قازاقتىڭ نانىن جەپ وتىرسا دا، سۋ ىشكەن قۇدىقتارىنا تۇكىرىپ، قازاقستاننىڭ تاۋەلسىزدىگىن، ونىڭ تاريحىن مويىنداعىسى كەلمەيتىن، كوزىڭە كولگىرسىپ كۇلە قاراپ، دەربەس ساياساتىڭدى قوس قولداپ قولداعان سىڭاي تانىتقانىمەن ساناسىنداعى توڭ جىبىمەگەن، وزدەرىن بۇراتانا، جابايى حالىقتى وتارلاۋشى اقسۇيەك اسا مادەنيەتتى ۇلى ۇلت سانايتىندار  ارامىزدا ءالى بار ەكەن. بۇل جولدار ۇلتارالىق تاتۋلىققا تومپاق كەلەدى دەسە، وندا مەن تۋعان حالقىمنىڭ، وتانىمنىڭ تاريحىنداعى ايشىقتى، ايرىقشا الاشوردا مەن ونىڭ اياۋلى تۇلعالارىن تاڭدادىم!

نە بولدى دەرسىز؟ ايتايىن.

قازاقتىڭ نانىن جەپ وتىرسا دا، سۋ ىشكەن قۇدىقتارىنا تۇكىرىپ، قازاقستاننىڭ تاۋەلسىزدىگىن، ونىڭ تاريحىن مويىنداعىسى كەلمەيتىن، كوزىڭە كولگىرسىپ كۇلە قاراپ، دەربەس ساياساتىڭدى قوس قولداپ قولداعان سىڭاي تانىتقانىمەن ساناسىنداعى توڭ جىبىمەگەن، وزدەرىن بۇراتانا، جابايى حالىقتى وتارلاۋشى اقسۇيەك اسا مادەنيەتتى ۇلى ۇلت سانايتىندار  ارامىزدا ءالى بار ەكەن. بۇل جولدار ۇلتارالىق تاتۋلىققا تومپاق كەلەدى دەسە، وندا مەن تۋعان حالقىمنىڭ، وتانىمنىڭ تاريحىنداعى ايشىقتى، ايرىقشا الاشوردا مەن ونىڭ اياۋلى تۇلعالارىن تاڭدادىم!

نە بولدى دەرسىز؟ ايتايىن.

«ۆرەميا» گازەتىندە باسىلىمنىڭ ەلەۋسىزدەۋ سوڭعى بەتتەرىنىڭ بىرىندە «وتستويالي پلوششاد» دەگەن تاقىرىپپەن ميلانا گۋزەەۆا دەگەن كىسىنىڭ قىسقا عانا ماقالاسى جارىق كورىپتى. وندا سەمەيدىڭ ون سەگىز تۇرعىنى قالانىڭ ورتالىق الاڭىن الاشوردا قايراتكەرلەرىنە قويىلاتىن مەموريالدىق ەسكەرتكىشتەن قالاي قورعاپ قالعانى جايلى ايتىلادى. «ۆرەميا» گازەتى مۇنى سەمەيدەگى سۇمدىق وقيعا دەپ باعالاپ، ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمداردىڭ ۆيتسە-پرەزيدەنتى نيكولاي يساەۆ دەگەنگە ءسوز بەرەدى. ول سەمەيدىڭ ورتالىق الاڭىنا قويىلادى دەپ شەشىلىپ، ارحيتەكتور ەدىگە راحماديەۆتىڭ الاشوردا قايراتكەرلەرىنە ارناپ جاساپ جاتقان مەموريالدىق ەسكەرتكىشىن «يدەيا جاقسى. بىراق، قويىلاتىن ورىن تۇرعىندار اراسىندا قاتتى قارسىلىق تۋدىردى»، دەي كەلە، «الىپ مەموريالدىق ەسكەرتكىش ورتالىق الاڭعا قويىلسا، تۇرعىندار الاڭنان ايىرىلىپ قالار ەدى جانە ەسكەرتكىش تەاتردى، اكىمشىلىكتى كورەر كوزدەن تاسالاپ تاستار ەدى»، دەپ سەمەيگە دەگەن الابوتەن ماحابباتىن ايرىقشا جەتكىزىپتى. ءسويتىپ، نيكولاي يساەۆ: «اقىرى، «ءۇمىتسىز شايتان» دەپ قالانىڭ 18 تۇرعىنى مادەنيەت مينيسترلىگىنە مەموريالدىق ەسكەرتكىشتى باسقا جەرگە قويۋ جونىندە  حات جازدىق. مادەنيەت مينيسترلىگى سوزىمىزگە قۇلاق اسقاندا تاڭدانىسىمىزدى جاسىرا المادىق. مەموريالدىق ەسكەرتكىشتىڭ قايدا قويىلاتىنى بەلگىسىز. بىراق، ورتالىق الاڭعا قويىلمايتىنى انىق»، دەپ يساەۆ جەڭىسىنە ماساتتانىپتى.

ءبىز وسىلايشا، تاريحىمىزدى ءھام تاريحي تۇلعالارىمىزدى تورگە وزدىرا الماي وتىرمىز. ىنجىقتىق پا؟! ىنجىقتىق! ەزدىك پە؟!، ەزدىك! ازاتتىق ءۇشىن اق جانىن قۇربان ەتىپ، قازاقستاننىڭ بۇگىنگى تەرريتورياسىن قۇجاتپەن بەكىتتىرىپ، حالقى ءۇشىن ۇشان-تەڭىز ەڭبەك ەتىپ، سول جولدا قۇربان بولعان، تاۋەلسىزدىكتىڭ جيىرما جىلدىعىنا مەرەيتويلارى تۇسپا-تۇس كەلىپ تۇرعان الاش زيالىلارىن نەبارى 18 ادامنان قورعاي الماي قور بولىپ وتىرمىز.

البەتتە، «قالا تۇرعىندارى قارسىلىعى» دەگەن بەت پەردەنى جامىلىپ وتىرعان ون سەگىزدىڭ تۇپكى وي تۇسىنىكتى. قارا تىرناقتارىنان حال كەتكەنشە «ورتاق وتانى سوۆەت وداعى، وزدەرى اعا حالىقتىڭ وكىلى» ەكەنىن قاسارىسا قايتالاۋ، قازاققا «كوشىپ-قونىپ جرگەن بۇراتانا ەكەنىن» ونىڭ تاريحىنا قارسى شىعۋ ارقىلى بەتىنە باسىپ وتىرۋ. باسقا تۇكتە ەمەس. ايتپەسە، XX  عاسىردىڭ باسىندا جۇسىپبەك ايماۋىتوۆ جەتىشاتىر دەپ ايتاتىن قازاقتىڭ سول زامانداعى قوعامدىق-ساياسي، مادەني-رۋحاني استاناسى بولعان سەمەيگە سول تۇستاعى قالا تۇرعىندارى ءوز قالاۋلارىمەن «الاش» قالاسى دەگەن اتاۋ بەرگەنىن، «الاش» قالاسى الاشوردا ۇلتتىق تەرريتوريالىق اۆتونومياسىنىڭ ياعني جاڭا زامانعى قازاق مەملەكەتىنىڭ تۇڭعىش استاناسى بولعانىن بۇگىنگى سەمەيدىڭ تۇرعىندارى بىلمەيدى ەمەس، بىلەدى. وكىنىشكە قاراي، قالىڭ قازاقتىڭ مەكەنى - سەمەيدىڭ ءسوزىن قازاقتى وتار كورەتىن ون سەگىز سويلەپ، بيلىكتى تۇقىرتقاندارىن تويلاپ ءجۇر. ءبىز بولساق، ءاليحاننىڭ ەسكەرتكىشىن اقوردانىڭ الدىنا قويمادى، سماعۇل سادۋاقاسۇلىنىڭ ءمايىت-كۇلىن ۋاقىتىندا جەر قوينىنا بەرمەدى، الاش زيالىلارىنىڭ مەرەيتويلارى تۋرالى ءلام دەپ اۋىز اشپادى دەپ بيلىككە بۇرتيامىز. ال، باعىڭدى اشار بيلىگىڭ ون سەگىزدىڭ ايتقانىن ەكى ەتپەي، قۇلدىق ۇرىپ ءجۇر.

ايتارعا ءسوز جوق!

ويلان، الاش بالاسى.

«اباي-اقپارات»