يسپان اقىنى حۋستو حورحە پادروندى قازاق  ادەبي جۇرتىنا  اقىن، اۋدارماشى تاناكوز تولقىنقىزى تانىستىردى. حۋستو حورحە پادروننىڭ «توزاق شەڭبەرلەرى» («Los circculos del infirno»)  كىتابى  يسپان - قازاق تىلدەرىندە باسىلىپ شىعىپ، 2015 جىلى ل.ن.گۋميلەۆ اتىنداعى  ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىندە تانىستىرىلدى، سودان كەيىن  2017 جىلى  ەكسپو اياسىندا وتكەن II ەۋرازيالىق حالىقارالىق كىتاپ كورمەسى – جارمەڭكەسىندە  «توزاق شەڭبەرلەرى» مەن يسپان تىلىندەگى قازاق پوەزياسىنىڭ  انتولوگياسى تۇساۋكەسەرىندە تاعى تانىستىرىلدى، ەكەۋىنە دە  اقىن  استاناعا  كەلدى.

1976 جىلى جارىق كورگەن  «Los circculos del infirno» («توزاق شەڭبەرلەرى») كىتابى حۋستو حورحە پادروندى بىرمەزگىلدە  حح عاسىردىڭ ويشىل اقىندارىنىڭ  قاتارىنا قوستى. پوەزيا تابيعاتىن، تاريحي ءداستۇرىن تۇسىنەتىن، ولەڭدى باعالاي بىلەتىن ەۋروپا جۇرتشىلىعى اقىننىڭ جانايقايىن  ەستىدى.

«توزاق شەڭبەرلەرى» («Los circculos del infirno») ولەڭ كىتابىنا وسى كۇنگە دەيىن سىندا ايتىلىپ، جازىلىپ تا بولسا كەرەك، وسى تۇرعىدا شۆەد اقىن--جازۋشىسى، ادەبي سىنشى ارتۋر لۋندكۆيستتىڭ: «اقىن جەردىڭ كەلبەتىن توزاق ايناسى» رەتىندە كورەدى، اقىن توزاقتى ءوزىنىڭ جەكە توزاعىنا اينالدىرعان. ونىڭ قورقىنىش پەن ۇرەيگە، قاناۋ مەن وزبىرلىققا قارسى دابىل قاعۋى  جالپىعا بىردەي ماعىنا الادى، ول ادامدى قۇداي جوقتا ءوزىن جازالاعان توزاق ەلشىسى رەتىندە كورەدى. سىرتقى جانە ىشكى دراما بىرىگىپ، ءبىرتۇتاس دۇنيەگە اينالعان. ول وسىلايشا جاراتۋشىعا اينالىپ، ءوزىن-ءوزى قۇرباندىققا شالادى. حۋستو حورحەنىڭ  وسى رولگە  ەنۋى،  ونى اسقان شەبەرلىكپەن ورىندايدى. ول ادامزاتتى  كۇتىپ تۇرعان قاۋىپتى بىلەدى جانە وعان الاڭدايدى»،  - دەگەن ادەبي سىن  پىكىرى اقىن  ولەڭدەرىنىڭ  قۇبىلىسىن تەرەڭ اشادى. فورماسى مەن مازمۇنى قاتاڭ ساقتالعان جولما-جول اۋدارما نۇسقادان ادام جانىنىڭ سىرىن، ىشكى  پسيحولوگيالىق قايشىلىقتارىن كورۋ قيىن ەمەس. اقىننىڭ فيلوسوفيالىق، پسيحولوگيالىق،  ەموتسيالىق  سەزىمتال جان-كۇيى، وي تولعانىستارى  رۋحاني قۇندىلىقتارمەن  ۇشتاسادى، اقىندىق ميسسيا بيىگىنەن كورىنەدى،  ءومىردى  تۇسىنۋگە، تىرشىلىككە وي سالادى.

اقىن ولەڭدەرىندەگى پوەتيكالىق كەسەك  جولدار ءومىردىڭ  اقيقاتىن سيپاتتايدى، حۋستو حورحە پادرون ولەڭدەرىندە ءۇمىت تە، ۇگىتتە، باقىت تا، جانعان ماحابات تا جوق، تۋعان جەر، وتانشىلدىق تا، سۇلۋ تابيعات تا كورىنبەيدى، توزاق قانا  بار، ادامداردىڭ ىشكى جان توزاعى: وكىنىش، وشپەندىلىك، جالعىزدىق، جوقشىلىق پەن مۇقتاجدىق، وزبىرلىق، كۇيىنىش،  قاجۋ، كارىلىك، ءتۇڭىلۋ، قورقىنىش، ۇرەي مەن ءولىم بار، ال ادام بولسا:

 مەن بەكىتىپ بەرگەن وتىرىك جالعان شىندىقتان،

 تۇزاقتان قاشىپ شىققىم كەلەدى.

 ۋاقىتتى قۇردىمعا جىبەرگەن،

 بۇرق- سارق قايناعان كورىنىستەر مەن

 اشىنعان داۋىستاردى توقتاتقىم كەلەدى.

                                  (دوڭگەلەك زال ىشىندە)   

شارشادىم. قاتتى شارشادىم.

كۇندە – كۇندە ولۋدەن شارشادىم.

ءوزىمدى قۋعىندا جۇرگەن ادامداي سەزىنۋدەن شارشادىم.

بىرەۋگە بيلىك جۇرگىزۋدەن شارشادىم.

جەڭىلۋدەن، تونالۋدان، كەرەڭ بولۋدان شارشادىم،

ۇمىت قالۋدان،

ساتقىندىقتان شارشادىم.

شارشادىم. قاتتى شارشادىم.

قارتايعاندا جالعىز قالۋدان شارشادىم.

ەڭ ءبىر باقىتسىز،

ءزارلى كەزەڭدەردى جاسىرۋدان شارشادىم.

ارمان الەمىندە ءومىر سۇرۋدەن شارشادىم.

ءومىر مەن ماحاباتتىڭ قالاي ولەتىنىن كورۋدەن شارشادىم.

                                            (قاجۋ)

حۋستو حورحە پادرون (Justo Jorge Padron) – يسپان ادەبيەتىنىڭ  جاڭا بۋىنىنىڭ تالانتتى وكىلى، وتكەن عاسىردىڭ جەتپىسىنشى جىلدارى ورتاسىندا الەم  ادەبيەتىنە، ەۋروپا  پوەزيا قاۋىمىنا تانىمال بولعان اقىن. 1943 جىلى كانار ارالدارىنىڭ لا – پالماسىندا ومىرگە كەلگەن حۋستو حورحە پادرون  بارسەلون، پاريج، ستوكگولم جانە وسلو ۋنيۆەرسيتەتتەرىندە فيلوسوفيا، قۇقىق جانە فيلولوگيا عىلىمدارىن وقيدى، تۋعان قالاسىندا ادۆوكات قىزمەتىن اتقارادى، ارتىنان تۇبەگەيلى ادەبيەتكە، پوەزياعا، اۋدارماشىلىق قىزمەتكە  اۋىسادى.  ەۋروپا  جانە لاتىن امەريكا ەلدەرىنىڭ كوپتەگەن  ونەر مەن ادەبيەت  اكادەميالارىنىڭ مۇشەسى، نەشە ءتۇرلى ادەبي سىيلىقتاردىڭ لاۋرەاتى  حۋستو حورحە  پادروننىڭ  پوەزياسىن  ادامزات تاعدىرىنا ۇڭىلگەن ناعىز پوەزيا دەسە، جاڭا يسپانتىلدەس لاتىنامەريكاندىق پروزا باسىندا تۇرعان حورحە لۋيس  بورحەس  «توزاق شەڭبەرلەرى» ولەڭ كىتابىن وقىعاننان كەيىن: «كوپ جىلداردان  كەيىن مەنى مۇڭعا باتىرىپ، جىلاتقان كىتاپ بولدى» دەپ باعالادى.

اقىن توزاقتى و دۇنيەدەن ىزدەمەيدى، وسى دۇنيەدەن كورەدى،  وسى دۇنيەنىڭ توزاعى ادامدار  قاتىناسىندا، ىسىندە، تۇسىنىگىندە، كۇدىگىندە ەكەنىن كورسەتەدى. پادرون اقىندا ەشكىمدى جۇباتپايدى، كىنالىنى دە  ىزدەمەيدى، مورالدا جوق، الەۋمەتتى، قوعامدى دا قوسپايدى، بۇل دۇنيەنىڭ ءدىني، نە يدەليستىك كورىنىستەر دە الدىڭنان شىقپايدى، اقىن  ولەڭدەرىندە ادام ءومىر توزاعىندا كۇيۋدە، جانى قينالۋدا:

 ىزا مەن كەكتىڭ وتارباسى

 ولاردى تاپتاپ، باسىپ وتە شىعادى.

 سۇيرىك ينە

تاۋسىلمايتىن، قالعىلمايتىن نەمقۇرايلىقتى شانشىپ وتەدى.

وتكىر ينەدەي كۇدىك جانىمىزدى تۇيرەپ وتەدى.

قاراڭعىلىق پەن ءولىمنىڭ  جاڭبىرى جاۋىپ تۇر.

                                                 (ارامىزدا)

قاجەتسىز ۋاقىت تاسقىنى ىشىندە

قانشا جۇرەتىنىمىدى بىلمەيمىن.

كوزىمدە  - ءولىم.

كوشەدە قاڭعىپ كەلەمىن.

كەۋدەمدە جۇرەگىم سوعىپ تۇرسا دا. 

                        ( بۇنىڭ قانشا ۋاقىتقا سوزىلارىن بىلمەيمىن)

سەبەبى ءومىر ءبىزدى سىرتقا لاقتىرىپ تاستايدى.

ءومىردىڭ ءوزى ءبىزدى ولتىرەدى.

سەبەبى  ءبىزدى قورشاعان بارلىق الەم ءوز ماعىناسىن،

ءوز بولمىسىن ساقتاپ قالا المايدى ەكەن.

قوشتاسۋدىڭ دا ماعىناسى قالمادى،

ەندى قايدا بارامىز؟

ايتشى ، قايدا ؟

                           (قايدا، قايدا بارامىز؟)

سەن ءوزىڭ ويلاپ تاپقان جازادان

ءوزىڭ ازاپ شەگەتىن بولاسىڭ،

ويتكەنى سەنىڭ ەڭ ۇلكەن

ءھام ماڭگىلىك جاۋىڭ – ءوزىڭ عانا!

                                    (جاۋ)

ادام تىرشىلىگى - جانسىز مۇمكىن ەمەس (سوكرات),  جان - ماتەريا (دەموكريت), جاندا - ءمان بار (شاكارىم),  كىم بولماسىن ءوزىنىڭ  جانى ءۇشىن كۇرەسەدى  (دوستوەۆسكي), ال  ارجاعى نە توزاق، نە جۇماق - ەكى ورتاسىندا  ادام  (تولستوي), تىرشىلىك بىتكەنگە جان بەرىلگەنمەن ادام جانى ارقاشاندا جۇمباق بولىپ قالا بەرەدى.  ادام جانى، جۇماق پەن توزاق سوناۋ گومەردەن، دانتە مەن شەكسپير، ومار  حايامداردان بەرى ادەبيەتتىڭ وبەكتاسى، ولار توزاقتى ادامدى ويلاندىرۋ قۇرالى ەتتى، حۋستو حورحە پادرون دا ەگەر قۇداي ادامنان بەزىپ كەتسە نە  بولار ەدى  دەگەن سۇراققا ءوزى جاۋاپ بەرەدى:

 ەگەر قۇداي بىزدەن جالىعىپ، ءبىزدى جەك كورىپ كەتسە،

ول ءبىزدى باسقا كەيىپكە وزگەرتەر ەدى.

ءتانىمىزدى الاپەس ەتەر ەدى.

ءبىزدى سەكەمشىل، سەزىمتال ەتەر ەدى.

ءبىزدىڭ ىشىمىزگە پاسىق ارماندار،

داڭققۇمار، مانساپقۇمارلىق،

زورلىق-زومبىلىق، ناپسىقۇمارلىق،

جەك كورىنىش ۋىن قۇيىپ،

ەشقاشان سۇيە المايتىن ادامعا اينالدىرار ەدى.

ەگەر  قۇداي بىزدەن جالىقسا،

ەگەر قۇداي ءبىزدى ادىلەتتى تۇردە  جەك كورىپ كەتسە،

ءبىز وندا ايانىشتى، وسپادارسىز، دورەكى،

وزىنە ءوزى قول جۇمساۋشى،

سوقىر، ازعىن، قىلمىسكەر،

قارعىس اتقان توزاق پەندەگە،

ءبىر سوزبەن ايتقاندا،

ادامزات ناسىلىنە اينالار ەدىك.

                                 (ەگەر قۇداي بىزدەن جالىقسا)

جۋىقتا «قازاق ادەبيەتى» گازەتىنىڭ سوڭعى نومەرلەرىندە «حۋستو حورحە قازاق اقىندارى حاقىندا» دەگەن توپتاما ماقالارىنىڭ جاريالانا باستاعانىن كورىپ، حوستە حورحە پادرون سياقتى اقىننىڭ قازاق پوەزياسىنىڭ  الەۋەتى، شەبەرلىك قىرلارى،  داستۇرلەر تاريحى  تۋرالى سىرت كوزبەن وي قوزعاۋى،  ۇلتتىق پوەزيامىزدى  يسپان جۇرتىنا، يسپان تىلدەس حالىقتارعا جەتكىزۋ مۇمكىندىگى سەزىمتال اقىنعا، سەنىمدى قولعا تۇسكەنى قۋانتادى. حۋستو حورحە پادرون مەن قازاق ادەبيەتى اراسىنداعى وسىناۋ ادەبي بايلانىستار ەكى جاقتى قالىپتاسىپ، قازاق ادەبيەتىن جاڭا قاتىناستارعا، جاڭا كوزعاراستارعا جول اشقانداي كورىندى.

سالاۋات كارىم

Abai.kz