 پايىز مولشەردە عانا ورىندالعان.

وسىنشاما كۇردەلi ماسەلەلەردi شەشۋگە جاۋاپتى بولعان ارنايى مەكەمەلەر مۇنداي بىلىق-شىلىققا قالاي جول بەرەدi? نەمەسە وسىنشاما قارجىنىڭ تالاپايعا ءتۇسۋiن، يگەرiلمەي قالۋىن نەمەسە ءورلi-قىرلى كوشiپ، قاشقىن-پىسقىننىڭ كوبەيۋiن قاداعالايتىن بiردە-بiر زاڭدى ورگاننىڭ بولماعانى ما؟ مەملەكەتتiك مەكەمە ەسەبiندەگi كوشi-قون كوميتەتi, قوعامدىق ۇيىم رەتiندەگi دۇنيەجۇزi قازاقتارى قاۋىمداستىعى نە بiتiرiپ وتىر؟

تiپتi كوشi-قون كوميتەتiنiڭ بۇرىنعى توراعاسى ءوزiنiڭ مەملەكەتتiك قۇزىرلى ورگاننىڭ وكiلەتتi ادامى ەكەنiن ەسiنەن شىعارىپ، اۋىل ءۇيدiڭ ايەلدەرiنiڭ قاسيە­تiمەن ورالماندارمەن ۇرسىسا جونەلiپ (ولاردى ساۋاتسىز دەپ), مازاققا قالعانى بار.

ال دۇنيەجۇزi قازاقتارى قاۋىمداستىعى العاشقى قۇرىلتايداعى ەلباسىنىڭ وسى ۇيىمنىڭ توراعاسى بولعان اتىن جامىلىپ، تالاي زاڭسىزدىققا جول بەردi. نەمەسە ەلباسى تاپسىرعان تاپسىرمانى ادالدىقپەن اتقارۋعا قۇلىقسىزدىق تانىتتى.

ءدال قازiر iرگەدە وتىرعان قىتاي حالىق رەسپۋبليكاسىندا قازاق مادەنيەت ورتالىعىنىڭ بولماۋى - سونىڭ بiر عانا مىسالى. ال موڭعوليادا وتىرعان اعايىننىڭ مۇڭ-زارىن جازعان اسقار شايماردانۇلى دەگەن تiلشi موڭعوليانىڭ بايان-ولگي ايماعىندا شىعاتىن "جiبەك جولى" گازەتiندە جاقىندا "دۇنيەجۇزi قازاقتارى قاۋىمداستىعىنان شىعارىلاتىن جۋرنال، اقپاراتتىق ماتەريالدار بايان-ولگيگە كەلمەگەلi دە جىلدار ءوتتi. قاۋىمداستىق بۇل ايماقتان نەگە اۋلاق كەتتi?!" دەپ جازدى. ال اتالعان ۇيىم جاعىنان شىعاتىن شەتەل قازاقتارى كiتابىنىڭ "2000 تارالىم" دەپ 500 دانامەن عانا جارىق كورەتiنi دە از ايتىلعان جوق.

بۇل ۇيىمنىڭ يەلiگiندەگi "دۇنيەجۇزi قازاقتارى قاۋىمداستىعىنىڭ ءۇيi" اتالاتىن عيمارات قازiرگە دەيiن كافە، ساۋنا، تىرناق-شاش سالونى سەكiلدi ساۋدا-ساتتىق ورتالىعىنا اينالعان. ونىڭ ەسەپ-قيسابى نەمەسە ورالمانداردىڭ يگiلiگiنە جاراۋى جايىندا ەشقانداي اشىق مالiمەت جوق.

وسىنداي كەلەڭسiزدiكتەرگە بايلانىستى سوڭعى كەزدەرi دۇنيەجۇزi قازاقتارى قاۋىمداستىعى توراعاسىنىڭ بiرiنشi ورىنباسارى تالعات ماماشەۆ مىرزانىڭ ۇستiنەن كوپتەگەن شاعىم ايتىلدى. سونداي ارىز-حاتتىڭ بiرi جاقىندا عانا (06.05.2011) «جاس الاشتا» قحر-داعى بiر توپ زيالى قاۋىمنىڭ اشىق حاتى رەتiندە جارىق كوردi.

كوشi-قون توڭiرەگiندە قوردالانعان ماسەلەلەر جانە سىبايلاس جەمقورلىق پەن Iشكi كوشi-قوننىڭ رەتسiزدiگi ەل iشiندەگi بiراز داۋعا مۇرىندىق بولدى. مەملە­كەتتiك ۇيلەستiرۋ جۇمىستارىنىڭ جەتiم­سiزدiگiنەن جانە الەۋمەتتiك قولداۋدىڭ تومەندiگiنەن iشكi كوشi-قون الەۋمەتتiك ماسەلەنi ۋشىقتىراتىن توپتاردىڭ وسۋiنە جول اشتى. وعان الماتى تۇبiندەگi شاڭىراق، باقاي، بۇگiنگi دۋمان، استانا ماڭىنداعى قوياندى ەلدiمەكەندەرiندەگi كەلەڭسiز جاعدايلار دالەل بولا الادى.

ال سىرتقى كوشi-قوندا ءدال قازiر كوش بارىنشا باياۋلاعان كەزەڭگە ءدۇپ كەلدi. كەمiندە 300-400 وتباسى كەرi كوشiپ كەتتi. قىتاي ەلiندەگi قازاق مەكتەپتەرiنiڭ جاپپاي جابىلۋى ونداعى قانداستاردى قىتاي ۇلتىنىڭ تەلەگەيiنە شوگiپ كەتۋ قاتەرiن قالىپتاستىردى. قازiرگە دەيiن وندا تۇراتىن قانداستارىمىزدان 4 مىڭنىڭ اينالاسىنداعى قازاق قىزى قىتاي ۇلتىنا كۇيەۋگە شىعىپ ۇلگەرگەن. قىتايداعى ەلشiلiكتiڭ قازاقتارعا جۇمىس iستەۋi, ۆيزا اشۋى تالاي داۋعا مۇرىندىق بولسا دا ناق­تىلى شەشiمiن تاپپاي كەلەدi.

شەتەلدە ءالi دە بولسا 5 ميلليون قانداسىمىزدىڭ وتىرعانىن ەسكەرسەك، قازاق كوشi - قازاق تاعدىرىنىڭ سىن ساعاتتاردان ءوتiپ بولماعانىنان سىر بەرەدi. سiزدiڭ سوزiڭiزبەن ايتقاندا، ء"ۇش قازاقتىڭ بiرەۋi جات جۇرتتا وتىر". كوشتiڭ توقىراۋى، ءوزiڭiزدiڭ ورتاعا قويعان "نۇرلى كوشتiڭ" باياندى جالعاسىن تابا الماۋى - قازاق ەلiنiڭ بەدەلi مەن تاۋەلسiزدiگiنە سىن بولىپ تۇر. وسى ماسەلەلەردiڭ بەتiن وڭعا قاراتادى دەگەن ادال نيەتپەن شەتتەگi قازاق بiر وزiڭiزگە سەنiم ارتىپ وتىر. ۋاقىت سىنى كوشi-قون سالاسىنا سiزدiڭ سارابدال ساياساتىڭىزدى - رۋحاني باستاماڭىزدى ادالدىعىمەن، iسكەرلiگiمەن، قازاققا دەگەن iزگi كوڭiلمەن iسكە اسىراتىن جاس، قۋاتتى باسشىنىڭ قاجەتتiلiگiن ۇقتىرادى.

قۇرمەتتi نۇرەكە!

ەل iشi عانا ەمەس الەمدiك ساياساتقا دا ىقپال ەتiپ وتىرعانىڭىزدى ويلاساق، ءوزiڭiز باستاعان كوشتiڭ باياندى جالعاسىن تاعى دا ءوزiڭiزدiڭ مەيiرiم-شاپاعاتىڭىزدان تاپ­قىمىز كەلەدi. كوشi-قون ساياساتىن العاش­قى كەزەڭدەردەگiدەي مەملەكەتتiك دەڭگەيگە قايتا كوتەرمەسەڭiز كەتiگiمiز تولىپ، كەمتiگiمiز جامالمايدى. وتانىمىزدىڭ رۋحاني بوستىعى مەن دەموگرافيالىق جىرتىعى الىستاعى اعايىننىڭ ورتامىزعا ورالۋىنا ءزارۋ.

سول ءۇشiن دە تومەندەگiدەي بiرنەشە ءتۇرلi ۇسىنىس-تiلەكتەرiمiزدi بiلدiرەمiز:

بiرiنشiدەن، Iشكi iستەر مينيسترلiگiندەگi كوشi-قون كوميتەتi سiزدiڭ تiكەلەي قارا­ۋىڭىزداعى ارنايى اگەنتتiك نەمەسە مينيسترلiك دەڭگەيiندەگi مەملەكەتتiك مەكەمە رەتiندە قايتا جاساقتالسا جانە دە بۇل سالاعا قانداستارىمىزدىڭ ارنايى ماماندانعان وكiلi كوپتەپ ارالاسسا، بiراز ماسەلەلەردiڭ شەشiلۋiنە مۇرىندىق بولار ەدi.

ەكiنشiدەن، قوعامدىق توپتار مەن دياسپورا وكiلدەرiنەن كوشi-قوننىڭ اياق الىسىن باقىلايتىن ارنايى كوميسسيا جاساقتالعانى ءجون. ول حالىقتىڭ كوشi-قونى تۋرالى زاڭنىڭ ناقتى اتقارىلعان-اتقارىلماعاندىعىن قاداعالايتىن قۇقىققا يە بولۋى كەرەك.

ۇشiنشiدەن، اتى بار، زاتى جوق بەيiم­دەلۋ ورتالىقتارىنىڭ جۇمىستارى بارىنشا جاندانىپ، شەكارادان كiرiپ-شىققان قانداستاردى قاداعالاۋ، ولاردىڭ بiلiم، جۇمىس جاعدايىنا ءجون سiلتەۋدi جولعا قويۋ كەرەك. ولاردى قازاقستاندا ءومiر ءسۇرۋ ورتاسىنا بەيiمدەپ، جەر تەلiمدەرiن پايدالانۋىنا، جەكە شارۋاشىلىقپەن اينالىسۋىنا جاعداي جاساۋعا مiندەتتەگەن جون.

تورتiنشiدەن، كوشi-قون سالاسىنا جا­ۋ­اپتى ورگاندار مەن جەرگiلiكتi اكiمشiلiك­تەر اراسىندا ورالماندار ماسەلەسiنە وڭتايلىلىق تۋدىراتىن قىزمەتتiك بايلانىسى بولعانى ءجون.

بەسiنشiدەن، ۇلتى قازاق ادامدارعا ۆيزا، كەدەندiك باقىلاۋ، ازاماتتىق الۋ، تiركەۋگە تۇرۋ جاعدايىنداعى بارلىق قۇجاتتارىن رەسiمدەۋ ەرەكشە جەڭiل­دiكتەرگە يە بولۋى قاجەت.

التىنشىدان، ەڭ باستىسى، قانداستارىمىز تۇراتىن ەلدەرمەن سولاردىڭ تاعدىرىنا تيiمدi مەملەكەتارالىق ءارتۇرلi كەلiسiم-شارتتار جاساۋعا قول جەتكiزۋ كەرەك.

قۇرمەتتi نۇرەكە!

وسى ماسەلەلەرگە الدا وتكەلi وتىرعان دۇنيەجۇزi قازاقتارىنىڭ IV قۇرىلتايى وڭ ىقپال ەتسە ەكەن دەگەن iزگi تiلەگiمiز بار.

"ساداعاڭ كەتەيiن، اينالايىن حالقىم! سەنiڭ مۇددەڭ جولىندا بويداعى قۋات، ويداعى ءناردiڭ ءبارiن سارىپ ەتۋگە بەيiلمiن" دەگەن ءوزiڭiزدiڭ رۋحتى ءسوزiڭiز تۇرعاندا قازاق كوشiنiڭ قاڭتارىلىپ قالمايتىنىنا، جەر بەتiندە جەتiم قانداسىمىزدىڭ بولمايتىنىنا سەنiم بiلدiرەمiز.

قول قويعاندار:

سەرiكجان مامبەتالين، رۋحانيات جاسىلدار پارتياسىنىڭ توراعاسى،

ءباشiر جانالتاي، رۋحانيات جاسىلدار پارتياسى توراعاسىنىڭ ورىنباسارى، ەۋروپا قازاقتارىنىڭ وكiلi, حايروللا عابجالەلوۆ، حالىقارالىق "الاشتانۋ" عىلىمي ورتالىعىنىڭ پرەزيدەنتi, جانۇزاق اكiم، ساياساتكەر، قۇديار ءبiلال، جازۋشى، قر مادەنيەت قايراتكەرi, عابباس قابىشۇلى، جازۋشى، قۇل-كەرiم ەلەمەس، اقىن، ءجادي شاكەنۇلى، جازۋشى، قازاقستان جازۋشىلار وداعىنىڭ، ەۋرازيا جازۋشىلار وداعىنىڭ مۇشەسi, سەرiك نۇعىمان، جازۋشى، "بالدىرعان" جۋرنالىنىڭ رەداكتورى، راحىم ايىپۇلى، "جەبەۋ" رەسپۋبليكالىق قوعامدىق قورىنىڭ اتقارۋشى ديرەكتورى، اۋىت مۇقيبەك، اقىن، "بالدىرعان" جۋرنالىندا ادەبي قىزمەتكەر، بەكقوجا جىلقىبەك، ەۋرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتiنiڭ وقىتۋشىسى، ف.ع.ك.، اقىن، ورازبەك ساپارحان، "جاس قازاق ءۇنi" گازەتiنiڭ تiلشiسi, بەكتۇرعان لاقادىل، "انا تiلi" گازەتiنiڭ تiلشiسi, ۇلاربەك دالەي، اقىن. جانە باسقا دا جاناشىر ازاماتتار.

«جاس الاش» گازەتى