ەركەعالي بەيسەنوۆ. ەكى ءدىڭ (پوەما)
«بۇل قاسيەتتى «دىڭدەر» اقساق تەمىردىڭ توقتامىس حانعا جورىعى كەزدەرىندە جاۋ كەلەر جاقتاعى جويقىن دالانى ءبىر شولىپ ءوتۋ ءۇشىن ۇلى جيھانگەرگە دە قاجەت بولعان. كەيىننەن ابىلاي حانعا، حان كەنەگە دە، 1916 جىلعى ۇلت-ازاتتىق كوتەرىلىسىنىڭ دارابوزدارى ابدىعاپار حاننىڭ، امانگەلدى، كەيكى باتىرلاردىڭ شولعىنشى ساربازدارىنا دا يگى قىزمەت ەتكەن».
الكەي مارعۇلان،
«قازاق ارحيتەكتۋراسى» الماتى، 1959 جىل.
ءى
«بۇل قاسيەتتى «دىڭدەر» اقساق تەمىردىڭ توقتامىس حانعا جورىعى كەزدەرىندە جاۋ كەلەر جاقتاعى جويقىن دالانى ءبىر شولىپ ءوتۋ ءۇشىن ۇلى جيھانگەرگە دە قاجەت بولعان. كەيىننەن ابىلاي حانعا، حان كەنەگە دە، 1916 جىلعى ۇلت-ازاتتىق كوتەرىلىسىنىڭ دارابوزدارى ابدىعاپار حاننىڭ، امانگەلدى، كەيكى باتىرلاردىڭ شولعىنشى ساربازدارىنا دا يگى قىزمەت ەتكەن».
الكەي مارعۇلان،
«قازاق ارحيتەكتۋراسى» الماتى، 1959 جىل.
ءى
قاسيەتتى تورعايدىڭ تۇكپىرىندە،
ۇلىتاۋمەن شەكتەسكەن قۇتتى ىرگە –
«ەكى ءدىڭ» دەپ تانىلعان ءبىر مەكەن بار،
تاريحىن دا ءتيىستى جۇرت بىلۋگە.
ورىن العان ەكى ءدىڭ اسقار بەلدەن –
قىزىل-قوڭىر جادىگەر تاستان ورگەن.
كيىز ۇيگە ۇقسايدى كورىنىسى،
يدەياسى بەلگىسىز باسقا كەلگەن.
مەن مۇندالاپ الىستان تۇرار كوزگە،
سول دىڭدەردى شالعانداي مۇنار لەزدە.
«سارىتورعاي» اتالدى سارى دالا،
ۇجىمشار، كەڭشارلاردى قۇرار كەزدە.
بۇل جەر ءوزى مولتەكتەي دارا تۇنعان،
تابيعاتى وشپەيدى ساناتىڭنان.
اتاقونىس ەتىپتى ەجەلدەن-اق،
تولەك رۋى ارعىننان تاراتىلعان.
ەكى دىڭنەن ەرەكشە سىي تابارعا
قۇشاق اشتىق.
تۋىستىق كۇي قالار ما؟..
ەركىن جايلاپ وتىردى قىپشاق توبى –
قاراقويلى، قوتىران، قيتابام دا.
نايمان دا بار.
باسقاسى بىرەن-ساران.
بۇلاي دەسەڭ، رۋشىلدار كۇلەر ساعان...
بار قازاقتىڭ، ارينە، جەتكىلىكتى
ىنتىماعىن كوتەرىپ جۇرەر شامام!
ءۇش ءجۇز ءۇيدىڭ بەرىك-ءتىن بوساعاسى،
جاقىن بولدى جايلاۋدا قوس اراسى.
قازاعىمنىڭ قوناقجاي ءداستۇرى بار،
تۇسىنىكتى ءار ءتوردىڭ بوساماسى!..
كەدىر-بۇدىر تاس جولدىڭ توڭدارىنداي،
توبىلعىلى جون، توبە تولعان ۇداي.
ءدال ۇستىنەن تۇسكەنشە كورىنبەيتىن،
جەتكەندەيسىڭ اۋىلعا وردان قۇلاي.
تۇبەگى كوپ اتىراپ، ءشوبى شۇيگىن،
شىعانداۋ جوق، جانىندا ءورىس ءۇيدىڭ.
بار كيەسىن بويىڭا دارىتارداي،
تۇلىكتەرىم، بەتكەيدىڭ ءوڭىن ءسۇيدىڭ!
سەرە قازى، جارىقتىق، جىلقىلارىم!
ال سيىردىڭ بۇعاقتى تۇرقى ءمالىم.
قوي-ەشكى دە تىرپىڭداپ ەرتەلى-كەش،
اڭعارتقانداي قوڭدانباق قۇلقى بارىن.
باقتاشىداي جۇرەتىن نارىن قومداي،
كەتەيىن مەن ءوڭىردىڭ ماڭىن تولعاي.
جالت-جۇلت ەتكەن قوس قارا بۇرىمدايىن،
وزەنى – قاراتورعاي، سارىتورعاي.
بوز، جۋساندى جايلاۋعا قىلاۋ جاقپاي،
سۋرەتتەرمىن ەشكىمنەن سۇراپ جاتپاي.
قاراۋىتقان تاۋلارى –
بوزعىلتىم كوك
ورامالعا شاشىلعان قۇمالاقتاي.
سىرت كوزدەرگە كورىنەر ءتىپتى تاڭسىق،
كىرەۋكەسىن ايماقتىڭ شىقتىم ارشىپ.
ساعىم سيپاي تولقىتسا ايعىرجالدى،
نايزاتاسى الىپتى بۇلتتى شانشىپ.
جوڭعار-قالماق، ءجۇنباستار – ءتۇبى كاپىر،
بوپ قۇتىردى ەكىنىڭ ءبىرى باتىر...
حانشابىلعان، سونداي-اق، قۇلجىعىلعان،
قويناۋىنا ءبىراز سىر بۇگىپ جاتىر.
قوس بەستوبە – ون باتىر تۇلعاسىنداي،
ماعان ءور رۋح بەرگەنىن تۇر جاسىرماي.
ودان ءارى شىڭداشا، تىكاشالار،
بالالىق شاق كۋاسى بۇل دا سونداي.
قايىڭدىشوقى، جايلاۋكول، تۇيەمويناق،
تامىرىمدا جۇگىردى كيەڭ ويناپ...
ماياتاستى العاشقى ماحابباتىم،
ساعىنىشپەن كوكەيگە تۇيەر، ويلاپ.
ميكە، باشكە، بەكتۇرعان، اقشىعاناق،
وت سەزىمنىڭ ىشىندە جاتشى، الاۋلاپ!
ساياباق پەن گۇلزارلار سەپ بولمادى،
تاس قالادان كەتسەم عوي، باس ساۋعالاپ!..
مويىل، شيە، دولانا، ورىكتەرى،
تاستاعانداي بولاتىن كومىپ مەنى...
ءوز اياعىم تيگەن جەر سولار عانا،
تۋعان جەردىڭ جۇزدەن ءبىر بولىكتەرى!
مال جاعدايىن ەلدەن ءسال تىستا كۇتكەن،
تولەكتەردىڭ اتىندا قىستاۋ بىتكەن.
سونىڭ ءبىرى – عاجايىپ بەيسەن كوڭى،
وزگەلەرمەن ءبىزدىڭ دە ۇستانىم تەڭ.
...سول بابالار، ازاپتى كوردىڭ قاتتى!
تاندەردەن قان، جاناردان كول قۇلاپتى.
حان كەنەنى اشىنتقان اششى شىندىق،
ەھ، القيسسا...
بىلايشا ءوربىپ جاتتى...
ءىى
تابى وشپەي ورتەنگەن وزەگىنىڭ،
بەيبىت حالىق ەڭسەسىن ەزەدى مۇڭ.
يۋ-قيۋ، سارت تا سۇرت، ابىر-سابىر،
اينالاسى ولكەيىك وزەنىنىڭ!
قىلىش سىلتەپ كازاكتار وڭدى-سولدى،
قاتىن-بالا قىرىلار بولدى سورلى.
باس كوتەرەر ەر بىتكەن مۇعادجاردا،
بوگەپ تۇرعان قاۋىپتى جولدى سوڭعى.
بوي كورسەتپەي جاۋلارى ول جاقتاعى،
اشىق تۇستان شويىردى-اۋ، زور باتپانى!..
بۇل ولكەيىك – توبىلدان تومەنىرەك،
كەڭ ارنالى تورعايدىڭ سول قاپتالى.
جورىق كوشى جوبالى جول تاڭداردا،
ۇقسامايتىن ءازىر جاۋ جورتار ماڭعا.
جاناتاي مەن تولىباي وزەندەرى،
وتكەل بەرىپ الىپتى قورقاۋلارعا.
ۇلىتاۋعا دەيىنگى اسقار بەلدەر –
جاقسى تاڭداۋ، جاۋ ءۇشىن استارلى دەر.
حان كەنەنىڭ دالالىق تاكتيكاسى،
ەڭ ءتيىمدى جۇزەگە اسقان جەرلەر!
بوداندىعىن جەلەۋ قىپ، تاسىتقان قان،
ورىس-كازاك اسكەرىن جاسىتقان ماڭ...
بىراق، مىنە، ولكەيىك وكىنىشى...
اتەگەن-اي، قالايشا اشىق قالعان؟!
...الا ءتۇتىن، قويۋ شاڭ ارالاسىپ،
اراسىندا بارادى بالا قاشىپ.
ىشەك قارنىن سۇيرەتىپ ءبىر اقساقال،
اتتىلارمەن جاياۋ ءجۇر جاعالاسىپ.
جەلكە توسىپ قىلىشقا قارا ءنوپىر،
جۇگىرگەنمەن، اجالىن تابادى-وۋ، قۇر!
سىنعان اربا قالقاسىن قالقان ەتىپ،
ءولى ءسابي قۇشاقتاپ انا وتىر.
قارسى تۇرار قايران جوق ەلىرگەنگە،
كازاك بولىپ شاۋىپ ءجۇر شەر ىرگەڭدە.
قارعاپ الەك كەمپىرلەر اۋا قارماپ،
جالپىلداتىپ جاۋلىعىن جەل ۇرلەۋدە.
سول بولار ما، ەندىگى جەتپەگەنى؟!
قىز-كەلىنشەك زورلاۋمەن شەكتەلەدى.
ويران بولعان وڭىرگە وسى كەزدە،
حان كەنەنىڭ قولى دا بەتتەپ ەدى...
ءىىى
تەر قۇرعاتپاي جۇرگەندە كەمەل شاعى،
سۋعا كەتىپ تۇر ەكەن نەگە سالى؟!
ەكى كوزىن قان قاپتاپ، تاق ۇستىندە
شىقىرلاتتى تىستەرىن كەنەسارى:
–قامسىز جاتقان اۋىلدى ۇرەي بيلەپ،
شىنىندا دا، باتىرلار، ۇدەدى-ەي، كەك!
ءوز سورىنان كورسىن ال، ستانيتسا،
اتتانامىز تاڭ اتا بىرەگەي لەك!
ء–جون!
ء–جون!..- دەستى تاس ءتۇيىن كوكجالدارى،
تۇكتى جۇرەك لىقسىدى، ءوڭ قاندادى.
كۇن ايناسى – كوك سۇڭگى قولدان تۇسپەي،
تاعدىرىنا ەرلەردىڭ كوندى-اۋ، جانى!
–بىراق،- دەدى حان كەنە يىق قومداپ، –
كەبىمىز جوق كاززاپشا شەيىت بولماق.
«قاپى قالدىق، يتتىك قىپ كەنەسارى»
دەمەسىنە كىم كەپىل، كەيىپ سول جاق؟!
وۋ، باتىرلار، قارۋدان ارى قۇندى!
جاريالاپ الايىق شابۋىلدى!
بەكىنىسىن كازاكتىڭ بۇزار كۇشپىز،
سارى ساباق سىندىرعان تارى قۇرلى!
–جوق، بولمايدى!
جاندى تۇر جارامىز جەپ.
اتوي سالعىن، تۇرعاندا شامامىز كەپ!
شىعارعاندا شاڭداعىن ەلىمىزدىڭ،
بىزدەن ولار سۇراپ پا، «شابامىز» دەپ؟
–باسە، سولاي!
بۇل نەتكەن اقجۇرەكتىك؟!
تاقسىر!
ەلدى قاپىدا ازعىن ەتتىك!
تۋراپ كەتىپ تۇراقتىڭ تۋىرلىعىن،
بىلمەگەندەي وتىر عوي، ارعى بەت تۇك!
–بۇل وترياد – ءجون بىلمەس قورقاۋ، ءسىرا؟!.
ءتۇستى تالاي شاڭىراق ورتاسىنا.
ءبىز دە توسىن ارەكەت جاساپ بارىپ،
قول سالالىق، جەمتىكشىل قولقاسىنا!
گۋ-گۋ. دۋ-دۋ.
دامىلسىز ءسوز قۋىسۋ.
مامىلەسىز بولعان با، ءوزى ءبىر شۋ،
«سابىر!»- دەدى جاس باتىر توپ ىشىنەن،
ارپالىسىپ جاتقاندا ءتوزىم، ۇرسۋ.
–حاندىكى ءجون، حالايىق، ەگەستى قوي!
اسسىن ەندى جۇزەگە، ەگەسسىز وي!
ادىلەتتىڭ اق تۋىن كوتەرەيىك،
ەل ۇلدارى – قاراقشى ەمەسپىز عوي!
قىزعانا دا، قىزىعا قاراعان سۇم،
كىسىلىكپەن بولمىسىڭ دارالانسىن!
سوعىس اشار ءساتتى ءبىز ەسكەرتكەننەن،
ىشتە بۇگىپ قالمايدى جاۋ الاسىن!..
دالا تۇندى داۋسىنان، كەڭەس تىندى،
باتىر ءسوزى قيسىنسىز ەمەس سىندى.
...جيىرمانىڭ ۇستىنە ەندى شىققان،
تولەك جاۋكە ەدى بۇل...
ەر ەس ءبىلدى!
ليريكالىق شەگىنىس
تانىم كۇيىن ەركىمەن شەرتەر كوڭىل،
اتان قومداپ، ات باپتاپ، تەر توگە ءبىل!..
تولەك رۋى جايلاعان الاقانداي،
اقشىعاناق تۇبەگى – كوركەم ءوڭىر.
ءاز-تابيعات جاعىپ بۇل تۇسقا مىڭ ءتۇر،
كوك ساعىممەن دوڭدەرىن تىستاپ وتىر.
سۇلۋ جۇزگە جاراسقان دارا مەڭدەي،
وقشاۋىراق نازارعۇل قىستاۋى تۇر.
تاڭىرىنەن باتىر ۇل تىلەدى مە،
نازارعۇلدىڭ شاتتىق بار رەڭىندە.
جۇكتى كەزى تابيا بايبىشەنىڭ،
جەرىك بولدى قاسقىردىڭ جۇرەگىنە.
«ۇل!» دەپ ءتۇيىپ ميداعى قاتپار ويدى،
وتاعاسى تۇزەدى شاققا بويدى.
قارا بۋرا جۇرەگىن بەرىپ ەدى،
ودان انا قاناعات تاپپاي قويدى.
تاڭسارىدە تىنىستاپ ازامات كەڭ،
سيپاپ قويدى سويىلىن. مازا كەتكەن.
«قاندى باسىڭ بەرى تارت!» دەپ ىرىمداپ،
قانسوناردا شوقىتتى قازاناتپەن.
جەتكەن كەزدە وباعا جونى قارلى،
ءىزدىڭ ارقان ۇشىنداي سوڭى قالدى...
بايگە بەرمەس الاقۇس ايعىرىمەن،
ءبىر ىشەكتى شۋلاندى سوعىپ الدى.
قانجىعانى مايلاعان باسى قۇتتى،
جۇيرىك سىرتتان جۇرەگى – اسى مىقتى.
باتىر تۋار انانىڭ سوندا عانا،
تويات تاۋىپ، جەرىگى باسىلىپتى.
...شىلدەحانا.
جايساڭدار، جاقسىمەنەن،
ءتۇرىن قويدى بالاعا اتتىڭ ەرەن.
جاۋكە!
جاۋكە – اسكەري توپ باسشىسى،
ۇعىم جانە «قىراعى ساقشى» دەگەن.
ءىV
...بەت ءپىشىنى سۇستىلاۋ، تۇلعالى بۇل
تاپپاي جۇرگەن ءتۇبىت مۇرت ۇل دا مىگىر.
ءسوزىن قۇپتاپ قالىڭ قول، «جارار!» دەستى،
كازاك جاعىن ساستىردى سوندا ءدۇبىر.
جاريالى سوعىستىڭ سەرتى كۇشتى،
حان كەنەنىڭ باسىپتى ەركى مىستى.
ورىس-كازاك اسكەرىن شىلقىتتى تەر،
دۇڭك-دۇڭك حابار كومىپ ءار بەكىنىستى.
سەرىكتەرىن حان كەنە جيناپ جاتىر،
انە، تابىن بۇقارباي!
جيعان اقىل –
شۇبىرتپالى اعىباي، تولەك جاۋكە،
سارى قوشقار، بەگىمبەت يمان باتىر.
كەك شورلانعان كەۋدەدە بۇرلەدى ەسە،
بەكىنىستەر جوسپاردا تۇر بىرنەشە.
ەكاتەرينسك – مىنا ءبىر ستانيتسا،
ولكەيىككە وڭمەڭدەپ كىرگەن كەشە.
باتىرلارعا ءوز قولى استىنداعى،
جۇرەك ءسوزى جاۋكەنىڭ تاسقىندادى:
–وق اتقاندى وعىنا بايلاڭدار دا،
كەشىرمەڭدەر، حالىققا قاس قىلعاندى!
قاتىن-بالا، قارتتارعا تيىسپەڭدەر!
قويما بولسىن جولىمىز تۇيىسكەن جەر!
مەن شىعىس جاق بەتكەيدەن كىرىپ بارام،
قالعاندارىڭ، سولتۇستىك مۇيىستەن كەل!
رۋحتى كۇيدەي داۋىسى شاناقتاعى،
قىسقا-نۇسقا بۇيرىقتى ساباقتادى...
ءوزى وتىز جىگىتپەن شەپكە ءوتىپ،
سارى ءتاندى كوك سۇڭگى شاباقتادى.
گۇرس-گۇرس ەتىپ زەڭبىرەك، مىلتىقتار دا،
قۇربان بولدى كوپ جىگىت، شىلقىپ قانعا.
نايزا، سويىل، شيتىمەن شابا بەردى،
قورقاۋلاردان ىعاتىن بۇركىت بار ما؟..
تاس-تالقان قىپ ءاپ-ساتتە جاۋدىڭ شەبىن،
و، حان كەنە، حالقىڭنىڭ الدىڭ كەگىن!
كوزگە تۇسكەن سول ساتتە تولەك جاۋكە،
اينالايىن، اسىل عوي، ارعىن تەگىڭ!
***
بولدى دەسەڭ بۇل جورىق تاعى قالاي،
ەلىن سۇيگەن ەر ەكەن، سارى حان-اي!
وتريادىن احمەت ءجانتوريننىڭ،
جايپاپ ءوتىپ، اتتاندى ارى قاراي...
***
حيۋا مەن بۇقارا حاندىقتارى،
جاقتاعاننان كەنەنى تارلىقپادى.
ءۇردىس ۇستاپ تاشكەنتتىڭ قۇسبەگى دە،
ساياساتتىڭ وتىردى ماندىپ ءبارى.
ورەكەڭنىڭ جارماستى زورى جەرگە،
تۇنشىقتىرماق پاقىردىڭ تونى كەڭ بە؟
گۋبەرناتور ەدى عوي پەروۆسكي،
حات جازىستى حانىمىز ونىمەن دە!
كوز الارتتى قازاققا كىل وڭباعان،
ولار ءۇشىن قۇن ەمەس، قۇردىم باعاڭ!
گەنەرال-مويور شەندى جەمچۋجينوۆ،
سودىر بولدى سارداردى قۋعىنداعان.
ول سودىردى ساستىردى كوتەرىلىس،
نۇكتەسىنە تارتپادى توتە ءىبىلىس.
قانىنا – قان، جانعا – جان بەرىسكەندە،
پاتريوتتىق پارىزبەن وتەلدىڭ ءىس!
***
سول عاسىردىڭ دەرەگى ءالى بۇل از،
كۇز، قىس، كوكتەم، ءوتتى كوپ جالىندى جاز.
سەنىمىنە كەنەنىڭ كىرىپ ابدەن،
تولەك جاۋكە ىسىلىپ الدى ءبىراز.
جيىرما جىل ورىسپەن شابىسىپتى،
قورلىق-زورلىق قارىمىن نامىس ۇتتى.
قىرعىز الاتاۋىنا قىرعىن سالىپ،
كەنەسارى-ناۋرىزباي تاعى شىقتى.
بودانشىلعا ەل-جۇرتىن قىرعىزباعان،
ارتتى سوندا تورعاي مەن ىرعىز باعاڭ!
قازاق قامىن ويلاعان باسىن شاۋىپ،
حان كەنەنى قورلادى قىرعىز جامان!..
ال جاۋكە شە؟..
وسى ءبىر سىرىن ايتتى.
وتكەن شاقتى شولىپ، كوز سىعىرايتتى.
...سەكسەن ەكى جاسقا كەپ ەكى دىڭدە،
مىڭ توعىز ءجۇز ءتورتىنشى جىلى قايتتى.
V
زامانداردى وتكەرىپ الۋان-قيلى،
بەۋ، ەكى ءدىڭ، قۇرساۋلاپ العان كۇيدى!..
اقتاڭداقتى اقتارعان اقىلماندار:
«ون ەكىنشى عاسىردان قالعان»،- دەيدى.
(ۇرپاقتاردى كەيىنگى ويلاندىرسىن),
اقساق تەمىر قاراۋىل قويعان ءدىڭسىڭ!
سەن ارقىلى شاڭدارىن اڭداپ الىپ،
جوڭعارلاردى ابىلاي جويعان. بۇل – شىن.
تولەك جاۋكە جەرىندە تۇرعاندىقتان،
وسى جەردە كازاكتى قىرعان سىرتتان –
ۇلىتاۋ جاق بەتكەيدى شولۋ ءۇشىن،
كەنەسارى-ناۋرىزباي جىلدا شىققان.
بەلگىلى عوي، ەكى ءدىڭ، شاماڭ ەندى،
باتىرلارى ءار كەزدىڭ ساعان كەلدى.
ساعان كەلدى «قولمەرگەن» قۇلان كەيكى
جانە ساردار – «قولمەرگەن» امانگەلدى.
وڭكەي ۇلى، جىگىتتىڭ سۇلتاندارى،
بولدى، بولدى، ەكى ءدىڭ، قىرقامداعى!
تاۋەلسىز ەل ۇلانى بىرلىك سۇيگىش –
ەركەعالي سەن ءۇشىن جىر قامدادى.
اۋىلدىڭ كوپ بالاسى سونشالىقتى،
تاريحىنان حابارسىز بوپ قامىقتى.
كارتوپ ءۇيتىپ، ايتەۋىر، ساقا قۇيىپ،
كەيبىر تەنتەك ىشىنە وت جاعىپتى.
ەسكەرتكىشىن لاستاۋى – قاتە ءتىپتى!
قىلماس سىندى كوڭىلىن اكە كۇپتى...
سارىعانى سابازدىڭ سەزىلمەس-اۋ،
كادىمگىدەي كاكاي عىپ «كاك» ەتىپتى!
قاز-قالپىندا كورسەتسە بىرەۋ ءىسىن،
ىرجالاقتاپ، جىرتاقتاپ كۇلەمىسىڭ؟..
«اشىنعاننان شىعادى اششى داۋسىم»،
جازىلمايدى جىر جۇرتتى مىنەۋ ءۇشىن!
بۇگىلمەۋگە بىلىگىم بەيىل مەنىڭ،
كۇيگەلەكتىك ەمەس تۇك، كۇيىنگەنىم!
شىرماتىلعان شىندىقتان ۇشىن تاۋىپ،
وي تىندەرىن تۇيسىككە تۇيىندەدىم.
ەكى دىڭگە شىققاندا، ارقالاندىم،
كول-داريا سىرىنا سارقا قاندىم.
اكەلدى جەل قۋالاپ قۇلاعىما،
تۇياعىنىڭ ءدۇرسىلىن تارپاڭداردىڭ!
كىسىنەگەن دىبىس تا ەستىلەدى،
شاقىر-شۇقىر قىلىشتىڭ كەسكىلەۋى!..
باس اينالىپ كەتەدى، كوز جۇمىلىپ،
رۋحىم ارتىپ، سالدەن سوڭ ەس كىرەدى.
كىرىسپەلەر ولكەنى از ىمداعان،
جۇمباق شەشكەن بىردەڭە جازىلماعان.
ەكى ءدىڭنىڭ، حالايىق، كيەسى بار!
سەزىلۋدە ول كيە ءازىر ماعان...
ەپيلوگ
مەن ات ءىزىن كوپ بولدى سۋىتقالى،
سارعايۋعا ساعىنىش جۋىقتادى.
ءبىر بۇتاقتى تامىرى سىلكىنتكەندەي،
تارتتىم ەلگە، بەلىمدى بۋىپ تاعى!
...شوككەن اۋىل.
بۇزىلىپ بىتكەن ۇيلەر!
ەمەس ەكەن ىشكى وي كۇتكەندەي ەل.
سيرەك ءتۇتىن قالىپتى جەل شايقاعان،
جەل شايقاسا، كوڭىلدەر كۇپتى دەي بەر!
كەتكەن ءبارى جاستاردىڭ قالا كەزىپ،
شىڭ-قۇزدى دا شوكتىرگەن نالا، سەزىك.
ەركىنەن تىس ۇلكەننىڭ كۇرسىنگەنىن
مۇڭايادى كەز كەلگەن بالا سەزىپ.
تىم جۇپىنى سيقىن-اي، تۋعان جەردىڭ!
كىل مىقتىلار كەزىندە تۇرعان دەر كىم؟!
وتى سونگەن جانارلار ءىشىپ-جەيدى،
بۇل تۇنەككە مەن، ءسىرا، نۇردان كەلدىم...
تۇل زاماننىڭ نە دەگەن شارتى مىقتى؟!
ماجبۇرلىكپەن لايلاتتى بار تۇنىقتى.
كەيپى سىندى قاۋساعان قاريانىڭ،
توعاي سيرەپ، وزەن دە تارتىلىپتى.
جوق، شاشىلعان التىنداي كيىكتەرى –
جىراۋ جەردىڭ تۇراقتى كەيىپكەرى!
مامونت شىققان ماڭ ەدى، باسقا تۇگىل...
ورتەپ جاتىر وزەكتى كۇيىك، تەگى!
عاشىق قايدا، جايراڭداپ، سايران قۇرار؟!.
ايرىلماستاي كورىندى ايدان مۇنار.
استانادان اسىعا جەتكەنىمدە،
باسىلماي-اق قويدىڭ-اۋ، قايران، قۇمار!
كەلە جاتسام شاراپقا مالىپ مۇڭدى،
قوس نۇكتە بوپ كومەسكى جارىق تۇندى.
...ءيتىن قاسقىر جەپ جاتىر اۋىلىمنىڭ،
كوز الدىمدا تورعاي مەن نارىق تۇردى...
***
ەكى ءدوڭنىڭ باسىندا ەكى ءدىڭ تۇر،
ەسكەرتكىشى دالامنىڭ، ەكى تۇلدىر!
شەجىرەڭدى سولارعا اماناتتاپ،
سارىتورعاي، شەرمەندە كەتىلدىڭ قۇر!
قايلا ءتىستى قابىلداپ عاسىرلاردى،
كەتىلدىڭ قۇر، كەۋدەڭدى جاسىن جاردى...
جىر ءورىسىن سۋارىپ ەكى دىڭدە،
ەكى كوزدەن سارىققان جاسىم قالدى!
